2-5- بررسی و ارزیابی ارقام پسته. 51

2-6- ارزیابی و اصلاح پایه های پسته. 61

2-7- استفاده از بیوتكنولوژی در شناسایی، تكثیر و اصلاح ارقام و پایه های پسته. 71

ب – استفاده از بیوتكنولوژی در تكثیر ارقام و پایه های پسته. 82

پ – استفاده از بیوتكنولوژی در اصلاح ارقام و پایه های پسته. 87

فصل 3. 89

مواد و روشها 89

زمان و موقعیت جغرافیایی محل انجام آزمایش: 90

مشخصات اقلیمی و جغرافیایی محل تحقیق: 90

رسم نقشه ونقاط پراکنش: 90

کدهای قرار دادی برای ژنوتیپ های نروماده: 90

نقشه باغ کلکسیون تلقیح کنندگان پسته بلوک 3و4. 93

نقشه باغ كلكسیون پایه های بذری (Seedling) پسته ایستگاه تحقیقات پسته دامغان. 95

3-1)اندازه گیری صفات کمی وکیفی ژنوتیپ های نر: 98

3-1-1)ابعاد جوانه گل.. 98

3-1-2)صفات باز شدن گل: 98

3-1-3)اندازه گیری طول محور گل آذین: 98

3-1-4 )اندازه گیری طول شاخه سال جاری: 99

3-1-5)تعیین درصد جوانه زنی دانه گرده: 99

تهیه نمونه. 99

تهیه محیط کشت: 99

تعیین درصد قوه نامیه با استفاده از تست IKI: 100

3-1-6) اندازه گیری میزان فلورسنس كلروفیل: 100

روش کار دستگاه کلروفیل فلرومتر: 100

3-1-7 ) اندازه گیری میزان فتوسنتز با دستگاه فتوسنتز آنالایزر: 101

3-1-9) اندازه گیری مقدار کلرفیل: 102

3-1-10 ) اندازه گیری صفات ژنوتیپ های ماده: 102

3-1-10-1 )اندازه گیری میزان فلورسنس كلروفیل: 102

3-1-11) اندازه گیری صفات كمی وكیفی مربوط به خوشه : 103

3-1-12 )اندازه گیری صفات كمی وكیفی مربوط به میوه: 103

روش تجزیه تحلیل داده ها: 104

فصل 4. 105

نتایج و بحث… 105

4-نتایج: 106

4-1-ژنوتیپ های نر. 106

4-1-1-نتایج ارزیابی صفات گلدهی.. 106

4-1-1-3-نتایج ارزیابی همپوشانی ژنوتیپهای انتخابی با 9رقم تجاری.. 107

4-1-1-5-نتایج بررسی اثر ژنوتیپ بر جوانه زنی دانه گرده 109

4-1-1-6-نتایج بررسی اثر ژنوتیپ بر قوه نامیه دانه گرده 110

4-1-2-اثر ژنوتیپ های مختلف بر روی سطح برگ… 112

4-1-3-نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی طول محور گل آذین در ژنوتیپ های نر. 113

4-1-4-نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی طول شاخه سال جاری در ژنوتیپ های نر. 114

4-1-5- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی طول جوانه گل در ژنوتیپ های نر. 115

4-1-6- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های مختلف برروی قطر جوانه گل در ژنوتیپ های نر. 116

4-1-7- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی فلورسنس حداقل(FO) در ژنوتیپ های نر. 117

4-1-8- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی فلورسنس متغیر(FV) در ژنوتیپ های نر. 118

4-1-9- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی میزان فلورسنس ماکزیمم(FM) در ژنوتیپ های نر. 119

4-1-10- نتایج بررسی نسبت فلور سنس متغیر به ماکزیمم(FM/FV) در ژنوتیپ های نر. 120

4-1-11- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی میزان سرعت فتوسنتز در ژنوتیپ های نر. 122

4-1-12- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی میزان تعرق در ژنوتیپ های نر. 123

4-1-13- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی دمای برگ در ژنوتیپ های نر. 124

4-1-14- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی میزان کلروفیلA در ژنوتیپ های نر. 125

4-1-15- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی میزان کلروفیلB در ژنوتیپ های نر. 126

4-1-16- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی میزان کلروفیل کل در ژنوتیپ های نر. 127

4-2- نتایج آنالیز صفات کمی وکیفی 20 ژنوتیپ ماده 129

4-2-1-نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی سطح برگ در ژنوتیپ های ماده 129

4-2-2-نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی طول شاخه سال جاری در ژنوتیپ های ماده 130

4-2-3- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی فلورسنس حداقل(FO) در ژنوتیپ های ماده 131

4-2-4- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ بر میزان فلورسنس ماکزیمم(FM) در ژنوتیپ های ماده 132

4-2-5- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی فلورسنس متغیر(FV) در ژنوتیپ های نر. 133

