یكی از ویژگی‌های بارز فعالیتهای تولیدی بخش كشاورزی، وابستگی زیاد آن به طبیعت و شرایط غیرقابل كنترل و گاهی غیرقابل پیش بینی محیطی می باشد. بنابراین تولید كشاورزی در شرایط طبیعی یكی از پر مخاطره ترین نوع فعالیت‌های اقتصادی محسوب می شود. طغیان آفات، انواع بیماری‌های گیاهی و دامی، تغییرات ناگهانی دما، كمبود و پراكنش نامناسب بارندگی و بروز خشكسالی‌های پیاپی و پیامدهای ناشی از آن و نیز وقوع بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله، ممكن است خسارت‌های زیادی به كشاورزان و بخش كشاورزی وارد كند. بنابراین ناپایداری و مخاطره آمیز بودن شرایط سبب شده که کشاورزی یک فعالیت توام با ریسک تلقی گردد.

شدت ریسک معمولا رابطه منفی با سطح توسعه کشورها دارد بطوریکه در کشورهای جهان سوم تحمل ریسک ناشی از عوامل اقتصادی و طبیعی به علت نداشتن پشتوانه مالی برای کشاورزان خرده پا سخت تر است، نتایج بسیاری از مطالعات حاکی از ریسک گریز بودن کشاورزان دارند (داس و همکاران، 1995). ریسک در کشاورزی ممکن است از ناحیه تولید، قیمت، اعتبارات و یا پذیرش تکنولوژی جدید باشد. نوع و شدت ریسکی که کشاورزان با آن روبرو هستند با نوع سیستم کشاورزی، مشخصات آب و هوایی، سیاست‌ها و مجموعه تشکیلات نهادی تغییر می‌کند. ریسک باعث می‌شود که کشاورزان به طور محافظه کارانه ای منابع خود را به فعالیت‌های مختلف تخصیص دهند. آنها الگوی محصولات را با تنوع بیشتری نسبت به آنچه که از نظر اجتماعی بهینه است، دنبال می‌کنند ودر اکثر موارد نسبت به پذیرش تکنولوژی‌های جدید به دلیل توام بودنشان با ریسک تمایل نشان نمی‌دهند (فردوسی و همکاران، 1373)

با توجه به تاثیر گریز ناپذیر مخاطره‌های تولیدات کشاورزی بر اقتصاد جامعه روستایی، در صورت عدم حمایت دولت از کشاورزان در قالب سیستم‌های حمایتی و مدیریتی، صدمات زیادی به آنها وارد می‌شود و در اکثر موارد ادامه فعالیت را از آنها سلب می‌کند. از این رو دولت‌ها در راستای جبران خسارت‌های برخاسته از خطرها، اقدام‌های گوناگونی انجام می­ دهند (جعفر زاده، 1378 ). بی ثباتی در درآمدهای مزرعه و آسیب دیدن تولیدکنندگان در اکثر کشورهای در حال توسعه و حتی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته از ناحیه عوامل کنترل ناپذیر و ریسک­هایی که از طریق روش­های مدیریت ریسک کنترل شدنی نیست، فشارهایی بر دولت­های این کشورها وارد آورده و آنها را مجبورساخته است تا برنامه‌هایی را در جهت ثبات درآمدهای تولیدکنندگان از قبیل پرداخت­های جبرانی، تعیین قیمت­های تضمینی، قیمت­های هدف و خریدهای اعتباری و یا بیمه محصولات کشاورزی تهیه و تدوین کنند (فورتان وهت، 1994). به عبارت دیگر در کشورهای در حال توسعه لزوم طراحی و اجرای برنامه‌های حمایتی بیشتر و کارا را آشکار ساخته است (بانک جهانی، 1999). تعیین سیاست‌ها و تدوین برنامه‌های مناسب در بخش کشاورزی، علاوه بر این که مستلزم آگاهی لازم از شرایط تولید در واحدهای زراعی می­باشد، تا حدود زیاری نیز بستگی به میزان آگاهی برنامه ریزان از فرایند تصمیم گیری زارعین و عکس العمل آنها نسبت به انواع سیاست‌های کشاورزی دارد (سلطانی و همکاران، 1378). کشاورزان در تصمیم گیری برای کشت محصولات زراعی خود هدف‌های مختلفی همچون حداکثر درآمد خالص، حداقل کردن هزینه‌ها، استفاده حداکثر از نیروی کار خانوادگی و دستیابی به سطوح مشخصی از درآمد برای تامین حداقل نیاز ضروری خانواده خویش توجه دارند (محمدی و ترکمانی، 1380).

بنگاه‌ها  و موسسات مختلف اقتصادی به شکل‌های مختلف با استفاده بهینه از منابعشان سرو کار دارند به طوری که به دست آوردن ترکیبی از محصولات که بتواند بیشترین درآمد را از مصرف هزینه ثابتی برای زارع داشته باشد و یا کمترین هزینه جهت ایجاد یک درآمد ثابت را در بر داشته باشد، اهمیت ویژه ای دارد. یکی از متداول ترین ابزارهای اقتصاد کشاورزی برای رسیدن به این هدف استفاده از برنامه ریزی ریاضی می‌باشد که در چند دهه گذشته به طور وسیع برای تعیین برنامه بهینه در رشته‌های مختلف کشاورزی مورد استفاده قرار گرفته است. در این روش برنامه ریزی با مشخص بودن بازده فعالیت‌ها، هزینه‌های متغییر، میزان منابع در دسترس و میزان نهاده‌های مورد نیاز برای تولید محصول، مدل بهینه با حداکثر بازده یا حداقل هزینه مشخص می‌شود. افزون بر آن مطالعات متعددی ریسک گریزی زارعان را به دلیل ریسکی بودن تولید محصولات کشاورزی، نشان می‌دهند به طوری که این رفتار ریسک گریزانه در تصمیم گیری‌های کشاورزی و الگوی کشت بهینه تاثیر دارد. لذا برای طراحی الگوی بهینه کشت، ریسک و نبود حتمیت باید به عنوان فاکتوری مهم وارد مدل شود تا نتایج واضح تری بر اساس ترجیحات مدیر مزرعه به دست آید.

بیمه كشاورزی می تواند با افزایش ریسك پذیری بهره برداران و به تبع آن، افزایش احساس امنیت در كشاورزان، زمینه لازم برای استفاده مناسب و كارا از عوامل تولید و همچنین سرمایه گذاری در استفاده از فناوری نوین و در نتیجه افزایش بهر ه وری در بخش كشاورزی را فراهم كند و موجب كاهش نوسان‌ها در تولید محصولات كشاورزی و درآمدی كشاورزی شود (ترکمانی، 1383).

مفهوم بیمه در بخش کشاورزی عبارت است از تضمین جبران بخشی از خسارات داده و ستاده‌ها و عوامل بالفعل لازم برای عملیات اقتصادی، در فاصله پیش از تولید تا مصرف محصولات، و در برابر خطرات تهدید کننده غیر قابل پیشگیری به شرط آنکه پیش بینی احتمال وقوع خطرات امکان پذیر باشد (نیکویی و ترکمانی، 1381). بیمه محصولات کشاورزی ساز و کاری برای مشارکت در ریسک است که در عمل موجب انتقال ریسک از بیمه گزاران به موسسات بیمه کننده دولتی یا خصوصی می‌شود و باعث افزایش خاطر کشاورزان نسبت به درآمد آینده شان می‌شود (نلسون و لیمان. 1987). بنابراین بررسی آثار آن بر بخش کشاورزی لازم و ضروری به­نظر می­رسد. لذا در مطالعه حاضر به بررسی اثرات بیمه درآمدی بر الگوی کشت بهینه شهرستان خاتم پرداخته می‌شود. این فصل پس از طرح تعریف مسئله به بیان ضرورت تحقیق و در پایان به فرضیات و اهداف تحقیق می ­پردازد.

