2-2-4- معیارهای تشخیص میزان و نحوه فعالیت یك بورس…………………………………………. 12

2-2-5- مزایای سرمایه­گذاری در بورس……………………………………………………………………. 13

2-2-6- مزایای ورود به بورس برای شرکت­ها……………………………………………………………. 14

2-2-7- مؤلفه­های اصلی بورس اوراق بهادار……………………………………………………………… 14

2-2-8- روش­های ورود به بورس اوراق بهادار………………………………………………………….. 16

2-2-9- روش­های تحلیل اوراق بهادار……………………………………………………………………… 16

2-2-10- مقررات حاكم بر بازار بورس اوراق بهادار……………………………………………………. 18

2-3- سهام عادی…………………………………………………………………………………………………. 25

2-3-1- مفهوم سهام و سهام عادی………………………………………………………………………….. 25

2-3-1-1- مفاهیم مرتبط با سهام عادی…………………………………………………………………….. 25

2-3-1-1-1- حق مالكیت……………………………………………………………………………………. 25

2-3-1-1-2- سررسید سهام عادی………………………………………………………………………….. 26

2-3-1-1-3- حق رأی………………………………………………………………………………………… 26

2-3-1-1-4- ارزش دفتری…………………………………………………………………………………… 27

2-3-1-1-5- حق تقدم خرید سهام ……………………………………………………………………….. 27

2-3-1-1-6- تعیین ارزش سهام عادی…………………………………………………………………….. 28

2-3-2- نحوه تصمیم گیری خریداران سهام عادی در بورس اوراق بهادار …………………………. 29

2-3-2-1- انتخاب سهام………………………………………………………………………………………. 29

2-3-2-1-1- انواع تجزیه و تحلیل بنیادی……………………………………………………………….. 30

2-3-2-2- تعیین ارزش سهام عادی………………………………………………………………………… 35

2-3-2-2-1- براساس سود………………………………………………………………………………….. 35

2-3-2-2-2- براساسسود سهام پرداختی……………………………………………………………….. 36

2-4- عوامل تأثیرگذار بر انتخاب سهام توسط سرمایه­گذاران……………………………………………. 38

2-4-1- مفهوم سرمایه­گذاری………………………………………………………………………………….. 38

2-4-2- راهبردهای سرمایه­گذاری……………………………………………………………………………. 38

2-4-3- مدل­های تصمیم­گیری سرمایه­گذاران………………………………………………………………. 39

2-4-3-1- مدل تصمیم­گیری اقتصادی عقلائی……………………………………………………………. 39

2-4-3-2- مدل اقتصادی رفتاری……………………………………………………………………………. 39

2-4-3-3- مدل نوین مالی…………………………………………………………………………………….. 39

2-4-3-4- مدل / تئوری چشم انداز ……………………………………………………………………….. 40

2-4-4- نظریات تأثیرگذار بر رفتار سرمایه­گذاران………………………………………………………… 42

2-4-4-1- عوامل استراتژیک مکمل در بازار مالی………………………………………………………. 42

2-4-4-2- نظریات جمعیتی و مدل­های آموزشی……………………………………………………….. 42

2-4-4-3- نظریه بازی­های هماهنگ……………………………………………………………………….. 42

2-4-5- عوامل مؤثر بر سرمایه­گذاری سهام………………………………………………………………… 42

2-4-5-1- ویژگی­های سرمایه گذاران………………………………………………………………………. 49

2-4-5-2- ویژگی­های بازار سرمایه…………………………………………………………………………. 51

2-4-5-6- بررسی صورت های مالی اساسی………………………………………………………………. 60

2-4-5-7- بررسی نسبت های مالی………………………………………………………………………….. 61

2-5- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………. 66

2-5-1- پژوهش­های انجام شده در ایران…………………………………………………………………… 66

2-5-2- پژوهش­های انجام شده در جهان………………………………………………………………….. 72

2-6- مدل مفهومی تحقیق………………………………………………………………………………………. 75

2-7- جمع­بندی…………………………………………………………………………………………………… 76

فصل سوّم: مواد و روش ها

