………………..30

2-8-2 ارزش اسمی …………………………………………………………………………………………………………………31

2-8-3 ارزش دفتری ………………………………………………………………………………………………………………..31

2-8-4 ارزش ذاتی …………………………………………………………………………………………………………………..31

2-8-5 ارزش انحلال ……………………………………………………………………………………………………………….31

2-9 پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………….32

3 فصل سوم(روش تحقیق) ………………………………………………………………………………………………………..39

3-1 روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………….40

3-2 طرح مسئله و هدف تحقیق ………………………………………………………………………………………………….42

3-2-1 فرضیات پژوهش ………………………………………………………………………………………………………….42

3-3 روش گردآوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………42

3-4 جامعه آماری ……………………………………………………………………………………………………………………43

3-5 قلمرو تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………43

3-5-1 قلمرو موضوعی …………………………………………………………………………………………………………….43

3-5-2 قلمرو مکانی …………………………………………………………………………………………………………………44

3-5-3 قلمرو زمانی ………………………………………………………………………………………………………………….44

3-6 مهرفی مدل های مورد استفاده ………………………………………………………………………………………………44

3-7 متغیرهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………..44

3-7-1 متغیر مستقل …………………………………………………………………………………………………………………44

3-7-2 متغیر وابسته ………………………………………………………………………………………………………………….45

3-7-3 متغیر کنترلی ………………………………………………………………………………………………………………….45

3-8 تشریح مدل مورد استفاده …………………………………………………………………………………………………….45

3-9 روش های آماری و آزمون فرضیه ها ………………………………………………………………………………………50

3-10 نرم افزارهای رایانه ای مورد استفاده …………………………………………………………………………………….56

3-11 اعتبار درونی و برونی تحقیق ……………………………………………………………………………………………..57

3-12 بررسی فروض مدل رگرسیون خطی کلاسیک ……………………………………………………………………..57

3-12-1 وجود خود همبستگی …………………………………………………………………………………………………..59

4 فصل چهارم(محاسبات و یافته های تحقیق) ………………………………………………………………………………..63

4-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………64

4-2 آمار توصیفی داده ها ……………………………………………………………………………………………………………65

4-3 آزمون مانایی داده های ترکیبی ………………………………………………………………………………………………65

4-4 آزمون فرضیه ها …………………………………………………………………………………………………………………66

5 فصل پنجم(نتیجه گیری و پیشنهادات) ……………………………………………………………………………………….73

5-1 خلاصه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..74

5-2 نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………….75

5-3 مقایسه با تحقیق های مشابه ………………………………………………………………………………………………….75

5-4 محدودیت های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………..77

5-5 پیشنهاد برای تحقیقات آتی …………………………………………………………………………………………………78

پیوست ها و ضمائم ……………………………………………………………………………………………………………………79

اطلاعات آماری شرکت های مورد بررسی در پژوهش ……………………………………………………………………..80

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از محاسبه ویژگی‏های آماری متغیرها………………………………………………99

خروجی های نرم‎افزار Eviews حاصل از آزمون مانایی متغیرها …………………………………………………………99

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از آزمون F لیمر برای الگوی 1 …………………………………………………..102

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از آزمون هاسمن برای الگوی 1 …………………………………………………102

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از برآورد الگوی 1 با استفاده از روش اثرات تصادفی …………………….103

3-12-2 وجود ناهمسانی واریانس ……………………………………………………………………………………………..60

3-12-3 آزمون F و آزمون هاسمن ……………………………………………………………………………………………..61

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از آزمون F لیمر برای الگوی 2 …………………………………………………..104

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از آزمون هاسمن برای الگوی 2 ………………………………………………….104

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از برآورد الگوی 2 با استفاده از روش اثرات تصادفی …………………….105

منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………………………………………………….106

منابع و مآخذ فارسی ……………………………………………………………………………………………………………….107

منابع و مآخذ لاتین ………………………………………………………………………………………………………………..108

چکیده:

در پژوهش انجام شده سعی بر این بوده که به سوالی اصلی پاسخ داده شود. آیا سرمایه گذاران، سرمایه فکری را به عنوان عاملی تاثیر گذار بر ارزش بازار شرکت ها در زمان اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری خود در نظر می گیرند؟ برای وصول به این مهم سعی شده با در نظرگیری اطلاعات مالی شرکت های بورس اوراق بهادار در بازه زمانی سال های 1387 الی 1391 به بررسی مدل رگرسیون پیشنهادی با نام VAIC(ارزش افزوده سرمایه فکری) بپردازیم. که با بررسی رگرسیون خطی مطرح شده در این مدل با استفاده از نرم افزار اقتصادسنجی EVEIWS نتیجه بر این شد که در بازه زمانی مورد بررسی سرمایه فکری به صورت مجموعه ای از اجزای سرمایه انسانی؛سرمایه ساختاریوسرمایه مشتری(سرمایه ارتباطی) با نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام منتشره رابطه مثبت و معناداری دارد که به تبع آن می توان نتیجه گرفت که در این بازه زمانی تصمیمات سرمایه گذاری سهام داران با میزان سرمایه فکری در خدمت سازمان ها نسبت مثبت و معناداری خواهد داشت. در نتیجه می توان نتیجه گیری نمود که سرمایه گذاران حاضر در بازار بورس اوراق بهادار تهران به سرمایه فکری به عنوان عاملی تأثیرگذار بر پتانسیل شرکت ها برای سودآوری توجه دارند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

