آب ارزشمندترین موهبت طبیعی است که نقش بسزایی در رشد وتوسعه تمدن­ها ایفا نموده­است. متوسط بارندگی در ایران سالانه 250 میلیمتر است که حدود یک سوم متوسط جهانی می­باشد، از طرفی متوسط تبخیر در کشور (2100 میلیمتر) در حدود سه برابر متوسط جهانی (700 میلیمتر) است. از این رو محدودیت آب، یکی از مهمترین عواملی است که می ­تواند توسعه کشور را دچار مشکل نماید. این تهدید در کشورهایی که دارای منابع آب شیرین کمتری هستند، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد (علیزاده،1382).

بخش کشاورزی نقش مهمی در اقتصاد ملی، اشتغال­زایی و تأمین غذای افراد جوامع مختلف دارد. بنابراین، لازم است که از منابع و ابزارهای تولید در این بخش بویژه نهاده آب به بهترین نحو ممکن استفاده گردد تا ضمن کاهش در مصرف این منابع، سودآوری و رفاه کشاورزان نیز افزایش یابد (رضایی و همکاران، 1391).

آب به عنوان كمیاب­ترین نهاده در تولید محصولات كشاورزی، نه تنها محدودكننده فعالیت­های كشاورزی بلكه محدود كننده دیگر فعالیت­های اقتصادی و اجتماعی نیز به شمار می‌رود. امروزه اكثر مناطق خشك و نیمه­خشك جهان، مانند اغلب نقاط ایران، از یک طرف با عرضه ناكافی آب و از طرف دیگر با تقاضای زیاد آب كشاورزی مواجهند كه علت اصلی آن اختلاف زیاد میان قیمت تمام شده آب با ارزش تولید نهایی آن است (شجری و همکاران، 1388).

با وجود آنکه بخش کشاورزی (بیش از90 درصد) بزرگترین مصرف کننده‏ی منابع آب تجدید شونده‏ی کشورمان بوده ­است، ولی متأسفانه تولیدات کشاورزی بدست آمده از آن پایین است. بنابراین هرگونه تلاشی برای صرفه جویی در مصرف آب در این بخش می‏تواند برای ما حیاتی باشد (حیدری و همکاران، 1385).

در حال حاضر نیاز­های آبی در حدود 70 میلیون نفر جمعیت ایران با 93 تا 95 میلیارد مترمکعب آب قابل استحصال تامین می‏شود، اما در 20 سال آینده با رشد جمعیت و تقاضا، ارتقای سطح بهداشت و بالا رفتن استانداردهای زندگی از این میزان بسیار فراتر خواهد رفت. در مقابل به دلایل مختلف راندمان مصرف آب در ایران پایین و بین 30 تا 40 درصد تخمین زده می‏شود و میزان مصرف آب برای آبیاری محصولات مهم کشاورزی نیز در مقایسه با مصرف متوسط جهانی بسیار بالا است (وزارت جهاد کشاورزی، 1385). این رقم در جنوب آسیا 44 درصد در شمال آفریقا حدود 55 درصد و در کشورهای توسعه یافته 65 تا 70 درصد است (سینگ، 2007).

یکی از عوامل اصلی و محدود کننده‏ی توسعه‏ی بخش کشاورزی ایران نهاده‏ی آب می‏باشد. چنان‌که اگر محدودیت آب وجود نداشت، 30 تا 50 میلیون هکتار از اراضی کشور قابل کشت و زرع بود (میرزایی و ابریشمی، 1386).