1-2- تعریف مسئله

بخش کشاورزی به دلیل برخورداری از رشد مستمر و پایدار اقتصادی، تأمین امنیت غذایی، بازدهی سرمایه، ارزآوری، ارزبری کمتر، ایجاد عدالت اجتماعی در قیاس با سایر بخشهای اقتصادی کشور از قابلیت‌های خاصی برخوردار است به نحوی که توانسته است نقش بسیار بارزی در عرصه اقتصادی کشور داشته باشد. این بخش نقش حیاتی را در اقتصاد ایران بر عهده دارد زیرا حدود 11 درصد تولید ناخالص ملی، 23 درصد اشتغال و تأمین غذای بیش از 80 درصد جامعه را پوشش می‌دهد (فیتا، 2006). حدود 40 درصد جمعیت کشور در مناطق روستایی زندگی می­ کنند که شغل اکثر آنها کشاورزی است، بنابراین کشاورزی در اقتصاد روستایی ایران، بسیار مهم است و سهم آن در معیشت روستاییان به خصوص کشاورزان خرده­پا که اغلب منبع درآمد دیگری ندارند، بسیار حائز اهمیت است (نوریسعید، 1378). علاوه بر این، تولید در بخش کشاورزی تفاوت­هایی با سایر زمینه ­های تولیدی و تجاری دارد، که مهمترین آنها اتکاء زیاد فعالیت‌های این بخش به طبیعت و مواجه شدن با طیف وسیعی از خطرات و حوادث طبیعی مانند سیل، تگرگ، سرما و گرما، آفات و امراض نباتی می­باشد که فعالیت در این بخش را به فعالیتی پرخطر و توأم با ریسک تبدیل کرده است (اندرسن، 2003). از اینرو اتخاذ تدابیر امنیتی و مدیریتی برای کاهش و کنترل ریسک تولید در این بخش ضرورتی اجتناب ناپذیر می کند. بیمه محصولات کشاورزی به کشاورزان کمک می­ کند تا به منظور کاهش ریسک، بهترین برنامه‌های مدیریتی و استراتژی‌های پایدار را به کار ببرند (هاگ و همکاران، 2003). بنابر ضرورت‌هایی که ذکر شد، تشکیل صندوق بیمه محصولات کشاورزی در کشور توسط شورا انقلاب در دی ماه 1358 در بانک کشاورزی به نام صندوق کمک به تولید کنندگان خسارت دیده محصولات کشاورزی و دامی‌تصویب گردید (یزدانی و کیانی راد، 1383). وجود ریسک عملکرد، قیمت، درآمد و در نتیجه احتمال وقوع خسارت از یک طرف و پرداخت هزینه ای به نام حق بیمه از طرف دیگر، تصمیم در مورد مناسب ترین الگوی کشت را پیچیده تر می­سازد. مدیر واحد زراعی در  تعیین الگوی بهینه کشت علاوه بر در نظر گرفتن محدودیت‌های مختلف باید میزان و نوع ریسک حاصل از هر یک از فعالیت‌ها را مد نظر آورده و با توجه به آن در رابطه با بیمه کردن یا بیمه نکردن آنها و در صورت بیمه کردن، انتخاب نوع بهینه بیمه تصمیم گیری نماید (فلسفیان و همکاران، 1384). مطالب فوق اهمیت بیمه محصولات کشاورزی بخصوص بیمه درآمدی را به عنوان مهم­ترین ابزار مدیریت ریسک در بخش کشاورزی نشان می­دهد. لذا در مطالعه حاضر کوشش می­ شود به سوالات زیر پاسخ داده شود:

کاهش  ریسک درآمد از طریق بیمه درآمدی چه تاثیری بر الگوی کشت بهینه و درآمد کشاورزان شهرستان خاتم خواهد داشت؟

تاثیر تغییر حق بیمه بر الگوی کشت بهینه و درآمد کشاورزان شهرستان خاتم چگونه است؟

1-3- ضرورت تحقیق

یكی از ویژگی‌های بارز فعالیت­های تولیدی بخش كشاورزی، وابستگی زیاد آن به طبیعت و شرایط غیرقابل كنترل و گاهی غیرقابل پیش بینی محیطی می باشد. بنابراین تولید كشاورزی در شرایط طبیعی یكی از پر مخاطره ترین نوع فعالیت‌های اقتصادی محسوب می­ شود. با توجه به موارد ذکر شده تعیین الگوی کشت بهینه بهره برداری‌های کشاورزی، اهمیت ویژه ای دارد به طوری که با بهره گرفتن از این الگو می­توان حداکثر درآمد حاصل از میزان معینی از نهاده‌ها و یا حداقل هزینه ایجاد ترکیب خاصی از محصولات را تعیین کرد. بنابراین استفاده از روش‌هایی در چارچوب برنامه ریزی ریاضی همراه با مخاطره برای برنامه ریزی اقتصاد کشاورزی ضروری می­باشد (ترکمانی و کلایی، 1378).

بیمه محصولات کشاورزی بیشترین قابلیت را برای مقابله با ریسک دارد و یکی از مناسب ترین سازوکارها برای ایجاد سرمایه گذاری در بخش کشاورزی به شمار می‌آید که با تحت پوشش قرار دادن طیف وسیعی از خطرات در اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به کار می‌رود. بیمه می‌تواند به گونه ای در خور توجه، امنیت کشاورزان را افزایش دهد و برای کشاورزان، توانایی حفاظت در برابر ریسک، جلوگیری از ازبین رفتن محصول و ثبات درآمد را در برابر پرداخت حق بیمه ای اندک به ارمغان آورد.

در كنار نقد­های سنتی از جمله نقد تاریخی، نقد اخلاقی و… رویكرد­های نسبتاً جدیدی در زمینة نقد متون رواج یافته است. یكی از این شیوه­ها، نقد اسطوره­شناختی یا كهن­الگویی است كه در این شیوه منتقد، كهن­الگوها و صور مثالی را در آثار ادبی تجزیه و تحلیل می­كند. نقد اسطوره­شناختی پیشینه­ای نزدیک به یک قرن دارد، اما در ایران از عمر آن چندان نمی­گذرد.

اگرچه كهن­الگو با نام «كارل گوستاو یونگ» و روانشناسیِ تحلیلی او شناخته شده است، اما علاوه بر او محققان و اندیشمندانِ اسطوره­شناسی چون «فریزر»، «الیاده» و «كمپبل» آرا و نظرات مختلفی را دربارة كهن­الگو ارائه كرده­اند. با این حال، اغلب پژوهش­های انجام گرفته بر اساس نقد اسطوره­شناختی، بر كهن­الگوهای روانشناختی چون آنیما، سایه، پیر دانا و… متمركز شده است و یافتن مواردی كه به سایر كهن ­الگوها از جمله كهن­الگوی باروری و كهن­الگوی آفرینش پرداخته باشد، اندكی دشوار است؛ زیرا گستردگی اشكال كهن­الگویی مانع استفاده از مجموعة كامل آنها در متون ادبی است. درواقع تحلیل متنی واحد بر مبنای تمام كهن­الگوهای یادشده، همانند آنچه كه «كوپ» در كتاب اسطوره، یا «گرین» و همكارانش در كتاب مبانی نقد ادبی انجام داده­اند در ادبیات فارسی اندك است.

از طرف دیگر،بررسی كهن­الگویی متون حجیمی چون شاهنامة فردوسی و داراب­نامة طرسوسی بر اساس مجموعة گستردة كهن­الگوها امری دشوار است، زیرا این گونه آثار به دلیل ساختار روایی و حماسی و قدمت زمان تألیف، از غنی­ترین متونی هستند كه انواع كهن­الگو را در آن­ها می­توان مشاهده كرد. همچنین این آثار به دلیل طولانی بودن داستان­ها و نیز آوردن روایات و  قصه­های متعدد و داشتن شخصیت­های گوناگون، اشكال زیادی از كهن ­الگوها را در خود جای داده­اند كه اشاره به تمامی آن­ها از عهدة پژوهشی واحد خارج است و در بررسی آن­ها، از میان شمار زیاد صور نوعی، غالباً به مهم­ترین و رایج­ترین كهن­الگوها پرداخته می­ شود. همین شیوه نیز در پژوهش حاضر به­ كار گرفته شده و كهن­الگوهای پركاربرد و مرسوم مورد تحلیل قرار گرفته است.

با توجه به این­كه تقسیم ­بندی­ها و آراء مختلفی در باب كهن­الگوها ارائه شده است، كهن­الگو­های داراب­نامة طرسوسی ذیل سه عنوان اصلیِ كهن­الگوی آفرینش(بر اساس آراء الیاده)، كهن­الگوی باروری(بر اساس نظریة فریزر) و كهن­الگوی قهرمان تدوین شده است. بخش سوم(كهن­ الگوی قهرمان) از دو قسمت تشكیل شده است. ابتدا بر اساس الگوی قهرمان(نظریة اتو رنك) تولد و زندگی قهرمان تحلیل شده است. سپس با كمك كهن­الگوهای یونگ، دو شخصیت اصلی و سایر شخصیت­ها ذیل عناوین مادر مثالی، آنیما، پیر دانا، سایه و نقاب مورد بررسی قرار گرفته­اند. در قسمت دوم بر اساس الگوی سفر قهرمانِ «جوزف كمپبل»، سفرهای داراب و اسكندر تحلیل و میزان انطباق این سفرها بر الگوی كمپبل نشان داده شده و موارد تغییر این الگو در هر دو سفر بیان گردیده است. البته به دلیل جدایی دو بخش داراب­نامه و طولانی بودن هر دو قسمت، داستان داراب و داستان اسكندر در بخش كهن­الگوی قهرمان به طور مجزا بررسی شده ­اند.

همچنین در مواردی كه كلیّت متن اجازة برداشت كهن­الگویی می­داد،به نمادهای مرتبط با كهن­الگو(تصاویر رایج كهن­الگویی) از جمله درخت، كوه، حیوان، آب و…پرداخته شده است.نظر به این­كه هر كدام از این موارد، به كهن­الگوهای مختلفی اختصاص داشتند،اختصاص فصلی مجزا به تصاویر كهن­الگویی مقدور نبود و متناسب با عنوان هر بخش، این موارد تحلیل شده ­اند.

باید اضافه كرد كه اگر چه «ذبیح­اللّه صفا» تصحیحی كم نقص از داراب­نامه ارائه داده­اند، اما این تصحیح از لحاظ شیوة نگارشی با آئین نگارش موجود تفاوت بسیار دارد. هر چند هماهنگ كردن نمونه ­های انتخاب شده از متن داراب­نامه با آئین نگارش فعلی امری زمان­بر بود با این حال تمامی نمونه ­های انتخاب شده از متن داراب­نامه مطابق قواعد مرسوم نگارش در زمان حال نگاشته شده­ است.

