5

2- کلیات و بررسی منابع

5

2-1- تاریخچه کشت

5

2-2- رده­بندی گیاهی

6

2-3- طبقه بندی موهای ایران از نظر سیستماتیک

6

2-4- مشخصات گیاهشناسی ویتیس وینیفرا

7

2-5- مشخصات گیاهشناسی انگور عسکری

7

2-6- ساختار اندام های مو

8

2-6-1- ریشه

8

2-6-2- تنه و شاخه

8

2-6-3- قسمت انتهایی شاخه مو

8

2-6-4- گره ها و جوانه ها

9

2-6-5- پیچک

9

2-6-6- برگ

9

2-6-7- گل

10

2-6-8- خوشه و میوه

10

2-6-9- تکثیر مو

11

2-7- نیازهای اکولوژیکی انگور

11

2-8- اهمیت و ارزش غذایی انگور

12

2-9- سطح زیر کشت و تولید انگور در دنیا و ایران

13

2-10- سطح زیر کشت و تولید انگور در كاشمر

13

2-11- مصرف کودهای شیمیایی و آلی

14

عنوان

صفحه

2-12- ازدیاد مو

15

2-12-1- ازدیاد غیرجنسی

15

2-12-2- ازدیاد جنسی

16

2-13- پیش رس کردن انگور

16

2-14- تعویق انداختن رسیدگی

16

2-15- ازدیاد حجم حبه های انگور

16

2-16- جلوگیری از ریزش گل انگور

17

2-17- تاثیر مواد تنظیم کننده رشد بر انگور

18

2-18- جیبرلیک

18

2-18-1- نقش جیبرلیک در گیاه

18

2-18-2- کاربرد جیبرلیک در باغبانی

19

2-19- حلقه برداری انگور

21

2-19-1- اهداف حلقه برداری

21

2-20- تنک کردن انگور

22

2-20-1- تنک کردن خوشه میوه

22

2-20-2- تنک کردن حبه

23

2-20-3- تنک کردن گل

23

2-21- آشنائی با تعدادی از اصطلاحات و اندام های انگور

23

2-22- زمان برداشت محصول

25

2-23- فیزیولوژی رشد ونمو انگور

26

2-23-1- فتوسنتز

26

2-23-2- تنفس

26

2-23-3- تعرق

26

2-23-4- اشک مو

26

2-23-5- جذب مواد کانی

27

فصل سوم

33

3- مواد و روش­ها

33

عنوان

صفحه

3-1- موقعیت جغرافیایی محل اجرای طرح

33

3-2- وضعیت آب و هوایی منطقه

33

3-3- روش اجرا

35

3-4- ویژگی های مورد ارزیابی، محاسبات و اندازه گیری ها

36

3-4-1- مواد جامد محلول کل(total soluble solid, tss)

36

3-4-2- اندازه گیری pH

37

3-4-3- اسیدیته قابل تیتر(اسید تارتاریک)

