• جامعه و نمونه آماری …………………………………………………………………………………10

• تعریف واژگان …………………………………………………………………………………………….10

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق …………………………………………………………………………….11

• بخش اول : فناوری اطلاعات و آموزش عالی ……………………………………………11

2-1-1- تعریف جامعه اطلاعاتی …………………………………………………………………….12

2-1-2- مروری بر تحولات جامعه اطلاعاتی ………………………………………………….13

2-1-3- چالش های آموزش عالی پیش روی آموزش در عصر اطلاعات…………13

2-1-4- مروری بر وضعیت زیرساخت جامعه اطلاعاتی ………………………………….14

2-1-5- جمع بندی بخش اول ……………………………………………………………………….17

• بخش دوم : پارادایم های آموزش مجازی …………………………………………………17

2-2-1- از آموزش سنتی تا آموزش از راه دور ……………………………………………….18

2-2-2- آموزش الکترونیکی …………………………………………………………………………..21

2-2-2-1- مقایسه آموزش سنتی و الکترونیکی ……………………………………….23

2-2-2-2- یادگیرنده در نظام آموزش سنتی و الکترونیکی ……………………..25

2-2-2-3- مزایای آموزش الکترونیکی ………………………………………………………26

2-2-3- آموزش سیار …………………………………………………………………………………….27

2-2-3-1- جایگاه آموزش سیار ………………………………………………………………..30

2-2-3-2- پیشینه نظری و تجارب ……………………………………………………………31

2-2-3-3- اهداف آموزش سیار ………………………………………………………………….35

2-2-3-4- مقایسه آموزش سیار و الکترونیک …………………………………………..38

2-2-3-5- چالش های آموزش سیار …………………………………………………………39

2-2-4- جمع بندی بخش دوم ……………………………………………………………………..42

• بخش سوم : سبک یادگیری …………………………………………………………………….43

2-3-1- نظریه سبک یادگیری کلب ……………………………………………………………..44

2-3-2- پیشینه نظری و تجارب ……………………………………………………………………48

2-3-3- جمع بندی بخش سوم …………………………………………………………………….50

• بخش چهارم: مدل های پذیرش فناوری اطلاعات …………………………………..51

2-4-1-نظریه یکپارچهپذیرش و استفاده فناوری ……………………………………….51

2-4-2- نظریه عملکرد منطقی ………………………………………………………………………56

2-4-3- مدل پذیرش فناوری ………………………………………………………………………..59

2-4-4- مدل پذیرش فناوری .2 ……………………………………………………………………67

2-4-5- مدل پذیرش فناوری .3 ……………………………………………………………………68

2-4-6- نظریه رفتار برنامه ریزی شده …………………………………………………………..70

2-4-7- نظریه تجزیه رفتار برنامه ریزی شده ………………………………………………73

2-4-8- نظریه ترکیبی پذیرش فناوری و رفتار برنامه ریزی شده………………….75

2-4-9- مدل استفاده از رایانه های شخصی …………………………………………………77

2-4-10- مدل انگیزشی ………………………………………………………………………………..80

2-4-11- نظریه اشاعه نوآوری ها ………………………………………………………………….83

2-4-12- نظریه شناخت اجتماعی ………………………………………………………………..87

2-4-13- جمع بندی بخش چهارم ……………………………………………………………….91

• بخش پنجم : ارائه مدل مفهومی تحقیق …………………………………………………92

2-5-1- تحلیل ادبیات موضوع ……………………………………………………………………..92

2-5-2- مدل تحقیق …………………………………………………………………………………….95

2-5-3- متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………………97

2-5-3-1- قصد رفتاری ……………………………………………………………………………100

2-5-3-2- انتظار عملکرد …………………………………………………………………………100

2-5-3-3- انتظار تلاش ……………………………………………………………………………102

2-5-3-4- عوامل اجتماعی ………………………………………………………………………103

2-5-3-5- شرایط تسهیل گر …………………………………………………………………..104

2-5-3-6- خودکارآمدی ابزارهای سیار …………………………………………………..106

2-5-3-7-کیفیت خدمات سیستم …………………………………………………………..108

2-5-3-8-عامل تعدیل کننده ………………………………………………………………….112

2-5-4- سئوالات تحقیق ……………………………………………………………………………..113

2-5-5- فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………………..114

فصل سوم : مروری بر تحقیقات انجام شده …………………………………………………116

• مقدمه ………………………………………………………………………116

• پژوهش های انجام شده در زمینه نگرش و قصد استفاده ابزارهای سیار….116

• پژوهش های انجام شده در زمینه بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات به کمک مدل های علّی موجود ………119