فصل اول: کلیات

1-1- شرح و بیان مسئله پژوهش

در میان اساطیر اقوام مختلف دنیا، درون مایه­ها و تصاویر مشتركی دیده می­ شود كه با وجود فاصلة زمانی و مكانی بسیار، به یک شكل تكرارمی­شوند. این درونمایه­ها و تصاویر مشترك را كه حاصل تجارب جمعی نوع بشر است و ریشه در ناخودآگاه جمعی افراد دارد،كهن­الگو می­نامند. كهن­الگو از مفاهیم كلیدیِ روان­شناسی تحلیلی یونگ است كه به نقد ادبی وارد شده است و شاخه­ای به نام نقد «كهن­الگویی» یا «اسطوره­شناختی» را به وجود آورده است. نقد كهن­الگویی، از مباحث روان­شناسی، مردم­شناسی و اسطوره­شناسی برای تحلیل متن كمك می­گیرد و با آن­ها ارتباط نزدیكی دارد.

در میان متون اساطیری و حماسی فارسی نمونه­های زیادی از كهن­الگوها می­توان یافت. یكی از این متون ارزشمند، داراب­نامه است. داراب­ نامة طرسوسی، روایت «ابوطاهرمحمدبن حسن طرسوسی» از زندگی داراب فرزند بهمن(اردشیر) به همراه داستان اسكندر و دارا و دخترش روشنك (بوران دخت ) است كه در حقیقت تفصیل روایات پهلوی در دوره ساسانی از سرگذشت داراب است.این كتاب كه روزگار تحریر آن را  قرن ششم هجری می­دانند، از جهات متعددی چون لغات كمیاب و دارا بودن تعبیرات و تركیبات نادر، اشارات فراوان به فرهنگ عامه، مباحث جامعه شناسی و اجتماعی حائز اهمیت است. یكی از جنبه­ های مهم آن وفور كهن­الگوهاست. با توجه به قدمت متن داراب نامه و منابع بسیاركهن آن، این كتاب از جهت اشتمال بر كهن ­الگوها در ادبیات فارسی كم نظیر است و موضوع پژوهش حاضر،  بررسی كهن­ الگویی این اثر ارزشمند ادبی است.

2-1- ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق

با توجه به این­كه نقد  اسطوره­شناختی یكی از شیوه های نوین بررسی متون ادبی به ­ویژه متون حماسی است و استخراج و بررسی كهن الگوهای متن شالوده اصلی آن را تشكیل می­دهد، بررسی كهن ­الگوهای داراب­نامه در نقد و تحلیل این اثر از اهمیت بسزایی برخوردار است. همچنین بر اساس این پژوهش، می­توان نوع نگاه و شخصیت راوی آن را ترسیم نمود و میزان انطباق كهن الگوهای مورد كاربرد او را با الگو­های جهانی سنجید.

3-1- اهداف تحقیق

اهداف کلی:

تدوین اثری بسامان در شناخت انواع کهن ­الگوهای داراب­نامة طرسوسی از قبیل كهن­الگوهای اسطوره ­شناختی(آفرینش، باروری، قهرمان، سفر قهرمان) با بهره­ گیری از مجموعه كهن ­الگوهای روان­شناختی یونگ(آنیما، سایه، پیر دانا و…) و تصاویر رایج كهن ­الگویی(آب، درخت، كوه، درخت و…).

اهداف جزئی:

1-­­ارائة بحثی موجز در باب کهن الگو.

2-معرفی انواع کهن الگو.

4-1- کاربرد نتایج تحقیق

این پژوهش می ­تواند به فهم بهتری از داراب­نامة طرسوسی كمك كند و مخاطب را با یكی از ابعاد این اثر آشنا سازد. همچنین می ­تواند در تحقیقات اسطوره­ شناسی و روان­شناسی مورد استفاده قرار گیرد و در

     پیدایش درخت پسته (Pistacia vera L. ) از آسیای مرکزی نشات گرفته است. پسته محصول مهم تجاری ایران است و به آب و هوای محلی سازگاری خوبی دارد. ایران در رتبه اول تولید و سطح زیر كشت پسته در جهان می­باشد (Rahemi and Pakkish, 2009).  پسته به عنوان یک محصول ارز آور در حال حاضر بیش از 440هزار هکتار معادل 17% از سطح باغهای کشور به خود اختصاص داده است که سطح زیر کشت موجود بالغ بر 100هزار هکتار آن غیر بارور ( نهال) است(وزارت جهاد کشاورزی، 1388). که به تدریج در مدار تولید قرار می­گیرد میانگین تولید سالیانه با احتساب سال های آور و نیاور در حدود 200هزار تن که با توجه به صادراتی بودن آن، ارزش اقتصادی بسیاری برای کشور ایجاد می­نماید(حکم­آبادی وهمکاران، 1385). درخت پسته به علت مقاوم بودن نسبت به شوری آب و خاک، رقیبی بر عرصه ­های استقرار نداشت، همین بلامنازع بودن این محصول باعث شده است که با توجه به افت کیفی و کمی آب­های زیر زمینی و کاهش کیفیت اراضی زراعی در بعضی مناطق کشور، به تدریج کشاورزان به کشت پسته روی آورند که گستره استقرار این درخت صبور و پر برکت هم اکنون در 22 استان کشور کشیده شده است. ناگفته نماند که کشت بی رویه این درخت در استان کرمان باعث افت سطح آب­های زیر زمینی شده است. به علاوه این مساله موجب شوری آب و خاک گشته که این امر حاکی از کشت بی رویه آن است(نصیر زاده ، 1388).

 نظر به اینکه سرمای دیر رس بهاره معمولا” در سطح وسیع  و در حساس ترین زمان ممکن اتفاق می­افتد بیشترین خسارت ممکن را نسبت به سایر عوامل طبیعی محدود کننده تولید، به محصولات و به خصوص درختان میوه وارد می­ کند. طبق آمار صندوق بیمه کشاورزی استان کرمان سرمای دیررس فروردین 1391، خسارتی بالغ بر 213 میلیارد ریال به باغ­های پسته استان کرمان وارد نمود(صندوق بیمه کشاورزی استان کرمان، 1391). میزان خسارات وارده به درختان، رابطه مستقیمی با شدت سرما ( حداقل درجه حرارت و مدت زمان سرما )، واریته، مدیریت قبل و بعد از سرما و موقعیت جغرافیایی باغ دارد (شرافتی، 1383).

1-2 تعریف مساله

در مقابله با سرمازدگی از مهمترین فاكتور ها آگاهی پیدا كردن از زمان وقوع هر نوع پدیده جوی و شرایط آب و هوایی و اقلیم منطقه است. استان کرمان با داشتن اقلیمی خشک و عمدتا” بیابانی در جنوب شرقی کشور واقع شده است. هر ساله کشاورزی این استان دستخوش بلاهای طبیعی از جمله خشکسالی، سرمازدگی و سیل قرار می­گیرد. لذا جهت آمادگی جهت مقابله با این بلایا، آگاهی از شرایط اقلیمی منطقه لازم و ضروری می­باشد. که در پیوست 1 به اختصار در خصوص آشنایی با شرایط آب و هوایی و اقلیم استان کرمان که از نظر وسعت پهناورترین استان کشور است آورده شد. اطلاع رسانی از وضعیت آب و هوا باید حداقل سه روز قبل از سرما انجام گیرد تا كشاورزان وقت كافی برای آمادگی را داشته باشند (نصیر زاده ، 1388).

 در كلیه­ استان ها ادارات هواشناسی با بهره گرفتن از نقشه های هواشناسی سطح زمین و سطوح فوقانی، پیش بینی 72 ساعته شرایط آب و هوایی را انجام می­دهند. با برقرای ارتباط مستمر با ادارات هواشناسی به راحتی می توان از شرایط آب هوایی سه روز آینده اطلاع حاصل نمود. در شب هایی كه وقوع سرما پیش بینی شده است نیز با نصب دستگاه های سرمابان و تنظیم آن با توجه به نوع محصول، فنولوژی گیاه و درجه حرارت بحرانی می­توان در زمان مناسب اقدام به مقابله با سرمازدگی نموده و محصول را از گزند خسارت دور نگه داشت (نصیر زاده، 1388).

هدف از طراحی این سری دستگاه ها اعلام زمان مناسب برای شروع اقدامات لازم برای مقابله با سرمازدگی  بهاره و پاییزه، می باشد. هشدار سرمازدگی بوسیله علائم صوتی آژیر و ارسال پیام SMS است. این دستگاها در صورت افت دما به مقدار” دمای بحرانی “زمان شروع اقدامات لازم را اعلام می كند. قسمت اصلی این دستگاه یک ترموستات صنعتی با بهره گرفتن از یک دماسنج دارای قابلیت اندازه گیری دقیق دما در حدیكدهم درجه می­باشد.این ترموستات دارای دو خروجی میباشد . ترموستات به گونه ای متناسب با دمای بحرانی سرما زدگی تنظیم میشود كه خروجی اول آن با دو درجه اختلاف قبل از رسیدن به دمای بحرانی آژیر دستگاه را به صدا درمی­آورد .در صورت افت بیشتر دما خروجی دوم دستگاه كه روی دمای نزدیكتری به دمای بحرانی سرمازدگی تنظیم می شود ، فعال شده و زمان آغاز اقدامات عملی را با روشن شدن لامپ یا آژیر نشان می دهد . این اعلام وضعیت به كشاورز هشدار داده و او را آماده اقدامات مقابله عملی، در صورت افت بیشتر دما می كند. باتری این دستگاه با بهره گرفتن از انرژی خورشیدی شارژ می شود و بدین جهت در تمام مناطق قابل نصب و بهره برداری می­باشد .در صورت ابری بودن هوا می تواند به مدت چهار روز كارائی دقیق داشته باشد. مدل­های مختلف این سامانه دارای قابلیت فرمان دادن خودکار و راه اندازی را سیستم های مختلف نیز داراست(نصیر زاده ، 1388).

