تاسیس و شکل گیری الازهر. 43

چند صدایی ، تولد وحدت گروی… 45

رکود پس از درخشش نخستین.. 46

الازهر در دوران ایوبیان.. 49

تعامل ایوبیان با الازهر. 50

رکود رفتارهای وحدت گرا در الازهر البته به مدت طولانی.. 51

دولت بردگان.. 54

الازهر در دوران حکومت بردگان.. 55

بازگشت رایحه هم گرایی.. 56

دوران طلایی مصر و بازگشت شکوه و جلال.. 57

خلافت عثمانی و الازهر. 58

حرکت علمی الازهر : 58

ساختار الازهر دراین سال ها 60

رابطه الازهر با قدرت و سیاست… 60

علائم روشنفکری و وحدت گروی… 61

الازهر و حمله فرانسه به مصر. 61

الازهر بعد از عثمانی.. 62

حادثه ترور فرمانده فرانسوی… 63

رفتن فرانسوی ها 64

ضعف عثمانی و قدرتمند شدن الازهر. 65

فصل چهارم :کارنامه وحدت گرایی الازهر در دوران معاصر. 67

باز تولید فضای هم گرایی مذاهب… 70

استقلال مالی نسبی.. 71

رسمی شاختن سایر شاخه های علوم. 71

رشد علمی.. 72

سید جمال الدین اسد آبادی… 72

اشغال مصر توسط بریتانیا 75

تحرکات و فعالیت های سیاسی – ملی الازهر. 76

انقلاب عرابی پاشا 76

جنگ جهانی اول.. 84

انقلا ب 1919. 85

مصر بین دو جنگ جهانی.. 89

تشدید موانع هم گرایی.. 89

ظهور چهره های هم گرا 91

جنگ جهانی دوم. 91

کودتای جدید ، عصر جدید. 93

الازهر هزار ساله و شروع پدیده جمهوریت… 93

جمال عبدالناصر و الازهر. 94

دوران انورسادات… 96

الازهر در دوران مبارک… 98

فصل پنجم : 100

همگامی مسلمانان در موج جدید بیداری اسلامی و خواب زمستانی الازهر. 100

موج جدید بیداری اسلامی چیست ؟. 102

روزشمار اعتراضات و رخدادها 103

بیداری اسلامی در مصر. 105

استفاده از گلوله های جنگی برای سرکوب مردم مصر. 105

اعلام نفرت معترضین مصر از عمر سلیمان.. 107

برپایی نماز توسط معترضین در خیابان ها 107

الازهر در انقلاب مصر چه کرد ؟. 110

چرا الازهر یک حرکت هم گرا و هماهنگ اسلامی را از دست داد ؟. 112

چرخش های الازهر وفقه سیاسیاهل سنت… 116

جایگاه الازهر در قانون اساسی جدید. 118

عوامل رخوت الازهر در بیداری هم گام اسلامی.. 121

نگاه جامع. 122

فصل ششم : تاثیر الازهر بر هم گرایی کشورهای مسلمان.. 125

هم گرایی اسلامی.. 126

کشورهای مسلمان به مثابه یک جامعه بین الملل منطقه ای… 127

کم رنگ کردن مرزهای مذهبی و رواج اندیشه تقریب… 129

الف ) غلبه نداشتن تعصبات ملی بر تعصبات دینی و پایبندی قوی به هویت و وابستگی های اسلامی.. 129

ب ) ظهور علما و بزرگانی که نسبت به مذهب شیعه احترام و اطاعت را قائل بودند. 131

نزدیکی به ایران به عنوان مهم ترین کشور شیعه. 133

تاسیس دارالتقریب… 134

حرکت به سوی جامعه بین الملل اسلامی.. 137

الازهر مرکز اعزام نیروی مذهبی بین المللی.. 137

صدور اندیشه به کشورهای مسلمان.. 140

تاثیر گذاری بر تفکر و اندیشه دولت مردان.. 141

موضع گیری های دینی اجتماعی مشترک… 141

الف )قضیه مسجد الاقصی.. 142

ب) انقلاب اسلامی ایران.. 143

ج) توهین سلمان رشدی به پیامبر مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله ) 145

