ج – اعتبار سند به مفهوم قابلیت استناد یا تحمیل مفاد سند…………………………………………………..25

1- اعتبار سند نسبت به امضاکننده و قائم مقام………………………………………………………………….25

2- اعتبار سند نسبت به اشخاص ثالث…………………………………………………………………………….26

د – اعتبار نسخه های اسناد…………………………………………………………………………………………27

مبحث دوم: اسناد الکترونیکی……………………………………………………………………………………….28

گفتار اول: داده پیام……………………………………………………………………………………………………30

الف: داده الکترونیکی………………………………………………………………………………………………….30

ب: داده پیام الکترونیکی………………………………………………………………………………………………31

گفتار دوم: امضای الکترونیکی………………………………………………………………………………………..34

الف: مفهوم امضاء الکترونیکی………………………………………………………………………………………..34

ب: انواع امضاهای الکترونیکی………………………………………………………………………………………..42

1- امضای دیجیتالی……………………………………………………………………………………………………43

2- امضاء با بکارگیری ویژگی های زیست سنجی (امضای بیومتریک)…………………………………………..44

3- امضاء با رمزنگاری سری مشترک………………………………………………………………………………..45

4- امضاء با قلم الکترونیکی (قلم نوری)…………………………………………………………………………….46

5- امضای الکترونیکی ساده………………………………………………………………………………………….46

6- امضای الکترونیکی مطمئن……………………………………………………………………………………….47

گفتار سوم: اعتبار اسناد الکترونیکی……………………………………………………………………………….52

الف) اعتبار حقوقی اسناد الکترونیکی……………………………………………………………………………..52

1- ارزش اثباتی دلیل الکترونیکی عادی……………………………………………………………………………55

2- ارزش اثباتی دلیل الکترونیکی مطمئن………………………………………………………………………….57

ب) اصول حقوقی حاکم بر جنبه اثباتی امضای الکترونیکی……………………………………………………..60

1- اصل پذیرش امضای الکترونیکی…………………………………………………………………………………60

2- اصل برابری آثار امضای دستی و امضای الکترونیکی…………………………………………………………61

3- اصل عدم تبعیض بین امضای ساده و مطمئن…………………………………………………………………62

4- اصل برابری داده پیام با نوشته………………………………………………………………………………….62

5- اصل اصیل بودن داده پیام………………………………………………………………………………………..65

فصل دوم: شیوه رسمی سازی اسناد الکترونیکی

مبحث اول: مفاهیم و مراجع صدور گواهی الکترونیکی در حقوق تطبیقی…………………………………….68

گفتار اول: مفهوم، وظایف و کارکردهای گواهی الکترونیکی…………………………………………………….69

الف: مفهوم گواهی الکترونیکی…………………………………………………………………………………….69

ب) وظایف مراجع گواهی الکترونیکی………………………………………………………………………………72

ج) کاربرد زیرساخت کلید عمومی………………………………………………………………………………….73

گفتار دوم: سیستم ایالت متحده امریکا و اتحادیه اروپا راجع به گواهی الکترونیکی…………………………74