4-2-6- نتایج بررسی نسبت فلور سنس متغیر به ماکزیمم(M/FV) در ژنوتیپ های ماده 134

4-2- 7نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی میزان سرعت فتوسنتز در ژنوتیپ های ماده 136

4-2-8- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ برروی میزان تعرق در ژنوتیپ های ماده مختلف… 137

4-2-9- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی دمای برگ… 138

4-2-10- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی درصد پوکی میوه پسته. 139

4-2-11- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی وزن خشک میوه پسته. 140

4-2-12- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی مقدار انس میوه پسته. 142

4-2-13- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی درصدخندانی میوه پسته. 143

4-2-14- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی وزن پوست تر میوه پسته. 145

4-2-15- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی وزن تر100عدد میوه پسته. 146

4-2-15- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی شکاف نا منظم میوه پسته. 147

4-2-15- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف بر زود خندانی( شکاف منظم میوه )پسته. 148

4-2-16- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی طول خوشه پسته. 150

4-2-17- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی عرض خوشه پسته پسته. 151

4-2-18- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی قطر دم خوشه پسته. 152

4-2-19- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی تعداد پسته در خوشه. 153

4-2-20- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی تعداد انشعابات اولیه خوشه پسته. 154

-2-20- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی تعداد انشعابات ثانویه خوشه پسته. 155

4-2-21- نتایج بررسی اثر ژنوتیپ های ماده مختلف برروی وزن خوشه پسته. 156

نتیجه گیری کلی: 160

توصیه ها: 166

پیشنهادات: 167

منابع: 169

چکیده

پسته یکی از مهمترین اقلام باغی کشور و از عمده ترین محصولات صادراتی غیر نفتی می باشد. شهرستان دامغان یکی از شهرستانهای استان سمنان به عنوان از مناطق مستعد پسته کاری کشور محسوب می شود. این تحقیق در ایستگاه تحقیقات پسته دامغان در سالهای 93-92به منظور بررسی صفات کمی وکیفی ژنوتیپ های پسته انجام گردید. برای انجام این آزمایش تعداد20 ژنوتیپ نر و20 ژنوتیپ ماده از بین درختان کلکسیون پایه مادری (بذری) وکلکسیون تلقیح کنندگان پسته انتخاب گردیدو در ژنوتیپهای نر کلیه صفات گلدهی،زمان ،طول دوره گلدهی ، همپوشانی با ارقام ماده ابعاد جوانه گل، طول محور گل آذین، درصد جوانه زنی و قوه نامیه ژنوتیپهابا تست IKI ،سطح برگ ،طول شاخه . میزان فلورسنس كلروفیل میزان فتوسنتز، دمای برگ، ، میزان و شدت تعرق ، کلروفیل ، اندازه گیری شد.در ژنوتیپهای ماده صفات سطح برگ ،طول شاخه . میزان فلورسنس كلروفیل میزان فتوسنتز، دمای برگ، ، میزان و شدت تعرق ، صفات کمی وکیفی مربوط به خوشه و میوه اندازه گیری شد. مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد با توجه به تجزیه واریانس داده ها وآزمون دانکن در ژنوتیپ های نرکلیه صفات معنی دار بود.در ژنوتیپ های ماده در اکثر صفات معنی دار گردید. با توجه به نتایج بدست آمده در ژنوتیپ های نردر صفات گلدهی وهمپوشانی ژنوتیپ های شما 14و19و صفات مر فولوژیک گل وکلروفیل برگ ژنوتیپ شماره 7 و میزان فلورسنس كلروفیل ژنوتیپ شماره 9 وصفات فتوسنتزی ژنوتیپ شماره1 بعنوان ژنوتیپ های مطلوب شنا سایی وثبت گردید. و در ژنوتیپ های ماده در میزان فلورسنس كلروفیل ژنوتیپ شماره 17 وصفات فتوسنتزی و صفات مربوط به خوشه وعملکرد ژنوتیپ شماره6 ودر صفات میوه وزن خشک و انس بهترین عملکرد ژنوتیپ شماره 17ومیزان خندانی ژنوتیپ شماره 2 بعنوان ژنوتیپ های مطلوب شنا سایی وثبت گردید. که میتوان باتحقیقات بیشتر بعنوان رقم معرفی نمود.

