2-2-1-1 کنگره آتن: 18

2-2-1-2 کنگره ونیز: 18

2-2-1-3- بیانیه مکزیکو سیتی : 19

2-2-2- نیم نگاهی به وضعیت بافت های تاریخی یا موسوم به فرسوده در. 19

2-2-2-1- کشورهای اروپایی: 19

2-2-2-1-1- پرتغال، شهر لیسبون: 19

2-2-2-1-3-اسپانیا، شهرتولِدو (Toledo): 21

2-2-2-1-4-هلند، شهر دِلفت (Delft): 22

2-2-2-1-5-فرانسه، شهر استراسبورگ(Strasbourg): 23

2-3- سوابق و پیشینه ها بهینه سازی بافت فرسوده در ایران. 23

2-4- سوابق و پیشینه ها بهینه سازی بافت فرسوده در رودسر. 27

2-4-1- ضرورت حفظ بافت های قدیم شهری.. 27

2-4-2- رویكرد سیستمی به هسته های قدیم شهر و بخش های جدید 28

2-5- نظریه ها 29

2-5-1- نظریه ساماندهی زمین. 29

2-5-2- نظریه اصالت بخشی. 29

2-5-3- نظریه محرومیت زدایی و راهبرد برنامه ریزی اجتماعی. 30

2-5-4- نظریه توسعه پایدار. 31

2-5- 5- نظریه انسان گرا 31

2-6- مکاتب.. 31

2-6- 1- مکتب فرهنگ گرایی. 31

2-6- 2- مکتب کارکرد گرایی. 32

2-6- 3- مکتب ساختار گرایی. 32

2-7- دیدگاه ها 33

2-7- 1- دیدگاه نوساز. 33

2-7- 2- دیدگاه کالبدی.. 33

2-7- 3- دیدگاه اجتماعی. 34

2-7-4- دیدگاه اقتصادی.. 35

2-8- اصول. 36

2-8-1- اصول شهر سازی انسان گرا 36

2-9- الگو ها 37

2-9-1- الگوی جایگزینی. 37

2-9-2- الگوی پالایش شهری.. 38

فصل سوم: 39

روش اجرای تحقیق/ مواد و روشها 39

3-1-روش تحقیق و مراحل آن. 40

3-1-1- روش تحقیق. 40

3-1-2-روش گرد آوری اطلاعات.. 40

3-1-3-ابزار گرد آوری اطلاعات.. 40

3-1-4- روش تجزیه وتحلیل اطلاعات و داده ها 40

3-1-5- جامعه آماری و نمونه تحقیق : 40

3-1-6- متغییرهای تحقیق. 41

3-2- ویژگی های جغرافیایی محدوده مورد مطالعه. 41

3-2-1- ز مین شناسی. 46

3-2-2- گسل ها و لرزه خیزی.. 47

3-2-2-توپوگرافیو شیب.. 48

3-2-3- نواحی پست ساحلی: 48

3-2-4- اقلیم 49

3-2-4-1- جریان های هوائی(باد غالب ): 49

3-2-4-2-دما 51

3-2-4-3- رطوبت نسبی. 52

3-2-4-4- بارش.. 53

3-2-5- هیدرولوژی و منابع آب.. 54

3-2-6-خاک شناسی. 55

3-3- ویژگی جغرافیای انسانی رودسر. 56

3-3-1- ویژگی جغرافیایی تاریخی رودسر. 59

3-3-2- بررسی روند تحولات جمعیتی شهر رودسر. 60

33–3- بررسی ساختار سنی و جنسی جمعیت شهر رودسر. 64

3-3-4- مهاجرت.. 64

3-3-5-بررسی وضعیت سواد 65

3-3-6- ویژگی های اقتصادی رودسر. 66

3-3-7- عوامل موثر در پیدایش و شکل گیری شهر رودسر. 69

3-3-8- تقسیمات کالبدی شهر رودسر. 69

3-3-9- وضعیت کاربری زمین در شهر رودسر. 69

3-3-10- خصوصیات فیزیکی و نحوه استفاده از اراضی در نواحی. 71

3-3-10-1- ناحیه 1. 71

3-3-10-2- ناحیه 2. 73

3-3-10-3- ناحیه 3. 76

3-3-10-4- ناحیه 4. 78

3-3-11- موقعیت معابر سواره و پیاده 81

فصل چهارم: 84

تجزیه و تحلیل داده ها و یافتههای تحقیق. 84

4-1- یافته های اسنادی.. 85

4-1-1- بررسی محوطه های تاریخی. 85

4-1-2- بررسی وضعیت مسکن در بافت قدیم 87

4-1-3- وضعیت موجودتراکم هادرسطح شهرونواحی ( خالص و ناخالص) 87

