در میان ارقام گوناگون ذرت، ذرت شیرین ­به­ صورت مستقیم و غیر مستقیم نقش مهمی در تغذیه انسان، تعلیف دام، تغذیه طیور و صنعت دارد. در سال­های اخیر، تلاش­ های بسیاری برای افزایش سطح زیر کشت صورت گرفته است و تحقیقات در زمینه ­های مختلف و مرتبط با زراعت آن ادامه دارد. این محصول از یک سو زودرس­تر از ذرت معمولی است و از سوی دیگر قبل از رسیدن فیزیولوژیکی دانه برداشت می­ شود، که می ­تواند به عنوان یک گیاه جایگزین برای کشت دوم مورد توجه قرار گیرد. ذرت شیرین منبع سرشاری از قند، فیبر، مواد معدنی و انواع ویتامین­ها است که می ­تواند نقش مهمی را در تغذیه انسان به ویژه در تغذیه­ی کودکان ایفا کند. به طور کلی از ذرت شیرین به صورت کنسروی­، بلالی، آب­پز، آردی و نیز به صورت تازه در سوپ و سالاد استفاده می­ شود. برداشت ذرت شیرین زمانی صورت می­گیرد که علوفه­ی آن کاملاً سبز است، از طرف دیگر در همین زمان کمبود علوفه در بعضی مناطق وجود دارد، پس ذرت شیرین در این مناطق علاوه بر تغذیه­ی انسان، می ­تواند برای علوفه­ی دام نیز مورد استفاده قرار گیرد. ذرت شیرین به عنوان یک گیاه زراعی هنوز در ایران معمول نبوده است و بیشتر از آن به عنوان یک محصول تجملی نام می­برند. به همین دلیل پژوهش­های انجام شده بر روی این گیاه بسیار کم و پراکنده می­باشد.

تولید جهانی ذرت در سال 2009 حدود 791 میلیون تن در سال بود كه تقریبا 39 درصد آن در ایالات متحده‌ی آمریکا کشت گردید. این كشور نه تنها بزرگ­ترین تولید كننده‌ی ذرت است، بلكه از نظر صادرات مقام اول را دارا می‌باشد. سایر کشورهای تولید کننده‌ی عمده­ی ذرت؛ چین، برزیل، مكزیك، هند، آفریقای جنوبی، آرژانتین، اوكراین و كانادا هستند. سطح زیر کشت ذرت در سال 1383، در ایران برابر 286 هزار هکتار و میزان تولید کل برابر 1 میلیون و 940 هزار تن ذرت دانه­ای و هم­چنین سطح زیر کشت ذرت در سال 1382، 267 هزار هکتار و در سال 1381، 218 هزار هکتار و میزان تولید آن در سال 1381 برابر یک میلیون و 450 هزار تن بوده است. استان­های فارس ، خوزستان و کرمانشاه از نظر سطح زیر کشت و تولید در مقام­های اول تا سوم قرار دارند.

با مصرف بیش از حد كود شیمیایی نیتروژنه، احتمال آلودگی آب­های سطحی و تحت‌الارضی توسط نیترات وجود دارد. مقدار نیتروژن اضافه بر مصرف گیاه، ابتدا در افق بالای خاك تجمع می­یابد و سپس طی آبیاری و بارندگی‌های زمستانه به تدریج تحت شستشو قرار می­گیرد و در نهایت موجب آلودگی منابع آب­های زیرزمینی خواهد شد. از دیدگاه اقتصادی با افزودن کود شیمیایی تا رسیدن به حداکثر عملکرد، به ندرت به صرفه خواهد بود؛ زیرا کاربرد کود معمولا دارای هزینه است و با نزدیک شدن به حداکثر رشد، عکس­العمل گیاه به کود نیز کم می‌شود. هنگامی‌ می‌توان مقدار زیادی کود مصرف کرد که ارزش اضافی، اقتصادی گیاه و عملکرد بالا باشد و یا کود ارزان قیمت در دسترس باشد. روش مناسب مصرف کود باعث افزایش جذب، کاهش تلفات و کاهش خطرات آلودگی زیست محیطی می‌شود. بنابراین با توجه به این نکات دریافت می‌شود که انتخاب میزان و نوع مناسب کود نیتروژن و روش مناسب مصرف، می‌تواند باعث کاهش هزینه­ اضافی و افزایش کیفیت دانه و علوفه گیاه گردد.