1- دفاتر صدور گواهی الکترونیکی…………………………………………………………………………………75

2- موارد مورد نیاز برای گواهی های واجد شرایط……………………………………………………………….78

3- کارکردهای گواهی الکترونیکی…………………………………………………………………………………79

4- مسئولیت مراکز صدور گواهی الکترونیکی…………………………………………………………………….80

5- تعهدات مراکز صدور گواهی الکترونیکی……………………………………………………………………….81

6- لغو گواهی الکترونیکی………………………………………………………………………………………….81

7- اعتبار گواهی های خارجی…………………………………………………………………………………….82

8- دسترسی به بازار……………………………………………………………………………………………….84

9- اصول بازار داخلی………………………………………………………………………………………………..84

مبحث دوم: مراجع صدور گواهی الکترونیکی در حقوق ایران…………………………………………………..85

گفتار اول: صدور گواهی الکترونیکی………………………………………………………………………………85

الف – پیشینه گواهی الکترونیکی…………………………………………………………………………………87

ب – اهداف و چگونگی ایجاد مراکز صدور گواهی الکترونیکی………………………………………………….89

گفتار دوم: مراکز صدور گواهی الکترونیکی ایران………………………………………………………………..92

الف – مرکز صدور گواهی الکترونیکی ریشه……………………………………………………………………..92

1- مرکز دولتی صدور گواهی الکترونیکی ریشه………………………………………………………………..93

2- مرکز بانکی صدور گواهی الکترونیکی ریشه………………………………………………………………..94

ب – مراکز صدور گواهی میانی…………………………………………………………………………………..96

ج – دفاتر ثبت گواهی الکترونیکی………………………………………………………………………………..98

1- صدور گواهی الکترونیکی……………………………………………………………………………………..100

2- ابطال گواهی الکترونیکی…………………………………………………………………………………….101

1-2- شرایط ابطال………………………………………………………………………………………………..101

2-2- روال ابطال گواهی الکترونیکی……………………………………………………………………………102

3-2- مهلت ابطال…………………………………………………………………………………………………103

فصل سوم: ارتباط بین علامت تجاری و امضای الکترونیکی

مبحث اول: علامت تجاری و آثار آن……………………………………………………………………………..105

گفتار اول: علامت تجاری و ویژگی های آن…………………………………………………………………….106

الف) تعاریف………………………………………………………………………………………………………..106

ب) معیار علائم تجاری……………………………………………………………………………………………109

ج) خصوصیات و ویژگی های علامت تجاری……………………………………………………………………110

1- جدید بودن علامت تجاری…………………………………………………………………………………….110

2- ابتکاری بودن علامت تجاری………………………………………………………………………………….111

3- عدم ایجاد اشتباه در نظر مشتری (علامت نباید گمراه کننده باشد)……………………………………112

4- قابلیت نقل و انتقال علامت تجارتی…………………………………………………………………………113

گفتار دوم: گونه های علائم تجاری……………………………………………………………………………..114

الف) انواع علائم تجاری………………………………………………………………………………………….114

1- کلمات………………………………………………………………………………………………………….115

2- اعداد یا ترکیبی از کلمات و شماره ها……………………………………………………………………..115

3- طرح ها…………………………………………………………………………………………………………115

4- رنگ ها…………………………………………………………………………………………………………115

5- اصوات………………………………………………………………………………………………………….116

6- علائم بویایی………………………………………………………………………………………………….116

7- علائم سه بعدی……………………………………………………………………………………………..116

8- کلمات و اصطلاحات خارجی………………………………………………………………………………..117

ب) انواع علائم تجاری براساس ویژگی تمایزبخشی علائم………………………………………………..117

1- علائم خیالی…………………………………………………………………………………………………118

2- علائم دلبخواهی…………………………………………………………………………………………….118

3- علائم دلالت کننده…………………………………………………………………………………………..118

4- علائم توصیفی……………………………………………………………………………………………….119

5- علائم نوعی یا جنسی……………………………………………………………………………………..119

ج) تقسیم بندی علائم از جهات دیگر…………………………………………………………………………120

1- علائم بیانی و قابل کتابت (نامگذاری ها)…………………………………………………………………120

1-1- واژه های زبان رایج………………………………………………………………………………………..120

2-1- نو واژه (نئولوژیسم)……………………………………………………………………………………….120

3-1- نام های خانوادگی و نام های مستعار………………………………………………………………….121

2- اعداد، حروف و حروف اختصاری…………………………………………………………………………….121

1-2- اعداد………………………………………………………………………………………………………..121

2-2- حروف……………………………………………………………………………………………………….122

3- علائم تصویری………………………………………………………………………………………………..122

4- علائم غیرمادی……………………………………………………………………………………………….122

گفتار سوم: آثار و کارکردهای ثبت علامت تجاری…………………………………………………………….123

الف) آثار ثبت علامت تجاری…………………………………………………………………………………….123

ب) کارکرد علامت تجاری………………………………………………………………………………………..125

مبحث دوم: ارتباط بین امضای الکترونیکی و علامت تجاری…………………………………………………127

گفتار اول: خصوصیات امضای الکترونیکی……………………………………………………………………..127

گفتار دوم: خصوصیات علامت تجاری…………………………………………………………………………..129

گفتار سوم: وجوه تشابه امضای الکترونیکی و علامت تجاری………………………………………………130

پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………..134

فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………136

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………..136

کتب و مقالات……………………………………………………………………………………………………..136

اسناد و مقررات…………………………………………………………………………………………………..144

منابع لاتین………………………………………………………………………………………………………..144

کتب و مقالات…………………………………………………………………………………………………….144

اسناد و مقررات………………………………………………………………………………………………….147

منابع اینترنتی……………………………………………………………………………………………………149

چکیده:

سرعت حیرت آور، هزینه پایین و وجود توجیهات قابل قبول اقتصادی استفاده سیستم های اینترنتی و الکترونیکی در قراردادهای تجاری و حتی غیر تجاری، قراردادهای الکترونیکی را جایگزین قراردادهای سنتی قرارداده و با شتاب غیر قابل باوری فراگیر شده است و در حوزه مسائل مختلف حقوقی برای قضات و حقوقدانان چالش جدی ایجاد کرده است و باعث وضع مقررات ویژه در سطح داخلی و بین المللی گردید. اصلی ترین چالش اعتبار اسناد این قراردادها می باشد رسمی سازی اسناد الکترونیکی یکی از مهم ترین دلایل و نشانه های روی آوری مردم به قراردادهای الکترونیکی است و باعث برخورداری چایگاه ویژه برای اسناد الکترونیکی در کنار اسناد مکتوب شده است. اسناد الکترونیکی از لحاظ مفهوم، مبنا و جایگاه متفاوت و مستقل از اسناد مکتوب نمی باشند و فقط در فضای سایبری منعقد می شوند و قابل رؤیت نمی باشند. قانونگذار کشورها در سطح ملی و بین المللی به دلیل مزایای که قراردادهای الکترونیکی دارند اعتبار اسناد الکترونیکی را همسطح اسناد مکتوب دانسته اند. حال با توجه به مطالب بالا باید دید روند رسمی سازی اسناد الکترونیکی چگونه است. قانونگذار ایران از بعضی جهات اسناد الکترونیکی را هم تراز با اسناد رسمی فرض کرده است. با این تفاوت که اسناد رسمی در مراجع مقرر قانونی منعقد می شوند ولی اسناد الکترونیکی فقط امضای الکترونیکی گواهی می شود. بنابراین مقررات کشور ایران و امریکا بر خلاف بعضی از کشورها صرف امضای الکترونیکی را کافی و بی نیاز از گواهی امضاء ندانسته اند. همچنین از آنجایی که خصوصیت اصلی امضای الکترونیکی و علائم تجاری، ویژگی تمایز بخشی آن ها می باشد در قراردادهای الکترونیکی که خود قرارداد و انجام قرارداد در محیط اینترنتی انجام می شود، می توان امضای الکترونیکی را به عنوان علامت تجاری ثبت نمود.

مقدمه

الف: تبیین موضوع

در قرن حاضر به علت رشد روزافزون فناوری و ارتباط هر چه بیشتر ملت ها و لزوم تسریع در انجام معاملات منجر به بهره گیری از شبکه جهانی اینترنت و سایر وسایل ارتباطی سریع در امر تجارت شده است. این اهمیت باعث شده است که قانونگذاران کشورها به فکر مقررکردن قوانینی در رابطه با این معاملات باشند. در کشور جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 17/10/1382 قانونی تحت عنوان قانون تجارت الکترونیکی به همین منظور به تصویب رسید. قانونگذار برای اینکه مردم سوق بیشتری به این معاملات داشته باشند به اسناد معاملات الکترونیکی اعتبار اعطا نموده است. در قانون جمهوری اسلامی ایران دفاتری نیز جهت صدور گواهی الکترونیکی در نظر گرفته شده است که به سه دسته زیر تقسیم می شوند:

1- مرکز صدور گواهی الکترونیکی ریشه

2- مرکز صدور گواهی الکترونیکی میانه

3- دفتر ثبت گواهی الکترونیکی

به نظر می رسد که هدف قانونگذار از ایجاد دفاتر صدور گواهی الکترونیکی این بوده که اعتبار بیشتری به این اسناد ببخشد و موجب اطمینان مردم نسبت به جلوگیری از سوء استفاده از این اسناد شود.

موضوعات فوق بخصوص دفاتر صدور گواهی الکترونیکی سبب گردید تا انگیزه و شوقی برای نگارش تحقیق در باب بررسی رسمی سازی اسناد الکترونیکی ایجاد شود با توجه به دیدگاه های متفاوت راجع به ضرورت رسمی سازی اسناد و شیوه های متفاوت اعتبار بخشی به آن در حقوق تطبیقی کشورهای امریکا و اتحادیه اروپا و ایران نگارنده را بر آن داشت که ضمن بررسی ضرورت انجام این کار، فرایند و شرایط آن را مورد جستجو قرار دهد. همچنین با توجه به اقتباس قانون تجارت الکترونیکی ایران از قانون نمونه آنسیترال و پذیرش الحاق ایران به کنوانسیون 2005 ژنو از طرف دولت و وجود مقررات مربوط به ارتقاء و اطمینان در امضاهای الکترونیکی راجع به دفاتر صدور گواهی الکترونیکی در مقررات آنسیترال هم مورد بحث و تطبیق قرار خواهد گرفت.

