روش­های اندازه­گیری رضایت شغلی

رضایت شغلی را با روش­ها و ابزارهای گوناگونی می­توان سنجید. با مروری به منابع، می­توان در مجموع به روش­ها و ابزارهای ذیل اشاره نمود­:

• • مقیاس­های درجه­بندی گزارش شخصی. ابزار اندازه ­گیری معمول برای رضایت شغلی، مقیاس­های درجه­بندی گزارش شخصی است و طرح پژوهشی معمول در این زمینه، از جمله طرح­های همبستگی است که در آن رضامندی را با پیشینه­ها یا پیامدهای فرضیه­ای مقایسه می­ کنند. لاک نتیجه ­گیری کرد که پژوهشگران بیش­تر بر مقیاس های درجه­بندی و طرح­های همبستگی تکیه می­ کنند تا بر استفاده از رویکردهای قوی­تر و متنوع­تر. شاید دقیق­ترین و رایج­ترین ابزار اندازه ­گیری ساخته شده، «شاخص توصیفی شغلی ( JDI ) باشد که در دانشگاه کرنل تدوین شده است. در این شاخص، پاسخ ­دهندگان در زیر چند عبارت کوتاه یا وصفی، که هر یک از جنبه­ های پنج­گانه موقعیت کاری را شرح می­دهد، پاسخ بلی یا خیر می­ دهند (عرب‏دراسله؛ 13:1393).

این پنج جنبه عبارتند از (ساعدی؛ 48:1390) :

• پرداخت: میزان حقوق دریافتی و انصاف و برابری در پرداخت.
• شغل: وظایف شغلی، فرصتی برای آموزش و پذیرش مسئولیت ایجاد می­ کند.
• فرصت­های ارتقاء: قابلیت دسترسی به فرصت­ها برای پیشرفت وجود دارند.
• سرپرست: توانایی­های سرپرست برای نشان دادن علاقه و توجه به کارکنان.
• همکاران: رفتار کلی همکاران، دوستانه، شایسته و حمایتی می­باشد.

• رویدادهای حساس (پیشامدهای بحرانی). استفاده از رویدادهای حساس از دستاوردهای هرزبرگ و همکاران اوست. در بررسی گرایش­های شغلی، از کارکنان خواسته شد تا رویدادهای شغلی خود را، که خشنودکننده و ناخشنود کننده بود، توصیف کنند. این رویدادها بعداً مورد تحلیل محتوایی قرار گرفت تا معلوم شود کدام یک از جنبه­ های موقعیت شغلی (مانند خود شغل، سرپرستی، حقوق، ترفیع و مانند آن) در ارتباط با واکنش­های انفعالی بوده است. در مقایسه با مقیاس­های ارزیابی دیگر، این روش به جای داده ­های کمی، بر داده ­های کیفی تکیه می­ کند. حسن اساسی روش رویدادهای حساس این است که مبتنی بر روش غیردستوری است. از کارکنان به سادگی سؤال می­ شود تا رویدادهای خشنود­کننده را توصیف کنند. بدین­سان، پیش­داوری از قبل تعیین شده­ای در زمینه موضوعات وجود ندارد. علی­رغم محاسن این روش، به چند عیب آن نیز باید اشاره کرد:

اول این که جمع آوری داده­ ها و سپس تحلیل محتوای آن­ها وقت­گیر است. دوم آن که در معرض پیش­داوری محقق یا مدیری قرار می­گیرد که پیشامدها را تحریف می­ کند، به ویژه امکان زیاد دارد که خود کارکنان پاسخ­ها را تحریف کنند؛ بدین معنا که کارکنان ممکن است مسؤولیت رویدادی منفی را به سرپرستی و رویدادی مثبت را به توانایی­های خود نسبت دهند (محمدزاده و مهروژان؛ 1390: 271- 272).

• رفتارهای آشکار. روش دیگری که غالباً از طرف مدیران برای سنجش رضایت شغلی استفاده می­ شود، مشاهده رفتار آشکار (یا واقعی) کارکنان است (عملکرد ضعیف، غیبت، ترک خدمت) که به عنوان نمودهای جانشین عدم رضایت به کار می­رود. همان­گونه که لاک اشاره می­ کند، سه دلیل وجود دارد که کاربرد این روش را به عنوان ابزار سنجش برای گرایش­های شغلی زیر سؤال می­برد. این روش کافی نیست؛ زیرا رفتاری شناخته شده وجود ندارد که حداقل ضوابط لازم را توجیه کند؛ یعنی(محمدزاده و مهروژان؛ 1390: 273):
• رفتار الزاماً از تجربه رضایت تبعیت می­ کند یا به عبارتی، رضایت منجر به رفتارهای خاص می­ شود.
• فراوانی یا شدت رفتار با شدت گرایش تجربه شده نسبت مستقیم دارد.
• عوامل دیگری غیر از رضایت، بر رفتار فرد تأثیر دارند و تأثیر آ­نها را می­توان دقیقاً محاسبه کرد.

Luke

Jod Descriptive Index

Herzberg