2-4-5- گردشگری كشاورزی.. 18

2-4-6- گردشگری مزرعه. 19

2-4-7- گردشگری سبز. 19

2-5- اثراتتوسعه گردشگریروستایی.. 20

2-6- گردشگری روستایی: مفاهیم و ارزیابی.. 23

2-7- گردشگری روستایی، راهبرد توسعه ی روستایی.. 30

2-8- پیشینه تاریخی گردشگری روستایی.. 31

2-9- گردشگری روستایی در تجارب جهانی.. 34

2-9-1-1-…. گردشگری روستایی در ایالات متحده آمریكا (ایالت یوتا) 35

2-9-1-2-. گردشگری روستایی در روستای «برونته» انگلستان 36

2-9-1-3- طرح «تاركا» در انگلستان 37

2-9-1-4-…. گردشگری روستایی در اسپانیا 39

2-9-1-5-…. گردشگری روستای در استرالیا و نیوزلند 40

2-10- مطالعات انجام شده پیرامون موضوع تحقیق.. 43

3- فصل سوم: روش شناسی تحقیق و معرفی محدوده مورد مطالعه. 50

3-1- روش­شناسی تحقیق.. 50

3-1-1- مدل تحلیل SWOT.. 50

3-1-2- آزمون آماری اسپیرمن.. 51

3-1-3- آزمون T-Test 51

3-2- آشنایی مقدماتی با شهرستان نیر. 52

3-3- ویژگی های جمعیتی.. 53

3-3-1- جمعیت 53

3-4- وجه تسمیه نیر. 54

3-4-1- فرهنگ، زبان و دین.. 55

3-4-2- اوضاع اقتصادی شهرستان نیر. 55

3-4-2-1- زراعت و دامداری 55

3-4-2-2- شیلات 56

3-4-2-3- صنعت و معدن 56

3-4-2-4- خدمات و گردشگری 57

3-5-صنعت گردشگریدر محدوده مطالعاتی.. 58

3-6- جاذبه های طبیعی گردشگری شهرستان نیر. 60

3-7- جاذبه های تاریخی و فرهنگی شهرستان نیر. 65

3-7-1- تپه های قره شیران. 67

3-7-2- سنگ نبشته های اورارتویی.. 67

3-7-3- رباط سنگی شاه عباسی.. 67

3-7-4- سنگ افراشته های تاریخی میمند. 68

3-7-5- قبرستان اسلامی قره شیران. 68

3-7-6- قلعه بوینی یوغون. 68

3-7-7- فرهاد کُهُلی یا غار فرهاد. 69

3-7-8- قیرمیزی كورپی یا پل قرمز. 69

3-8- بررسی ایام مناسب و آسایش گردشگری.. 71

4- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و یافته­های تحقیق.. 75

4-1- توصیف کل جمعیت پژوهش…. 75

4-2- طبقه­بندی داده­ها بر حسب مؤلفه­ها 77

4-3- سنجش روایی و پایایی داده­های به دست آمده به تفکیک گروه­های پژوهش…. 80

4-3-1- سنجش روایی.. 80

4-3-2- آزمون پایایی.. 80

4-4- آمار استنباطی و تحلیل استعداد گردشگری روستایی شهرستان نیر. 83

4-4-1- سنجش دیدگاه مسئولان نسبت به توان های گردشگری شهرستان نیر. 83

4-4-2- سنجش دیدگاه مردم محلی نسبت به توان های گردشگری شهرستان نیر. 83

4-4-3- سنجش دیدگاه گردشگران نسبت به جاذبه­ها و عوامل توسعه گردشگری روستایی.. 84

4-4-4- سنجش میزان جاذبه­های گردشگری شهرستان نیر از دیدگاه کل جامعه نمونه. 85

4-5- تحلیل تکنیک چهارگانه مدل SWOT.. 85

4-5-1- عوامل دخیل در توسعه گردشگری روستایی شهرستان نیر. 86

4-5-2- عوامل تأثیر گذار بیرونی در توسعه گردشگری روستایی.. 88

5- فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات… 94

5-1- بحث و نتیجه­گیری.. 94

5-2- آزمون فرضیه­های تحقیق.. 96

5-3- تنگناهای توسعه توریسم در شهرستان نیر و تأثیر آن در توسعه توریسم روستایی.. 100

