2-11- ویژگی های کار کردی اینترنت…………………………….. 39

2-12- اعتیاد……………………………. 40

2-13- اعتیاد به اینترنت…………………………….. 41

2-14- تشخیص اعتیاد به اینترنت…………………………….. 42

2-15- نشانه هایی از اعتیاد به اینترنت…………………………….. 43

2-16- مراحل اعتیاد به اینترنت…………………………….. 43

2-17- تاریخچه بحث اعتیاد به اینترنت…………………………….. 43

2-18- دیدگاه ها و نظریه ها در تبیین اعتیاد اینترنتی و پیامد های آن…….. 46

2-19- پیامد های اعتیاد اینترنتی…………………………….. 49

2-20- تمایل استفاده از اینترنت…………………………….. 50

2-21- مولفه های تمایل استفاده از اینترنت…………………………….. 50

2-22- پیشینه تحقیق…………………………….. 52

2-22-1- تحقیقات انجام شده در داخل کشور…………………………… 52

2-22-2- تحقیقات انجام شده در خارج کشور ……………………………54

2-23- جمع بندی تحقیقات انجام شده در پیشینه……………………………. 58

2-24 مدل مفهومی تحقیق…………………………….. 60

فصل سوم روش تحقیق…………………………….. 61

3-1- مقدمه……………………………. 62

3-2- هدف تحقیق…………………………….. 63

3-3- موضوع تحقیق…………………………….. 63

3-4- روش تحقیق…………………………….. 63

3-5- قلمرو تحقیق…………………………….. 64

3-5-1- قلمرو زمانی…………………………….. 65

3-5-2- قلمرو مکانی…………………………….. 65

3-5-3- قلمرو موضوعی…………………………….. 65

3-6- جامعه آماری…………………………….. 65

3-7- نمونه آماری و روش نمونه گیری…………………………….. 66

3-8- ابزار گردآوری داده ها…………………………… 67

3-9- روایی و پایایی ابزار گردآوری داده…………………………… 68

3-9-1- روایی پرسشنامه……………………………. 68

3-9-2- پایایی پرسشنامه……………………………. 69

3-10-روشهای آماری مورد استفاده…………………………… 71

3-10-1-آمار توصیفی…………………………….. 71

3-10-2-آمار استنباطی…………………………….. 71

3-11-متغیرهای تحقیق…………………………….. 72

3-12- نتیجه گیری…………………………….. 73

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها…………………………… 74

4-1- مقدمه……………………………. 76

4-2- آمار توصیفی…………………………….. 77

4-2-1- جنسیت پاسخ دهندگان……………………………. 77

4-2-2- سن پاسخ دهندگان……………………………. 77

4-2-3- رشته های تحصیلی پاسخ دهندگان…………… 78

4-2-4- میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………. 79

4-3- آمار استنباطی…………………………….. 79

4-3-1- آزمون کفایت نمونه گیری…………………………….. 80

4-3-2- آزمون نرمال بودن متغیرهای پژوهش………………. 81

4-3-3- وضعیت متغیر های پژوهش……………………………… 82

4-3-4- بررسی مدل های اندازه گیری متغیرهای پژوهش…………… 83

4-3-4-1- تحلیل عاملی تأییدی…………………………….. 84

4-3-4-1-1- تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول متغیر تمایل استفاده از اینترنت………… 85

4-3-4-1-2- تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم متغیر تمایل استفاده از اینترنت……… 89

4-3-3-1-3- تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول متغیر ویژگی های شخصیتی…………. 91

4-3-4-1-4- تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم متغیر ویژگی های شخصیتی………. 95

4-3-4-1-5- تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول متغیر اعتیاد اینترنتی……………… 97

4-3-4- همبستگی متغیرهای پژوهش……………………………… 102

4-3-5- آزمون فرضیات پژوهش……………………………… 103

4-4- جمع بندی…………………………….. 107

فصل پنجم بحث نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………….. 110

5-1- مقدمه……………………………. 109

5-2- یافته های تحقیق…………………………….. 109

5-2-1- یافته های توصیفی…………………………….. 109

5-2-2- یافته های آزمون فرضیات تحقیق با استفاده از مدل معدلات ساختاری و تکنیک تحلیل مسیر….110