علت یابی از طریق همبستگی.. 146

الف ) پیشینه فاطمی مذهب این دانشگاه. 146

ب) غلبه شافعی مذهب ها در دوران حاکمیت اهل سنت… 146

ج) رواج اندیشه های سید جمال در دوران معاصر. 147

د ) فرهنگ تساهل مدار حاکم بر مردم مصر. 147

نتیجه گیری… 147

پیشنهاد برای محققین بعدی… 147

توصیه ها : 147

ضمائم.. 147

پیوست شماره 1 تصویر فتوای شیخ شلتوت در مورد رسمیت مذهب شیعه. 147

ترجمه فتوای شیخ شلتوت : 147

پیوست شماره 2 نامه شیخ شلتوت به آیت الله بروجردی… 147

پیوست شماره 3 : تاییدیه فتوای شیخ شلتوت توسط بزرگان اهل تسنن در مصر. 147

پیوست شماره 4 : نقشه مناطق تحت نفوذ جریان بیداری اسلامی.. 147

پیوست شماره 5 : بیانیه الازهر پس از انقلاب مصر در مورد بیداری اسلامی.. 147

پیوست شماره 6 :متن کامل قانون اساسی جدید مصر : 147

النص الكامل للمسودة الأخیرة للدستور المصری… 147

منابع و مآخذ. 147

بیان مساله

شاید یکی از روزمره ترین روش های انسانی برای کسب منافع بیشتر در زندگی ، هم گام شدن باکسانی است که آن ها را برای همکاری و همیاری در مسیر موفقیت مناسب می پنداریم و به همین ترتیب فاصله گرفتن و جدایی از کسانی که مستقیم یا غیر مستقیم به منافع ما ضربه می زنند؛ امری فطری که در طول تاریخ منجر به ایجاد و یا از هم گسستن اتحاد های بسیاری در نظام بین الملل شده است . ثمره ی سال ها تجربه و تلاش عملی و فکری در این زمینه ، علاوه بر اینکه منجر به روند رو به گسترش هم افزایی و هم کاری بین دولت های مختلف دنیا گردیده، موجب نوعی نگاه فرا ملی و هم گرایانه در میان دولت مردان و حاکمان کشورهای پیشرفته دنیا شده است .

بزرگ ترین قدرت فعلی نظام بین الملل یعنی ایالات متحده ، از 50 ایالت مستقل تشکیل شده است که در بسیاری از موارد قوانین ، هنجارها و حتی هویت های متفاوتی برای خود قائلند . ایالت هایی که علی رغم داشتن منافع متعدد مخصوص به خود ، نوعی نگاه به منافع مشترک ، آن ها را به گونه ای گرد هم آورده است که با تشکیل دولت ملی واحد ، پلیس فدرال ، ارتش یک پارچه ، نظام مالیاتی سراسری و حتی مجموعه ای از هنجار ها و ارزش های ملی مشترک قدرتی برتر در دنیا را ایجاد کرده اند . زمانی که موج جنگ های داخلی بین این ایالت ها ، مجلس نمایندگان این کشور را نیز در نوردید ، این ایده بارز تر شد که جدا بودن این ایالت ها از هم نه تنها نمی تواند ابر قدرت بیافریند بلکه رقابت نا سالم و اندیشه های دیگر بودی و دشمن انگارانه در ذهن ملت ها و دولت ها می تواند ضعفی پایدار را بر این مجموعه حاکم کند .