5-4- پیشنهادات پژوهش…. 101

6- منابع: 102

7- پیوستها و ضمائم. 105

چکیده

طی سال­های اخیر گردشگری روستایی به عنوان یکی از ابعادتوسعه روستاییدر تمام دنیا مورد توجه جدی قرار گرفته است. در این نوع گردشگری هدف شناسایی استعدادهای مختلف طبیعی و انسانی محدوده­ی روستاها و توسعه عواملی که باعث ورود و استفاده گردشگران از آن می­شود، است. شهرستان نیر یکی از شهرستان های استان اردبیل به جهت داشتن توان­های بالقوه گردشگری روستایی، می­تواند یکی از جنبه­های ارتقاء کیفیت توسعه روستاهای محدوده­ی این شهرستان مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. به همین دلیل در این پژوهش سعی شده است تا با استفاده از منابع و مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و ارزیابی نظرات گروه­های درگیر در امر گردشگری، به شناخت پتانسیل ها و محدودیت های گردشگری نواحی روستایی پرداخته شود. برای این منظور محدوده مورد مطالعه با جامعه­ی آماری مشخص انتخاب گردیده و با روش توصیفی- تحلیلی و کاربردی، وضع موجود محدوده شهرستان نیر مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. بعد از جمع­آوری داده­ها و اطلاعات با روش تحلیل SWOT به بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها از دیدگاه سه گروه مسؤلان، مردم محلی و گردشگران پرداخته شده و توصیفی از وضعیت عوامل گردشگری شهرستان نیر به دست آمد.­ برای تعیین وجود ارتباط بین نظرات سه گروه مطالعه شده توسعه گردشگری روستایی از آزمون اسپیرمن و تعمیم نتایج به دست آمده به کل جامعه آماری از آزمون T-Test استفاده گردید. نتایج به دست آمده حاکی از وجود توان­های طبیعی و انسانی بالقوه محدوده­ی روستاهای شهرستان نیر بوده و همچنین محدودیت­ها و تنگناهایی به منظور تبدیل این استعدادها به مرحله بالفعل و تسریع روند توسعه گردشگری روستایی وجود دارد. نتایج آزمون اسپیرمن نشان داد که بین نظرات سه گروه مسؤلین، مردم محلی و گردشگران در توسعه گردشگری روستایی ارتباط معناداری وجود دارد و این ارتباط با آزمون T-Test قابل تعمیم به کل جامعه آماری را امکان پذیر کرد. بنابراین استدلال می­شود که شهرستان نیر از استعداد بالایی برای توسعه گردشگری روستایی برخوردار است.

کلمات کلیدی: گردشگری روستایی، جاذبه­های گردشگری، روش تحلیل SWOT، شهرستان نیر

مقدمه

بخش مرکزی شهرستان نیر به دلیل ویژگی های زمین ساختی، یكی از کانون های مهم آب معدنی و آبگرم كشور است و در گوشه و كنار این منطقه آب های گرم معدنی متعددی را در خود جای داده است. از طرف دیگر، جاذبه های مصنوع همچون دریاچه پشت سد یامچی به غنای پتانسیل های گردشگری و تفرجی این شهرستان افزوده است. این منابع هر چند آن طور كه شایسته است مورد برنامه ریزی و بهره برداری قرار نمی گیرند و از فقر امكانات و تسهیلات خدماتی و رفاهی در محروم هستند، با این حال منابعی همچون آب های گرم معدنی منطقه سال های سال است كه مورد استفاده اهالی روستاهای پیرامون و در چند سال اخیر گردشگران عبوری قرار می گیرد. در كنار کانون های آبگرم و معدنی و منابع گردشگری تاریخی و فرهنگی، بخش مرکزی شهرستان نیر دارای پتانسیل های ویژه تفرجی نیز هست كه برخی از آن ها در صورت بالفعل شدن توانمندی های تفرجی خود، می توانند به فضای مطلوبی برای گذران اوقات فراغت شهروندان و تفرج گردشگران تبدیل شوند. در كل می توان گفت كه از مناطق نمونه گردشگری مورد مطالعه در محدوده بخش مرکزی شهرستان نیر، منطقه نمونه گلستان كاركرد گردشگری تاریخی، منطقه یامچی كاركرد اكوتوریستی و تفرجگاهی دارند. این مناطق نمونه با فواصل نسبتاً كوتاه از همدیگر در محدوده ی اداری- سیاسی شهرستان نیر واقع شده اند. با وجود مشكلات فراوان در راه توسعه روستایی و كمبود پتانسیل های لازم در جهت توسعه بخش كشاورزی، صنعت گردشگری می تواند نقش موثری در رونق بخشیدن به اقتصاد روستا و گام موثری در جهت توسعه روستایی باشد درحالی که با توجه به توان ها و پتانسیل های منطقه مورد نظر هنوز هیچ برنامه ای جهت توسعه گردشگری روستایی تدوین نشده است. از این رو با توجه به رشد فزاینده جمعیت شهرها و افزایش مشكلات شهری و نیز عدم موفقیت برنامه ریزی های مختلف در جهت توسعه مناطق روستایی، ضروری است راهكارهای جدیدی در این زمینه ارائه گردد تا از امكانات و توانایی های بالقوه و بالفعل این مناطق در جهت رفع بخشی از مشكلات روستاها به طرز معقولانه ای استفاده شود. در این راستا توسعه صنعت گردشگری در نواحی روستایی به عنوان یك استراتژی جدید توسط جوامع محلی، عوامل سیاسی و برنامه ریزان كه به عنوان عوامل مهم اصلاح مناطق روستایی به شمار می آیند، می تواند نقش عمده ای در توسعه این نواحی داشته باشد.