4-1-4- تراکم ساختمان های مسکونی. 88

4-1-5- ارزش نگاهداری ساختمان های مسکونی. 88

4-1-6-مصالح ساختمانی. 91

4-1-7- تعداد طبقات واحد های مسکونی. 94

4-2- یافته های میدانی. 96

4-2-1-وضعیت جمعیتی بافت قدیم 96

4-2-1-1- بررسی سن سرپرستان خانوار در بافت فرسوده 96

4-2-1-2- میزان سواد سرپرست های خانوار در بافت فرسوده 97

4-2-1-3- میزان در آمد خانوار در بافت فرسوده 99

4-2-2- ارزش زمین در شهر رودسر. 100

4-2-2-1- ارزش زمین خالی. 100

4-2-2-2-ارزش خانه های کلنگی. 103

4-2-2-3-ارزش خانه های نوساز. 104

4-2-2-4-ارزش ملک تجاری.. 105

4-2-3- بررسی نارضایتی دربناهای قدیمی. 106

4-2-4- عوامل نابسامانی عملکرد بافت قدیم 112

4-2-4- 1- بررسی نابسامانی ناشی از فعالیت های تجاری.. 112

4-2-4- 3- بررسی نابسامانی ناشی از سیستممدیریت شهری.. 116

4-2-5- وضعیت معابر در محدوده مورد مطالعه. 118

4-2-6- نحوه حمل و نقل ساکنین. 119

SWOT 4-3- تجزیه و تحلیل وضع موجود شهر بر اساس مدل. 120

4-3-1- بررسی محیط داخلی. 121

4 -3-2- بررسی محیط خارجی. 121

4-3-3-تدوین راهبرد 121

4-3-4- تحلیل برنامه ریزی توسعه فضایی ناحیه رودسر به روش swot 122

4-3-5- وزن دهی. 123

فصل پنجم : 128

جمع بندی.. 128

5-1- جمع بندی.. 129

5-2- پاسخ به سوال تحقیق. 135

5-3- فرضیه تحقیق. 137

5-4- نتیجه گیری.. 139

5-5 -راهکارهاو پیشنهادات.. 140

پیوست ها 145

منابع فارسی. 159

منابع لاتین. 162

چکیده :

فرسودگی شهری یکی از مشکلات جدی و پدیده های غیر قابل اجتناب است که مدیریت شهری در تمام کشورهای جهان با آن رو به روست. آنچه مهم است اینکه فرسودگی شهری و ایجاد بافت فرسوده مختص به کشور خاص یا شهر مشخصی نمی باشد بلکه تمامی شهرها و روستاها در جهان با آن درگیر هستند ولی بسته به شرایط، قدمت، نوع مصالح و کیفیت ساخت و ساز شهرها ،شدت و ضعف دارد. بدیهی است که استانداردهای ساخت و ساز، دوره زمانی تعریف شده برای عمر مفید بناها، کیفیت و مقاومت مصالح، سیاست های حمایتی و تشویقی دولت و برنامه های مدیریت شهری از عناصر تعیین کننده در ایجاد و گسترش بافت های فرسوده و کنترل و نوسازی بناها می باشند.

بخش عمده ای از شهر رودسر به دلیل قدمت تاریخی و سابقه طولانی سکونتی فرسوده هستند و در هنگام حوادث طبیعی کمک رسانی را با مشکل روبه رو می کند.

بافت قدیم شهر رودسر كه خاستگاه اولیه شهر رودسر است .در زمانی مناسب ترین مكان سكونت در شهر بوده ، امروزه به دلیل مضلات و مشكلات مختلف اجتماعی ، فرهنگی ،اقتصادی و كالبدی، جاذبه خود را از دست داده و محل استقرار گروههای مختلف جامعه یا پایگاه ومنزلت اجتماعی متفاوت گردیده است.

این پایان نامه با موضوع هدف کلی ،تحلیل راه کارهای ساماندهی بافت فرسوده بخش مركزی شهر رودسر در نظر دارد در درجه اول مسائل و مشکلات بافت را تحلیل سپس راهکارهایی را برای ساماندهی ارائه نماید. .

در تدوین این پایان نامه از روش تحقیق توصیفی و تحلیلی استفاده شده است در بررسی وضع موجود از روش توصیفی کمک گرفته شده است.

