تاریخ و فرهنگ هر قوم شناسنامه ملی آن قوم را تشکیل می دهد.تکنولوژی بدون فرهنگ انسان را به ماشین تبدیل می کند. بی شک علت سرگردانی بسیاری ، همین دور بودن از فرهنگ و ناآگاهی از ویژگی های  ملی است. فرهنگ سرچشمه عشق به زیبایی، دوستی، راستی و نیکی است و آنجا که هنر و فرهنگ نباشد، بشر در خطر تباهی و زوال است.

فرهنگ و ادب سرزمین کهنسال ایران یکی از غنی ترین و گسترده ترین فرهنگ هادر جهان است، سابقه این فرهنگ بارور و نامدار، چنان که از لا به لای “یشت ها” به چشم می خورد ، به دوران زندگی مشترک هند و ایران می پیوندد. از جهت برخورداری از دین و عرفان و فلسفه ، ایران کشوری است که نخستین دین یکتاپرستی (توحیدی)را با  همه ارزش های عالی و اصول اخلاقی و مبانی عقلی آن به جهانیان پیشکش کرد.

ایران سرزمین آیین ها و دین های بزرگی از جمله آیین های زرتشت ، میترا، مانی، مزدک ، و شیعه نیز هست. پیدایش اشو زرتشت و پذیرش پیام او در ایران ، رویدادی بزرگ بود.

کشور ما از جهت شعر و ادبیات نیز غنی است و  شهرت جهانگیر دارد.اشعار خداوندگاران سخن پارسی چون فردوسی ، سعدی، حافظ، و صدها شاعر نامدار دیگر، همه جا دل ها را به هیجان  می آورد و اندیشه ها را به اعلی مرتبه کمال می رسانند و به  ما را در انجام وظیفه انسانی خود الهام می بخشد.

ایرانیان گروهی از آریایی ها هستند که پس از مهاجرت به بخش های بلند سرزمین های واقع در جنوب دریای مازندران، این سرزمین ها را ایران نام نهادند، که طبق نوشته های باستانی چون اوستا به معنی سرزمین آریایی ها است.

قبل از مهاجرت ، اجتماع اقوام آریایی هند و ایرانی به سه طبقه تقسیم شده بودند:

1- روحانیون

2- جنگ جویان

3- کشاورزان

   این طبقه بندی اجتماعی در پرستش مذهبی نیز رعایت می شده؛ یعنی هر یک از آن طبقات اجتماعی، خدایان ویژه خود را داشته اند. یکی از این خدایان “مهر ” نام دارد. مهر را در  قدیم ترین دست نوشته ها ی ایران باستان یعنی اوستا، و در هندوستان در “ودا” می یابیم.

آیین مهر یکی از کهن ترین دین های جهان است و از جمله دین های راز آمیز به شمار می رود.

آیین مهر بر ادبیات هزار ساله فارسی چه نظم و چه نثر تأثیر فراوان نهاده است. تأثیر این آیین باستان تنها در شاهنامه فردوسی، گرشاسب نامه ، قابوس نامه و سیاست نامه خلاصه  نمی شود، بلکه می توان گفت ادبیات فارسی همیشه با نشان و علامت ایران باستان آراسته شده است.

فصل اول: کلیات

1-1- بیان مسأله

ایرانیان همواره مردمی خداشناس بوده‌اند. ایران فرهنگ بسیاری از کشورها را در بر می‌گیرد که شاهنامه در آنها بخشی از میراث فرهنگی شان است. از سوی دیگر ریشه هر جنگی در اختلاف نهفته است. یافتن ریشه‌های مشترک به کاهش اختلاف و در پی آن گسترش آرامش و دوستی خواهد انجامید. از آنجا که سراینده شاهنامه، حکیم توس، در کودکی فرهنگ را از موبدان زرتشتی آموخته، به نظر می‌رسد که دین زرتشتی بر دیدگاه شاهنامه در باره خداوند اثر گذاشته باشد. بنا بر شاهنامه، فردوسی مسلمانی شیعه بوده، از این رو به نظر می‌رسد که سراینده شاهنامه تفاوت چندانی در خداشناسی این دو دین ندیده باشد. نگارنده بر آن است که با بررسی خداشناسی شاهنامه، تاثیر دین زرتشتی بر دیدگاه شاهنامه در این باره را بررسی نماید.

