2 – تعریف مسئولیت مدنی قراردادی …………………………………………………………………….. 11

3 – شرایط مسئولیت مدنی قراردادی …………………………………………………………………….. 11

4 – مسئولیت مدنی غیر قراردادی …………………………………………………………………………. 12

بند سوم : مسئولیت انتظامی ………………………………………………………………………………… 14

بند چهارم : مسئولیت پزشكی ……………………………………………………………………………… 17

مبحث دوم : پیشینه تاریخی مسئولیت پزشک…………………………………………………………… 17

گفتار اول : مسئولیت پزشك در ایران پیش از اسلام ………………………………………………….. 18

گفتار دوم : مسئولیت پزشك بعد از ورود اسلام به ایران …………………………………………….. 19

گفتار سوم : مسئولیت پزشك در تاریخ معاصر ایران …………………………………………………. 21

بند اول : مسئولیت پزشك تا قبل از انقلاب اسلامی …………………………………………………… 21

بند دوم : مسئولیت پزشك بعد از انقلاب اسلامی ( شكل گیری طرح پزشك خانواده )……….. 22

فصل دوم : مبانی ، منابع و اركان مسئولیت مدنی پزشك خانواده

مبحث اول : مبانی مسئولیت مدنی پزشك خانواده …………………………………………………….. 26

گفتار اول : تئوری تقصیر ………………………………………………………………………………….. 26

بند اول : پیدایش تئوری تقصیر ……………………………………………………………………………. 26

بند دوم : تعدیل تئوری تقصیر …………………………………………………………………………….. 28

گفتار دوم : تئوری خطر…………………………………………………………………………………….. 30

بند اول : پیدایش تئوری خطر ……………………………………………………………………………… 30

بند دوم : تعدیل تئوری خطر ………………………………………………………………………………. 32

گفتار سوم : نظریه مختلط ………………………………………………………………………………….. 33

مبحث دوم : انتخاب مبانی مسئولیت مدنی در حقوق ایران …………………………………………… 34

گفتار اول : انتخاب معیار …………………………………………………………………………………… 34

بند اول : تعریف لغوی تقصیر ……………………………………………………………………………… 36

بند دوم: تعریف اصلاحی تقسیر ………………………………………………………………………….. 36

بند اول : مفهوم مسئولیت حرفه ای ……………………………………………………………………….. 39

بند دوم : ویژگی های مسئولیت حرفه ای پزشك خانواده …………………………………………… 41

الف ) مسئولیت دو بعدی پزشك خانواده ……………………………………………………………….. 41

ب ) عدم ضرورت قابلیت پیش بینی خسارات توسط پزشك خانواده……………………………… 43

مبحث سوم : منابع مسئولیت پزشك خانواده …………………………………………………………… 44

گفتار اول : منابع اصلی………………………………………………………………………………………. 44

بند اول : قانون ……………………………………………………………………………………………….. 45

بند دوم : قرارداد پزشك خانواده …………………………………………………………………………. 45

الف- انعقاد قرارداد پزشك خانواده ……………………………………………………………………… 46

ب – اوصاف قرارداد پزشك خانواده …………………………………………………………………… 46

1 – الحاقی بودن …………………………………………………………………………………………….. 46

2 – خصوصی یا اداری بودن………………………………………………………………………………. 47

3 – مستمر بودن …………………………………………………………………………………………….. 50

4 – عهدی بودن …………………………………………………………………………………………….. 51

5 – مرتبط با نظم عمومی بودن …………………………………………………………………………… 51

6- انسانی و اجتماعی بودن ………………………………………………………………………………… 52

7- نا معین بودن ……………………………………………………………………………………………… 52

8 – تعهد به نفع ثالث بودن ………………………………………………………………………………… 54

ج-زوال قرارداد پزشك خانواده ………………………………………………………………………….. 55

1 – پایان مدت قرارداد……………………………………………………………………………………… 55

2 – فوت پزشك خانواده …………………………………………………………………………………. 56

3 – فسخ قرارداد……………………………………………………………………………………………… 56

بند سوم : رویه قضایی……………………………………………………………………………………….. 57

بند چهارم : منابع معتبر فقهی ………………………………………………………………………………. 58

گفتار دوم : منابع فرعی مسئولیت پزشك خانواده …………………………………………………….. 59

بند اول : عقاید علماء حقوق ………………………………………………………………………………. 59

بند دوم : عرف ………………………………………………………………………………………………. 59

مبحث چهارم : اركان مسئولیت مدنی پزشك خانواده ……………………………………………….. 60

گفتار اول : خطای شغلی پزشك خانواده ………………………………………………………………. 60

بند اول : مفهوم و علل خطای شغلی پزشك خانواده ………………………………………………….. 60

بند دوم : معیار خطای شغلی پزشك خانواده …………………………………………………………… 62

بند سوم : درجه خطای شغلی پزشك خانواده …………………………………………………………. 46

گفتار دوم : ورود خسارت ناشی از فعل پزشك خانواده …………………………………………….. 65

بند اول : اقسام خسارات وارده به بیمار ناشی از فعل زیان بار پزشك خانواده…………………….. 66