5-2-2-1- آزمون فرضیات اصلی…………………………….. 110

5-3- بحث در مورد یافته های تحقیق…………………………….. 111

5-4- پیشنهادات کاربردی…………………………….. 113

5-5- پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………………….. 114

5-6- محدودیت های تحقیق…………………………….. 114

منابع……………………………. 116

منابع انگلیسی…………………………… 120

پیوست…………………………….. 123

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین سبک شخصیتی پنج عاملی، اعتیاد اینترنتی و تمایل استفاده از اینترنت صورت گرفته است کهدانشگاه سمنانبه عنوان مورد مطالعه برای این منظور انتخاب گردید. روش تحقیق از نوع توصیفی(غیر آزمایشی) و از نوع پیمایشی می باشد و با استفاده از داده های به دست آمده به بررسی روابط احتمالی بین ابعاد پنچ گانه ی شخصیت به عنوان متغیر مستقل، اعتیاد اینترنتی به عنوان متغیر وابسته و تمایل استفاده از اینترنت به عنوانمتغیر میانجیمی پردازد. جامع آماری کلیه دانشجویان دانشگاه سمنان هستند روش نمونه گیری تصادفی سهمیه ای می باشد و حجم نمونه نیز با استفاده از فرمول کوکران مشخص شده است. برای انجام این پژوهش از سه پرسشنامه استفاده گردید. برای ارزیابی پنج عامل شخصیت( برونگرایی، روان رنجوری، گشودگی نسبت به تجربه، سازگاری و وظیفه شناسی)از پرسشنامه پنج عاملی ویژگی های شخصیتی نئو ( 60 ماده ای)،و به منظور سنجش اعتیاد اینترنتی از پرسشنامه ی یانگ(1998)و برای تعیین تمایل استفاده از اینترنت از پرسشنامه اسلانبای(2008)استفاده گردید. هر سه پرسشنامه استاندارد بوده و مجددا نیز روایی آن ها با اضهار نظر اساتید و صاحب نظران محترم تائید شد و پایایی آن ها نیز با استفاده از معیار آلفای کرونباخ به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها در محیط نرم افزاری اس پی اس اس و لیزرل با اعمال آزمون های مدل معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تائیدی، با توجه به فرضیات تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. یافته های تحلیل عاملی تائیدی نشان داد که پنج عامل شخصیت برای مناسب بودن سنجش شخصیت تائید شدند و همچنین مولفه های تمایل استفاده از اینترنت در تعیین تمایل به اینترنت تائید شدند و شاخص های اعتیاد اینترنتی نیز در نمونه تائید شدند.نتایج تحلیل مسیر نشان داد که بین ویژگی های شخصیتی و اعتیاد اینترنتی و بین اعتیاد اینترنتی و تمایل استفاده از اینترنت رابطه معنادار وجود دارد اما وجود رابطه معنادار بین ویژگی های شخصیتی و تمایل استفاده از اینترنت تائید نشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

اینترنت به عنوان ترکیبی از منابع و فناوری است که انتظار می رود به عنوان زیرساختها و تسهیلاتی برای خدمت کردن در نظر گرفته شود.وابستگی گسترده به اینترنت برای فعالیتهایی متنوع و روزمره شامل ارتباطات ، همکاری های شغلی ، معاملات تجاری ، سرگرمی و آموزش وجود دارد و استفاده غیر مسئولانه از این منبع ارتباطی تهدیدی بزرگ برای جامعه محسوب می شود (سهرابی و خانلری، 1388(.

انقلاب الکترونیک، انفجار اطلاعات و انقلاب رایانه ای تفاوت های کمی و کیفی بسیاری در جهان نسبت به دو دهه ی پیش با خود به همراه آورده است. اینترنت قبل از آنکه در دسترس عموم قرار گیرد (قبل از سال 1990) بیشتر به عنوان وسیله ای برای مکاتبات محرمانه برای دستیابی به روابط مطرح بود. سپس به صورت وسیعی رشد کرد و تبدیل به وسیله ای ضروری در زندگی ما گردید (یونگ، 1998).

ایوان گلدبرگ[1] ، روان پزشکی از دانشگاه کلمبیا، اولین بار اختلال اعتیاد به اینترنت را در جولای 1995 مطرح کرد و واژه اعتیاد به اینترنت را ابداع و معیارهای تشخیصی آن را ثبت کرد (گونزالز،2008).

