3-7-2 شیمی حیاتی یا زیست شیمی………………………………………………….. 42

4-7-2 آسیب پذیری زیستی نسبت به الکلیسم……………………………………… 43

5-7-2 عوامل شخصیتی و روان شناختی………………………………………….. 47

6-7-2 درمان و بازپروری………………………………………………………………. 49

8-2 اختلالات وابسته به آمفتامین (یا شبه آمفتامین)…………………………….. 50

1-8-2 همه گیری شناسی………………………………………………………………… 51

2-8-2 نوروفارماکولوژی………………………………………………………………… 51

3-8-2 اختلال سایکوتیک ناشی از آمفتامین……………………………………….. 52

4-8-2 درمان و بازتوانی…………………………………………………………………. 53

9-2 اختلالات وابسته به کافئین…………………………………………………………. 54

1-9-2 همه گیری شناسی………………………………………………………………… 55

2-9-2 نوروفارماکولوژی………………………………………………………………… 55

3-9-2 ژنتیک و مصرف کافئین………………………………………………………… 56

4-9-2 کافئین به عنوان یک ماده مورد سوء مصرف…………………………… 56

5-9-2 عوارض نامطلوب ………………………………………………………………… 57

6-9-2 درمان…………………………………………………………………………………. 58

10-2 اختلالات وابسته به حشیش……………………………………………………… 59

1-10-2 همه گیری شناسی……………………………………………………………… 60

1-1-10-2 شیوع و روندهای اخیر…………………………………………………… 60

2-1-10-2 نوروفارماکولوژی…………………………………………………………. 61

3-10-2 اختلال سایکوتیک ناشی از حشیش……………………………………….. 62

4-10-2 اختلال اضطرابی ناشی از حشیش………………………………………… 63

5-10-2 درمان و بازتوانی………………………………………………………………. 63

11-2 اختلال وابسته به کوکائین……………………………………………………….. 66

1-11-2 همه گیری شناسی……………………………………………………………… 66

2-11-2 هم ابتلائی…………………………………………………………………………. 67

3-11-2 سبب شناسی……………………………………………………………………… 67

1-3-11-2 عوامل ژنتیک ………………………………………………………………… 67

2-3-11-2 عوامل اجتماعی و فرهنگی ……………………………………………… 68

3-3-11-2 یادگیری و شرطی شدن………………………………………………….. 68

4-3-11-2 عوامل دارویی……………………………………………………………….. 69

4-11-2 نوروفارماکولوژی……………………………………………………………… 69

5-11-2 سوء مصرف کوکائین و وابستگی بر آن……………………………….. 71

6-11-2 اختلال سایکوتیک ناشی از کوکائین …………………………………….. 71

7-11-2 اختلال خلقی ناشی از کوکائین ……………………………………………. 72

8-11-2 اختلال اضطرابی ناشی از کوکائین ……………………………………… 72

9-11-2 اثرات نامطلوب ………………………………………………………………….. 72

1-9-11-2 اثرات بر عروق مغزی…………………………………………………….. 73

2-9-11-2 اثرات قلبی…………………………………………………………………….. 73

3-9-11-2 حملات تشنجی………………………………………………………………. 74

10-11-2 درمان و بازتوانی…………………………………………………………….. 74

12-2 اختلالات وابسته به مواد توهم زا……………………………………………… 76

1-12-2 نوروفارماکولوژی……………………………………………………………… 77

2-12-2 مصرف داروهای توهم زا…………………………………………………… 77

3-12-2 آثار روان شناختی……………………………………………………………… 78

4-12-2 مکانیزمهای نوروفیزیولوژیکی……………………………………………… 79

5-12-2 اختلالات سایکوتیک ناشی از مواد توهم زا……………………………. 80

6-12-2 اختلال خلقی ناشی از مواد توهم زا……………………………………… 81

7-12-2 درمان………………………………………………………………………………. 81

13-2 اختلالات مربوط به مواد استنشاقی…………………………………………… 82

1-13-2 نوروفارماکولوژی……………………………………………………………… 83

2-13-2 اثرات نامطلوب ………………………………………………………………….. 84

3-13-2 درمان………………………………………………………………………………. 85