الف- خسارات مادی ……………………………………………………………………………………….. 66

1 – خسارات ناشی از فوت فرصت ……………………………………………………………………… 67

2 – خسارات ناشی از محرومیت بیمار از نیروی كار خویش ……………………………………….. 68

ب : خسارات معنوی بیمار ناشی از فعل زیان بارپزشك خانواده …………………………………… 69

1 – تعریف خسارات معنوی ………………………………………………………………………………. 69

2 – مصادیق خسارات معنوی بیمار ………………………………………………………………………. 70

3 – نحوه ارزیابی خسارات معنوی بیمار ………………………………………………………………… 71

ج- خسارات مختلط…………………………………………………………………………………………. 73

گفتار سوم : شرایط مطالبه خسارت از پزشك خانواده ………………………………………………. 74

بند اول : مسلم بودن خسارت وارده ………………………………………………………………………. 74

بند دوم : مستقیم بودن خسارت وارده ……………………………………………………………………. 75

بند سوم : اجتناب از جبران مضاعف زیان توسط همکاران پزشک خانواده ………………………. 76

بند چهارم : عدم قابلیت پیش بینی خسارت …………………………………………………………….. 76

بند پنجم : رابطه سببیت …………………………………………………………………………………….. 78

فصل سوم : تعهدات ، تخلفات و عوامل رافع مسئولیت پزشك خانواده

مبحث اول : گردش كار پزشك خانواده ……………………………………………………………….. 80

گفتار اول : مرحلهتشخیص بیماری………………………………………………………………………. 81

گفتار دوم : مرحله معالجه بیماری ………………………………………………………………………… 82

مبحث دوم : ماهیت تعهدات پزشك خانواده …………………………………………………………… 83

مبحث سوم : اقسام تعهدات پزشك خانواده ……………………………………………………………. 84

گفتار اول : مسئولیت پزشك خانواده ناشی از فعل همكاران خویش ………………………………. 85

بند اول : مفهوم قاعده مسئولیت ناشی از فعل غیر ………………………………………………………. 85

بند دوم : اقسام مسئولیت ناشی از فعل غیر……………………………………………………………….. 86

الف – مسئولیت مدنی قراردادی ناشی از فعل غیر………………………………………………………. 87

ب – مسئولیت مدنی قهری ناشی از فعل غیر…………………………………………………………….. 89

بند سوم : شرایط اساسی برای ایجاد مسئولیت پزشك خانواده ناشی از عمل همكاران وی ……. 90