38

3-4-4- وزن حبه ها

38

3-4-5- طول حبه ها

38

3-4-6- عرض حبه

39

3-4-7- طول خوشه

39

3-4-8- میانگین عملکرد

39

3-4-9- آنالیز خاك

40

3-5- استخراج داده ها و تجزیه و تحلیل داده های آزمایشی

40

فصل چهارم

41

4- نتایج

41

4-1- محلول پاشی اسید جیبرلیک

41

4-1-1- عملکرد کل تاک

42

4-1-2- تعداد خوشه

42

4-1-3- وزن خوشه

42

4-1-4- طول خوشه

43

4-1-5- عرض خوشه

44

4-1-6- تعداد حبه درخوشه

44

4-1-7- وزن حبه

45

4-1-8- طول حبه

45

4-1-9- عرض حبه

46

4-1-10- تعداد بذر در حبه

46

عنوان

صفحه

4-1-11- وزن بذر درحبه

46

4-1-12- pH

47

4-1-13- میزان اسید تارتاریک

47

4-1-14- درصد مواد جامد محلول

48

4-2- حلقه برداری

53

4-2-1- عملکرد کل تاک

53

4-2-2- تعداد خوشه

53

4-2-3- وزن خوشه

54

4-2-4- طول خوشه

54

4-2-5- عرض خوشه

55

4-2-6- تعداد حبه درخوشه

55

4-2-7- وزن حبه

56

4-2-8- طول حبه

56

4-2-9- عرض حبه

56

4-2-10- تعداد بذر در حبه

56

4-2-11- وزن بذر درحبه

57

4-2-12- pH

57

4-2-13- میزان اسید تارتاریک

57

4-2-14- درصد مواد جامد محلول

58

4-3- تنک حبه

63

4-3-1- عملکرد کل تاک

63

4-3-2- تعداد خوشه

63

4-3-3- وزن خوشه

64

4-3-4- طول خوشه

64

4-3-5- عرض خوشه

65

4-3-6- تعداد حبه درخوشه

65

4-3-7- وزن حبه

65

عنوان

صفحه

4-3-8- طول حبه

66

4-3-9- عرض حبه

66

4-3-10- تعداد بذر در حبه

66

4-3-11- وزن بذر درحبه

67

4-3-12- pH

67

4-3-13- میزان اسید تارتاریک

68

4-3-14- درصد مواد جامد محلول

68

4-4- تنک خوشه

74

4-4-1- عملکرد کل تاک

74

4-4-2- تعداد خوشه

74

4-4-3- وزن خوشه

75

4-4-4- طول خوشه

76

4-4-5- عرض خوشه

76

4-4-6- تعداد حبه درخوشه

77

4-4-7- وزن حبه

77

4-4-8- طول حبه

78

4-4-9- عرض حبه

78

4-4-10- تعداد بذر در حبه

78

4-4-11- وزن بذر درحبه

78

4-4-12- pH

79

4-4-13- میزان اسید تارتاریک

79

4-4-14- درصد مواد جامد محلول

80

فصل پنجم

85

5- بحث

85

منابع

93

چکیده

به منظور بررسی تاثیر اسید جیبرلیک، حلقه برداری، تنک خوشه و تنک حبه بر خصوصیات کیفی و کمی انگور رقم عسکری، آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار در پنج سطح مختلف و در چهار تکرار در سال 1391 در شهرستان کاشمر روستای نصرآباد اجرا شد. در این آزمایش تاثیر اسید جیبرلیک در غلظت های صفر، 50، 100 ، 150و ppm 200 در دو زمان محلول پاشی قبل از گلدهی و بعد از گلدهی، حلقه برداری درزمان های دو هفته قبل از گلدهی، دو هفته بعد از گلدهی، چهار هفته بعد از گلدهی و شش هفته بعد از گلدهی، تیمار تنک حبه هم در زمان های دو هفته بعد از گلدهی، چهار بعد از گلدهی، شش هفته بعد از گلدهی و هشت هفته بعد از گلدهی به میزان 30 درصد و در نهایت تنک خوشه هم در یک زمان به میزان 5، 10، 15 و20 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تیمارهای جیبرلیک، حلقه برداری، تنک حبه و خوشه باعث افزایش میزان pH نسبت به تیمار شاهد شده بیشترین pH مربوط به تیمار جیبرلیک درغلظت ppm 200 با میانگین (3.85) در حالی که کمترین pH مربوط به تیمار شاهد (3.2) می­باشد. همچنین بیشترین میزان اسیدیته قابل تیتراسیون مربوط به تیمار تنک خوشه به تعداد 20 خوشه در تاک با میانگین0.965 و کمترین میزان هم مربوط به تیمار شاهد با میانگین 0.6107 بود. بیشترین میزان مواد جامد محلول (TSS) هم در تیمار تنک خوشه به تعداد 20 خوشه در تاک با میانگین 18.75 و کمترین هم مربوط به تیمار شاهد با میانگین 14.75 بوده. نتایج تعدادی از فاکتور های کمی اندازه گیری شده هم نشان داد که بیشترین عملکرد درخت مربوط به تیمار حلقه برداری در زمان 2 هفته بعد از گلدهی با میانگین 40.38 کیلوگرم و کمترین عملکردمربوط به تیمار شاهد با میانگین 19.78 روی عملکرد داشته. تیمارجیبرلیک در غلظت ppm 200 کمترین عملکرد را در بین تمام تیمار ها داشته با میانگین2.223 کیلوگرم در هر درخت بوده. البته تیمار تنک خوشه بعد از تیمار حلقه برداری، هم باعث افزایش عملکرد شده است. بیشرین تعداد خوشه در تیمار حلقه برداری در زمان دوهفته قبل از گلدهی با میانگین 116.5 خوشه و کمترین هم مربوط به تیمار جیبرلیک با غلظت ppm 200 با میانگین 26 خوشه بود. همچنین بیشترین وزن خوشه مربوط به تیمار تنک خوشه به تعداد 20 خوشه در تاک با میانگین 432.25 و کمترین مربوط به تیمار جیبرلیک در غلظت ppm 200 با میانگین 82.25 بود ولی بین غلظت های ppm 200 و150 اختلاف معنی دار نبود. جیبرلیک تاثیر زیادی روی طول خوشه گذاشت به طوری که با غلظت های بالای ppm 50 طول خوشه به 33 سانتی متر هم رسید و کمترین طول خوشه هم در تیمار شاهد به ثبت رسید با 16 سانتی متر، همچنین بیشترین تعداد حبه در تیمار تنک خوشه به تعداد 20 خوشه در تاک با میانگین 124.25 عدد و کمترین هم در تیمار جیبرلیک در غلظت ppm 200 با میانگین 30.5 ثبت شد.