فصل چهارم : روش تحقیق ……………………………………………………………………126

• مقدمه ………………………………………………………………………………………………………126

• روش اجرای تحقیق ………………………………………………………………………………..126

• متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………………………127

4-3-1- متغیر وابسته …………………………………………………………………………………….127

4-3-2- متغیر مستقل ……………………………………………………………………………………127

• روش و تكنیك جمع آوری اطلاعات ………………………………………………………..127

• جامعه آماری و نمونه آماری تحقیق ……………………………………………………….128

• روایی و پایایی پرسش نامه ………………………………………………………………………129

4-6-1- روایی …………………………………………………………………………………………………129

4-6-2- پایایی …………………………………………………………………………………………………130

• روش های تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………….131

فصل پنجم : نتایج ( بحث و بررسی و تحلیل داده ها ) ……………………………………………………….133

• مقدمه ………………………………………………………………………………………………………133

• آمار توصیفی ……………………………………………………………………………………………133

5-2-1- جنسیت ………………………………………………………………………………………………133

5-2-2- سن ……………………………………………………………………………………………………..134

5-2-3- تحصیلات…………………………………………………………………………………………….135

5-2-4- نوع دانشگاه محل تحصیل …………………………………………………………………136

5-2-5- سال تحصیل ……………………………………………………………………………………..137

5-2-6- استفاده از اینترنت در روز …………………………………………………………………138

5-2-7- سال استفاده از اینترنت …………………………………………………………………..139

5-2-8- استفاده از تلفن همراه ………………………………………………………………………140

5-2-9- دسترسی به اینترنت سیار …………………………………………………………………141

5-2-10- سبک یادگیری دانشجویان …………………………………………………………….142

• آماره توصیفی متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………143

• نرمال سازی داده ها ……………………………………………………………………………….145

• آمار استنباطی ………………………………………………………………………………………..146

5-5-1- بررسی همبستگی بین متغیرها ………………………………………………………..146

5-5-2-بررسی فرضیه های تحقیق ………………………………………………………………….147

فصل ششم : بحث و نتیجه گیری…………………………………………….174

• مقدمه ……………………………………………………………………………………………………..174

• یافته های پژوهش ……………………………………………………………………………………174

6-2-1- بخش توصیفی ………………………………………………………………………………….174

6-2-1-1- یافته های حاصل از ویژگی های جمعیت شناختی…………………..174

6-2-1-2-یافته های حاصل از سبک یادگیری دانشجویان………………………..175

6-2-2- بخش استنباطی …………………………………………………………………………………175

6-2-2-1- نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل فرضیات پژوهش…………………….175

• نتیجه گیری نهایی …………………………………………………………………………………..194

• محدودیت های تحقیق ……………………………………………………………………………197

• پیشنهادهای اجرایی ……………………………………………………………………………….198

• پیشنهادات برای تحقیقات آتی ………………………………………………………………198

– فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………………………….200

– پیوست ها …………………………………………………………………………………………………………………………215

– چكیده به زبان انگلیسی ………………………………………………………………………………………………….220

• مقدمه

یکی از مهم ترین ویژگی های قرن بیست و یکم توسعه ی شگفت انگیز فناوری اطلاعات و شبکه های ارتباطاتی جدید جهت افزایش سرعت ارتباطات و کیفیت ارائه خدمات می باشد. روند سریع پیشرفت باعث تغییرات زیادی در زمینه آموزش شده است. عواملی چون کاهش هزینه آموزش، حضور در کلاس های مجازی، در دسترس بودن، کاهش هزینه رفت و آمد و انعطاف پذیری بالا در گسترش دروس الکترونیکی و استقبال دانشجویان بی تاثیر نبوده است. آموزش مجازی نیز در ایران صنعتی نوپا در فناوری آموزشی و آموزش از راه دور است. اما مراکز و موسسات آموزشی بویژه دانشگاه ها در تلاشند تا هر چه سریع تر الگویی مناسب با ساختار آموزشی و فرهنگی کشور ارائه کنند.

بر اساس فناوری های آموزشی جدید، موسسات آموزشی نباید فعالیت خود را صرفا بر فراهم سازی محتوا برای فراگیران متمرکز کنند بلکه علاوه بر این تاکید آن ها باید معطوف به تواناسازی فراگیران در جهت جستجو، شناسایی، دستکاری و ارزیابی دانش موجود و یکپارچه سازی این دانش در جهان کار و زندگی شخصی خود باشد.