2-1- اهمیت تحقیق

بحث خداشناسی در شاهنامه و دین زرتشت از جمله مباحث مهم در میان تمامی جوامع ادبی واساطیر گذشته بشر بوده که بیانگر اهمیت این موضوع درسرنوشت نهایی انسان است. در این پژوهش سعی برآن شده تا با یک شیوه مطالعاتی تطبیقی- تحلیلی، خداشناسی را در شاهنامه و دین زرتشت با تأکید برمسائلی چون: یکتاپرستی، عرفان، مرگ و رستاخیز و … مورد بررسی قرار گیرد .

3-1- اهداف تحقیق

1- دانایی رمز جلوگیری از جنگ و گسترش آشتی و دوستی میان مردم است.

2- یافتن ریشه‌های مشترک به همگرایی مردم و کشورها خواهد انجامید.

3- شاهنامه میراث فرهنگی مشترک کشورهای ایرانی است.

4- شناخت بن‌مایه، اندازه و نوع خداشناسی شاهنامه.

4-1- پرسش های تحقیق

1- دیدگاه شاهنامه در مورد خداشناسی چیست؟

2- دیدگاه شاهنامه در مورد خیر و شر چیست؟

3- دیدگاه گاتها در مورد خیر و شر چیست؟

5-1- فرضیه تحقیق

خداشناسی زرتشتی بر خداشناسی شاهنامه اثر گذاشته است.

6-1- روش کار تحقیق

روش توصیفی است هدف از انجام روش توصیفی، توصیف واقعی و منظم خصوصیات یک موضوع است به عبارتی دیگر محقق در این گونه تحقیقات سعی می کند تا آنچه هست را بدون هیچ گونه دخالت گزارش دهد و نتایج عینی از  موقعیت بگیرد. تحقیق توصیفی آنچه را که هست توصیف و تفسیر میکند. نخست شاهنامه بررسی و همه بیت‌هایی که موضوع خداشناسی در آنها هست، گردآوری و دسته بندی خواهند شد. کوشش خواهد شد که دیدگاه شاهنامه در باره خدا از درون این بیت‌ها شناخته شود. پس از آن خداشناسی زرتشتی در منابع دینی زرتشتی با همکاری یک نفر موبد پژوهشگر و نویسنده زرتشتی که مورد تایید انجمن زرتشتیان کرمان است، بررسی خواهد شد. منابع زرتشتیان به ترتیب گات‌ها (کتاب آسمانی ایشان)، اوستا (کتاب مقدس ایشان)، پند نامه موبدان و کتاب‌هایی چون دینکرد و مینوی خرد است. در پایان هماهنگی یا ناهماهنگی این دو دیدگاه نشان داده خواهد شد.

7-1- پیشینه تحقیق

بنابر پژوهش موبد یار غیبی (1386)، اهورا به معنای هستی بخش و مزدا به معنای دانا نام برگزیده دین زرتشتی برای خداوند است. او که آغاز و پایان هستی است، نخست هنجار هستی(اردیبهشت) سپس هستی را بر پایه این هنجار آفریده است. هستی را آزاد گذاشته تا بر پایه این هنجار خود گردان باشد.به همه مردم آزادی و ابزارهای شایسته و بایسته داده شده تا خودش راهش را برگزیند. خرد، دین(به معنای بینش)آموزگار خدایی(پیامبر)، آموزگار مردمی(دانشمند)، راهنمای درونی(فره ایزدی، آتش اهورایی)،از این ابزارها هستند. خداوند به مردم توانایی نیک و بد بودن(سپنتامن و اهرمن) داده و آنها را میان بهمن و دشمن بودن آزاد گذاشته است. سرنوشت هرکس(بهشت و دوزخ)نیز بر این پایه به دست خود او نوشته می شود. در گات ها با خرد و اندیشه نیک میتوان خدا را در آغاز و پایان هستی دید. او سرچشمه خرد و اندیشه،آفریننده هستی،داور دادگر کردار مردم، دانای هر آشکار و نهان،پاداش دهنده و پادافره کننده و مانند آن است (شهزادی،1367،ص 22). از این روی ایرانیان همواره خود را در پیشگاه خداوند دانسته، میکوشیده اند تا برای رستگاری او را خشنود سازند. او را دلدارانه دوست دارند و ستایش و نیایش می کنند(غیبی،1390،ص23).این هستی بخش دانا ،به ویژه در فرهنگ ساسانی به خدایی با چندین دستیار و ایزد برای نگهداری از بخش های گوناگون هستی دگرگون می شود (آشتیانی، ص132،141،167، رضی،1360، ص81).او که در گات ها آزادی به مردم داده است، در فرهنگ ساسانی سرنوشت آنها راچنان می نویسد که هیچ کس توان دگرگون کردن آن را ندارد و باید سرنوشت را