شکل 1-1) نمونه ­ای از یک دستگاه سرمابان با باطری خورشیدی (نصیر زاده ، 1388)

ایستگاه هواشناسی كشاورزی دستگاهی است 26 پارامتر هواشناسی را اندازه گیری و تجزیه تحلیل می نماید . این دستگاه قابلیت شبكه سازی دارد كه در هر زمان در مكان های مختلف می توان با ان از طریق شبكه ارتباط گرفت و اطلاعات مورد نیاز را دریافت نمود.

شکل 1-2) نقش کشاورزی دقیق در پیش بینی سرمازدگی (نصیر زاده ، 1388)

بی شک اهمیت غذا و امنیت غذایی به عنوان یکی از چالش های عصر حاضر و آینده از کسی پوشیده نیست. افزایش روز افزون جمعیت از یک سو و کمبود زمین های قابل کشت از سوی دیگر ، بشر را به سمت افزایش عملکرد در واحد سطح سوق داده است. از طرف دیگر کمبود آب و حساسیت دانشمندان در قبال حفظ محیط زیست و حفظ منابع انرژی ، متخصصین علوم کشاورزی را بر آن داشت تا با ایجاد شیوه های نوین در مدیریت مزرعه ، علاوه بر بهینه سازی مصرف نهاده ها، عملکرد را نیز افزایش داده و در نهایت بازده ی اقتصادی را بالا ببرند. درراستای چنین اهدافی بود که کشاورزی دقیق به عنوان یکی از نوین ترین راهکارها جهت کاربرد ابزار و ماشین در عملیات کشاورزی پا به عرصه ی دنیای تکنولوژی جدید نهاد. کشاورزی دقیق، چشم اندازی از کشاورزی آینده است که ماهواره ها، حسگرها ، نقشه ها و داده ها ی حاصل از دور سنجی را به کمک کشاورز آورده و دقت عمل او را  بالا تر می برد. البته ایده اصلی کشاورزی دقیق  در سال ۱۹۲۰ قوت گرفت ولی در حدود سال ۱۹۹۰ جنبه ی واقعی بیشتری پیدا کرد. کشاورزی دقیق با مفهوم مدیریت دقیق مکانی و زمانی از سال 1997 به صورت کاملاً حرفه‏ای شکل گرفته است و هم اکنون درصد قابل توجهی از مزارع آمریکا، اروپا و بعضی از کشورهای آسیایی مانند چین و هندوستان بکار گرفته شده است. کشاورزی دقیق روشی از مدیریت مزرعه می‏باشد که به کشاورزان اجازه تولید مؤثرتر را از طریق استفاده بهینه از منابع، به صورت اقتصادی می‏دهد. یکی از اثرات مهم کشاورزی دقیق فایده زیست محیطی بالای آن می‏باشد که ناشی از استفاده زمانی و مکانی مناسب از تیمارهای شیمیایی گوناگون می‏باشد. کشاورزی دقیق نگاهی است اجمالی به آینده کشاورزی، آینده‏ای که در آن مدیریت نهاده‏های تولید محصولات زراعی نظیر کودهای شیمیایی، علف‏کش، بذر و غیره بر اساس ویژگی‎های مکانی

1-1- تاریخچه غلات… 2

1-2- اهمیت غلات در تغذیه انسان.. 3

1-3- اهمیت اقتصادی.. 4

1-4-گندم. 4

1-5- مشخصات گیاه شناسی.. 5

1-5-1- ریشه. 5

1-5-2- ساقه. 5

1-5-3- برگ…. 6

1-5-4- گل آذین.. 6

1-6- جو. 7

1-6-1- ریشه جو. 7

1-6-2- ساقه جو. 6

1-6-3- برگ جو. 7

1-6-4- گل آذین جو. 7

1-7-  ریشک…. 7

1-8- گلوم. 9

1-9- آب و اهمیت آن.. 9

1-10- نقش آب در گیاهان.. 9

1-11- تنش خشکی.. 10

1-12- آناتومی.. 10

1-13- اپیدرم. 11

فصل دوم: بر پژوهش های انجام شده

2-1- اثرات تنش خشکی بر  ویژگیهای فیزیولوژیک و آناتومیک…. 14

2-1-1-  اثر تنش خشکی بر روزنه ها. 14

2-1-2- اثر تنش خشکی بر فتوسنتز. 15

2-1-3- اثر تنش خشکی بر خصوصیات آناتومیکی.. 15

2-1-4- اثر تنش خشکی بر عملکرد گیاهان زراعی.. 16

2-1-5-  اثر تنش خشکی بر عملکرد بیولوژیکی.. 18

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1-  مشخصات موقعیت جغرافیایی و زمان  اجرای آزمایش…. 21

3-2- خاک محل  آزمایش…. 21

3-3- طرح مورد آزمایش…. 21

3-4- مدل طرح آزمایشی.. 21

3-5- آماده سازی بذور. 21

3-6- عملیات تهیه زمین ، کاشت… 22

3-7- عملیات داشت و برداشت… 22

3-8- اندازه گیری صفات آناتومیک گندم و جو. 23

3-9- اندازه گیری مساحت سلول های اپیدرمی و بالیفورمی.. 23

3-10-  اندازه گیری عملکرد و اجزای عملکرد. 23

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1- صفات آناتومیکی گندم. 31

4-1-1- تعداد روزنه. 31

4-1-2- تعداد ردیف روزنه. 32

4-1-3- تعداد کرک…. 33

4-1-4- طول سلول اپیدرمی.. 38

4-1-5- مساحت سلولهای اپیدرمی.. 38

4-1-6- طول سلول بالیفورمی.. 46

4-1-7- مساحت سلول بالیفورمی.. 47

4-2- عملکرد و اجزای عملکرد گندم. 53

4-2-1- تعداد سنبله در بوته. 53

4-2-2-  تعداد دانه در بوته. 54

4-2-3- وزن سنبله در بوته. 56

4-2-4-  عملکرد دانه در بوته. 57

4-3- صفات آناتومیکی جو. 72

4-3-1-  تعداد روزنه. 72

4-3-2- تعداد ردیف روزنه. 72

4-3-3- تعداد کرک…. 73

4-3-4- طول سلول اپیدرمی.. 78

4-3-5-  مساحت سلول اپیدرمی.. 78

4-3-6- طول سلول بالیفورمی.. 79

4-3-7-  مساحت سلول بالیفورمی.. 79

4-4-  عملکرد و اجزای عملکرد جو. 81

4-4-1- تعداد سنبله در بوته. 81

4-4-2- تعداد دانه در بوته. 81

4-4-3-  وزن سنبله در بوته. 83

4-4-4- عملکرد دانه در بوته. 85

پیشنهادات… 95

فصل پنجم: منابع

منابع.. 95

1-1- تاریخچه غلات

غلات(cereals) به گروهی از گیاهان علفی خانواده گندمیان (گرامینه) گفته می شود که دانه های ریز آن ها مصرف خوراکی دارند غله از  cererlia muner به معنی هدیه الهی منشا^ء گرفته و شامل گیاهانی نظیر گندم، جو، چاودار، یولاف، برنج، ذرت، سورگوم و انواع ارزن ها می باشد. شواهد تاریخی نشان می دهد که هر یک از انواع غلات در توسعه و تکامل جوامع انسانی اولیه نقش ویژه و مهمی  داشته اند .کاوش­های انجام شده در شرق عراق نشان داده است که انسان های اولیه ای که 15 تا 16 هزار سال قبل در آنجا می زیسته ­اند نیاز غذایی خود را ازطریق زراعت به دست می آورده اند  و گیاهان  عمده مورد کشت آن­ها گندم و جو یا احتمالاً اجداد شناخته شده این محصولات بوده است در سایر جوامع انسانی اولیه نظیر چین برنج، در آفریقا سورگوم و در تمدن های دنیای جدید مثل مکزیک ذرت مهمترین غله محسوب می شده است (9).