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………… 77

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 78

3-3- فرآیند تحقیق………………………………………………………………………………………………. 78

3-3-1- شناسایی عوامل موثر بر تصمیم­گیری سهامداران در خرید سهام عادی …………………… 78

3-3-1-1- استخراج شاخص های اولیه براساس سابقه پژوهش……………………………………….. 78

3-3-2- جمع آوری داده های تحقیق…………………………………………………………………………. 80

3-3-3- تحلیل داده های تحقیق……………………………………………………………………………….. 80

3-4- جامعه آماری……………………………………………………………………………………………….. 81

3-5- نمونه آماری………………………………………………………………………………………………… 82

3-6- روش گردآوری داده­ها………………………………………………………………………………….. 82

3-7- روایی پرسشنامه…………………………………………………………………………………………… 82

3-7-1-تحلیل عاملی……………………………………………………………………………………………. 83

3-8- پایایی پرسشنامه…………………………………………………………………………………………… 85

3-9- روش­ها و تکنیک­های تجزیه و تحلیل داده­ها ……………………………………………………… 85

3-9-1-تکنیک تاپسیس……………………………………………………………………………………….. 86

3-9-2- تکنیک تحلیل سلسله مراتبی (AHP)…………………………………………………………… 88

3-9-2-1- اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی……………………………………………………………. 88

3-10- فرضیّات نهایی پژوهش……………………………………………………………………………….. 89

3-11- جمع­بندی………………………………………………………………………………………………… 89

فصل چهارم: نتایج

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………. 90

4-1- بخش اوّل: نمونه­گیری و آمار توصیفی……………………………………………………………….. 91

4-1-1- نمونه­گیری سهامداران بورس اوراق بهادار تهران ……………………………………………… 91

4-1-2- توصیف آماری مربوط به نمونه آماری …………………………………………………………… 91

4-2- بخش دوّم: سنجش پایایی و روایی ابزار تحقیق…………………………………………………… 96

4-2-1- پایایی پرسشنامه پژوهش……………………………………………………………………………. 96

4-2-2- روایی پرسشنامه پژوهش……………………………………………………………………………. 97

4-3- بخش سوّم: تحلیل آماری پرسشنامه اهمّیت شاخصها……………………………………………. 100

4-3-1- تحلیل پرسشنامه اهمیّت شاخصها………………………………………………………………… 100

4-4- بخش چهارم: اولویت­بندی ابعاد و شاخصها……………………………………………………….. 106

4-5- نتیجه­گیری ……………………………………………………………………………………………….. 109

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

– مقدمه……………………………………………………………………………………………………………… 110

5-1- تشریح تحلیل­های آماری و نتایج تحقیق……………………………………………………………. 110

5-2- پاسخ به سوالات و فرضیات پژوهش……………………………………………………………….. 113

5-3- پیشنهادات برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………….. 114

پیوست …………………………………………………………………………………………………………….. 116

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………………. 122

چكیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………….. 130

فهرست جدول ها

عنوان صفحه

جدول2-1- حداقل ضوابط وشرایط پذیرش سهام شرکت ها درسازمان بورس اوراق بهادار……. 15

جدول2-2- عوامل تأثیرگذاربرانتخاب سهام سرمایه گذاران حقیقی دربورس اوراق بهادارتهران… 58

جدول2-3- عوامل تأثیرگذاربرتصمیم سرمایه گذاران دربورس اوراق بهادار…………………………. 59

جدول2-4- فاکتورهای مؤثربرتصمیم گیری سرمایه گذاران واهمیت نسبی هرکدام ازآنها…………. 66

جدول2-5- رتبه بندی گروه های تأثیرگذاربرتصمیم خریدوفروش سهام سرمایه گذاران فردی … 57