الف- وجود رابطه گماشتگی………………………………………………………………………………. 91

ب- تقصیر همكاران وی در حین انجام وظیفه یا به سبب آن………………………………………… 93

گفتار دوم : تلاش برای حفظ سلامت محیط……………………………………………………………. 95

گفتار سوم : درمان اولیه ی شخص بیمار و تدبیر فوریت های پزشكی……………………………… 96

گفتار چهارم : اعلام ولادت – وفات ……………………………………………………………………. 97

گفتار پنجم : مراقبت ، درمان وپیشگیری از بیماری های خاص……………………………………… 98

مبحث چهارم : تخلفات انتظامی پزشك خانواده………………………………………………………. 99

گفتاراول : عدم بكارگیری حداكثر تلاش جهت بهبودی بیمار ……………………………………… 99

گفتار دوم : تجویز خارج از فارما كوپه ( مجموعه دارویی كشور )…………………………………. 99

گفتار سوم : عدم رعایت تعرفه های خدمت درمانی در طرح پزشك خانواده ……………………. 100

گفتار چهارم : ترک محل خدمت بدون عذر موجه……………………………………………………. 101

گفتار پنجم : مسئولیت ناشی از ادامه درمان …………………………………………………………….. 102

گفتار ششم : ممنوعیت دریافت وجه در قبال معرفی بیمار به خدمات تخصصی………………….. 102

مبحث پنجم : عوامل رافع مسئولیت مدنی پزشك خانواده …………………………………………… 103

گفتار اول : حكم قانون …………………………………………………………………………………….. 104

گفتار دوم : اسباب خارجی ……………………………………………………………………………….. 104

بند اول : فورس ماژور ………………………………………………………………………………………. 105

الف- تعریف فورس ماژور ………………………………………………………………………………… 105

ب- مصادیق فورس ماژور در ارتباط با فعل زیانبار پزشك خانواده ……………………………….. 106

1- فوریت های پزشكی ……………………………………………………………………………………. 106

2- فوت ، جنون ، سفرهای اجباری پزشك خانواده ………………………………………………….. 106

3- اعتصاب همكاران پزشك خانواده در تیم سلامت ……………………………………………….. 107

بند دوم : فعل شخص ثالث ………………………………………………………………………………… 108

بند سوم : تقصیر بیمار ( = زیان دیده )……………………………………………………………………. 109

اول: نقش بیمار در ورود خسارت ………………………………………………………………………… 109

دوم: اقسام تقصیر بیمار ……………………………………………………………………………………… 110

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………. 111

پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………….. 115

منابع…………………………………………………………………………………………………………….. 116

ضمائم………………………………………………………………………………………………………….. 118

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………. 121

 

چكیده

طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع از ابتدای سال 1385 در کشورمان به اجراء درآمد با اجرای این طرح رابطه قدیمی و ساده پزشك و بیمار به یك رابطه حرفه ای و گروهی متمایل گردیده است زیرا با اجرای این طرح حتی ساده ترین خدمات عمومی پزشكی نیز با همكاری گروهی از متخصصین (پزشك ، ماما و پرستار و …) ارائه می گردد. این اشخاص سالیان دراز به تحصیل پرداخته اند و به تخصص لازم رسیده اند. لذا حمایت از طرف ضعیف این رابطه (بیمار) ضروری به نظر می رسد.

در این تحقیق سعی شده است با بررسی منابع مسؤولیت پزشك خانواده ، تعهدات وی را در قبال بیمارانش مشخص سازیم . دستور عمل پزشك خانواده یكی از منابع بررسی مسؤولیت در این تحقیق است كه پزشك خانواده را متعهد ساخته ، كلیه ی خدمات ارائه شده در تیم سلامت (پزشك ، ماما و پرستار و …) را برعهده داشته باشد. بدین ترتیب پزشك خانواده مسؤولیت ناشی از فعل غیر(فعل همكارانش) را برعهده دارد . علاوه بر این مطابق دستور عمل مربوطه وی مسئول حفظ سلامت محیط ، اعلام وفات و ولادت جمعیت تحت پوشش خود ، تدبیر فوریت های پزشكی ، مراقبت و درمان بیماری های خاص است. از طرفی با انعقاد قرارداد معالجه با معاونت درمان و بهداشت شهرستان متعهد بهدرمان بیمارانمی گردد كه در راه رسیدن به شفای بیماران تحت پوشش خود با رعایت موازین فنی و نظامات دولتی و آگاه نمودن بیمار از آثار و نتایج معالجه تلاش نماید و در صورتی كه با بیماری مواجه گردید كه درمان او از شایستگی و صلاحیت علمی او خارج است مكلّف است بیمار را به خدمات تخصّصی ارجاع دهد و تا درمان بیماری آن را تحت نظر قرار دهد .نهایتاً این تحقیق سعی در بررسی قلمرو مسؤولیت پزشك خانواده با بررسی منابع مسؤولیت وی دارد.

 

واژگان كلیدی : مسؤولیت مدنی، پزشك خانواده ، بیمار، تقصیر

مقدمه

الف)بیان مساله:

از جمله اشخاصی که در حوزه سلامت فعالیت می کنند ، پزشکان می باشند . پزشکان عمومی تنها مسئولیت تشخیص و درمان بیمار را بر عهده دارند با اجرای طرح پزشک خانواده در حوزه سلامت ، مسئولیت وسیع تری بر عهده پزشکان عمومی قرار گرفته است زیرا در غالب موارد پزشک خانواده یک پزشک عمومی است که وظیفه ای پیشگیری ، تشخیص ، درمان و ارتقاء سلامت بیماران بر عهده اوست بعلاوه تیم سلامت که شامل ماما و پرستار می شوند نیز تحت نظر او فعالیت می کنند بنابراین مسئوولیت ناشی از اقدامات همکاران خویش را نیز بر عهده دارد. همچنین پزشک خانواده نسبت به حفظ سلامت محیط جغرافیای مشخصی مسئول می باشد. لذا تعهدات پزشک خانواده محدود و منحصر به امور جاری پزشکی نیست.

این تحقیق در پی یافتن مبانی و اسباب مسئوولیت پزشک خانواده است. همچنین سعی دارد میزان مسئولیت پزشک خانواده در قبال مراجعه کنندگان خود ، محیط جغرافیای که در آن فعالیت می کند و اشخاصی که تحت نظر او مسئول می باشند را مورد بررسی قرار دهد.

