2-2-5-انواع جو سازمانی…………………………… 31

2-2-6-نظریه های جو سازمانی…………………………. 34

2-2-6-1-مدل جو سازمانی هالپین و کرافت……………………………. 34

2-2-6-2-مفهوم پردازی رنسیس لیکرت از جو سازمانی…………………………. 41

2-2-6-3-مفهوم پردازی هوی و سیبو از جو سازمانی…………………………… 42

2-2-6-4-مفهوم پردازی هریسون از جو سازمانی…………………………. 46

2-2-6-5-مفهوم پردازی هاجست از جو سازمانی…………………………… 47

2-2-6-5-مفهوم پردازی ویزبورد از جو سازمانی…………………………… 48

2-2-6-6-مفهوم پردازی تاجی یوری از جو سازمانی…………………………… 50

2-2-6-7-مدل مفهومی………………………………….51

ب: استرس شغلی…………………………… 52

2-3-مقدمه………………………….. 52

نشانه های استرس……………………………. 56

2-3-1-منابع استرس شغلی…………………………… 58

2-3-2-پی آمدهای ناشی از استرس شغلی…………………………… 59

ج: خلاقیت……………………………. 61

2-4-خلاقیت……………………………. 61

2-4-1-تعریف خلاقیت……………………………. 62

تعریف خلاقیت از دیدگاه روانشناسی…………………………… 62

تعریف خلاقیت از دیدگاه سازمانی…………………………… 63

2-4-2-منشأ خلاقیت……………………………. 64

2-4-3-مدل های فرآیند خلاقیت…………………………. 68

2-4-3-1-مدل والاس…………………………. 69

2-4-3-2-مدل روسمن………………………….69

2-4-3-3-مدل اسبورن…………………………. 70

2-4-3-4-مدل آمابیل…………………………. 70

2-4-3-5-مدل پلسک…………………………. 71

2-4-5-عوامل مؤثر بر خلاقیت…………………………. 72

2-4-6-نوآوری…………………………… 80

بخش دوم: پیشینه پژوهش (تحقیقات انجام شده داخلی)………….. 81

بخش سوم: پیشینه پژوهش (تحقیقات انجام شده خارجی)…………. 86

فصل سوم: روش تحقیق

مقدمه………………………….. 95

3-1-مدل مفهومی…………………………… 95

3-2- روش تحقیق…………………………… 97

شکل 3-1: مدل مفهومی تحقیق محقق ساخته بر اساس نظریه هالپین و کرافت (1962).. 52

3-3-جامعه آماری…………………………… 98

3-4-حجم نمونه………………………….. 98

3-5- روش نمونه گیری…………………………… 98

3-6-ابزار جمع آوری داده ها ………………………….99

3-6-1- مطالعات کتابخانه ای…………………………… 101

3-7- تعیین روایی تحقیق…………………………… 102

3-8- پایایی تحقیق…………………………… 102

3-9-روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ‏ها……………..105

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه………………………….. 107

4-2-تجزیه و تحلیل های توصیفی…………………………… 108

4-2-1-مطالعات جمعیت شناختی نمونه مورد مطالعه…….. 108

4-2-1-1-مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر جنسیت………… 108

4-2-1-2-مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سن……………. 109

4-2-1-3- مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر میزان تحصیلات………. 110

4-1-2-4-مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سابقه کار…………… 111

4-1-2-5-مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به رشته تحصیلی……………. 112

4-1-2-6-مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به سمت سازمانی…………….. 113

4-2)توصیف متغیرهای تحقیق…………………………. 114

4-2-1)جو سازمانی…………………………. 114

4-2-2)روحیه گروهی…………………………. 115

4-2-3)بازدارندگی(مزاحمت)…………………………. 116

4-2-3)بازدارندگی(مزاحمت)………………………….116

4-2-4) صمیمیت…………………………. 117

4-2-5) بی علاقگی…………………………. 118

4-2-6) فاصله گیری…………………………. 119

4-2-7) مراعات(ملاحظه گری)…………………………. 120

4-2-8) نفوذپذیری…………………………. 121

4-2-9) کارمداری (تأکید بر تولید)………………………….122

تجزیه و تحلیل استنباطی…………………………… 123

4-3-آزمون فرضیات……………………………. 123

4-3-1-بررسی پایایی تحقیق…………………………… 124

آزمونقابلیت اعتمادپرسشنامه مورد استفاده در تحقیق…………… 124

4-3-2- وضعیت نرمال بودن متغیرهای عوامل جو سازمانی (روحیه گروهی، بازدارندگی(مزاحمت)، صمیمیت، بی علاقه گی، فاصله گیری، مراعات(ملاحظه گری)، نفوذپذیری، کارمداری(تأکید بر تولید))، استرس شغلی و خلاقیت……… 125

