1-1- تاریخچه غلات… 2

1-2- اهمیت غلات در تغذیه انسان.. 3

1-3- اهمیت اقتصادی.. 4

1-4-گندم. 4

1-5- مشخصات گیاه شناسی.. 5

1-5-1- ریشه. 5

1-5-2- ساقه. 5

1-5-3- برگ…. 6

1-5-4- گل آذین.. 6

1-6- جو. 7

1-6-1- ریشه جو. 7

1-6-2- ساقه جو. 6

1-6-3- برگ جو. 7

1-6-4- گل آذین جو. 7

1-7-  ریشک…. 7

1-8- گلوم. 9

1-9- آب و اهمیت آن.. 9

1-10- نقش آب در گیاهان.. 9

1-11- تنش خشکی.. 10

1-12- آناتومی.. 10

1-13- اپیدرم. 11

فصل دوم: بر پژوهش های انجام شده

2-1- اثرات تنش خشکی بر  ویژگیهای فیزیولوژیک و آناتومیک…. 14

2-1-1-  اثر تنش خشکی بر روزنه ها. 14

2-1-2- اثر تنش خشکی بر فتوسنتز. 15

2-1-3- اثر تنش خشکی بر خصوصیات آناتومیکی.. 15

2-1-4- اثر تنش خشکی بر عملکرد گیاهان زراعی.. 16

2-1-5-  اثر تنش خشکی بر عملکرد بیولوژیکی.. 18

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1-  مشخصات موقعیت جغرافیایی و زمان  اجرای آزمایش…. 21

3-2- خاک محل  آزمایش…. 21

3-3- طرح مورد آزمایش…. 21

3-4- مدل طرح آزمایشی.. 21

3-5- آماده سازی بذور. 21

3-6- عملیات تهیه زمین ، کاشت… 22

3-7- عملیات داشت و برداشت… 22

3-8- اندازه گیری صفات آناتومیک گندم و جو. 23

3-9- اندازه گیری مساحت سلول های اپیدرمی و بالیفورمی.. 23

3-10-  اندازه گیری عملکرد و اجزای عملکرد. 23

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1- صفات آناتومیکی گندم. 31

4-1-1- تعداد روزنه. 31

4-1-2- تعداد ردیف روزنه. 32

4-1-3- تعداد کرک…. 33

4-1-4- طول سلول اپیدرمی.. 38

4-1-5- مساحت سلولهای اپیدرمی.. 38

4-1-6- طول سلول بالیفورمی.. 46

4-1-7- مساحت سلول بالیفورمی.. 47

4-2- عملکرد و اجزای عملکرد گندم. 53

4-2-1- تعداد سنبله در بوته. 53

4-2-2-  تعداد دانه در بوته. 54

4-2-3- وزن سنبله در بوته. 56

4-2-4-  عملکرد دانه در بوته. 57

4-3- صفات آناتومیکی جو. 72

4-3-1-  تعداد روزنه. 72

4-3-2- تعداد ردیف روزنه. 72

4-3-3- تعداد کرک…. 73

4-3-4- طول سلول اپیدرمی.. 78

4-3-5-  مساحت سلول اپیدرمی.. 78

4-3-6- طول سلول بالیفورمی.. 79

4-3-7-  مساحت سلول بالیفورمی.. 79

4-4-  عملکرد و اجزای عملکرد جو. 81

4-4-1- تعداد سنبله در بوته. 81

4-4-2- تعداد دانه در بوته. 81

4-4-3-  وزن سنبله در بوته. 83

4-4-4- عملکرد دانه در بوته. 85

پیشنهادات… 95

فصل پنجم: منابع

منابع.. 95

1-1- تاریخچه غلات

غلات(cereals) به گروهی از گیاهان علفی خانواده گندمیان (گرامینه) گفته می شود که دانه های ریز آن ها مصرف خوراکی دارند غله از  cererlia muner به معنی هدیه الهی منشا^ء گرفته و شامل گیاهانی نظیر گندم، جو، چاودار، یولاف، برنج، ذرت، سورگوم و انواع ارزن ها می باشد. شواهد تاریخی نشان می دهد که هر یک از انواع غلات در توسعه و تکامل جوامع انسانی اولیه نقش ویژه و مهمی  داشته اند .کاوش­های انجام شده در شرق عراق نشان داده است که انسان های اولیه ای که 15 تا 16 هزار سال قبل در آنجا می زیسته ­اند نیاز غذایی خود را ازطریق زراعت به دست می آورده اند  و گیاهان  عمده مورد کشت آن­ها گندم و جو یا احتمالاً اجداد شناخته شده این محصولات بوده است در سایر جوامع انسانی اولیه نظیر چین برنج، در آفریقا سورگوم و در تمدن های دنیای جدید مثل مکزیک ذرت مهمترین غله محسوب می شده است (9).