کلمات کلیدی : اسید جیبرلیک، حلقه برداری، تنک حبه، تنک خوشه، انگور عسکری، مواد جامد محلول

فصل اول

مقدمه

ایران به علت برخورداری از شرایط جغرافیایی و اقلیمی مناسب یکی از مهمترین مناطق پرورش انگور در جهان محسوب می شود.

انگور یکی از میوه هایی است که بشر آن را از دیر باز شناخته و در طول قرون به روش های مختلف از آن بهره گیری نموده است. درخت انگور که در ایران آن را تاک یا مو می نامند بر اساس آمار سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی در سال ۲۰۰۹ سطح زیر کشت انگوردر جهان ۷۵۱۸ هزار هکتار گزارش شده است. در بین کشورهای جهان اسپانیا از نظر سطح زیر کشت انگور مقام اول و ایتالیا و فرانسه در مقام های بعدی قرار دارند(خوشخوی و همکاران، 1381).

ایران به علت برخورداری از شرایط جغرافیایی و اقلیمی مناسب یکی از مهمترین مناطق پرورش انگور در جهان محسوب می شود . کشور ایران ششمین کشور تولید کننده این محصول در جهان می باشد.

انگور با نام علمی vitis sppاز نظر میزان تولید یکی از مهمترین میوه های دنیا و ایران می باشد.

عدم آگاهی از خصوصیات ارقام انگوراز جمله مسائلی است که اکثر تولیدکنندگان بدون توجه به آنها به تولید حداقل محصول بسنده میکنند، در صورتیکه با شناخت ارقام مناسب یک منطقه میتوان میزان محصول را تا حد زیادی افزایش داد(جلیلی مرندی، 1386).

با توجه به گستردگی آب و هوایی مناطق انگورکاری نمی­توان ارقام محدود تجاری موجود را جهت كلیه مناطق توصیه نمود، بنابراین بایستی ارقام و ژنوتیپ­های مختلف در شرایط آب و هوایی متفاوت مورد بررسی قرار گرفته و ارقام مناسب برای هر نوع آب و هوا مشخص و توصیه شود(جلیلی مرندی، 1386).

ارقام تجاری موجود بطور تصادفی در اثر تفرق صفات ناشی از كشت بذر به وجود آمده­اند. با توجه به هتروزیگوسیتی شدید، نتایج حاصل از كشت بذور یك درخت نیز دارای صفات و خصوصیات بسیار متفاوتی هستند. ارقام انگور تجاری موجود در ایران بدون كار اصلاحی ایجاد و توسط باغداران علاقهمند، در سطح محدودی از تنوع ژنتیكی انتخاب و تكثیر شده­اند. مسلم است در صورت بررسی و شناسایی ارقام و ژنوتیپ­ها، پتانسیل افزایش تولید انگور از لحاظ خصوصیات كمی و كیفی برتر نسبت به ارقام موجود وجود دارد(جلیلی مرندی، 1386).

بررسی شاخص­های فیزیولوژیك مانند فتوسنتز، میزان فلورسانس، کلروفیل، تعرق، هدایت روزنهای، مقاومت روزنهای، دمای برگ و محتوای نسبی آب برگ میتواند به درك عمیق­تر مكانیسم­های مرتبط با رشد، تولید محصول و سازگاری منجر شود و به عنوان یك معیار خوب در برنامه های اصلاحی برای انتخاب ارقام مناسب برای هر منطقه استفاده شود(خوشخوی و همکاران، 1381).