1-2- اهمیت غلات در تغذیه انسان

مقدار غله ای که در جیره غذایی انسان مورد استفاده قرار می گیرد به روشنی می تواند ما را نسبت به اهمیت غیر قابل انکار آن ها آگاه کند . در بسیاری از کشورهای آفریقایی و نیز آسیایی بیش از 80 در صد جیره غذایی  به طور مستقیم از غلات تامین می شود، سهم غلات در جیره غذایی مردم اروپای مرکزی و غربی بین 45 تا 55 در صد و ایالات متحده آمریکا تقریباًً20 تا30 در صد است. به طوری که نزدیک به 70 درصد سطح زیر کشت یک میلیارد هکتاری جهان را غلات اشغال می کنند و در درجه اول نزدیک به نیمی از کل نیازهای غذایی انسان، به ویژه آسیا مستقیماً از غلات تامین می شود، در تولید سایر فرآورده های غذای دامی مانند گوشت، تخم مرغ، شیر و غیره، غلات در مقایسه با دیگر محصولات زراعی سهم فوق العاده بزرگی دارند (36). گیاهان به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، تقریباً کل غذای مورد نیاز بشر را تأمین می­ کنند. از 350هزار گونه­ گیاهی موجود بر روی زمین، تنها 150 گونه­ آن به عنوان گونه های غذایی مورد استفاده قرار می­گیرند، که از این تعداد فقط 15 گونه در سطح تجاری تولید و بخش عمده­ی عرضه­ی غذا در بازار جهانی را تشکیل می­ دهند که بیش از نیمی از این 15 گونه را غلات تشکیل می­دهند. بنابراین، غلات حایل بین بشر و گرسنگی هستند. مشارکت گندم در تأمین پروتئین مورد نیاز بشر برابر مجموع مشارکت پروتئین ناشی از گوشت، شیر و تخم مرغ است. به نظر نمی­رسد غلات در آینده جایگزینی داشته باشند. برای اینکه گیاهی بتواند تأمین کننده­ بخش عمده­ی غلات جمعیت کره­ی زمین باشد، بایسته است که ویژگی هایی همچون توانایی تولید زیاد در واحد سطح، حمل و نقل آسان، و پذیرش به گونه­ شایسته­ای وجود دارد. بنابراین، به نظر می­رسد بیشترین بخش غدای جمعیت در حال افزایش کره­ی زمین می­بایست از غلات تأمین شود و حتی در آینده بر اهمیت آنها افزوده هم خواهد شد (3).

هم اکنون مصرف غلات به طور تقریب بر اساس سرانه مصرف در سال بالغ بر 370-390 کیلوگرم است یعنی یک کیلوگرم به ازای هر فرد در روز و مصرف مستقیم روزانه انسان حدود 2/3 این مقدار است. مصرف سالانه غلات در هندوستان 170 کیلوگرم بر آورد شده است که عمدتاً به صورت غیر مستقیم در تغذیه دام مصرف و پس از تبدیل به پروتئین حیوانی توسط انسان مصرف می گردد (2).

1-3- اهمیت اقتصادی

گندم گیاهی است که به مقدار زیاد و در مساحت وسیعی از زمینهای کشاورزی دنیا و حتی در نواحی خشک کشت شده و محصول کافی تولید می کند. اهمیت اقتصادی گندم چه از نظر تولید و چه از نظر تغذیه در دنیا بیش از سایر محصولات کشاورزی است حتی در مناطقی که به علت متغیر بودن شرایط اقلیمی و یا خشکی محیط، امکان تولید نباتی نباشد می­توان گندم تولید نمود. سطح زیر کشت گندم در ایران و نیز در جهان از سطح زیر کشت سایر غلات بیشتر است. گندم عمدتاً بین 30 تا 60 درجه عرض جغرافیایی، در منطقه معتدل شمالی و 25 تا 40 درجه عرض جغرافیایی در منطقه معتدل جنوبی با بارندگی 250 تا 1300 میلیمتر در سال، تولید می­ شود. اما بیش از 75 درصد کل تولید این محصول در مناطقی با بارندگی 375 تا 875 میلیمتر و عمدتاً در مناطق معتدل شمالی متمرکز است (21). تولید گندم در دنیا در درجه اول  برای تغذیه انسان و در درجه دوم برای تغذیه پرندگان و حیوانات و مصارف صنعتی می­باشد. گندم از نظر تولید و سطح زیر کشت مهمترین محصول کشاورزی ایران است و افزایش محصول آن روز به روز مورد توجه قرار گرفته و از نظر اقتصادی و تامین غذای اصلی از اهمیت بسیاری برخوردار می­باشد (9) .

1-4-گندم

گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است. معروف است که هر روز در نقطه­ای از کره­ی زمین کاشت و در همان روز در نقطه­ای دیگر برداشت می­ شود. این امر حاکی از توانایی سازش بسیار زیاد این گیاه با اقلیم­های گوناگون است، به گونه­ ای که گندم را از فنلاند در نیمکره­ی شمالی تا آرژانتین در نیمکره جنوبی کشت می­ کنند. در سطح جهانی نزدیک به 52 درصد زمین های قابل کشت دنیا به کشت غلات اختصاص دارد که دو سوم این مقدار زیر کشت گندم است.

1-5- مشخصات گیاه شناسی

گندم گیاهی است یک لپه، علفی و یکساله ازتیره غلات  و دارای گونه­ های بسیار زیادی می­باشد. اندامهای مختلف گندم عبارتند از:

1-5-1- ریشه

ریشه های گندم افشان و سطحی است و ریشه های اصلی و فرعی ازمحل طوقه خارج شده و همگی هم قطر هستند. عمق فعالیت ریشه های گندم درخاک معمولاً در حدود 30 سانتی متر است. در خاک­های معمولی ونرم که مناسب برای رشد گندم است ریشه گندم معمولاً تا عمق 80 سانتی متر نفوذ می کند، معمولاً 55 درصد وزن ریشه این گیاه در عمق 25 تا 30 سانتیمتری، 18 درصد آن بین عمق 25 تا 50 سانتیمتری، 15 درصد بین 50 تا 75 سانتیمتری و 12 درصد در عمق بیشتر از 75 سانتیمتر قرار می­گیرد. ریشه گندم در شرایط مناسب از نظر بافت خاک و محیط زندگی، مانند خاکهای خیلی عمیق لیمونی تا عمق 5/1 متری خاک نفوذ مینماید. ریشه موجب جذب آب و مواد غذایی و تثبیت گیاه در خاک در مراحل مختلف رشد شده و نسبت به افزایش سن و دوره رشد گیاه، در خاک گسترش و توسعه می­یابد. یکی از عوامل اصلی رشد و نمو گندم آب است که در بالا بردن مقدار محصول بسیار موثر است و این آب توسط ریشه جذب می شود. ریشه گندم نسبت به جو گسترش کمتری دارد و بنابراین مقاومت آن در مقابل خشکی کمتر از جو می­باشد(21).

1-5-2- ساقه

 ساقه گندم مانند تمام گیاهان تیره غلات بند بند و تو خالی و استوانه ای است به طوری که شکل استوانه ای و دسته های فیبر در آن موجب استحکام ساقه شده و این ویژگی تا اندازه ای ساقه را در مقابل ورس مقاوم می کند.اغلب ارقام گندم دارای ساقه های ثانوی است که اصطلاحاً پنجه نامیده می­ شود. علاوه بر ساقه اصلی  هر ساقه یا پنجه معمولاً دارای 5تا 10 و حداکثر 15 گره می باشد . محل گره ها در ساقه توپر و مغزدار میباشد. ساختمان گره ها نیز ازطرف دیگر به استحکام ساقه کمک کرده و از ورس گیاه جلوگیری مینماید. گره های زیر خاک و نزدیک سطح خاک بهم نزدیک بوده و دارای میانگره های کوتاهی می باشند . با افزایش فاصله از سطح زمین به طول میانگره ها اضافه می شود . بالاترین میانگره در حد فاصل بالاتر برگ تا زیر سنبله واقع است. ساقه در ناحیه میانگره شامل 7تا10 لایه سلول فیبری اسکلرانشیمی است که در زیر اپیدرم واقعند . در سمت داخلی بافت اسکلرانشیم حلقه ای از بافت مزوفیل قرار دارد ، که در داخل آن دستجات آوندی بزرگتری واقعند . تراکم دستجات آوندی با نزدیک شدن به ناحیه محیطی ساقه افزایش می یابد . در هر دسته آوندی ، آوند چوب به سمت داخل و آوند آبکش به سمت خارج واقع میباشد.

 1-5-3- برگ

در روی هر ساقه گندم معمولاً تعداد 7 تا 8  برگ که از محل ساقه خارج شده و بطور متناوب و یک در میان در طول ساقه قرار گرفته اند، وجود دارد. گندم دارای برگ های کشیده و باریک به طول متوسط 15تا 20 سانتی متر با رگبرگ های موازی می باشد . برگ گندم شامل دو قسمت غلاف و پهنک می باشد . غلاف، ساقه را در بر گرفته و طول هر غلاف از گره تحتانی تا گره فوقانی امتداد دارد . در انتهای فوقانی

است و در حال حاضر در اکثر نقاط دنیا کشت می شود(مجنون حسینی.، 1372). مبدا نخود هنوز به طور دقیق مشخص نیست و پراکندگی آن از هیمالیا تا یونان گزارش شده است. با وجود این از هندوستان و اتیوپی به عنوان مراکز تنوع نخود نام برده می شود، قدیمی ترین مدرک تاریخی به دست آمده از بقایای زغال سنگی نخود در منطقه (Hacilar) کشور ترکیه دلالت به وجود نخود در 5450 سال قبل از میلاد دارد(Jain et al.,1988).

در مقیاس جهانی نخود دومین گیاه مهم از گروه محصولات زراعی موسوم به حبوبات می باشد و این گیاه در 33 کشور در جنوب آسیا، غرب آسیا و شرق افریقا، جنوب اروپا، شمال و جنوب آمریکا و استرالیا کشت می شود و 15% از سطح زیر کشت و 13% از تولیدات جهانی حبوبات به این محصول اختصاص دارد(سینگ، ساکسینا. 1379). طبق آمار جهانی سطح زیر کشت نخود سفید و نخود سیاه 6/9 میلیون هکتار می باشد که از این مقدار حدود 85% کشت نخود سیاه (تیپ دسی ) و بقیه به کشت نخود سفید (تیپ کابلی) اختصاص دارد(FAO, 1996).