استفاده از ارقام زودرس و میان­رس در محصولات کشاورزی، همواره یکی از مهمترین عوامل در تاریخ کاشت محصول خواهد بود. با توجه به محدود بودن زمان در تولید محصول بهاره، استفاده از ارقام زودرس قابل توصیه می­باشد؛ بنابراین استفاده از ارقام زودرس­ در محصول ذرت شیرین نیز با توجه به شرایط آب و هوایی یاسوج و فاصله زمانی محدود تا کشت گیاه جدید، ضروری به نظر می­رسد و با رسیدن به حداکثر عملکرد محصول نسبت به سایر ارقام ذرت شیرین، قابل بررسی است.

كاشت دو یا چند محصول در سال، موجب استفاده مؤثر از منابع طبیعی موجود در بخش كشاورزی و افزایش بازدهی اقتصادی آن­ها می‌شود و در بسیاری از مناطق كشور مورد توجه قرار گرفته است و انتخاب ژنوتیپ‌های مناسب ذرت شیرین از لحاظ صفات زراعی و اقتصادی جهت كاشت به عنوان محصول دوم بسیار حائز اهمیت است. در این زمینه، انتخاب گیاه مناسب و با دوره رشد كوتاه به عنوان محصول دوم پس از برداشت گندم و جو اهمیت دارد. از دیدگاه اقتصادی، ذرت شیرین یکی از گیاهانی است که می­توان به طور موفقیت‌آمیزی از آن به عنوان کشت دوم، بعد از برداشت غلات دانه ریز مانند گندم و جو استفاده نمود. شهرستان یاسوج از جمله مناطقی است که دارای پتانسیل کشت این گیاه می‌باشد. در این منطقه کشاورزان به دلیل آگاهی کم و همچنین بر حسب سنت و عادت مبادرت به کاشت یک محصول در سال می‌کنند و معمولا پس از برداشت گندم و جو مزرعه را برای مدتی به صورت نکاشت باقی می‌گذارند که این عمل باعث کاهش بازدهی اقتصادی در بخش کشاورزی می‌شود. با توجه به اینکه در ارتباط با ارقام زودرس و میان­رس و تاریخ مناسب کاشت ذرت شیرین در این منطقه گزارشی تا به حال منتشر نشده است، لذا این تحقیق جهت مطالعه تأثیر کود نیتروژن و زودرسی و میان­رسی بر رشد و عملکرد ذرت شیرین بهاره به عنوان كشت دوم در منطقه یاسوج اجرا می‌گردد.

1-1- فرضیه ­های تحقیق:

 1- با افزایش مصرف نیتروژن در هکتار، با وجود این که طول دوره رشد رویشی را افزایش       می­دهد ولی این ارقام زودرس و میان­رس ذرت شیرین، می ­تواند در آب و هوای یاسوج و به عنوان کشت دوم و قبل از کشت پاییزه قابل برداشت باشد.

2- با افزایش مصرف نیتروژن در واحد سطح می­توان انتظار افزایش عملکرد ذرت شیرین (دانه و بیولوژیک) به­صورت معنی­داری را داشت.

3- رقم میان­رس به دلیل طول دوره رشد بیشتر و استفاده بیشتر از منابع محیطی نسبت به رقم زودرس عملکرد بیشتری خواهد داشت.

4- هر دو رقم زودرس و میان­رس به دلیل داشتن دوره رشد کوتاه باعث ایجاد تداخل با کاشت محصول بعدی نمی­ شود.

5- ژنوتیپ­های مختلف دارای پتانسیل عملکرد مختلفی در شرایط منطقه می­باشد.

1-2- هدف از اجرای این پژوهش

بهبود عملکرد دانه و بیولوژیک ذرت از طریق افزایش مصرف کود اوره و تعیین سطح مطلوب.

2- تعیین طول دوره از کاشت تا رسیدگی برای دو رقم ذرت.

• امکان­سنجی کشت ارقام زودرس و میان­رس ذرت شیرین جهت حصول حداکثر عملکرد محصول، بلافاصله بعد از برداشت گندم به عنوان کشت دوم در منطقه یاسوج.