4-3-3- آزمون فرضیه اصلی1: آزمون مربوط به وجود همبستگی بین جو سازمانی و استرس شغلی….. 126

4-3-4- آزمون فرضیه فرعی(1-1): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین روحیه گروهی و استرس شغلی…….128

4-3-5- آزمون فرضیه فرعی(1-2): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین بازدارندگی(مزاحمت) و استرس شغلی…… 130

4-3-6- آزمون فرضیه اصلی(1-3): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین متغیر صمیمیت و استرس شغلی ……132

4-3-7- آزمون فرضیه فرعی(1-4): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین بی علاقه گی و استرس شغلی…… 134

4-3-8- آزمون فرضیه فرعی(1-5): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین فاصله گیری و استرس شغلی……. 136

4-3-9- آزمون فرضیه فرعی(1-6): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین مراعات(ملاحظه گری) و استرس شغلی…….138

4-3-10- آزمون فرضیه فرعی(1-7): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین نفوذپذیری و استرس شغلی…….. 140

4-3-11- آزمون فرضیه فرعی(1-8): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین کارمداری(تأکید بر تولید) و استرس شغلی……142

4-3-12- آزمون فرضیه فرعی(1-9): آزمون مربوط به وجود رابطه بین جنسیت و استرس شغلی……… 144

4-3-13- آزمون فرضیه اصلی2: آزمون مربوط به وجود همبستگی بین جو سازمانی و خلاقیت………. 145

4-3-14- آزمون فرضیه فرعی(2-1): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین روحیه گروهی و خلاقیت……. 147

4-3-16- آزمون فرضیه فرعی(2-3): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین متغیر صمیمیت و خلاقیت……. 151

4-3-17- آزمون فرضیه فرعی(2-4): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین بی علاقه گی و خلاقیت……… 153

4-3-18- آزمون فرضیه فرعی(2-5): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین فاصله گیری و خلاقیت……… 155

4-3-19- آزمون فرضیه (2-6): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین مراعات(ملاحظه گری) و خلاقیت…….. 157

4-3-20- آزمون فرضیه فرعی(2-7): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین نفوذپذیری و خلاقیت…….. 159

4-3-21- آزمون فرضیه فرعی(2-8): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین کارمداری(تأکید بر تولید) و خلاقیت…..161

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1-مقدمه………………………….. 165

5-2- مروری مختصر بر بیان مسأله………………………….. 165

5-3- بحث و نتیجه گیری…………………………… 169

5-4) ارائه پیشنهادات……………………………. 179

5-4-1)پیشنهادات بر مبنای یافته های تحقیق…………. 188

5-4-2- مقایسه نتایج تحقیق با نتایج تحقیقات گذشته……………180

5-4-2) پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………. 189

منابع و مآخذ……………………………..

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین جو سازمانی با استرس شغلی و خلاقیت در كاركنان اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی می­باشد.گروه نمونه مشتمل بر 88 نفر از مدیران و کارشناسان اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی بودند که به طور تصادفی برگزیده شدند. برای انجام این پژوهش توصیفی، مقطعی و کاربردی از پرسشنامه استفاده شد که پس از سنجش روایی و پایایی (میزان پایایی 0.773 محاسبه گردید) بر اساس نمونه­گیری تصادفی بین مدیران و کارشناسان اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی توزیع گردید. و در نهایت 88 پرسشنامه جمع آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده­های پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS16 و آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد که کلیه ی فرضیه های تحقیق مورد تأیید قرار گرفتند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