بر اساس آمار ارائه شده از سوی فائو (متوسط پنج سال گذشته ) سطح زیر کشت نخود در ایران 700 هزار هکتار (حدود 65 درصد از کل سطح زیر کشت حبوبات کشور) می باشد و از این نظر در رتبه چهارم جهانی پس از هند، پاکستان و ترکیه قرار می گیرد. این گیاه با تولیدی معادل 310 هزار تن، برابر 48 درصد از تولید گروه حبوبات، بالاترین سهم را داراست و با وجود این متوسط عملکرد آن کمتر از نصف میزان متوسط جهانی بوده و از این جهت ایران بعد از هند، پاکستان، ترکیه و استرالیا قرار می گیرد(FAO, 2008).

1-2-ویژگی های گیاه(مورفولوژی نخود)

جوانه زنی نخود به صورت زیرزمینی است. از رشد جوانه اولیه، ساقه هوایی ایستاده ایجاد می گردد، اولین برگ حقیقی 2 یا 3 جفت برگچه و یک برگچه انتهایی دارد. ریشه اولیه طویل و قوی بوده ، و به سرعت منشعب می شود. در هرگره یک برگ منفرد بوجود می آید که در دو طرف محور به صورت متناوب قرار می گیرند. معمولا در هر برگ، 10تا 15 برگچه وجود دارد که این برگچه ها بوسیله دمبرگ کوچکی به محور اصلی متصل می شوند. گوشوارک ها معمولاً  3 تا 5 میلیمتر طول و 2 تا 4 میلیمتر عرض دارند. تمامی سطح بیرونی گیاه به استثنای جام گل از کرک های دارای غده مترشحه اسید و یا کرک های بدون غده پوشیده شده است. ریشه اصلی در این گیاه عمیق بوده به نحوی که در خاک های زراعی مطلوب به بیش از 120 سانتیمتر می رسد(کوچکی، بنائیان اول.، 1372). بر اساس زاویه بین شاخه ها با محور اصلی، نخود دارای پنج نوع عادت رشدی است که عبارتند از: ایستاده، نیمه ایستاده، نیمه منشعب، منشعب و خوابیده(ساکسینا، سینگ.،1376) و برای توصیف الگوی شاخه دهی محققین از واژه های اولیه ، ثانویه و ثالثیه استفاده می کنند. ارتفاع بوته بین 20 تا 100 سانتیمتر متغیر است و در شرایط مطلوب ارتفاع برخی از ارقام پا بلند به 130 سانتیمتر هم می رسد(کوچکی، بنائیان اول.، 1372).

گلهای نخود یک نمونه شاخص زیر رده پروانه آسا است که بیشتر به صورت منفرد و گاهی بصورت جفت توسط دمگلی که 13-6  میلیمتر طول دارد، روی محورهای جانبی قرار می گیرند. جام گل معمولاً در تیپ دسی ارغوانی و در تیپ کابلی سفید و بعضاً آبی رنگ است. گونه های جنس Cicer در هر گل فقط یک برچه دارند. غلاف ها بصورت بادکرده و یا نوک تیز هستند که تعداد آنها در بوته بین 50 تا 150 عدد متغیر است. اندازه غلاف ها بسیار متنوع است، اما کمتر تحت تاثیر محیط قرار می گیرد. غلاف ها به اشکال لوزی، دوکی و تخم مرغی دیده می شوند(Eser et al.,1991). پرشدن غلاف بسیار به شرایط آب وهوایی وابسته بوده و مقدار آن از 97/8 تا 53/56 درصد متغیر است. تعداد گل، الگوی گلدهی و تعداد غلاف با توجه به تاریخ کاشت و ژنوتیپ بوته متفاوت می باشد(ساکسینا، سینگ.،1376). بذر دارای نوک تیز، صاف یا چروکیده و کروی شکل با وزن 100 دانه ای در حدود 8 تا 70 گرم هستند. نخود کابلی دارای دانه های درشت، صاف با رنگ روشن و تیپ دسی دارای دانه های کوچک، چروکیده و کم و بیش حاوی ماده آنتوسیانین، با پوسته رنگین هستند (Jain et al., 1988).

نخود دارای بیش از 20% پروتئین، 55% انواع کربوهیدرات ها و حدود 5/4 درصد چربی و مقدار قابل توجهی فسفر، آهن، کلسیم و ویتامین های A, B₁, B₂, B₄, C است، که آنرا به یک جزء غذائی مهم در بین کشورهای توسعه یافته که به کیفیت رژیم غذائی خود اهمیت می دهند، تبدیل کرده است.

1-3-تنش خشکی و آسیب های ناشی از آن

1-3-1-تعاریف خشکی

عدم توازن بین ذخیره آب درخاک و نیاز آبی گیاهان زراعی را (به نحوی که آب موجود در خاک کمتر از نیاز گیاه باشد) خشکی گویند(Thomas, 1997). در واقع پدیده خشکی عبارت است از ذخیره ناکافی رطوبت حاصل از بارندگی و یا کمی ذخیره رطوبت خاک برای رشد بهینه در گیاه. این حالت تابع اثر متقابل بین خاک، گیاه و عوامل جوی بوده و بصورت موقتی است(Blum, 1988). تنش حاصل از کمبود آب زمانی در گیاه رخ می دهد که نسبت تبخیر و تعرق واقعی به تبخیر و تعرق بالقوه بیشتر از یک باشد(Baker, 1994).

در مناطق غرب آسیا و شمال افریقا بدلایل مختلف از جمله شروع زود هنگام بارندگی های بهاره، عملیات کاشت نخود معمولاً با تأخیر صورت گرفته و با گرم شدن تدریجی هوا و افزایش نیاز تبخیری اتمسفری در طول فصل رشد محصول، نقش خشکی به عنوان عامل محدود کننده رشد و عملکرد نخود افزایش می یابد(Ortega et al., 1996).