واژهای کلیدی:پسته، ژنوتیپ،صفات،فلورسنس کلروفیل،فتوسنتز،جوانه زنی،قوه نامیه، تست IKI

مقدمه:

اهمیت اقتصادی پسته معروف به طلای سبز، بر هیچ كس پوشیده نیست. پسته به عنوان یك محصول استراتژیك جایگاه خاصی در بین تولیدات كشاورزی ایران دارد. این محصول بخش عمده ای از صادرات غیر نفتی در حدود 55 درصد از تولید و بیش از 60 درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص داده است. در آمد ارزی حاصل از صادرت پسته در ایران به بیش از 1000 میلیون دلار میرسد. عدم تلقیح به موقع ارقام مختلف پسته وعدم هم پوشانی گلهای نر وماده پسته به علت نبود رقم مناسب بامنطقه جغرافیایی ونیز معرفی تعداد انگشت شماری ازارقام تجاری ما را به این فکر وامیدارد که با بررسی ژنوتیپ های مختلف که درطبیعت بصورت بذری وجود داردژنوتیپ های مناسب آن منطقه را بیابیم و با عملیات بهنژادی واصلاح و معرفی آن گامی هر چند کوچک در جهت پیش برد اهداف تحقیقات و سند راهبردی پسته برداریم و امیدواریم این بزرگترین محصول صادراتی کشور همچنان در بازار های خارجی بی رقیب باقی بماند.

انتخاب ارقام و پایه های مناسب برای هر منطقه از جمله عواملی است كه بر روی میزان تولید و كیفیت محصول تولیدی موثر می باشد و این مسئله می تواند اقتصادی بودن یا غیراقتصادی بودن كشت و تولید پسته را در یك منطقه توجیه نماید. بنابراین بایستی در هر منطقه بر اساس شرایط آب و هوایی موجود همچون میزان درجه حرارت در فصل رشد، احتمال بروز سرمای بهاره و پاییزه، میزان بارندگی و … رقم مناسب را انتخاب و توسعه داد.

ارقام تجاری موجود بطور تصادفی در اثر تفرقه صفات ناشی از كشت بذری بوجود آمده اند . با توجه به هتروزیگوتی شدید پسته، نتایج حاصل از كشت بذور مختلف حتی یك درخت دارای صفات و خصوصیات بسیار متفاوتی هستند. بنابراین با توجه بذری بودن باغات قدیمی پسته، سابقه و قدمت كاشت پسته در ایران، بسیار متنوع ارقام و فنوتیپهای موجود پسته ایران درجهان بی نظیر است . ارقام پسته تجاری موجود در ایران بدون كار اصلاحی ایجاد شده اند و توسط باغداران علاقه مند، در سطح محدودی از تنوع ژنتیكی انتخاب و تكثیر شده اند. مسلم است در صورت بررسی و شناسایی ارقام و فنوتیپها پتانسیل افزایش تولید پسته از لحاظ خصوصیات كمی و كیفی بر تر نسبت به ارقام موجود وجود دارد

ارقام عمده تجارتی پسته دارای عیوبی نظیر حساسیت به خطر سرمازدگی (رقم كله قوچی ) ، كم بودن كمیت و كیفیت پسته (اوحدی)، دیر گلی، عدم تلقیح كافی، خطر گرمازدگی در زمان گلدهی و عدم تامین نیاز سرمایی (اكبری)، سال آوری شدید و آلودگی به افلاتوكسین (احمد آقایی) می باشند .بنابراین هر ساله قسمتی از محصول در اثر خصوصیات فنولوژیكی و فیزیولوژیكی این ارقام و نیز عدم مطابقت كامل با شرایط اقلیمی از بین می رود.

در مناطق پسته کاری استان سمنان خصوصا دامغان با سطح زیر کشت باغ بر 14700هکتاربزرگترین محصول باغبانی استان محسوب می شودکه به توجه بیشتری از طرف بخصوص دانشگاهیان نیاز دارد. همچنین برداشت های غلط روستائیان بعلت ضعف واز هم گسیختگی زنجیره تحقیق آموزش وترویج ما را برآن داشت که دراین تحقیق با بررسی صفات کمی وکیفی 20 ژنوتیپ گرده زا 20 ژنوتیپ ماده که در باغ کلکسیون ایستگاه تحقیقات پسته دامغان انتخاب و مورد بررسی قرار می دهیم وشاخص های مختلف از جمله شروع واتمام گلدهی طول دوره گلدهی درصد جوانه زنی در روز های مختلف وصفات دیگر مورد بررسی قرار می گیرد تاارقام مناسب وجدیدی برای کاشت درمناطق پسته کاری شناساییو و معرفی گردد. تنكی خوشه های پسته و عدم دانه بندی مناسب پسته در مناطق پسته كاری دامغان به علت عدم تلقیح وتلقیح نا مناسب و وجود تعداد انگشت شماری فنوتیپ های ماده تجاری و عدم تناسب آنها با شرایط تنش های محیطی وکمبود آب از اساسی ترین مشكلات این منطقه می باشد. یك از فرضیه بر این است كه می توان با انجام عملیات بهنژادی ومعرفی رقم جدید بر میزان عملکرد پسته تاثیر گذاشت. حدود 50 ژنوتیپ نر و 750 ژنوتیپ ماده بذری در كلكسیون ایستگاه تحقیقات پسته وجود دارد كه تا كنون تحقیق جامعی بر روی این موضوع انجام نشده است كه در این تحقیق به این مهم پرداخته می شود.