فصل اول:

كلیات تحقیق

1- فصل اول: کلیات تحقیق

بخش اول از هر پژوهش به ارائه کلیاتی از آن پرداخته می­شود. بنابراین نخستی به بیان مسئله تحقیق و سؤالات آن و همچنین روش­شناسی پژوهش پرداخته می­شود. سؤالات تحقیق مجموعه پرسش هایی است كه محقق در تحقیق خود در صدد پاسخگویی به آن هاست و در ادامه فرضیات تحقیق آورده شده است و پس از آن به بیان ضرورت و اهمیت تحقیق و انگیزه تحقیق و اهداف تحقیق پرداخته می­شود. اهداف پژوهش در جهت پاسخ­گویی به سؤالات و فرضیات تعیین شده تعریف می­شود. پس از آن به ادبیات پژوهش و نتایج و یافته­های حاصل از آن­ها به منظور استفاده در جهت روشن سازی ابعاد مختلف پژوهش پرداخته می­شود. روش­شناسی پژوهش از دیگر موضوعاتی است که در این فصل به آن پرداخته می­شود و نوع تحقیق با ابزار گردآوری داده­ها و اطلاعات و همچنین چگونگی تجزیه و تحلیل این داده­ها معرفی و تدوین می­شود. در نهایت فرایند تحقیق به صورت نمودار (دیاگرام) معرفی شده و مسائل و مشکلات پیش روی آن معرفی می­شود.

1-1- بیان مسئله

سیاست گذاران و برنامه ریزان به صنعت گردشگری با رویکرد صنعتی كه ثبات اقتصادی و جمعیتی برای جوامع روستایی به دنبال دارد، می نگرند و بسیاری نیز می پندارند كه توسعه گردشگری راه حل بسیاری از مشكلات است كه مناطق روستایی گرفتار آن ها می باشند. پس گردشگری را عنصر لازم برای حركت به سوی اصلاح مناطق روستایی می دانند به هر حال آنچه مسلم بوده، این است كه از نظر موافقان و مخالفان توسعه، گردشگری روستایی به طور فزاینده ای عامل افزایش دهنده توان اقتصادی، بالابرنده قابلیت زیست در نواحی دورافتاده، محرك تجدید حیات سکونتگاه ها و نیز بهبود دهنده شرایط زندگی جوامع روستایی به حساب می آید. این موضوع در بسیاری از كشورها با سیاست های كشاورزی در ارتباط است و غالباً وسیله ای در جهت حمایت از محیط زیست و فرهنگ روستایی است، بنابراین می تواند نقش اساسی در توسعه و حفظ روستا داشته باشد. گردشگری روستایی با قدمتی بیش از یك قرن، امروزه یكی از مردمی ترین اشكال گردشگری محسوب می شود كه با ارائه جذابیت و ایجاد تمایل در استفاده از فضا و ویژگی های محیط روستایی برای گردشگران و همچنین كاركردی جهت بهبود و ارتقاء شاخص های اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی منطقه میزبان مورد توجه بسیاری واقع شده است.