<p>:</p>  <p><strong>بیان مسأله:</strong></p>  <p>از آنجا که کودکان و نوجوانان جمعیت قابل ملاحظه&zwnj;ای را تشکیل می&zwnj;دهند، برنامه ریزی برای تربیت و پرورش آن&zwnj; ها جزء ضروریات و دل مشغولی&zwnj;های متولیان امر تربیت بوده و هست. البته در بسیاری موارد به جای برنامه ریزی مناسب و در خور برای این دو قشر، برنامه&zwnj;هایی مغایر با علایق و فطرت آن&zwnj; ها ترتیب داده می&zwnj;شود؛ چنین افرادی یا در پی اثبات نظریه&zwnj;های علمی و تئوری&zwnj;های شخصی هستند و یا می&shy;خواهند به وسیله رسانه&zwnj;های جمعی خواسته&shy; های خود را به مخاطب القا &zwnj;کنند و از این طریق فرهنگی خاص را پایه ریزی &zwnj;نمایند؛ به طوری که بعد از چند دهه، آنچه می&zwnj;خواهند در جامعه به راحتی اجرا &zwnj;شود.</p>  <p>از جمله راه&zwnj;های ارتباط نوجوانان، خلق داستان&zwnj;هایی با موضوعات مرتبط با آن&zwnj; هاست. آنچه بیش از همه در این داستان&zwnj;ها اهمیت دارد، چگونگی خلق شخصیت&zwnj;های داستانی است.</p>  <p>این شخصیت&zwnj;ها هر اندازه که واقعی&shy;تر و صمیمی&shy;تر باشند تاثیر بیشتری بر مخاطب خود خواهند گذاشت. تامل و پژوهش در این زمینه به منظور یافتن راه&zwnj;هایی برای خلق شخصیت&zwnj;هایی ماندگار و تاثیرگذار از اهداف اصلی این رساله است.</p>  <p>از هنرهای اصلی و اساسی هر داستان نویس، ارائه&shy; شخصیت&shy;های داستان با توجه به دیگر عناصر متن مانند: زاویه دید، زمان و مکان، درونمایه و &hellip; است. در بین شخصیت&zwnj;های گوناگون داستان، شخصیتی به عنوان عنصر کانونی یا شخصیت اصلی متن به وسیله&shy; نویسنده ارائه می&zwnj;شود. با توجه به این شخصیت کانونی، دیگر عناصر متن نیز خلق و آفریده می&zwnj;شوند. تحلیل و بررسی شخصیت کانونی یا اصلی داستان، توانایی و خلاقیت نویسنده را در عرضه&shy;ی دیگر عناصر داستانی نیز نشان می&zwnj;دهد. داستان&zwnj;های نوجوان مربوط به دفاع مقدس در دهه&shy; هفتاد، که موضوع پژوهش حاضر است می&zwnj;تواند از نظر شخصیت اصلی و هنر نویسنده در ارائه&shy; آن بررسی شود. در این داستان&zwnj;ها، گاه نویسنده با توجه به نام و گاهی به صورت سمبلیک و نمادین به معرفی شخصیت&zwnj;های کانونی می&zwnj;پردازد . تحلیل کیفیات مختلف شخصیت&zwnj;ها از نظر نام شناسی، رمزی بودن و چگونگی عرضه&shy;ی مستقیم یا غیرمستقیم، کلیدی برای شناخت ویژگی&zwnj;های داستان به خصوص در اینجا _ گروه سنی نوجوان_ است.</p>  <p><strong>سوال های عنوان شده:</strong></p>  <p>بر این اساس در این پژوهش بر آنیم تا به پرسش&zwnj;های زیر پاسخ دهیم:</p>  <p>1- داستان&zwnj;نویسان این دوره تا چه میزانی به ارائه&shy; شخصیت از طریق نام پرداخته&zwnj;اند؟</p>  <p>2- نویسندگان این دوره به کدامیک از طرق عرضه&shy;ی مستقیم و غیرمستقیم شخصیت بیشتر توجه داشته&zwnj;اند؟</p>  <p>3- با توجه به گروه سنی نوجوان، آیا شخصیت&zwnj;های این دوره -این داستان&zwnj;ها- دو بعدی هستند یا چند بعدی؟</p>  <p>4- آیا شخصیت&zwnj;های کانونی در داستان&zwnj;های مذکور به تیپ بدل شده&zwnj;اند؟</p>  <p><strong>فرضیات:</strong></p>  <p>1- به نظر می&zwnj;رسد داستان&zwnj;نویسان این حوزه کمتر به ارائه&shy; شخصیت کانونی بر اساس نام توجه داشته&zwnj;اند.</p>  <p><a href="http://azarim.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%b2%d8%a8%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%a7%d8%af%d8%a8%db%8c%d8%a7%d8%aa-%d9%81%d8%a7%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d8%a8%d8%b1/"><img class="alignnone size-full wp-image-587318″ src="http://ziso.ir/wp-content/uploads/2020/10/thesis-paper-102.png” alt="مقالات و پایان نامه ارشد” width="400″ height="193″ /></a></p>  <p>2- داستان&zwnj;نویسان این دوره به عرضه&shy;ی غیرمستقیم شخصیت &ndash;کانونی- گرایش بیشتری داشته&zwnj;اند.</p>  <p>3- این طور به ذهن می&zwnj;آید که شخصیت&zwnj;های کانونی عمدتا چند بعدی هستند.</p>  <p>4- احتمالا در برخی داستان&zwnj;ها شخصیت&zwnj;های کانونی، به تیپ خاصی بدل شده&zwnj;اند.</p>  <p><strong>لزوم تحقیق:</strong></p>  <p>هرچند داستان سرایی و قصه پردازی، از دیر باز وجود داشته، لیکن پرداختن به ادبیات خاص نوجوانان چند سده&zwnj;ای بیش تر عمر نکرده است. در اروپا، پیش از دیگر مناطق به این مسئله پرداخته شد. شاید اولین نمونه&zwnj;ی ادبیات خاص کودک و نوجوان، افسانه&zwnj;های ایزوپ در قرن پانزدهم محسوب شود ولی در واقع از قرن هفدهم و هجدهم میلادی این نهضت به طور جدی پا گرفت و ابتدا در فرانسه و سپس در آلمان و انگلستان رواج پیدا کرد. این مسئله در کشورهای دیگر از قرن نوزدهم آغاز شده است اما در کشورهای شرقی آسیا &ndash;که افسانه&zwnj;ها هستند- حتی دیرتر از آن و البته با موفقیتی کمتر شروع شده است.</p>  <p>در ایران، توجه به این مقوله از اوائل قرن چهارده آغاز شد که صبحی مهتدی و جبار باغچه&zwnj;بان از طلایه&zwnj;داران این عرصه&zwnj;اند.</p>  <p>بعد از انقلاب، جلوه&zwnj;های نثر انقلاب را در دهه شصت، در حوزه داستان&shy;نویسی باید جستجو کرد. در این دهه و نیز پس از آن، بیشترین اقبال از نظر موضوعی، به مسائل مربوط به دفاع مقدس بوده است. هر چند داستان&zwnj;های دفاع مقدس از تنوع زیادی برخوردار است و موضوعاتی چون جبهه، پشت جبهه، خانواده&zwnj;های شهدا و رزمندگان، مهاجران اسرا و آزادگان و &hellip; را شامل می&zwnj;شود لکن وجه مشترک آن&zwnj; ها محور بودن جنگ تحمیلی هشت ساله و حوادث پیرامون آن است.</p>  <p>از آنجا که تعداد قابل ملاحظه&zwnj;ای از رزمندگان را نوجوانان تشکیل می&zwnj;داده&zwnj;اند، داستان&zwnj;های جنگ نیز دلاوری&zwnj;های فراوانی از این غیور مردان کوچک را به نمایش گذاشته&zwnj;اند. علاوه بر این، داستان&zwnj;های زیادی مختص طیف کودک و نوجوان به نگارش در آمده و همچنان پس از گذشت سال&zwnj;ها از این حماسه هشت ساله، ادامه دارد. در این پایان نامه سعی شده است که ده کتاب نسبتا ممتاز را در دهه هفتاد، بررسی شده،&nbsp; شخصیت&zwnj;ها، به ویژه شخصیت&zwnj;های کانونی آن&zwnj; ها را مورد نقد قرار گیرد.</p>  <p><strong>پیشینه تحقیق:</strong></p>  <p>چنین تحقیقی با این گستردگی و در این موضوع، هیچ سابقه&shy;ای ندارد. در جستجو برای یافتن مطالبی درباره شخصیت پردازی کتب منتخب رساله، به کارهای خوب و دقیقی برنخوردم. بیشتر تحلیل&shy;ها بسیار موجز و کوتاه و کلی بودند که آن هم به صورت پراکنده در نشریات غیر معتبر به چاپ رسیده بود.</p>  <p><strong>علت انتخاب این مقطع زمانی:</strong></p>  <p>به منظور محدود شدن کتاب&zwnj;های مورد پژوهش در این رساله، به ناچار یکی از سه دهه پس از انقلاب را برای این تحقیق برگزیدیم. دهه شصت به علت اینکه دهه وقوع جنگ تحمیلی بود، به طبع بستر مناسبی برای ارائه داستان&zwnj;هایی در این زمینه نبود. دهه هفتاد برای این موضوع مناسب تر بود زیرا داستان&zwnj;های این سال&zwnj;ها هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت از جایگاه قابل قبولی برخوردار بودند. در دهه هشتاد هم اگرچه جای کار وجود دارد اما بهتر آن دیدیم که تقدم زمانی رعایت شود. مقایسه داستان&zwnj;هایی منتخب از این سه دهه نیز می&zwnj;تواند موضوع مقاله دیگری قرار گیرد.</p>  <p><strong>فصول رساله:</strong></p>  <p>این رساله از سه فصل تشکیل شده است. فصل اول کلیات را شامل می&zwnj;شود. تعاریفی چون داستان، دفاع مقدس، نوجوان و &hellip; . فصل دوم اختصاصا به بخش &laquo;شخصیت&raquo; پرداخته است. فصل سوم نیز شامل توضیحاتی پیرامون کتاب&zwnj;ها، نویسندگان و در نهایت شخصیت&shy;پردازی آن&zwnj; ها می&zwnj;شود. در پایان نیز طبق معمول، نتیجه &shy;گیری و پیشنهادات نگارنده درج شده است.</p>  <p>سعی شده است که کتاب&zwnj;های برگزیده، جزء آثار ممتاز هر سال باشند. برای نقد هر داستان ابتدا خصوصیت کلی کتاب&zwnj;ها و شخصیت&zwnj;ها سپس ویژگی&zwnj;های جزئی شخصیت&zwnj;ها به&shy;ویژه قهرمان و شخصیت کانونی استخراج شده است. پس از آن تمرکز بیشتر کار بر روی نقد و بررسی شخصیت&zwnj;ها معطوف گشته و شخصیت&shy;های داستانی معرفی شده &shy;اند. با توجه به فراوانی شخصیت&zwnj;ها در برخی داستان&zwnj;ها مانند زمانی برای بزرگ شدن و مهمان مهتاب از نام بردن تمام شخصیت&zwnj;ها به تفکیک خودداری نموده، فقط به معرفی شخصیت&zwnj;های ممتازتر</p>/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d9%86%d8%ae%d9%88%d8%af-%d8%b2%d8%b1%d8%a7%d8%b9%db%8c/

1-3-2-تأثیر خشکی بر پروتئین ها و فعالیت آنزیم ها

سنتز پروتئین ها در پاسخ به تنش های محیطی نظیر شرایط بی هوازی، تنش خشکی، شوک اسمزی، زخم، تنش سرما و شوری تغییر می یابد. این پروتئین ها ممکن است شکل ذخیره ای از نیتروژن را فراهم کنند تا در تنش های فوق مجدداً استفاده شوند ودر تنظیم اسمزی نقش داشته باشند. در واریته های مقاوم جو، آفتابگردان، ارزن و برنج میزان بالایی از پروتئین های محلول مشاهده شده است که در واریته های حساس آن وجود ندارد(Ashraf and Haris., 2004). افزایش در پروتئین های محلول ممکن است ناشی از سنتز پروتئین شبه اسموتین یا پروتئین های ساختاری باشد(Amini and Ehsanpour., 2005). همچنین می توان تجزیه کلروفیل را به عنوان مرحله ای مقدماتی در تخریب پروتئین ها در نظر گرفت(Martin & Torres 1992). آنزیم ها با تغییرات کمی وکیفی خود مهمترین و حساس ترین ترکیباتی هستند که تغییرات فیزیولوژیکی و تنش های مختلف را بیان می کنند. به طور کلی افزایش خشکی ساختار و عملکرد پروتئین های آنزیمی را تحت تأثیر قرار می دهند(Manuel et al., 2002).