14-2 اختلالات مربوط به نیکوتین……………………………………………………… 85

1-14-2 همه گیری شناسی……………………………………………………………… 87

2-14-2 بیماران روانی……………………………………………………………………. 88

3-14-2 نوروفارماکولوژی……………………………………………………………… 88

4-14-2 سبب یابی وابستگی به نیکوتین…………………………………………….. 89

5-14-2 اثرات نامطلوب ………………………………………………………………….. 90

6-14-2 مزایای بهداشتیترک سیگار……………………………………………….. 90

7-14-2 درمان………………………………………………………………………………. 91

1-7-14-2 درمانهای روان شناختی…………………………………………………. 91

2-7-14-2 درمانهای روانی- دارویی……………………………………………….. 92

15-2 اختلالات مربوط به مواد شبه افیونی (اپیوتید)…………………………….. 93

1-15-2 همه گیری شناسی……………………………………………………………… 95

2-15-2 نوروفارماکولوژی……………………………………………………………… 96

3-15-2 هم ابتلائی…………………………………………………………………………. 97

4-15-2 سبب شناسی……………………………………………………………………… 98

1-4-15-2 عوامل روانی- اجتماعی………………………………………………….. 98

2-4-15-2 عوامل ژنتیک و زیستی…………………………………………………… 98

3-4-15-2 نظریه روانپویشی…………………………………………………………… 99

16-2 اختلالات مربوط به فن سیکلیدین (یا شبه فن سیکلیدین)………………. 100

1-16-2 همه گیری شناسی……………………………………………………………… 100

2-16-2 نورفارماکولوژی……………………………………………………………….. 100

3-16-2 اختلال خلقی ناشی از فن سیکلیدین………………………………………. 101

4-16-2 اختلالات اضطرابی ناشی از فن سیکلیدین……………………………… 101

5-16-2 درمان………………………………………………………………………………. 101

2-2 پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………. 102

فصل سوم: روش تحقیق

مقدمه ……………………………………………………………………………………………. 105

1-3 روش تحقیق…………………………………………………………………………….. 105

2-3 جامعه آماری تحقیق…………………………………………………………………. 105

3-3 ابزار اندازه گیری…………………………………………………………………….. 105

4-3 تعیین حجم نمونه……………………………………………………………………… 106

5-3 روش های تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………….. 106

6-3 تعیین اعتبار و روایی پرسشنامه…………………………………………………. 107

7-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………. 108

فصل چهارم: یافته های پژوهش

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………………… 121

1-5 چه کسی مسئول پیشگیری از اعتیاد است؟………………………………….. 121

2-5 محدودیت های پژوهش…………………………………………………………….. 124

3-5 پیشنهادهای پژوهش…………………………………………………………………. 124

پیشنهادهایی به والدین……………………………………………………………………… 124

پیشنهادهایی به مسوولین …………………………………………………………………. 125

4-5 محدود کردن دسترسی به دارو…………………………………………………. 127

5-5 آموزش و پیشگیری………………………………………………………………….. 128

6-5 بهبود درمان و پژوهش…………………………………………………………….. 129

7-5 توصیه های محافظت کننده………………………………………………………… 130

8-5 فهرست منابع:………………………………………………………………………….. 133

منابع فارسی……………………………………………………………………………………. 134

منابع خارجی…………………………………………………………………………………… 135

ضمیمه ………………………………………………………………………………………….. 136

فهرست جداول

عنوان مطالب صفحه

1- جدول شماره (1-4) توزیع فراوانی گروه نمونه معتادین و غیرمعتادین……… 110

2- جدول شماره (2-4) توزیع فراوانی گروه نمونه معتادین و غیرمعتادین براساس سن 111

3- جدول شماره (3-4) توزیع فراوانی گروه نمونه معتادین و غیرمعتادین براساس وضعیت تأهل 111