در سالهای اخیر مطالعات شیوع اعتیاد به اینترنت را بین 3/0 % تا 22% گزارش کرده اند. همچنین اعتیاد به اینترنت با فوبی اجتماعی و اختلال کمبود توجه همراه بابیش فعالی، اختلال دو قطبی، مشکلات در روابط بین فردی، اختلال اضطرابی و تکانه ای، خودکشی و پرخاشگری، افسردگی، برانگیختگی بالا در ارتباط بوده است. از طرفی برخی مطالعات با بررسی مشخصات دمو گرافیک به عنوان متغیر های پیش بینی کننده اعتیاد به اینترنت، شانس جنسیت، سن ، بیکاری و تاهل را موثر دانسته اند. متغیر دیگری که برخی مطالعات در ارتیاط با اعتیاد به اینترنت بررسی نموده اند، ویژگیهای شخصیتی کاربران می باشد که خصوصیاتی مانند کمرویی، تکانشی بودن، تنهایی، اضطراب، افسردگی، صفات روان نژندی( اضطراب، خشم و کینه، خلق افسرده، شرم، تکانشی بودن، آسیب پذیری در برابر استرس) خشونت و پرخاشگری، سبک شخصیتی درون گرایی، احترام به خود پایین، احساسات نا پایدار و خیال پردازی، دنبال تازگی بودن، اجتناب از آسیب و کاهش وابستگی به پاداش، برون گرایی و باز بودن تاثیر گذار است(ویلدت و پائوتزینک[2]،2007). در سال های اخیر توجه زیادی به رابطه بالقوه میان ویژگی های شخصیتی و اعتیاد اینترنتی صورت گرفته است.از آنجا که این ویژگی ها زیربنای نظام رفتاری افراد را تشکیل می دهند،پرداختن به این مقوله می تواند جنبه های خاصی از عملکرد افراد را روشن سازد.

هدف کلی این مطالعه به دنبال بررسی تاثیر اعتیاد به اینترنت بر ویژگیهای شخصیتی با تاکید بر تمایل استفاده از اینترنت در بین دانشجویان دانشگاه سمنان می باشد.

1-2- تعریف موضوع و بیان مسئله

به طور کلی اعتیاد به اینترنت را می توان به عنوان” نوعی استفاده از اینترنت که می تواند مشکلات روانشناختی، اجتماعی، درسی و یا شغلی در زندگی فرد ایجاد کند،” تعریف کرد( گونزالز[3]،2008).

اعتیاد به اینترنت یا وابستگی رفتاری به اینترنت صرف نظر از اینکه آن را یک بیماری یا آسیب روانی یا معضل اجتماعی بدانیم پدیده ای است مزمن ، فراگیر و عود کننده که با صدمات جدی جسمانی ، مالی ، خانوادگی ، اجتماعی و روانی همراه است. رایج ترین اصطلاح” اعتیاد به اینترنت” است که نوعی وابستگی رفتاری به اینترنت ایجاد می کند. انجمن روان پزشکی آمریکا اعتیاد به اینترنت را یک الگوی استفاده از اینترنت که موجب اختلال عملکردی شده و با حالات ناخوشایند درونی در حلول یک دوره ی دوماهه همراه باشد تعریف کرده است و برای تشخیص آن هفت ملاک ارائه کرده است. (حداقل سه معیار در طول دو ماه) تحمل، علایم ترک، زمان استفاده از اینترنت بیش از آنچه که فرد در ابتدا قصد دارد به طول انجامد،تمایل مداوم باری کنترل رفتار،صرف وقت قابل توجه برای امور مرتبط با اینترنت، کاهش فعالیتهای اجتماعی، شغلی و تفریحی در اثر استفاده از اینترنت ، تداوم استفاده با وجود آگاهی از آثار منفی آن (پاتریک ، 2008).