امروزه با توجه به بازده گسترده كاربران، آموزش در الگوی سنتی همچون یك نوع آموزش برای همگان امكان پذیر نیست و ارائه یك نظام شخصی سازی شده كه بتواند به صورت خودكار با سطح دانش و علائق كاربران هماهنگ شود اهمیت فراوانی دارد، نگاهی به تحولات عرصه آموزش و نیازهای بازاركار ایجاب می كند كه محیط مناسب یادگیری همواره و در سطحی وسیع و با انعطاف پذیری لازم در دسترس همگان قرار گیرد.

با ظهور فناوری های جدیدتر در جهان، علاقه به كاربرد روش های مختلف انتقال دانش نیز افزایش یافته است. تقریباً در هر روز دوره جدیدی مبتنی بر شبكه در دانشگاه ها ایجاد می شود و یادگیری مجازی، یادگیری بر خط و یادگیری سیار نیز به عنوان یکی از آخرین و مهم ترین دستاوردهای فناوری اطلاعات، اشكال جدیدی از روش های آموزشی و جزیی از ادبیات آموزشی قرن جدید شده اند. یادگیری سیار یک شاخه توسعه یافته از یادگیری الکترونیکی است که امکان دسترسی به محتوای یادگیری و تعامل با سایر افراد حاضر در محیط را با سهولت بیشتری فراهم می سازد. بر این اساس، در پژوهش حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش یادگیری سیار دانشجویان در سطح دانشگاه های شاهرود به عنوان جامعه آماری در شرایط رقابت کنونی انجام می شود.

• ضرورت انجام تحقیق

دانشگاه ها سازمان هایی هستند که هر ساله تعداد قابل توجهی از جمعیت جوان را جذب کرده و طی زمان معینی توانمندی های علمی و عملی این اشخاص را پرورش می دهند و در نهایت نیروهای آموزش دیده و متخصص را در اختیار جامعه می گذارند. با ورود به عصر اطلاعات، نهاد آموزش از نخستین نهادهایی است که دستخوش تغییرات اساسی شده است. آموزش الکترونیکی، به عنوان پارادیمی جدید، این حوزه را متحول ساخته است.

همچنین تلفن همراه یکی از پدیده های نو ظهور عصر الکترونیک و دنیای دیجیتال است که در دهه اخیر جای خود را بین افراد خانواده به ویژه جوانان در همه جهان، از جمله ایران باز کرده است و در سال های اخیر به عنوان یکی از ابزارهای سیار در دانشگاه های کشور های در حال توسعه به عنوان ابزار آموزشی مورد استقبال قرار گرفته است.

بر اساس آخرین آمار تعداد مشترکین تلفن همراه در سراسر جهان از 4/12 میلیون در سال 1990به 3/5 میلیارد تا پایان 2010 رسید و تخمین زده می شود نرخ نفوذ این فناوری در سال 2013 به 95 درصد خواهد رسید و طبق آخرین گزارش شرکت مخابراتی اینفورما[1] گفته می شود تعداد مشترکان تلفن همراه ایران تا پایان سال 2011 میلادی از تعداد جمعیت کشور بیشتر شود و به رقم 91/82 میلیون نفر برسد. پیش بینی شده است که ایران در پایان سال 2016 میلادی 13/122 میلیون مشترک تلفن همراه داشته باشد.

همچنین سامانه مدیریت ضریب نفوذ اینترنت کشور، وابسته به مرکز متما در سازمان فناوری اطلاعات ایران، در گزارش خود در این سامانه در سال90، با جداسازی مشترکین و کاربران اینترنت از جمعیت 75 میلیون نفری، 21 میلیون و 642 هزار و 624مشترک اینترنت و 32 میلیون و 696 هزار و 275 کاربر اینترنت دارد و با این ارقام، هم اکنون ضریب نفوذ اینترنت کشور را بر اساس کل اتصالات 43 درصد اعلام می کند و ضریب نفوذ اینترنت بر اساس رسانه ارتباطی تلفن همراه 19 درصد اعلام می کند.

آمارهای ذکر شده از کشور ایران حاکی از آن است که در سال های آتی میزان رشد چشم گیری در هم گرایی تلفن همراه و اینترنت خواهیم داشت. از این رو با توجه به تاًثیرات چشم گیر تحولات در عرصه فناوری اطلاعاتی و ارتباطی بر روی جنبه های مختلف زندگی بشر از جمله نظام آموزش و یادگیری، علاوه بر بستر سازی مناسب و توسعه زیرساخت های ارتباطی و فناوری توسط دولت، نیاز به ایجاد رضایت در فراگیران و حتی به شوق آوردن ایشان از کیفیت خدمات می باشد. لذا با توجه به قابلیت های بسیار بالای این سیستم آموزشی و حجم عظیم تقاضا برای آموزش، در باب ضرورت به کارگیری و اهمیت آموزش سیار تردیدی وجود ندارد اما سوالی که رو در رو قرار دارد آن است پذیرش آموزش سیار در سطح دانشگاه ها به چه صورت می باشد؟