د)اهمیت و ضرورت تحقیق:

مسؤولیت پزشكی یكی از مهمترین شقوق مسؤولیت تلقی می گردد كه مبیّن مسؤولیت پزشك به جبران ضرری است كه در نتیجه اعمال و اقدامات خود به بیماران وارد كرده است اصطلاح مسؤولیت پزشكی در نظام ما جایگاهی ماندگار یافته است كه در واقع معادل اصطلاح ضمان طبیب در نظام فقهی می باشد که در برگیرنده شقوق مختلف مسؤولیت اعمّ از مسؤولیت مدنی ، مسؤولیت كیفری و مسؤولیت انتظامی می باشد .

مسؤولیت پزشكی هر چند از موضات قدیمی مطرح شده در حقوق اسلام است امّا امروزه بابی جدید در این رابطه گشوده شده است به این معنی كه دولت با وضع قواعد و مقرّراتی، از جمله اجرای طرح پزشك خانواده ، رابطه بین پزشك و بیمار را از یك رابطه قدیمی ، شناخته شده در فقه خارج ساخته است و به یك رابطه ی حرفه ای و گروهی متمایل گردانیده به این صورت كه با اجرایی شده طرح پزشك خانواده ، تیم سلامت كه متشكّل از پرستار ، ماما و بهورز می باشد تحت نظارت و هدایت پزشك خانواده اقدامات درمانی را جهت معالجه بیماران انجام می دهد .

پزشك خانواده شخصی است كه حداقل دارای دكتری حرفه ای پزشكی باشد و وظیفه ارتقای سلامت بیماران ، پیشگیری ، درمان های اولیّه ، ثبت اطلاعات در پرونده سلامت و ارجاع و پیگیری بیمار به خدمات تخصصّی و تحت نظر قراردادن وی را برعهده دارد .

نهایت سخن دراین تحقیق روشن نمودن وضعیت حقوقی قلمرو مسؤولیت پزشك خانواده می باشد و از آنجا كه مسؤولیت او تحت عنوان كلّی تری بنام مسؤولیت حرفه ای قرار می گیرد و غالباً مسؤولیت های حرفه ای توسط دستور عمل ها و آیین نامه ها با ابهام بیان می گردد . لذا تبیّین و تشریح قواعد و مقررّات راجع به مسؤولیت پزشك خانواده ضروری به نظر می رسد زیرا بررسی حدود مسؤولیت پزشك خانواده مسلتزم تحلیل دقیق تعهدات قراردادی و تعهدات قانونی وی می باشد .

این تحقیق برای عموم افراد جامعه ، به ویژه قضات ، وكلای دادگستری ، دانشجویان حقوق و پزشكان مفید واقع می گردد و نتیجه گیری های آن نیز می تواند مورد توجه قانونگذار واقع شود.

ب) سوالات تحقیق:

1-سؤال اصلی تحقیق:

اقسام مسئولیت پزشک خانواده چیست ؟

2-سوالات فرعی تحقیق

• منابع و اركان مسؤولیت پزشك خانواده شامل چه مواردی می شود؟

• قرارداد معالجه پزشك خانواده دارای چه اوصافی می باشد و چه تعهداتی برای وی ایجاد می كند؟

• پزشك خانواده در قبال سایر همكاران خویش در تیم سلامت و جمعیّت (بیماران) تحت پوشش خویش چه تعهداتی را برعهده دارد؟

ج) فرضیه تحقیق:

اقسام مسئولیت پزشک خانواده شامل مسئوولیت اخلاقی ، مسئولیت حقوقی«کیفری – مدنی»و مسئولیت انتظامی می گردد.

هـ) پیشینه تحقیق:

از زمان اجرای طرح پزشک خانواده تا به حال تحقیق جامعی در خصوص تعیین قلرو مسئوولیت پزشک خانواده صورت نگرفته لذا در این تحقیق ما قصد داریم میزان مسئوولیت او را مورد بررسی قرار دهیم.

و) محدودیت های تحقیق:

در نظام حقوقی ایران وظایف دارندگان مشاغل حرفه ای همانند وكالت ، پزشكی و مهندسی و … را قانون و آیین نامه های مربوطه مشخص می سازد و در قرارداد بین دارندگان این مشاغل و مشتریان آنان ، جزئیات مربوط به چگونگی انجام كار معمولاً به سكوت برگزار می گردد. با بررسی منابع قانونی حاكم بر مسؤولیت پزشك خانواده و همچنین قرارداد معالجه وی می توان دریافت كه مسؤولیت پزشك خانواده نیز از این سكوت و ابهام مستثنی نبوده.

نویسنده با بضاعت علمی ناچیز خود كه عاری از عیب و ایراد هم نیست سعی نموده تا از خرمن علم دیگران خوشه چینی نماید تا طرح موضوعی به این شكل در مسؤولیت پزشك میراثی برای آیندگان شود تا دیگران به فكرت عمارت و آبادانی آن افتند .

و) روش تحقیق