روش گرد آوری اطلاعات در این تحقیق به صورت کتابخانه ای , اسنادی ,میدانی,می باشد.

جمعیت شهر رودسرمعادل 37579 نفر می باشدو جمعیت موجود درناحیه2 رودسر که بخش مرکزی در آن واقع شده است 14768 نفر بر آورد شده است. با توجه به جدول استاندارد مورگان جامعه نمونه تعداد 306پرسشنامه در ناحیه 2 پر شده و نتایج آن مورد بررسی قرار گرفت.

برای سنجش یافته های تحقیق از مدل swot استفاده شده که نشان می دهد ارزش و قیمت زمین در فرسودگی بافت موجود محدوده مطالعه، تاثیر دارد و ساماندهی خیابان اصلی بخش مرکزی شهر (تعریض و…)موجب سهولت نقش توریستی در آن می شود.و فرضیه های مورد بررسی در پایان نامه اثبات و تأیید می شوند .

واژگان کلیدی : بافت شهر، فرسوده ، بهسازی، فرسودگی و نوسازی ،بخش مرکزی،شهر رودسر

مقدمه

اغلب شهرهای سنتی و یا محله های با قدمت بالا، بدون طراحی و در طول زمان تكوین یافته اند . بافت های ارگانیك بر حسب ضرورت، رشد و توسعه داشته و هر محله شهری بر اساس شرایط مختلف از جمله شرایط جغرافیایی، اقلیمی، وجود هسته اولیه مذهبی، نظامی، اداری، اقتصادی، وجود محورهای ارتباطی (معابر، گذرگاه ها و رودخانه ها)، مناسبت های اجتماعی و … پا به عرضه وجود گذاشته اند و سالیان متمادی به حیات خود ادامه داده اند. شهرها معمولاً زندگی و هویت خود را از همین هسته های اولیه گرفته و عمدتاً به دور یا امتداد آن گسترش یافته اند. این هسته های اولیه كه عمدتاً جایگاه ویژه ای را در حیات شهرها داشته اند، عموماً بعد از دوران صنعتی شدن به خصوص در قرن حاضر به دلیل رشد شهرها دچار فرسودگی و بی مهری شده اند و اعتبار پیشین خود را از دست داده اند به گونه ای كه به تدریج شاهد تخریب و نابودی این قبیل فضاها و پهنه های سكونتی هستیم.

ظهور پدیده بافت های مسأله دار و فرسوده شهری كه این روزها به وفور كاربرد یافته است، ناشی از همین استهلاك تدریجی بافت ها و سكونت گاه های قدیمی است كه عمدتا ً دارای تعریف ها و شرایط یكسان نیز نمی باشند و ممكن است از شهری به شهر دیگر و در دوره های مختلف نیز تفاوت هایی داشته باشد كه لزوم شناخت كلی گونه های آن برای شناخت جایگاه بافت فرسوده مورد نظر این طرح، امری ضروری است. پیش از پرداختن به انواع بافت های فرسوده شهری لازم است این نكته شرح داده شود كه فرسودگی در بافت های مسأله دار و قدیمی نه تنها از لحاظ كالبدی بلكه از لحاظ اجتماعی تبعات بسیاری با خود به همراه دارد. در گذشته به دلیل اینكه بافت های قدیمی در نقاط با امكانات بالقوه بالای سكونتی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی استقرار داشته اند؛ لذا اقشار جامعه با درآمد بالا، متوسط و كم در آن سكونت داشته و به مرور زمان و با گذشت سالیان و فرسودگی كالبد بافت، اقشار با درآمد بالاتر به سایر نقاط جدید شهر مهاجرت كرده و اكثراً با درآمد كم در منطقه باقی مانده و درصدی از مهاجرین نیز در این گونه از بافت ها مستقر شده اند. لذا تمركز اقشار تقریباً كم درآمد و تازه واردین مهاجر و مهاجرت افرادی كه از ابتدا در این مكان ساكن بوده و طی گذشت زمان، پایگاه اقتصادی مناسب تری یافته اند، باعث به هم خوردن بافت جمعیتی و ایجاد آسیب های اجتماعی برای ساكنین این بافت ها گردیده است و عمدتاً نیز به صورت معضلی برای شهرها درآمده اند