فرنچ و همکاران معتقدند که جو سازمانی عبارت از یک پایگاه قوی از ادراک کارکنان درباره ویژگی ها و کیفیت سازمانی می باشد (فرنچ[1] و همکاران، 1985). به عبارت دیگر، جو سازمانی به ادراک مشترک از خط مشی ها، عادات و رویه های رسمی و غیر رسمی گفته می شود (شادور[2] و همکاران، 1999). برخی از روانشناسان ریشه استرس را برگرفته از واژه لاتین Stringere به معنای to draw tight می دانند (آرنولد[3] و همکاران، 2005). برخی دیگر آن را از واژه قدیمی فرانسوی Destresse به معنای قرار گرفتن در شرایط محدود و پریشان دانسته اند (فانتانا[4]، 1989). کفایت خلاقیت را چنین توصیف می کند: خلاقیت به منزله ظرفیت و استعداد برخی از افراد در پدید آوردن ترکیبات و آثاری جدید در زمینه های هنری، مکانیکی و نظایر آن است که پیشتر ناشناخته بوده اند (کفایت، 1994). این فصل با توجه به مطالب یاد شده فوق به بررسی ضرورت انجام تحقیق، فرضیات تحقیق، اهداف تحقیق و … می­پردازد.

1-2- بیان مسأله تحقیق:

در هر سازمانی، نوعی احساس هویت جمعی پدید می آید كه تجمع سادة افراد را به شخصیت متمایز محل كار تبدیل می كند. این، احساس طبیعی ناشی از محل كار، تحت عناوین متعدد از جمله خصوصیات سازمانی، محیط اجتماعی، جو، ایدئولوژی، اقلیم، فرهنگ، سیستم پیش آمده، و سازمان رسمی ، تحلیل و مطالعه شده است. جو سازمانی اصطلاح وسیعی است كه به ادراك كاركنان از محیط های عمومی كار در سازمان اطلاق شده و متأثر از سازمان رسمی، غیررسمی، شخصیت افراد و رهبری سازمانی است (هوی و میسكل،ترجمه عباس زاده،1376) از سوی دیگر،واژه استرس یا فشار روانی كه ریشه آن درعلمزبان شناسیاست، توسط روانشناسانی كه در این حیطه كار می كردند، ارائه شد. یكی از منابع ریشه آن را واژه لاتین stringere به معنای محکم کشیدن می داند (آرنولد، رابرتسون و كوپر 1990)؛ برخی دیگر آن را از واژه قدیمی فرانسوی می دانند(فانتونا 1989). چنین به نظر می رسد قرار گرفتن در محدودیت و تنگنا، توصیف كننده همان چیزی باشد كه احتمالاً بسیاری از افراد در حین تجربه فشار روانی یا استرس احساس می كنند. خلاقیت در دو دهه اخیر، مخصوصاً بعد از كارهای گیلفورد، مورد توجه زیادی قرارگرفته است. اما سؤال اصلی در مورد تعریف خلاقیت تا حدودی لاینحل باقی مانده است، زیرا هر یك از اندیشمندان به گونه ای خلاقیت را تعریف کرده اند. در فرهنگ روانشناسی وبر خلاقیت عبارت است از ظرفیت دیدن روابط جدید، پدیدآوردن اندیشه های غیرمعمول و فاصله گرفتن از الگوی سنتی تفكر. به نظر آیزنگ (1979) خلاقیت فرایند روانی است که منجر به حل مسأله، ایده سازی، مفهوم سازی، ساختن اشكال هنری و نظریه پردازی می شود كه بدیع و یكتاست (حائری زاده، 1381). به طوركلی، خلاقیت فرآیندی فكری و روانی است و محصول خلاقیت، پدیده ای نو و جدید و در عین حال دارای ارزش نیزمی باشد. البته خلاقیت یك توانایی عمومی است و در همه افراد كم و بیش وجود دارد (سلیمانی، 1384). فرآیند خلاقیت فرآیندی هدفدار یا جهت دار، که برای نفع شخصی یا برای نفع گروه اجتماعی می باشد. خلاقیت یكی از راه های تفكر است و ناشی از تفكر واگرا است و مترادف هوش نیست كه توانایی های ذهنی را دربرگیرد (شعاری نژاد، 1374). افراد خلاق دارای ویژگی هایی نظیرانگیزه پیشرفت سطح بالا، كنجكاوی فراوان، علاقه زیاد به نظم و ترتیب، قدرت ابراز وجود و خودكفایی، شخصیت غیرمتعارف و كامروا، پشتكار و انضباط در كارها، استقلال ودارای طرز فكر انتقادی و تفكر شهودی می باشند(سیف، 13). از سوی دیگر، استرس یكی از آفات نیروی انسانی شناخته شده است و اثرات مخرب آن بر زندگی فردی واجتماعی افراد كاملاً مشهود است كاركنان بعنوان یكی از آسیب پذیرترین قشرها در برابر استرس های بیشماری قرار دارند. عوامل متعددی می تواند منجر به ایجاد استرس شود كه شناخت هر یك از این عوامل می تواند در یاری رساندن جهت دستیابی به اهداف سازمان مؤثر واقع شوند.