مهمترین کاربرد جیبرلین برای افزایش میزان محصول انگور است که این عمل بسته به زمان کاربرد هورمون به دوصورت انجام می گیرد . اگر هورمون پاشی قبل از عمل لقاح یعنی 10 روز قبل از ریزش گلبرگها صورت گیرد باعث از بین رفتن مادگی و تولید حبه های بدون هسته می شود. این عمل با ریزش تعدادی از حبه ها همراه است بنابراین در انگور یاقوتی که خوشه متراکم دارد باعث تنک شدن خوشه (ریزش گلهای خوشه) و بالا رفتن کیفیت محصول می شود چون حبه های باقی مانده فضای زیادی برای رشد دارند. افزایش محصول انگور زمانی است که هورمون پاشی بعد از انجام عمل لقاح و تشکیل حبه انجام می گیرد که باعث درشت شدن حبه ها می شود(آزاده راد،1385).

وینكلر و همكاران نشان دادند كه انجام حلقه برداری تجمع قند در انگورهای دانه دار و اندازه حبه را در بی دانه ها افزایش می دهد. رقم ‘بیوتی’ بی دانه بالاترین میزان كربوهیدرات و قند را در بین ارقام ‘تامپسون’ و ‘گلد’ در نتیجه عمل حلقه برداری نشان داد. در آزمایشی كه روی ٧ رقم با دانه و ١٠ رقم بی دانه ‘وینیفرا’ انجام شد حلقه برداری ساقه یكساله در بیشتر ارقام تجمع قند و رسیدن را تحریك نمود(وینکلر و همکاران، 1974).

روپر و همکاران نشان دادند كه در رقم ‘ایتالین الیكونیا’ تنك حبه همراه با حلقه برداری كیفیت میوه را به وسیله افزایش نسبت مواد جامد محلول به اسید بهبود می بخشد. حلقه برداری در انگور بلوغ را تسریع می كند. در حلقه برداری در انگور با برداشتن نوار كاملی از پوست شاخه های میوه­ده یكساله (در زیرخوش) استفاده از یك چاقوی حلقه برداری در زمان مناسب كه در این پژوهش در مرحله آغاز گلدهی انجام شده است، برای مدتی كوتاه و موقت از انتقال مواد غذایی و هورمون های ساخته شده از برگ ها به سایر نقاط مصرف كننده جلوگیری كرده و در طی این مدت این مواد تنها صرف تغذیه خوشه می شود که از رقابت سرشا خه های جوان و سایر بخش های گیاهی در مصرف مواد غذایی با خوشه ها كاسته میشود(روپر و همکاران،1989).

تنک کردن عبارتست از کم کردن تعداد خوشه های گل یا میوه.این عمل اثر حتمی بر بالا بردن کیفیت انگور دارد.با هرس ملایم یعنی باقی گذاشتن تعداد زیادتری جوانه مرکب بر روی بوته در فصل زمستان.و سپس تنک کردن تعدادی از خوشه های گل در فصل بهار عملا نسبت برگ به گل بالا می­رود یعنی برای هر خوشه تعداد زیادتری برگ روی بوته باقی می ماند که از طریق مقدار بیشتری مواد قندی به حبه ها رسیده و درشت تر میشود.باقی گذاشتن تعداد زیادتری برگ روی بوته نه تنها باعث تغذیه بهتر خوشه می­شود بلکه خود گیاه نیز به طور کلی از مواد غذایی بیشتری برخوردار خواهد شد. از انجا که تنک کردن عبارتست قطع بعضی از قسمت های زنده و فعال گیاه دارای اثری مشابه هرس دارد یعنی واکنش گیاه در برابر تنک کردن عبارت خواهد بود از تمرکز بیشتر مواد به قسمتهای باقیمانده(محمود زاده، 1388).

اثر جیبرلین بر رویی عوامل مختلفی مانند : ریزش گل ، محرک رشد، عامل تنک کنندگی، ازدیاد حجم یاخته ، افزایش طول وحجم حبه ها ، افزایش وزن حبه ها وکاهش تعداد حبه ها بررسی شده(آزاده راد،1385).

و تنک کردن که اثر حتمی بر بالا بردن کیفیت انگور دارد. که در چند مرحله شامل: تنک گل، تنک خوشه میوه، تنک حبه، ازدیاد حجم حبه های انگور انجام می شود(محمود زاده، 1388).

فصل دوم

• کلیات و بررسی منابع

2-1- تاریخچه کشت

از نظر قدمت تاریخی کشت انگور از قدیمی ترین هنرها محسوب می شود و طبق بعضی روایات حضرت نوح (ع) اولین کسی بود که به پرورش انگور اقدام نمود(قنادها و همکاران،1382)