1-2- اهمیت غلات در تغذیه انسان

مقدار غله ای که در جیره غذایی انسان مورد استفاده قرار می گیرد به روشنی می تواند ما را نسبت به اهمیت غیر قابل انکار آن ها آگاه کند . در بسیاری از کشورهای آفریقایی و نیز آسیایی بیش از 80 در صد جیره غذایی  به طور مستقیم از غلات تامین می شود، سهم غلات در جیره غذایی مردم اروپای مرکزی و غربی بین 45 تا 55 در صد و ایالات متحده آمریکا تقریباًً20 تا30 در صد است. به طوری که نزدیک به 70 درصد سطح زیر کشت یک میلیارد هکتاری جهان را غلات اشغال می کنند و در درجه اول نزدیک به نیمی از کل نیازهای غذایی انسان، به ویژه آسیا مستقیماً از غلات تامین می شود، در تولید سایر فرآورده های غذای دامی مانند گوشت، تخم مرغ، شیر و غیره، غلات در مقایسه با دیگر محصولات زراعی سهم فوق العاده بزرگی دارند (36). گیاهان به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، تقریباً کل غذای مورد نیاز بشر را تأمین می­ کنند. از 350هزار گونه­ گیاهی موجود بر روی زمین، تنها 150 گونه­ آن به عنوان گونه های غذایی مورد استفاده قرار می­گیرند، که از این تعداد فقط 15 گونه در سطح تجاری تولید و بخش عمده­ی عرضه­ی غذا در بازار جهانی را تشکیل می­ دهند که بیش از نیمی از این 15 گونه را غلات تشکیل می­دهند. بنابراین، غلات حایل بین بشر و گرسنگی هستند. مشارکت گندم در تأمین پروتئین مورد نیاز بشر برابر مجموع مشارکت پروتئین ناشی از گوشت، شیر و تخم مرغ است. به نظر نمی­رسد غلات در آینده جایگزینی داشته باشند. برای اینکه گیاهی بتواند تأمین کننده­ بخش عمده­ی غلات جمعیت کره­ی زمین باشد، بایسته است که ویژگی هایی همچون توانایی تولید زیاد در واحد سطح، حمل و نقل آسان، و پذیرش به گونه­ شایسته­ای وجود دارد. بنابراین، به نظر می­رسد بیشترین بخش غدای جمعیت در حال افزایش کره­ی زمین می­بایست از غلات تأمین شود و حتی در آینده بر اهمیت آنها افزوده هم خواهد شد (3).

هم اکنون مصرف غلات به طور تقریب بر اساس سرانه مصرف در سال بالغ بر 370-390 کیلوگرم است یعنی یک کیلوگرم به ازای هر فرد در روز و مصرف مستقیم روزانه انسان حدود 2/3 این مقدار است. مصرف سالانه غلات در هندوستان 170 کیلوگرم بر آورد شده است که عمدتاً به صورت غیر مستقیم در تغذیه دام مصرف و پس از تبدیل به پروتئین حیوانی توسط انسان مصرف می گردد (2).

1-3- اهمیت اقتصادی

گندم گیاهی است که به مقدار زیاد و در مساحت وسیعی از زمینهای کشاورزی دنیا و حتی در نواحی خشک کشت شده و محصول کافی تولید می کند. اهمیت اقتصادی گندم چه از نظر تولید و چه از نظر تغذیه در دنیا بیش از سایر محصولات کشاورزی است حتی در مناطقی که به علت متغیر بودن شرایط اقلیمی و یا خشکی محیط، امکان تولید نباتی نباشد می­توان گندم تولید نمود. سطح زیر کشت گندم در ایران و نیز در جهان از سطح زیر کشت سایر غلات بیشتر است. گندم عمدتاً بین 30 تا 60 درجه عرض جغرافیایی، در منطقه معتدل شمالی و 25 تا 40 درجه عرض جغرافیایی در منطقه معتدل جنوبی با بارندگی 250 تا 1300 میلیمتر در سال، تولید می­ شود. اما بیش از 75 درصد کل تولید این محصول در مناطقی با بارندگی 375 تا 875 میلیمتر و عمدتاً در مناطق معتدل شمالی متمرکز است (21). تولید گندم در دنیا در درجه اول  برای تغذیه انسان و در درجه دوم برای تغذیه پرندگان و حیوانات و مصارف صنعتی می­باشد. گندم از نظر تولید و سطح زیر کشت مهمترین محصول کشاورزی ایران است و افزایش محصول آن روز به روز مورد توجه قرار گرفته و از نظر اقتصادی و تامین غذای اصلی از اهمیت بسیاری برخوردار می­باشد (9) .