جدول3-1- شاخصهاوابعاد مؤثربرتصمیمگیری سهامداران درخریدسهام عادی……………………… 79

جدول4-1- داده های مربوط به مشخصات سنی نمونه آماری …………………………………………. 92

جدول4-2- داده های مربوط به مشخصات جنسیت نمونه آماری ………………………………….. 93

جدول4-3- داده های مربوط به مشخصات سطح تحصیلات نمونه آماری…………………………… 94

جدول4-4- داده های مربوط به مشخصات سابقه کاری…………………………………………………. 95

جدول4-5- آزمون آلفای کرونباخ(قابلیت اعتمادپرسش نامه) برای پرسشنامه عوامل مؤثر

برتصمیم گیری سهامداران……………………………………………………………………………………….. 96

جدول4-6- آزمون KMO وبارتلت درموردشاخص های پرسشنامه ………………………………… 97

جدول4-7- واریانس هرشاخص درپرسشنامه عوامل مؤثربرتصمیم گیری سهامداران……………… 98

جدول4-8- بارعاملی هرشاخص درپرسشنامه عوامل مؤثربرتصمیم گیری سهامداران ……………. 99

جدول4-9- آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای پرسشنامه عوامل مؤثربرتصمیم گیری سهامداران 101

جدول4-10- میانگین وانحراف معیار اهمیت عوامل مؤثربرتصمیم گیری سهامداران……………… 101

جدول4-11- یافته های برآمده ازفرضیه 1………………………………………………………………… 102

جدول4-12- یافته های برآمده ازفرضیه 2………………………………………………………………… 103

جدول4-13- یافته های برآمده ازفرضیه 3………………………………………………………………… 103

جدول4-14- یافته های برآمده ازفرضیه 4………………………………………………………………… 104

جدول4-15- یافته های حاصل از تحلیل واریانس ابعاد پرسش نامه عوامل مؤثر

برتصمیم گیری سهامداران………………………………………………………………………………………. 105

جدول4-16- یافته های حاصل از آزمونLSD ابعادپرسش نامه عوامل مؤثر

برتصمیم گیری سهامداران………………………………………………………………………………………. 105

جدول4-17- اولویت بندی اهمیت شاخصهای مؤثربرتصمیم گیری خرید سهامداران………….. 106

جدول4-18- رتبه بندی و وزن عوامل مؤثربرتصمیم گیری سرمایه گذاران…………………………. 108

فهرست شکل ها

عنوان صفحه

شکل2-1- چرخه صنعت……………………………………………………………………………………….. 32

شکل2-2- تابع ارزش…………………………………………………………………………………………… 40

شکل 2-3- مدل تأثیرارتباطات بازاریابی شرکت ها برتصمیم خرید سهام……………………………. 69

شکل2-4- وضعیت ارتباط عوامل مختلف بانرخ بازده موردانتظاروتصمیم گیری…………………… 70

شکل2-5- مدل مفهومی پژوهش……………………………………………………………………………… 70

شکل2-6- رابطه بین تصویر وعملکرد……………………………………………………………………….. 74

شکل2-7- عوامل مؤثربرتصمیم گیری خرید سهام………………………………………………………… 75

شکل3-1- فرآیند تحقیق………………………………………………………………………………………… 81

شکل4-1- توصیف شماتیک مربوط به مشخصات سنی نمونه آماری…………………………………. 92

شکل 4-2- توصیف شماتیک مربوط به مشخصات جنسیت نمونه آماری……………………………. 93

شکل 4-3- توصیف شماتیک مربوط به مشخصات سطح تحصیلات نمونه آماری…………………. 94

شکل 4-4- توصیف شماتیک مربوط به مشخصات سابقه کاری……………………………………….. 95

شکل 4-5- سلسله مراتب عوامل مؤثربر تصمیم گیری خریدسهامداران……………………………… 108

شکل 4-6- میانگین هندسی مقایسات زوجی نظرات پاسخ دهندگان ……………………………….. 108

شکل 4-7- وزن هریک ازعوامل مؤثربرتصمیم گیری سهامداران…………………………………….. 109

چکیده:

اصولا سرمایه­گذاران باید بررسی­های وسیعی در موقع خرید یا فروش سهام عادی انجام دهند. زیرا آنها نقدترین دارایی خود را به سهام تبدیل می­کنند و در صورت عدم توجه به مواردی خاص، نتایج مطلوبی از آن سرمایه­گذاری دریافت نخواهند کرد. از همین رو این تحقیق بر آن است تا درجه اهمیّت عوامل مذکور از قبیل عوامل مالی درسطح شرکت، عوامل سیاسی، عوامل اقتصادی و عوامل روانی بازار را مشخص کند تا از یک سو به سرمایه­گذاران نوپا کمک نماید تا بر اساس شاخصهایی که سرمایه­گذاران باتجربه از آن استفاده می­کنند، تصمیم بگیرند و از سوی دیگر در مقابل عوامل روانی بازار همچون شایعات بازار که منجر به نوسانات کوتاه مدت میشود، عکس­العمل مناسبی نشان دهند. در این مطالعه دو گروه افراد مورد بررسی قرار گرفتند. در بخش اول پس از نمونه­گیری از سهامداران بورس اوراق بهادار تهران که در دوره یک ماهه پژوهش به سالن بورس مراجعه کرده بودند، تعداد 262 پرسشنامه کامل مبنای تحلیل قرار گرفت و پس از تائید روایی و پایایی پرسشنامه 37 سوالی تحقیق، اثرگذاری معنادار کلیه ابعاد بر تصمیم­گیری خرید سهامداران به اثبات رسید و از سوی دیگر، نتایج تحلیل واریانس نشان داد که بین اهمیّت این ابعاد اختلاف معناداری وجود دارد. نتایج تکنیک تاپسیس حاکی از این امر بود که به عقیده سهامداران شاخصهایی همانند (اطمینان به داده­های منتشر شده مالی شرکتها)، (اعتقاد به پیروی جریان آتی و بازدهی از عملکرد گذشته)، (پیگیری گزارش­های فصلی و داده­های منتشر شده از سوی شرکت­ها)، (اخبار منتشرشده از مجامع شرکت­ها) و (پیگیری اخبار سیاسی و تأثیر آن بر بازار سهام) از بیشترین اهمیت در شکل­دهی تصمیم­گیری آنان برخوردار است اما شاخصهایی همانند (توصیه دوستان و آشنایان)، (تأثیر تحولات سیاسی خارج بر شاخص­های بورس) و (اطلاع از میانگین نرخ تورم و جریان آن) از کمترین اهمیت در این تصمیم­گیری برخوردارند. همانگونه که مشاهده میگردد، سه عامل اول همگی در زمره عوامل مالی در سطح شرکت قرار دارند. برای کسب نتایج دقیق­تر، پرسشنامه مقایسات زوجی نیز بین خبرگان بورس توزیع شد. بدین منظور در این تحقیق از نظرات 11 نفر از مدیران عالی و میانی شرکتهای کارگزاری بورس از جمله شرکت کارگزاری مفید، پارسیان، آریابورس، اعتماد سروش، آگاه و آپادانا استفاده نمودیم که بر اساس مقایسات زوجی، عوامل مالی در سطح شرکت، عوامل اقتصادی، سیاسی و عوامل روانی بازار به ترتیب از بیشترین اهمیت برخوردارند. نتایج این تحقیق بیانگر این است کهافشای اطلاعات مالیدارای تاثیرگذاری بالایی در تصمیم­گیری خرید سهامداران است و این نتیجه با نتایج تحقیقات قبلی در یک راستا قرار دارد و محققین در تحقیقات پیشین اثبات نموده­اند که هر سه بُعد شفافیت یعنیافشای اطلاعاتمالی و شفافیت ساختار مالكیت و شفافیت ساختار هیئت مدیره بر رفتار سرمایه گذاران در بورس تأثیرگذار است، اگرچه سرمایه گذاران بیش از هر چیز به افشای اطلاعات مالی اهمیت می دهند.