اگر بخواهیم از نمونه ای مشخص تر نام ببریم ، اتحادیه اروپایی در زمان ما نمونه بارزی از هم گرایی است که بنا به گفته برخی صاحب نظران زمینه ساز بازگشت قدرت و شوکت به اروپا است . فراگیر شدن نوعی هویت دو لایه که مردم و سیاست مداران این منطقه را به سوی نوعی نادیده گرفتن مرز های ملی و حتی چشم پوشی از بخشی از حاکمیت ملی سوق داده است . نباید فراموش کرد که بزرگ ترین خونریزی های دنیا به دست همین کشورهای اروپایی و بین همینان آغاز گشته است . ارزش این اتحاد کنونی وقتی مشخص می شود که پتانسیل واگرائی بین آن ها از جنگ های 30 ساله گرفته تا جنگ جهانی دوم را ارزیابی کنیم . بنابر این نمی توان این تغییر در روابط بین کشورها و هنجار ها و ساختار ذهنی آنان را نوعی پیشرفت به سوی صلح، امنیت و رفاه پایدار تر ندانست . پیشرفتی که بازحمت و به بهای از دست رفتن جان میلیون ها انسان به دست آمده است و نادیده انگاشتن آن از سوی هر فرد و یا دولتی، جز نشانی از کوتاهی فکر و بسته بودن اندیشه نیست . اتحادیه نو پای آفریقا، سازمان همکاری های شانگهای، اتحادیه منطقه ای آسه آن، هر یک نمونه های دیگری از هم گرایی و اتحاد را به نمایش می گذارند .

شاید سخن گفتن از هم گرایی خیلی آسان تر از انجام آن در عمل باشد اما باید توجه کرد که میزان موفقیت در هم گرایی بسته به عواملی است که بدون در نظر گرفتن آن ها تجربیات تلخی همانند اتحادیه جماهیر شوروی درتاریخ ثبت خواهد شد. از این روست که نسخه هم گرایی یکی از بدیهی ترین و در عین حال دقیق ترین توصیه های قرن جدید به کشورها است. دنیای مدرن پس از اینکه درعهد وستفالیا با تجزیه امپراطوری ها و تشکیل دولت ملت ها سعی در تثبیت مرزهای ملی در اذهان داشت و پس از اینکه این هویت ملی را به کشورهای شرق صادر کرد، در یک چرخش تدریجی به سوی تشکیل همان امپراطوری ها گام بر می دارد با این تفاوت که ساختار های دموکراتیک را بر آن حاکم می کند و یا حداقل میل دارد که حاکم کند .

اگر درگذشته امپراطوری ها در جهت افزایش قدرت سیاسی و جهان گشایی شکل می گرفت، در دنیای جدید علاوه بر قدرت سیاسی به سوی افزایش قدرت اقتصادی، رفاهی و امنیتی گام بر می دارد و البته احترام به مرز های ملی نوعی هویت دولایه را پدید آورده است که می تواند تهدید یا فرصت – بسته به نوع نگاه و عملکرد حاکمان – باشد . حقیقت این است که پست مدرنیته سیاسی نه تنها به عنوان یک راه کار بهره وری اقتصادی و سیاسی بلکه به عنوان یک استراتژی حیاتی به هم گرایی می نگرد. همکاری های منطقه ای و فرامنطقه ای نه صرفا با مذاکرات سیاستمداران و اجبار آن ها بلکه با رشد یک روحیه فراملی گرایی در میان ملت هایی است که به حفظ موقعیت خود و هم افزایی به شکل جدی می نگرند.

کشورهای اسلامی به عنوان مجموعه ای از دولت ملت ها که کمترین اشتراک و شباهت آن ها، همسانی دینی و هم گونی فرهنگ مذهبی است گویا سال هاست که به خوابی عمیق و دردناک فرو رفته اند. فاجعه وقتی بیشتر خود نمایی می کند که بدانیم تعدادی از کشورهای اسلامی علاوه بر اشتراک در دین، دارای پیشینه تاریخی مشترک در وابستگی به یک حکومت واحد بوده اند. زمانی را از سر گذرانده اند که هر کدام از کشورهای اسلامی یا جزئی از امپراطوری بزرگ عثمانی و یا صفویه به شمار می آمده اند. و تاسف بار تر اینکه هم اکنون بسیاری از این کشورها در حوزه های جغرافیایی مشترکی که بیشترین استعدادمنطقه گراییو منافع فرا ملی را دارد می زیند اما با این حال نه از کشورهای خلیج فارس همکاری منطقه ای قابل ذکری مشاهده می شود و نه شمال آفریقا و نه منطقه شام و نه ….