اعتیاد به اینترنت پدیده ی جدیدی است که بسیاری از پزشکان عمومی از آن بی اطلاع هستند. به نظر می رسد ریشه این عمل فرار از مشکلات شخصی است. متنوع بودن قسمت های مختلف اینترنت، فرصتی برای فرار از مشکلات عاطفی مانند: افسردگی ، استرس ، اضطراب یا مشکلات ارتباط با دیگران فراهم می آورد (گرینفلید ، 2004). رویارویی با اعتیاد به اینترنت مانند هر اعتیاد دیگر مشکل است. اعتیاد به اینترنت ، هروئین ، سیگار ، الکل و همه انواع اعتیاد دارای اجزاء اساسی شبیه به هم می باشند و ترک هیچ اعتیادی راحت و بدون درد نیست (اورمان ، 2003).

هولمز در تعریف خود از اعتیاد به اینترنت معتقد است : فردی که بیش از 19 ساعت در هفته از اینترنت استفاده می کند ،معتاد به اینترنتاست. (جین هک و جی یی، 2006) پژوهش های انجام گرفته در زمینه اعتیاد به اینترنت نتایج ضدونقیض را گزارش می کند. (کائو و همکارانش[4] ، 2007؛ یلولیس و همکارانش[5] ،2005؛ لی شانگ[6] ،2006) خاطر نشان می کنند که استفاده مفرط و آسیب شناسانه از اینترنت میزان بهداشت روانی دانشجویان را کاهش می دهد. اعتیاد به اینترنت یک پدیده ی جهانی با سطح و دامنه متفاوتی از 5 تا 25 درصد جمعیت دانشجویان آمریکا ، چین ، کره ، انگلستان ، استرالیا ، تایوان ، ژاپن ، کشورهای اروپای شرقی و غربی است (لی شانگ ؛ 2006). (آمیچای هامبرگر و بن آرتزی[7]،2003) نشان دادند که دانشجویانی که به صورت افراطی وابسته به اینترنت هستند از لحاظ بهداشت روانی احساس تنهایی می کنند. مطالعات انجام شده نشان می دهد که دانشجویان دانشگاه­ها که به اعتیاد اینترنت دچارند در روابط اجتماعی مهارت های لازم را ندارند و بهزیستی روانی و اجتماعی کمتری دارند. پژوهش های صورت گرفته از سوی نادمی و سعیدی رضوانی (1385) درباره استفاده از اینترنت و پیامد های روانی و اجتماعی نشان می دهد که بین برون گرایی و روان با استفاده از اینترنت رابطه منفی معنادار وجود دارد.

یکی از متغیر های که می تواند با اعتیاد به اینترنت ارتباط داشته باشد ویژگی شخصیتی است که نقش تعیین كننده ای بر رفتار مشهود وآشكار فرد دارد شخصیت عبارتست از: مجموعه سازمان یافته،واحد و متشكلی از خصوصیات نسبتاً ثابت و مداومی كه یك شخص را از اشخاص دیگر متمایز میكند(براهنی،بیرشك1377؛ سیاسی1371؛ هال ولیندزی كریسنی ، 1999). شخصیت از واژه ی لاتین پرسونا[8] گرفته شده است که به نقابی اشاره دارد که هنر پیشه ها در نمایش به صورت خود می زنند. شخصیت را می توان به صورت مجموعه ی بادوام و بی نظیر ویژگیهای تعریف کرد که ممکن است در موقعیت های مختلف تغییر کند. شلدون در تعریف خود چنین عنوان می کند: شخصیت سازمان یافتگی پویشی جنبه های عقلی ، عاطفی ، انگیزشی و فیزیولوژیکی فرد را گویند (جین هک و جی،یی 2006).

تعریف کنل از شخصیت آن چیزی است که پیش بینی آنچه را که یک شخص در موقعیتی معین انجام خواهد داد ، امکان پذیر می سازد. او معتقد بود که شخصیت از صفات یا عواملی تشکیل شده است که می توان آن ها را به وسیله روش تحلیل عاملی بدست آورد.( هاردی ، 2007).

پنج عامل اصلی بزرگ عبارتند از : نورتیسیزم[9] (N) که عصبیت یا بی ثباتی هیجانی نامیده شده، برونگرایی[10](E) ، باز بودن به تجربه[11] (O) ، توافق[12] (A) و وجدانی بودن[13] © (باگبی ، 2007).