1-3-3-تنش اسمزی ناشی از تنش خشکی

تنش اسمزی یکی از تغییرات فیزیولوژیکی است که در اثر تنش خشکی به وجود می آید. اگر پتانسیل اسمزی سلول ها در اثر تنش افزایش پیدا کند به حفظ حالت تورژسانس کمک می کند. تنش از طریق تغییر در وضعیت تورژسانس گیاه، متابولیسم را متأثر می سازد. یکی از عواملی که به حفظ حالت تورژسانس کمک می کنند، انباشته شدن مواد محلول می باشد(کوچکی، شاهرودی.، 1375). این مواد شامل قندها[1]، اسیدهای آمینه[2]، از جمله پرولین[3]، پلی الها[4] و… است.

1-4-نقش اسمولیت ها یا حل شونده های سازگار در تنش خشکی

اگرچه در شرایط تنش استفاده از یون ها برای تنظیم اسمزی از نظر انرژتیک مطلوب تر از سنتز اسمولیت های آلی می باشد، در عین حال بسیاری از گیاهان برای تحمل تنش های اسمزی، اسمولیت های آلی را ساخته و ذخیره می نمایند. این اسمولیت ها شامل پرولین، بتائین، پلی الل ها، الکل های قندی و قندهای محلول هستند. پرولین یک منبع ذخیره برای کربن، نیتروژن و نیز خورنده های[5] رادیکال های آزاد می باشد. همچنین پرولین ساختمان های فراسلولی( از جمله غشاءها و پروتئین ها ) را تثبیت و پتانسیل ردوکس سلولی ایجاد شده در اثر تنش را از بین می برد(Chen and Murata., 2000). در بسیاری از گونه ها پرولین در شرایط تنش از جمله کمبود آب، شوری، دماهای بالا و شدت نور زیاد ایجاد می شود(Mansour, 2000). پرولین یک ماده حل شونده است که ساختارهای پروتئینی را با تأثیر متقابل با فسفولیپیدهای غشاء سلول، در مقابل دناتوره شدن حفظ می نماید و نیز به عنوان یک خورنده رادیکال هیدروکسیل عمل می نماید(Samaras et al., 1995). همچنین پرولین یک منبع انرژی و ذخیره در سلول می باشد. سطوح بالای پرولین و قندهای قابل انحلال در بافت های دو گونه ذرت مورد بررسی، نشان دهنده نیاز آن ها به تنظیم اسمزی و حفظ پایداری غشاء بود. در گونه مقاوم به تنش تجمع پرولین مؤثرتر عمل کرده و باعث پایداری بیشتر غشاء و از دست رفتن آب کمتری از طریق غشاء شد(Valentovic et al., 2006).

1-5-اثر تنش خشکی بر غشاء پلاسمایی

خشکی از طریق ایجاد تنش اکسیداتیو، یکپارچگی غشاء سلول را تحت تأثیر قرار می دهد. به عنوان مثال واکنش هیدروژن گیری از رادیکال هیدروکسیل لیپید لینولنیک اسید در غشاء سلولی به وسیله پراکسیداسیون آن مشخص گردیده است.(تصویر1-1)(Frankel, 1985).

تصویر 1- 1- رادیکال هیدروکسیل در واکنش پراکسیداسیون لینولنیک اسید در لیپیدها

پراکسیداسیون چربی (لیپید) در حضور  یا دیگر یونهای فلزی احیاء (مانند  ) ناپایدار است، در واکنش Fenton که منجر به ایجاد رادیکال آلکوکسی فعال می شود یونهای فلزی شرکت می کنند.این رادیکال آلکوکسی همانند رادیکال هیدروکسیل آسیب رسان بوده ، بنابراین یک سری واکنش های آبشاری اکسیداتیو را آغاز می کند.

پراکسیداسیون اسیدهای چرب غیر اشباع منجر به ایجاد محصول ثانویه ای به نام مالون دی آلدئید (MDA) می شود (Smirnoff, 1993) که از آن به عنوان پارامتری جهت تعیین میزان پراکسیداسیون لیپیدها و میزان نفوذ پذیری غشاء استفاده می گردد. در بررسی که بر روی دو گونه ذرت انجام گرفته مشخص شد که در گونه حساس به خشکی تحت تنش، افزایش معنی داری در مقدار مالون دی آلدئید مشاهده می شود (Valentovic et al, 2006). افزایش پراکسیداسیون لیپید در گیاهانی که تحت تنش خشکی قرار گرفته بودند در مطالعات دیگر محققین نیز گزارش شده است(Niedzwiedz-Siegien et al, 2004).

1-6-تنش خشکی و آسیب های اکسیداتیو ناشی از آن

صدمات اکسیداتیو از عوامل مهم محدود کننده رشد و تولیدات گیاهی هستند که در اثر عدم وجود شرایط مناسب ایجاد می شود. بیشترین آسیب وارده بر گیاهان که از طریق تنش های مختلف اعمال می شود، در ارتباط با  آسیب های اکسیداتیو در سطوح مختلف سلولی است (Allen., 1995). موجودات فتوسنتز کننده هوازی در طول دوره زندگی، در معرض میزان متفاوتی از سموم هستند که این سمیت در گیاهان عالی از کمبود آب حادتر است. نتایج نشان می دهد که در شرایط تنش و حتی تحت غلظت های بالای CO₂ محیطی، باز هم فتوسنتز کاهش می یابد و بیان کننده این مطلب است که علاوه بر بسته شدن روزنه ها، دستگاه فتوسنتز نیز تحت تأثیر قرار گرفته است. در شرایط تنش کمبود آب روزنه ها تحت تأثیر آبسیزیک اسید، بسته می شود و متعاقب آن غلظت CO₂ در بافت مزوفیل کاهش می یابد و به دنبال این وضعیت واکنش های تاریکی فتوسنتز مختل شده و محصولات حاصل از واکنش های روشنایی، که شامل ATP و NADPH است، مصرف نمی شود. در چنین شرایطی به دلیل عدم اکسید شدن مولکول NADPH، مصرف NADP⁺ جهت دریافت الکترون کاهش می یابد، بنابراین مولکول اکسیژن در مسیر زنجیره انتقال الکترون به عنوان پذیرنده الکترون عمل می کند و منجر به شکل گیری رادیکال سوپراکسید، پراکسید هیدروژن و رادیکال هیدروکسیل می گردد(Sairam and Saxena.,2000). فعالیت گونه های واکنش گر اکسیژن[6] ممکن است سبب بروز صدماتی همچون اکسید شدن لیپیدها، تغییر ساختمان پروتئین ها و اکسید شدن گروه های سولفیدریل(-SH) در پروتئین ها و غیر فعال شدن آنها، بی رنگ شدن و یا از بین رفتن رنگدانه هایی مانند کلروفیل و سایر ترکیبات رنگیزه ای و نیز حمله مداوم به مولکول های آلی مثل DNA و در نتیجه اختلال در زنجیره های DNA گردد(Mittle, 2002). به عنوان مثال 10 میکرو مول پراکسید هیدروژن فعالیت برخی از آنزیم های فتوسنتزی را متوقف و غلظت 50 میکرومول آن، بازدارنده فعالیت آنزیم آکونیتاز می باشد(Schandalios, 1993). گیاهان برای مقابله با تنش اکسیداتیو ایجاد شده، دارای سیستم دفاعی کارآمدی هستند که می تواند رادیکال های آزاد را از بین برده و یا خنثی کند. این سیتم دفاعی شامل آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز(SOD)، کاتالاز(CAT)، آسکوربات پراکسیداز(APX) و گلوتاتیون ردوکتاز(GR) و سیستم غیر آنزیمی شامل آسکوربات، α-توکوفرول، کاروتنوئیدها و ترکیبات متفرقه (از جمله فلاونوئیدها، مانیتول ها و پلی فنل ها) می باشد(Blokhina et al., 2003). تعدد و کثرت سیستم های دفاعی به این خاطر است که انواع اکسیژن های واکنش گر در سلول ها و بخش های زیر سلولی مختلف تولید می شوند و در ویژگی هایی مانند توانایی انتشار، حلالیت و میل به واکنش با مولکول های بیولوژیک مختلفی، متفاوت هستند. بنابراین برای غیر فعال کردن رادیکال ها به همان سرعتی که تولید می شوند، به مجموعه ای به هم پیوسته از مولکول های دفاعی برای عمل در تمام بخش های سلول نیاز است. تحقیقات مختلف نشان داده است که در گیاهان فتوسنتزی یک ارتباط قوی بین تحمل به تنش های اکسیداتیو، که به دلیل تنش های محیطی ایجاد می شود، و افزایش در غلظت آنزیم های آنتی اکسیدان وجود دارد(Sairam et al., 2000). محققین نشان داده اند که غلظت آنزیم های آنتی اکسیدان در شرایط تنش دو برابر شده و لذا باعث افزایش مقاومت به تنش های اکسیداتیو می شوند (Gambel et al., 1984).