مدیریت علمی اقتضا می کند که مدیران عالی سازمان به مقوله کارآیی کل سازمان و واحدهای تحت پوشش خود حساسیت کافی نشان دهند. ضرورت توجه به بحث کارآیی با ملاحظه محدودیت هایی که هر سازمانی با آن ها روبروست، بیشتر نمایان می شود. دانشگاه به مثابه مهم ترین مرکز ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی با جذب منابع انسانی و فیزیکی، پولی و اعتباری، ماموریت اصلی خود را که عبارت از دانش افزایی و تولید محصولات علمی و تحقیق است دنبال می کند. سیر تغییرات کارآیی باید همواره ذهن مدیران و برنامه ریزان دانشگاه را به خود مشغول داشته و مشغله دائمی آنان تلقی شود. از آنجا که کارآیی کل یک مرکز، از پذیرش و عملکرد تک تک واحدهای تحت پوشش آن ناشی می شود و ایجاد رضایت در کسب پذیرش سیستم جدید، خود عامل ارتقا و کارآیی در کل سیستم می گردد، لازم است نگاهی عالمانه و مستمر به وضعیت کلیه واحدهای تحت پوشش خود، از منظر کسب رضایت در پذیرش سیستم جدید داشته و دیدگاه های آنان را مورد مداقه قرار دهد که این امر در وهله اول نیازمند شناخت درك و بررسیعوامل حیاتیموثر در پذیرش سیستم های یادگیری سیار می باشد. بدین منظور در این تحقیق سعی بر آن است با شناسایی شاخص های ارزیابی پذیرش دانشجویان به عنوان ارکان اصلی موثر بر دیدگاه های پذیرش در سطح دانشگاه ها، به ارائه مدل بررسی پذیرش یادگیری سیار، پرداخته شود.

• بیان مساله تحقیق

در دانشگاه ها بالا بردن کیفیت یادگیری و تدریس همواره از مسائل پر اهمیت بوده است. برای نیل به این مقصود کمک گرفتن از فناوری برای پشتیبانی فعالیت تدریس و یادگیری با توجه کاستی های موجود می تواند اثرگذار باشد. در حال حاضر سیستم آموزشی سنتی دانشگاه ها به شکلی می باشد که دانشجویان قابلیت دسترسی همیشگی به اساتید را ندارند. دانشجویان نمی توانند هر زمان که نیاز به یادگیری در زمینه ای خاص دارند، مورد آموزش قرار گرفته و یا پاسخ سوالات خویش را بدست آورند. با توجه به سیستم آموزشی موجود فعل وانفعالات آموزشی در یک سطح باقی مانده و تقویت نمی شود.

آنچه که مشخص است، یادگیری دانشجویان زمان طولانی ندارد و همکاری و تعامل دانشجویان و اساتید، همچنین بین خود دانشجویان در امر یادگیری در حد پایینی می باشد. حمایت و پشتیبانی آکادمیک برای کمک به یادگیری و دسترسی به منابع مطالعاتی مورد نیاز چندان صورت نمی گیرد و همچنان در اکثر دانشگاه ها از سیستم تهیه جزوات برای ارائه دروس استفاده می گردد و دانشجویان از امکان مشاوره غیرحضوری با اساتید بهره مند نیستند.

به منظور دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دانشجو، بهره جستن از فناوری های نوین یک موضوع بدیهی است. به علت آشنایی دانشجویان با فناوری در سطحی قابل قبول امروزه بسیاری از مراکز آموزشی برای انتقال محتوای آموزشی سعی در به خدمت گرفتن فناوری دارند. ایجاد محیط های آموزش الکترونیکی شاهدی بر این مدعاست. آموزش الکترونیک شکل تعیین کننده ای در فعالیت تدریس و یادگیری به کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات است. در این میان یک شکل آموزش الکترونیک استفاده از فناوری های سیار است، که به موجب آن دستگاه های قابل حمل به شبکه های عمومی آموزشی متصل می شوند و مفهومی به نام یادگیری سیار را تشکیل می دهند.

در تعریف یادگیری سیار باید گفت ارسال و انتقال مضمون و ایجاد ارتباط از طریق دستگاه های سیار مانند رایانه های کیفی، رایانه های جیبی، تلفن همراه و یا دیگر ابزارهای الکترونیکی همراه می باشد، که به یادگیری اجازه می دهد فرآیندش را در هر نقطه از فرآیند آموزش تسهیل کند. همچنین به فراگیران اجازه می دهد برنامه های آموزشی را فراتر از مرزهای زمانی و مكانی در دسترس داشته باشند.