امروزه در مطالعه دانش محور اقتصاد و فرآیندهای مالی شرکت ها و موسسات علاوه بر دارایی مشهود دسته دیگری از دارایی ها نیز تحت عنوان دارایی هایی نامشهود یا معنوی ارزش گذاری و ثبت می شوند. یکی از مهم ترین و کاربردی ترین دارایی های معنوی، دارایی فکری یا سرمایه فکری است. سرمایه فکری اطلاعات و دانشی است که برای دارنده آن مزیت رقابتی را به ارمغان می آورد. با افزایش رقابت جهانی و پیشرفت تکنولوژی، سیستم­های حسابداری سنتی با مشکلاتی روبرو شده­اند. یکی از این مشکلات اساسی، عدم کفایت و ناتوانی آنها در سنجش و ملحوظ نمودن سرمایه­های فکری در صورت­های مالی شرکت­ها است. در عصر جدید، تنها با تکیه بر سرمایه­های فیزیکی و دارایی­های مشهود نمی­توان به کارآیی و بهره­وری رسید، بلکه در بدبینانه­ترین حالت تولید نیز، بایستی سرمایه­های فکری را مد نظر قرار داد تا ازاین طریق بتوان بر مزیت­های رقابتی شرکت­ها افزود. به تعبیری، سرمایه­های فكری به عنوان سرمایه واقعی و جزء استراتژیك­ترین سرمایه­ی سازمانهای عصر حاضر مطرح می­باشد. لذا سازمان های دانش­محور، جهت كسب مزیت رقابتی پایدار، نیازمند شناسایی و مدیریت آگاهانه و نظام­مند سرمایه­های فكری خودخواهند بود.سرمایه فکری را میتوان به عنوان داشتن دانش،تولید دانشو اینکه چگونه این پروسه باعث ایجاد مزیت های اجتماعی و اقتصادی میشود، معنی کرد. معمولأ سرمایه فکری را به صورت سرمایه غیر ملموس معنی میکنند. اگر چه باید گفت که سرمایه فکری به صورت کامل قابل تشخیص نیست به این علت که در صورت های مالی به صورت مستقیم تاثیر گذار نیست و یا تاثیرمستقیم آن قابل تشخیص نیست. در نتیجه جزء دارایی های غیر مشهود محسوب می شود. در کل سرمایه فکری را در بیشتر مراجع به سه جزء تقسیم نموده اند: سرمایه ساختاری، سرمایه مشتری یا ارتباطی و سرمایه انسانی.

بسیاری از اجزای سرمایه فکری در صورت های مالی گنجانده نمی شوند، ولی دارا بودن این خصوصیات برای سازمان سودمند تلقی میشود. در نتیجه وجود سرمایه فکری در یک سازمان باعث ایجاد اختلاف بین ارزش بازار و ارزش دفتری یک شرکت میشود. ارزش بازار ارزشی است که بازار بر روی شرکت میگذارد، در صورتی که ارزش دفتری ارزش خالص شرکت است. درنتیجه، اختلاف موجود بین این دو ارزش را میتوان به عنوان ارزش سرمایه فکری یک شرکت در نظر گرفت.

این اختلاف به این علت وجود دارد که سازمان هایی که دارای سرمایه بیشتری هستند در نظر بازار به عنوان شرکت هایی شناخته می شوند که می توانند با استفاده از سرمایه فکری سرمایه خود را به ارزش بیشتری برسانند. بر اساس پژوهش های راستا اسویربی[1] که در میان صنایعی که ارتباط بیشتری با سرمایه های فکری دارند انجام پذیرفته، این اختلاف بیشتر نمایان است از جمله: صنایع دارویی و خدمات کسب و کار. در مقابل این صنایع، صنایعی هستند که به صورت اصلی به دارایی های مشهود خود وابسته هستند، برای مثال، کارخانه های تولیدی سنتی و صنعت بنگاه ملک و املاک، که این صنایع دارای ارزش بازار و ارزش دفتری تقریبأ مشابهی هستند. اگر چه، کارخانه های دارای کارایی بالاتر در هر صنعتی که باشند دارای ارزش بازار بالاتری نیز هستند[50] ..

برای چندین دهه اخیر، دارایی غیر مشهود از جمله سرمایه فکری یکی از اجزای کلیدی در کارایی سازمان به حساب می آیند. سرمایه گذاران باید در اطلاعات سازمان از جمله سرمایه فکری با خبر باشند تا بتوانند سود سرمایه گذاری خود را به حداکثر برسانند. سرمایه گذاران از مشاوران و دلالان که به عنوان رابطه ای میان آنها و سازمان هستند این انتظار را دارند که این اطلاعات را در زمان ارائه مشاوره به حساب بیاورند.

با توجه به مفاهیم مطرح شده سرمایه فکری شرکت دارای خواصی به شرح زیر می­باشد:

الف. سرمایه فکری می­تواند مانند اختراع ثابت و یا مانند ظرفیت­های انسانی منعطف باشد.

ب. سرمایه فکری می­تواند هم شامل ورودی­ها و هم شامل خروجی­های فرآیند ایجاد ارزش باشد، لذا سرمایه فکری دانشی است که می­تواند به ارزش تبدیل شود و یا محصول نهایی فرآیند انتقال دانش باشد.

ج. سرمایه فکری از کنش و واکنش سرمایه­های انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری ایجاد می­شود.

د. ارزش مستقیماً و به تنهایی از طریق یکی از این عوامل ناشی نمی­شود، بلکه تنها از طریق برقراری تعاملی نظام­مند و بهینه میان این سه جزء ایجاد می­گردد.