1-2- تعریف مسئله

رشد روز افزون جمعیت، توسعه فعالیت­های اقتصادی و بالا رفتن سطح استاندارد­های زندگی سبب افزایش چشمگیر تقاضای آب شده‌اند. منابع آب شیرین اگر چه در چرخه طبیعت تجدید می‌شوند ولیکن حجم آنها ثابت است و بدین ترتیب برآیند رشد تقاضا و ثبات منابع آب به کمیابی آن حکم داده­است. در دهه­های اخیر موضوع کمیابی و کمبود نسبی آب بیشتر حس شده و از طرفی سرمایه­ گذاری برای استحصال آب جدید به مراتب سنگین­تر شده­است، مدیریت تقاضای آب به عنوان رویکردی جدید جلوه نموده و در نتیجه قیمت­ گذاری صحیح آب نیز به عنوان سازوکاری برای مدیریت آن مورد توجه واقع شده است. قیمت آب باعث می­ شود که آب بین متقاضیان متناسب با فایده یا ارزش تولید نهایی توزیع شده و انگیزه لازم برای مصرف­ کنندگان جهت صرفه­جویی در مصرف آب و جلوگیری از اسراف یا اتلاف آن ایجاد می­ شود، چرا که ارزان و رایگان بودن آب ممکن است باعث زیاده‌روی در مصرف آب شده و انگیزه را برای حفاظت و استفاده اقتصادی آن تضعیف کند و این امر سایر کشاورزان و مصرف­ کنندگان را نیز از مصرف محروم می­نماید از سوی دیگر اگر قیمت آب بیش از تولید نهایی آن باشد، کشاورزان اقدام به استفاده از آن نخواهند کرد، و چنین قیمتی برای آب مغایر با هدف رشد کشاورزی و افزایش درآمد کشاورزان می­باشد. به همین جهت اگر قیمت آب به روش مناسب و دقیق تعیین گردد هم مانع هدر رفتن و اتلاف آن شده و هم باعث افزایش درآمد کشاورزان می­گردد. در این راستا مطالعه حاضر به بررسی روش­های مختلف قیمت­ گذاری آب کشاورزی با بهره گرفتن از رهیافت برنامه ­ریزی ریاضی مثبت در استان گلستان شهرستان گنبد کاووس پرداخته­است.

استان گلستان دارای 8/686 هزار هكتار سطح زیركشت محصولات زراعی می باشد كه 52/5 درصد سطح زیر كشت محصولات زراعی كشور را تشكیل می‌دهد و در مقایسه با سایر استان­ها دارای رتبه 10 سطح زیر كشت محصولات زراعی و رتبه 7 در تولید محصولات زراعی می­باشد. 9/31 هزار هكتار از زمین‌های استان زیر كشت باغات می­باشدكه 2/1 درصد كل سطح زیر كشت باغات كشور را تشكیل می‌دهد. شهرستان گنبدکاووس نیز با دارا بودن 197هزار هکتار اراضی زراعی، 6 هزار هکتار باغ و 440 هزار رأس دام سبک و سنگین به عنوان یکی از قطب‌های مهم کشاورزی در استان گلستان می­باشد. در این شهرستان حدود 160 هزار هکتار از کل اراضی شهرستان زیر کشت محصولات استراتژیکی نظیر گندم، جو، کلزا و برنج می‌باشد. منابع آبی مورد استفاده جهت فعالیت­های کشاورزی شامل رودخانه‌های اترک، گرگان رود و چهل چای، سدهای مخزنی گلستان 1 و گلستان 2 به ترتیب با 86 و2/54 میلیون مترمکعب آب قابل تنظیم سالیانه و حدود 3000 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق می‌باشد (وزارت جهاد کشاورزی، 1388).

1-3- اهمیت و ضرورت انجام مطالعه

در نگرش جدید جهانی، آب کالایی اقتصادی- اجتماعی بوده و یک عنصر حیاتی در توسعه اقتصادی و اجتماعی هر کشوری محسوب می­ شود. بنابراین اهمیت کنترل و استفاده بهینه از منابع آبی در دسترس، انکار نشدنی است (هیمن و صبوحی صابونی، 1390).

محدودیت­های توسعه منابع آب، مدیریت ضعیف و تلفات زیاد آب در کشاورزی، کاربرد سیاستهای طرف تقاضای آب همچون تخصیص مجدد منابع آب، قیمت­ گذاری آب و سیاست­های جایگزین آن همچون مالیات بر نهاده­های مکمل آب یا مالیات بر محصول را ضروری می­سازد (قرقانی و همکاران، 1388؛ کای، 2008؛ چاکراورتی و زیلبرمن، 2000؛ هی و همکاران، 2006).

براساس قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1394-1390) به منظور حفظ ظرفیت تولید و نیل به خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی اقدامات زیر انجام می­ شود: ارتقاء راندمان آبیاری بخش کشاورزی از

[1]. Singh

1. Cai

1. Chakravorty and Zilberman

1. He

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است