4- جدول شماره (4-4) توزیع فراوانی گروه نمونه معتادین و غیرمعتادین بر اساس شغل 112

5- جدول شماره (5-4) توزیع فراوانی گروه نمونه معتادین و غیرمعتادین براساس سطح تحصیلات 112

6- جدول شماره (6-4) نتایج آزمون t مستقل مقایسه مولفه های عوامل زیستی گرایش به اعتیاد در بین افراد معتاد و غیرمعتاد………………………………………………………………………………………. 113

7- جدول شماره (7-4) نتایج آزمون t تفاوت میانگین گروه معتادین و غیرمعتادین در مولفه های عوامل زیستی گرایش به سوء مصرف مواد…………………………………………………………… 114

8- جدول شماره (8-4) نتایج آزمون t تفاوت میانگین مولفه های عوامل زیستی موثر بر گرایش به سوء مصرف مواد در گروه معتادین براساس سن ………………………………………………. 115

9- جدول شماره (9-4) نتایج آزمون تعقیبی LSD اختلاف میانگین بین عوامل زیستی براساس سن معتادین ………………………………………………………………………………………………………………. 116

10- جدول شماره (10-4) نتایج آزمون t تفاوت میانگین مولفه های عوامل زیستی موثر بر گرایش به سوء مصرف مواد در گروه معتادین براساس میزان تحصیلات……………………………… 117

11- جدول شماره (11-4) نتایج آزمون تعقیبی LSD اختلاف میانگین بین عوامل زیستی براساس سطح تحصیلات…………………………………………………………………………………………………. 117

12- جدول شماره (12-4) نتایج آزمون t تفاوت میانگین مولفه های عوامل زیستی موثر بر گرایش به سوء مصرف مواد در گروه معتادین بر اساس ……………………………………………………. 118

13- جدول شماره (13-4) نتایج آزمون تعقیبی CSD اختلاف میانگین بین عوامل زیستی براساس شغل 119

14- جدول شماره (14-4) نتایج آزمون f تفاوت میانگین گروه معتادین مجرد و متأهل در مولفه های عوامل زیستی موثر بر گرایش به سوء مصرف مواد ……………………………………………… 119

چکیده پژوهش

پژوهش حاضر به بررسی عوامل زیستی مؤثر در بروز سوء مصرف مواد پرداخته است. به همین منظور در کنار سؤال اصلی مبنی بر «مقایسه تأثیر عوامل زیستی مؤثر در بروز رفتار سوء مصرف مواد در بین افراد معتاد و غیرمعتاد»، یک سؤال دیگر با توجه به متغیرهای سن، سطح تحصیلات، شغل، وضعیت تأهل در افراد معتاد تهیه و مورد بررسی قرار گرفت.

روش پژوهش توصیفی از نوع علمی، مقایسه ای وجامعه آماری شامل کلیه افراد معتاد مستقر در زندان مرکزی اصفهان در سال 1387 و همچنین دانشجویان به عنوان گروه شاهد بوده است. نمونه پژوهش شامل 60 نفر از معتادین و 60 نفر از افراد عادی بوده که گروه معتادین به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده و گروه غیرمعتاد به وسیله روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شده است. ابزار اندازه گیری پرسش نامه 60 سؤالی گری و ویلسون بوده است که از روایی و پایایی مناسبی در تحقیقات قبلی برخوردار بوده است. داده ها با استفاده از روش های آزمون T و آزمون F مورد بررسی قرار گرفت که عمده ترین نتایج آن به شرح زیر می باشد:

– تفاوت معناداری بین عوامل زیستی گرایش به سوءمصرف مواد در افراد معتاد و غیرمعتاد وجود دارد.