1-4-گندم

گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است. معروف است که هر روز در نقطه­ای از کره­ی زمین کاشت و در همان روز در نقطه­ای دیگر برداشت می­ شود. این امر حاکی از توانایی سازش بسیار زیاد این گیاه با اقلیم­های گوناگون است، به گونه­ ای که گندم را از فنلاند در نیمکره­ی شمالی تا آرژانتین در نیمکره جنوبی کشت می­ کنند. در سطح جهانی نزدیک به 52 درصد زمین های قابل کشت دنیا به کشت غلات اختصاص دارد که دو سوم این مقدار زیر کشت گندم است.

1-5- مشخصات گیاه شناسی

گندم گیاهی است یک لپه، علفی و یکساله ازتیره غلات  و دارای گونه­ های بسیار زیادی می­باشد. اندامهای مختلف گندم عبارتند از:

1-5-1- ریشه

ریشه های گندم افشان و سطحی است و ریشه های اصلی و فرعی ازمحل طوقه خارج شده و همگی هم قطر هستند. عمق فعالیت ریشه های گندم درخاک معمولاً در حدود 30 سانتی متر است. در خاک­های معمولی ونرم که مناسب برای رشد گندم است ریشه گندم معمولاً تا عمق 80 سانتی متر نفوذ می کند، معمولاً 55 درصد وزن ریشه این گیاه در عمق 25 تا 30 سانتیمتری، 18 درصد آن بین عمق 25 تا 50 سانتیمتری، 15 درصد بین 50 تا 75 سانتیمتری و 12 درصد در عمق بیشتر از 75 سانتیمتر قرار می­گیرد. ریشه گندم در شرایط مناسب از نظر بافت خاک و محیط زندگی، مانند خاکهای خیلی عمیق لیمونی تا عمق 5/1 متری خاک نفوذ مینماید. ریشه موجب جذب آب و مواد غذایی و تثبیت گیاه در خاک در مراحل مختلف رشد شده و نسبت به افزایش سن و دوره رشد گیاه، در خاک گسترش و توسعه می­یابد. یکی از عوامل اصلی رشد و نمو گندم آب است که در بالا بردن مقدار محصول بسیار موثر است و این آب توسط ریشه جذب می شود. ریشه گندم نسبت به جو گسترش کمتری دارد و بنابراین مقاومت آن در مقابل خشکی کمتر از جو می­باشد(21).

1-5-2- ساقه

 ساقه گندم مانند تمام گیاهان تیره غلات بند بند و تو خالی و استوانه ای است به طوری که شکل استوانه ای و دسته های فیبر در آن موجب استحکام ساقه شده و این ویژگی تا اندازه ای ساقه را در مقابل ورس مقاوم می کند.اغلب ارقام گندم دارای ساقه های ثانوی است که اصطلاحاً پنجه نامیده می­ شود. علاوه بر ساقه اصلی  هر ساقه یا پنجه معمولاً دارای 5تا 10 و حداکثر 15 گره می باشد . محل گره ها در ساقه توپر و مغزدار میباشد. ساختمان گره ها نیز ازطرف دیگر به استحکام ساقه کمک کرده و از ورس گیاه جلوگیری مینماید. گره های زیر خاک و نزدیک سطح خاک بهم نزدیک بوده و دارای میانگره های کوتاهی می باشند . با افزایش فاصله از سطح زمین به طول میانگره ها اضافه می شود . بالاترین میانگره در حد فاصل بالاتر برگ تا زیر سنبله واقع است. ساقه در ناحیه میانگره شامل 7تا10 لایه سلول فیبری اسکلرانشیمی است که در زیر اپیدرم واقعند . در سمت داخلی بافت اسکلرانشیم حلقه ای از بافت مزوفیل قرار دارد ، که در داخل آن دستجات آوندی بزرگتری واقعند . تراکم دستجات آوندی با نزدیک شدن به ناحیه محیطی ساقه افزایش می یابد . در هر دسته آوندی ، آوند چوب به سمت داخل و آوند آبکش به سمت خارج واقع میباشد.

 1-5-3- برگ

در روی هر ساقه گندم معمولاً تعداد 7 تا 8  برگ که از محل ساقه خارج شده و بطور متناوب و یک در میان در طول ساقه قرار گرفته اند، وجود دارد. گندم دارای برگ های کشیده و باریک به طول متوسط 15تا 20 سانتی متر با رگبرگ های موازی می باشد . برگ گندم شامل دو قسمت غلاف و پهنک می باشد . غلاف، ساقه را در بر گرفته و طول هر غلاف از گره تحتانی تا گره فوقانی امتداد دارد . در انتهای فوقانی