فرسودگی شهری یکی از مشکلات جدی و پدیده های غیر قابل اجتناب است که مدیریت شهری در تمام کشورهای جهان با آن رو به روست. آنچه مهم است اینکه فرسودگی شهری و ایجاد بافت فرسوده مختص به کشور خاص یا شهر مشخصی نمی باشد بلکه تمامی شهرها و روستاها در جهان با آن درگیر هستند ولی بسته به شرایط، قدمت، نوع مصالح و کیفیت ساخت و ساز شهرها ،شدت و ضعف دارد. بدیهی است که استانداردهای ساخت و ساز، دوره زمانی تعریف شده برای عمر مفید بناها، کیفیت و مقاومت مصالح، سیاست های حمایتی و تشویقی دولت و برنامه های مدیریت شهری از عناصر تعیین کننده در ایجاد و گسترش بافت های فرسوده و کنترل و نوسازی بناها می باشند. (ابوطالبی ،1389،ص3)

بیش از چند دهه است که محله های قدیمی شهر ی در ایران نیز به فراموشی سپرده شده اند. بسیاری از بافت های سنتی که زمانی مایه افتخار شهرها بودند بیش از پنجاه سال است که در حال فرسایش رها شده اند. تقریبا تمامی جمعیت این مناطق جابجا شده و میراث تاریخی ، فرهنگی و اجتماعی ویژه محله های مختلف یا منقرض شده و یا در حال انقراض اند . تنها اندکی از بناها که به سختی به روی پا ایستاده اند به یادگار مانده اند و یاد آور معماری وشهرسازی گذشته اند . هر چند که حرکت هایی پراکنده در سال های اخیر در بهسازی و مرمت بناها ی ارزنده به چشم میخورد اما, حساسیت ها هرچه کمتر شده و هم در میان مسئولان و هم در میان مردم حدود زیادی مصونیت ذهنی ایجاد شده است . طرح های جامع ،طرح های تفضیلی و ضوابط منطقه ای در اهداف پیش بینی شده شکست خورده اند .در مناطق مرکزی و محله های قدیمی شهرها ، نه تنها گذار از سنت به تجدد تحقق نیافته ، بلکه با مقاومت سرسختانه این مناطق در مقابل مظاهر تجدد ، عملا هیچ گونه بهسازی و مرمتی صورت نگرفته است . در نتیجه پیامد های طراحی و ضوابط ساخت و ساز به صورت مانعی بزرگ ، به فرسایش روز افزون بافت های سنتی انجامیده است.(ربیع،1382،ص102)

رشد جمعیت شهرها، افزایش ناگهانی آهنگ شهرنشینی , توسعه بی رویه شهرها و کاهش زمین برای سکونت و خدمات از یکسو و وجود بافت های فرسوده و ناکارآمد در شهرها که ساکنان به سبب عدم توانایی مالی قادر به نوسازی و بهسازی آن نیستند . از سوی دیگر موجب شد تا برنامه ریزان به فکر ارائه راه حل و برنامه هایی مناسب برای بهسازی این بافت باشند. این امر علاوه بر استفاده مطلوب از فضا ،جلوگیری بیش از حد ساخت و سازهای شهری در زمین بکر و یا کشاورزی اطراف شهر را نیز در پی خواهد داشت .(زندوی ،1386،ص3)

شهر رودسر مركز شهرستان رودسر است كه بر سر جاده آسفالته كناره قرار دارد و در 74 كیلومتری شهر رشت و 336 كیلومتری تهران واقع شده است. این شهر از سمت غرب به شلمان و لنگرودمحدود شده است. از شمال به دریاچه خزر از طرف غرب به كلاچای و از سمت جنوب به جاده كمربندی و اراضی كشاورزی محدود می شود و تقریبا به شكل خطی است .

از نظر قدمت بافت شهر را به سه دوره می توان تقسیم كرد.

بخشی از شهر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شكل گرفته است و بخشی از شهر نیز مربوط به اوایل حكومت پهلوی است كه این بافت دست نخورده باقی مانده پاره ای از شهر نیز قدیمی تر بوده به دوره قاجاریه مربوط می شود شهر تقریبا برخوردار از بافت یك طبقه است اما در ساخت و سازهای جدید ساختمانها به 3 الی چند طبقه در آن دیده می شود.

بافت قدیم و هسته اولیه شهر در حول محور جاده ارتباطی كناره دریای خزر كه ارتباط استان های گیلان و مازندران را برقرار می سازد شكل گرفته است بعد از انقلاب هم با ساخت پارك شهید انصاری شهر به سمت شمال و به طرف دریا كشیده شده است و تا حدی خطی بودن شهر را تعدیل نموده است. “طرح تفضیلی شهر رودسر 1385 ص 75”