– بین عوامل مؤثر بر سوءمصرف مواد مخدر در افراد معتاد و غیرمعتاد بر اساس متغیرهای سن، سطح تحصیلات، شغل، وضعیت تأهل تفاوت معناداری وجود داشت.

فصل اول

کلیات پژوهش

1-1 مقدمه

در این تحقیق برآنیم که سوءمصرف[1] مواد را از دریچه دیگر عوامل که کمتر مورد توجه قرار گرفته، مورد بررسی قرار دهم. در این تحقیق بررسی می کنیم که به غیر از عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و … عامل دیگری به نام عامل زیستی نیز در سوء مصرف مواد نقش دارد. این تحقیق نشان می دهد که احتمالاً یک بخش ژنتیکی و ارثی برای سوء استفاده از مواد مخدر و سوءمصرف مواد وجود دارد و ابزاری هم در تشخیص ژن های ویژه ای که اعمال سلول های گوناگون و بیوشیمیایی را کنترل می کنند. (آی لیشنر[2]، آلن، 1997) همچنین در این تحقیق به مطالعه و بررسی دوقلوها و فرزندخوانده ها پرداخته، این مطالعات نشان می دهد که آیا استعداد و آمادگی داشتن خانواده به یک بی نظمی و اختلال تأثیری در درگیرشدن به آن بی نظمی و اختلال را خواهد داشت یا خیر. همچنان که میزان شرب الکل در دوقلوهای همسان 54% و در دوقلوهای غیرهمسان 28% بوده است (کلونینگر[3]، 1988). تنها عامل اجتماعی و … منجر به سوء مصرف مواد نمی شود بلکه عامل زیستی هم در این میان سهم بسزایی دارد درک این نکته که سوءمصرف مواد پیامد یک تغییرات اساسی در عملکرد پیشانی مغز است. بدین معنا است که یک هدف اصلی درمان باید در برعکس کردن و یا جبران نمودن آن تغییرات در مغز مؤثر باشد. این مورد را می توان از طریق مداوا یا درمان های رفتاری انجام داد و درمان های رفتاری عملکرد مغز را در اختلالات روانی دیگر تغییر می دهند. اما باید خاطرنشان کرد که سوءمصرف مواد آنقدر ها هم ساده نیست. سوءمصرف مواد فقط یک بیماری مغزی نیست بلکه یک بیماری مغزی است که محیط های اجتماعی در آن دخالت دارند (آی لیشنر، آلن، 1977). پدیده اعتیاد در جهان امروز به صورت یک معضل خانمانسوز باعث از هم پاشیده شدن بسیاری از خانواده ها، به انحراف کشیده شدن نوجوانان و جوانان، شیوع و گسترش بیماری ها و ضررهای فراوان اقتصادی و مرگ و میر گردیده است. در واقع اعتیاد به عنوان یک مشکل همه جانه دامنگیر اجتماع انسانی است. اعتیاد در لغت به معنی خود را به عادتی نکوهیده وقف کردن است. به عبارت دیگر، ابتلای اسارت آمیز به ماده مخدر که از نظر جسمی یا اجتماعی زیان آور شمرده می شود، اعتیاد نام دارد. که اعتیاد مهمترین آسیب اجتماعی است که ریشه در عوامل اجتماعی روانی دارد و متقابلاً بر روان فرد و بر اجتماع اثر می گذارد. به عبارت دیگر رابطه ای سه جانبه بین اعتیاد، اجتماع و روان وجود دارد و عمق فاجعه آن گاه ظهور بیشتری پیدا می کند که بدانیم بلای مذکور نقش مؤثر خود را بر روی نیروی فعال جامعه یعنی جوانان ایفا می کند. همچنین براساس مطالعات انجام شده در مناطق مورد بررسی کشور، بیش از 18% زنان مطلقه علت جدایی و طلاق را اعتیاد همسرانشان به مواد مخدر به خصوص الکل ذکر نموده اند که میزان فوق در برخی استان ها تا مرز 30% نیز گزارش شده است. (رئوفی و رضوی، 1378).