بنابراین روابط مدیر یا سرپرست با كاركنان، باید در برگیرندة رفتار صمیمانه ای باشد كه منجر به ایجاد جوی سالم و باز، جهت پیشرفت كار كاركنان گردد. لذا با توجه به مطالب فوق، این تحقیق در صدد پاسخگویی به این مسئله است که آیا بین جو سازمانی با استرس شغلی و خلاقیت در کارکنان اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی رابطه وجود دارد ؟ اگر جواب مثبت است نوع رابطه ی آن چگونه است؟

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

امروزه جهان ساكن نیست و دائماً در حال تغییر و دگرگونی است. این تغییرات، ركن اساسی جهان برای پیشرفت است و اگر تغییر نكند انسان به كمال نمی رسد. برای رفع نیازهای فردی و اجتماعی در فرایند پیشرفت سازمان ها باید به تغییر و نوآوری به عنوان یك ضرورت نگاه كرد.از سوی دیگر جو سازمانی قویاً بر شكل گیری تصور كاركنان از خود، نگرش های آنان درباره كار، مشاركت، مسئولیت پذیری، برقراری روابط متقابل با دیگران و خلاقیت آنان اثر می گذارد. اگر سازمان بخواهد پیشرفت كند باید خود را با نیازهای جدید و تغییرات محیطی هماهنگ كند. سازمان باید همگام با تغییرات محیط، ساختار خود را نیز تغییر دهد تا بتواند نیازهای جدیدی را برآورده سازد. مدیر باید همیشه به فكر بهبود و اصلاحجوسازمانیباشد تا آن را كارا و اثربخش نگه دارد و در افراد ایجاد انگیزه نماید و نیازهای مادی و معنوی آنها را برآورده سازد. با توجه به مطالب فوق و نقش بسزای استرس در خلاقیت کارکنان و در نهایت جو سازمانی و با عنایت به اینکه چنین موضوعی در سطح کشور و بخصوص در اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی صورت نگرفته است محقق بر آن شد تا با بررسی آن، نتایج حاصله را به مسئولین مربوطه ارئه داده تا قدمی مثبت در جهت ایجاد جوی مناسب در این سازمان و همین طور بروز خلاقیت روز افزون در کارکنان بردارد.

[1]. French WL, Kast FE, Rosenzweig JE.

[2]. Shadur MA, Kienzle R, Rodwell JJ

[3]. Arnold J, Silvester J.

[4]. Fontana

1-4- سوالات تحقیق

هر تحقیقی با سؤالی در ذهن محقق شروع می­گردد. كه این سؤال از مشاهده مسائل و مشكلات موجود ناشی می شود. در صورتیکه با توجه به بررسی ادبیات موضوعی تحقیق نتوان جهت خاصی را برای توصیف، بیان رابطه و یا بیان تفاوت بین متغیرها، پیش­بینی کرد، باید به بیان سؤال ویژه پرداخت (بازرگان، 1377، 37).

مرور ادبیات موضوعی مربوط به عنوان تحقیق حاضر نشان داده­است که در جامعه آماری مورد بررسی، تاکنون تحقیقی در این ارتباط انجام نگرفته است، لذا تحقیق حاضر در پی پاسخگویی به سؤالات زیر می باشد كه شامل دو سؤال اصلی و سؤالات فرعی به شرح زیر می­باشد.

آیا بین جو سازمانی با استرس شغلی رابطه معنی داری وجود دارد؟(سؤال اصلی اول)

– آیا بین روحیه و استرس شغلی رابطه معنی داری وجود دارد؟

– آیا بین مزاحمت و استرس شغلی رابطه معنی داری وجود دارد؟

– آیا بین بی علاقگی و استرس شغلی رابطه معنی داری وجود دارد؟

– آیا بین صمیمیت و استرس شغلی رابطه معنی داری وجود دارد؟