با توجه به برخی ویژگی های مشترک بین امضاهای الکترونیکی و علائم تجاری از جمله ویژگی تمایز بخشی به نظر می رسد که امضای الکترونیکی در قالب علائم تجاری قابل حمایت بوده و آثار حاکم بر ثبت علائم تجاری بر امضای الکترونیکی نیز مترتب می باشد. از این رو بررسی ویژگی های مشترک فوق به همراه بیان برخی نقاط اختلاف در مورد هر دو، و قراردادهای الکترونیکی را که می توان امضای الکترونیکی مندرج در آن را به عنوان علامت تجاری ثبت نمود نیز از موضوعاتی است که در این زمینه می توانند مورد بحث و بررسی قرار گیرند.

ب: ضرورت انجام تحقیق

با توجه به رشد فزاینده استفاده از وسایل الکترونیکی در دنیای امروز چالش های پیش روی قدرت اثباتی اسناد الکترونیکی باعث بی ثباتی و عدم اعتماد در بازار تجارت خواهد بود که این مشکل تنها از طریق ایجاد پایگاه های مطمئن به ویژه مراکز صدور گواهی الکترونیکی جبران خواهد شد.

ج: هدف ها و كاربردهای مورد انتظار از انجام تحقیق

هدف اصلی تحقیق پیش رو، تبیین مفهوم اسناد الکترونیکی، داده پیام الکترونیکی و رابطه بین اسناد رسمی در نظام حقوق تجارت با رویکردی همه جانبه و تطبیقی نسبت به مباحث دفاتر صدور گواهی امضاء به منظور استفاده از نتایج احتمالی آن با بررسی هماهنگی یا عدم هماهنگی نظام حقوقی ایران در این زمینه با مقررات سایر کشورها می باشد و بررسی ارتباط بین امضاهای الکترونیکی و علائم تجاری و این که آیا می توان امضاهای الکترونیکی را در قالب علائم تجاری گنجانید یا خیر؟

د: سؤال های اصلی تحقیق

1- ضرورت رسمی سازی اسناد الکترونیکی چیست؟

2- روش و شیوه رسمی سازی اسناد الکترونیکی چگونه است؟

3- با توجه به اینکه قانون جمهوری اسلامی ایران ایران در آیین نامه اجرایی موضوع ماده 32 قانون تجارت الکترونیک دفاتری را برای صدور گواهی الکترونیکی در نظر گرفته است آیا در عمل می توان به اسناد این دفاتر اعتباری مانند اسناد رسمی صادره از دفاتر اسناد رسمی داد؟

4- آثار ثبت امضاهای الکترونیکی چیست؟ و وجوه تشابه و تمایز آن با ثبت علائم تجاری چه مواردی می باشد؟

هـ: فرضیات

1- با توجه به اینکه تاکنون پیام ارسالی در فضای مجازی هیچ اعتبار قانونی نداشت نیاز به نهادی برای ایجاد اعتبار این اسناد بود که مردم نسبت به این اسناد اعتماد نشان داده و موجب رونق بازار تجارت الکترونیکی شود به همین دلیل قانون گذار رسمی سازی اسناد الکترونیکی را ضروری دانسته و مراجعی برای رسمی سازی اسناد در آیین نامه اجرایی ماده 32 قانون تجارت الکترونیکی مقرر کرده است.

2- در بسیاری از کشورها صدور گواهی الکترونیکی ضروری دانسته نشده است ولی در کشور ایران گواهی امضاء الکترونکی را برای رسمی سازی اسناد الکترونیکی ضروری دانسته شده است به همین دلیل قانونگذار ایران مراکزی را برای این کار پیش بینی نموده است ولی راجع به روش اجرای آن مسائلی را مطرح ننموده است که برای درک این مسائل باید به سیستم کشورهای دیگر در این زمینه مراجعه نماییم.

3- با توجه به ناامنی هایی که در استفاده از سامانه اسناد الکترونیکی وجود دارد و وجود مکرهایی که احتمال سرقت و جعل داده ها و امضاهای الکترونیکی را زیاد می کنند، استفاده از دفاتر صدور گواهی الکترونیکی به طور رسمی، ایجاد و ارتقای اطمینان و اعتماد در تجارت الکترونیکی را به طور قابل ملاحظه ای افزایش می دهد.

4- در هر دو مورد از امضاهای الکترونیکی و علائم تجاری حقوقی بر آن مترتب است و دیگر افراد از انجام برخی افعال نسبت به امضاء یا علامت ثبت شده ممنوع می باشند.

و: سابقه و پیشینه موضوع