2- مروری بر پژوهش­های پیشین

  2-1) معرفی و اهمیت ذرت شیرین

 ذرت را گیاه دنیای جدید می‌گویند و تنها گیاه خانواده‌ی غلات است که در کشورهای آمریکایی (مکزیک، آمریکای مرکزی و یا آمریکای جنوبی) تکامل یافته است. طبق نتایج کاوش‌های به عمل آمده، مشخص شده است که حدود 3000 سال قبل از میلاد این گیاه در پرو وجود داشته است، همچنین مشخص گردیده که نوع وحشی آن به نام ذرت آندن یا ذرت مکزیکی حدود 5600 سال پیش در این کشور کشت ‌شده است. قبل از سال 1492 میلادی (سال کشف آمریکا) ذرت در اروپا، آفریقا و آسیا ناشناخته بود، کریستف کلمب و سایر کاشفان در اولین مسافرت تاریخی خود به آمریکا در نوامبر سال 1492 ذرت را در حوالی کوبا مشاهده کردند و آن را رایج‌ترین گیاه قاره یافتند، آن‌ ها انواعی از ذرت را مشاهده کردند که به وسیله‌ی قبیله‌ی سرخ پوستان ماهیز کشت شده است و از دانه‌های آن تغذیه می‌کردند. نام این گیاه در حقیقت از نام همان قبیله اقتباس شده است. ذرت بعد از سفر دوم کریستف کلمب (سال 1494) از کوبا به اروپا و آفریقای شمالی برده شده است و در اواخر قرن شانزدهم وارد آسیا گردید. (تاج­بخش و پورمیرزا، 1382). در سال 1737، لینه، گیاه‌شناس معروف، نام علمی Zea mays  را برای ذرت انتخاب نمود. كلمه‌ی Zea لغتی یونانی است كه ریشه‌ی آن Zein به معنی زندگی است و کلمه‌ی mays نیز از نام قبیله­ی Mahis پرو اتخاذ شده است (تاج ‌بخش و پورمیرزا، 1382). ذرت گیاهی تک‌لپه، ساقه بلند و یک‌ساله، از خانواده‌ی گرامینه Poaceae، زیرخانواده‌ی Maydeae، از جنس Zea و از گونه‌ی mays با 20 عدد کروموزوم است (تاج ‌بخش و پورمیرزا، 1382).

ذرت شیرین با نام علمی Zea mays var saccharata و نام انگلیسی Sweet corn دارای 20 کرموزوم و از خانواده گرامینه می­باشد که با انجام جهش ژنتیکی در لوکوس Su از کروموزوم شماره 4 ذرت معمولی حاصل شده است. این تغییر ژنتیکی باعث تجمع قندها و  پلی­ساکارید­های محلول در آندوسپرم دانه می­گردد (عرشی، 1379).

دانه­ی رسیده ذرت شیرین، کم و بیش ظاهری چروکیده دارد. این نوع ذرت نسبت به سایر ذرت­ها، شیرین­تر است و آندوسپرم آن به همان خوبی که نشاسته دارد، قند نیز دارد. این گیاه در اصل به منظور برداشت بلال­های لطیف و سبز در دوره­ شیری دانه­ها کاشته می­ شود که پس از جوشاندن به مصرف می­رسند. این محصول به صورت کنسرو و یا یخ­زده برای مصارف بعدی نیز نگهداری می­ شود (میرهادی، 1380).

یکی از اهداف تولیدکنندگان ذرت شیرین، تولید بلال­هایی است که آندوسپرم دانه­ های آن دارای درصد قند بالایی باشد. شیرینی دانه­ها مهم­ترین عامل در کیفیت ذرت شیرین است و تحت تأثیر مقدار قند و نشاسته­ی موجود در دانه قرار می­گیرد. تردی دانه­ها و بافت خامه­ای صفات دیگری هستند که به بهبود کیفیت ذرت شیرین کمک می­ کند (ویلی و سونز، 1987).

ذرت شیرین یکی از مردم پسندترین گیاهان در بسیاری از کشور­های جهان از جمله آمریکا، فرانسه، کانادا و استرالیا می­باشد که علاقه به آن در سایر نقاط دنیا از جمله آسیا و ایران در حال افزایش است. کشورهای فرانسه، ایالات متحده آمریکا، تایلند، تایوان و ترکیه از پیشگامان صادرات ذرت شیرین می­باشند. علی­رغم محبوبیتی که این گیاه در کشورهای بزرگ دنیا دارد، متأسفانه آشنایی با آن در ایران بسیار محدود است (مختارپور و همکاران، 1386).

در کشور ایران با توجه به تقاضای بالای کنسرو و بلال ذرت شیرین، سطح زیر کشت این محصول رو به افزایش است. در مجموع کشت این گیاه با عنایت به درصد بالای قند موجود در دانه و تولید علوفه‌ی خوش‌خوراک گیاه در زمان کمبود علوفه، می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

2-1-1- موارد مصرف ذرت شیرین

 در سطح جهانی، ذرت شیرین نقش مهمی به صورت مستقیم و غیر مستقیم در تامین کالری، پروتئین و