برخی متغیرهایی که در ارتباط با اعتیاد به اینترنت بررسی نموده اند ، ویژگی های شخصیتی کاربران می باشد. خصوصیاتی مانند کمرویی ، تکانشی بودن ، تنهایی ، اضطراب ، افسردگی ، صفات روان نژدی (اضطراب،خشم وکینه، خلق افسرده،شرم،تکانشی بودن،آسیب پذیری در برابر استرس) خشونت و پرخاشگری، سبک شخصیتی درون گرایی، احترام به خود پایین، احساسات ناپایدار و خیال پردازی، دنبال تازگی بودن، اجتناب از آسیب و کاهش وابستگی به پاداش، برون گرایی و باز بودن. (نیه ماز، 2005؛ نگ بد، 2005) . همچنین کیم (2002،2006؛ لی و همکارانش ،2001؛ ین و همکارانش،2007) نشان داده اند کهمیزان افسردگی، اضطراب، افکار خودکشی، بیش فعالی، هراس، ترس اجتماعی، پرخاشگری و خشونت و رفتارهای ضداجتماعی در دانشجویانی که به اعتیاد دچارند بیشتر است.در این پژوهش به تاثیر نقش تمایل استفاده از اینترنت تاکید شده است از این جهت که میخواهیم بدانیم افرادی که تمایل به استفاده از اینترنت دارند چه ویژگی های شخصیتی خواهند داشت وآیا این تمایل استفاده از اینترنت بر روی اعتیاد اینترنتی اثری دارد یا خیر.با توجه به اینکه معتادان به اینترنت به دلیل شرایط خاص دنیای مجازی اینترنت دچار تغییراتی در جسم و روان خود می شوند که بر خلق و خو وتمامی روند زندگی و ویژگی های شخصیتی آن ها اثر می گذارد و همچنین با توجه به مطالب مطرح شده ارتباط و همپوشی متغیرها روشن به نظر می رسد، لذا پژوهش حاضر به بررسی تاثیر ویژگی های شخصیتی بر اعتیاد اینترنتی با تاکید بر نقش تمایل استفاده از اینترنت در میان دانشجویان دانشگاه سمنان می پردازد.ویژگی های شخصیتی در این پژوهش متغیر مستقل و اعتیاد اینترنتی متغیر وابسته و تمایل استفاده از اینترنت متغیر میاجی می باشد.

به طور کلی پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش می باشد که آیا ویژگی های شخصیتی بر اعتیاد اینترنتی با تاکید بر نقش تمایل استفاده از اینترنت- میان دانشجویان دانشگاه سمنان- اثر معناداری دارد یا خیر؟

1-3- اهمیت و ضرورت موضوع

یکی از علت های مهم روند رو به رشد مشکل اعتیاد به اینترنت در ایران این است که مدیریت کلان اجتماعی برنامه ریزی مناسبی برای رفع مشکلات اجتماعی جوانان نظیر رفع بیکاری، شرایط مناسب ادامه تحصیل و مشکلات معیشتی جوانان ننموده، برنامه ریزان اجتماعی برنامه مناسبی ارائه نکرده اند هم چنین در زمینه نحوه استفاده از اینترنت کار فرهنگی صورت نگرفته که در صورت ادامه این روند باید شاهد عوارض آسیب جدیدی باشیم که جامعه ما را تهدید می کند. جوان وارد یک فضای مجازی می شود و در این فضا می خواهد شروع به مکالمه و تبادل افکار کند. در این صورت نکته ای که وجود دارد این است که این شخص از واقعیت دور می شود و فراموش می کند که ارتباطات مجازی و واقعی چقدر تفاوت دارند و دچار رفتار دوگانه می شود و دچار تخیلات می گردد. همچنین اعتیاد به اینترنت از مواردی است که بسیاری از کاربران را اسیر خود می کند و موجب می شود که کاربران در فعالیت های اجتماعی کمتر در گیر شوند و موجب افت تحصیلی و عدم مسئولیت پذیری در فرد و انزوای اجتماعی و عزت نفس کمتر در فرد می شود و نیز موجب مشکلات جسمانی و بیش فعالی و کمبود توجه در این افراد شده و موجب افسردگی و تمایل به کارهای پر خطر و استفاده غیر مجاز از سایت های غیر اخلاقی و بسیاری از کاربران از خستگی چشم، پایین آمدن انرژی بدن، کند شدن تصمیمات و … شکایت می کنند(بیگز[14]،2000).