کلمات کلیدی:عوامل موثر بر تصمیم­گیری سهامداران، خرید سهام عادی، بورس اوراق بهادار تهران، تکنیک های تصمیم گیری

فصل اوّل

کلیّات تحقیق

1-1- مقدمه

وجود بازار سرمایه قوی، یکی از ارکان مهم رشد و توسعه اقتصادی است. این بازار با استفاده از مکانیسم­های درونی خود به تعیین قیمت عادلانه سهام و تخصیص بهینه سرمایه می­پردازد و پیشرفت و گسترش آن معیاری جهت رتبه­بندی کشورها از لحاظ توسعه اقتصادی تلقی می­شود(گاملیل و هرستین، 2010) امروزه با توجه به محدویت منابع اقتصادی در کشورهای جهان، تمام تلاش مدیران و مسئولین بر این است تا با صرف کمترین منابع به حداکثر نتایج مطلوب دست یابند. دست­اندرکاران و تصمیم گیرندگان عرصه مالی بین­الملل، همواره با این خطر مواجه هستند كه به هر دلیلی مشغول حل مساله­های كم اهمیت شده و از حل مساله­های كلیدی ملی خود غافل شوند كه نتیجه این اشتباه استراتژیك، هم اتلاف منابع خواهد بود و هم این كه امید و باور به بهبود، در جوامع تضعیف خواهد شد (ساعدی و مختاریان، 1388). لذا اولویت­بندی عوامل موثر بر سرمایه­گذاری در هر بخش از اقتصاد یکی ازكلیدی­ترین مساله­های هر کشور بوده و به امری انکارناپذیر تبدیل شده است.

نقش اصلی بورس اوراق بهادار، جذب و هدایت پس­اندازها و نقدینگی سرگردان و پراکنده در اقتصاد به سوی مسیرهای بهینه آن است. به گونه­ای که منجر به تخصیص بهینه منابع کمیاب مالی شود که این امر مهم، منوط به شناسایی اولویتهای سرمایه­گذاری می باشد(دانیل و همكاران، 2002).از طرف دیگر، هرچه میزان این اولویت­ها به واقعیت بازار در طولانی مدت نزدیک­تر باشد، به همان اندازه اطمینان سرمایه­گذاران نسبت به بورس بیشتر شده و رغبت آنها نیز برای سرمایه­گذاری افزایش خواهد یافت(آل- تامیمی، 2006).طی سالهای اخیر اقدامات مناسبی جهت پیشرفت، توسعه و افزایش شفافیت بورس اوراق بهادار تهران انجام گرفته است که توانسته است تا حدی، منجر به بهبود فرهنگ سهام­داری مردم شود. همچنین تعیین دلایل اولویت یک سرمایه­گذاری میتواند تاثیر دوچندانی بر شناسایی محدودیتهای موجود و اصلاح مسیر آتی توسعه بورس اوراق بهادار داشته باشد. این پژوهش بر آن است تا با شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر تصمیم گیری سهامداران در خرید سهام عادی، گامی در جهت بهبود انگیزاننده­های خرید سهام بردارد.

1-2- اهمیت موضوع (تعریف مساله ، هدف از اجراء و کاربرد نتایج تحقیق)

بر طبق تحقیقات به عمل آمده حدود 41 درصد از مردم کشورهای پیشرفته، سرمایه­گذاری مستقیم در سهام دارند و مالکیت مستقیم سهام 20 درصد و به شکل غیرمستقیم 34 درصد کل سرمایه گذاریها در جهان را در برمی­گیرد (كلارك-مورفی، سوتر[4]، 2004). گرچه این آمار در ایران کمتر از 20 درصد است ولی این روند رو به افزایش است و زمانی که سرمایه گذاری در صندوقهای قرض­الحسنه را نیز در نظر بگیریم با عدد 54 درصد مواجه خواهیم شد (ساعدی و مختاریان، 1388). امروزه سرمایه­گذاران برای انتخاب سرمایه­گذاری دامنه بسیار وسیعی دارند، اما تا به حال پژوهشهای محدودی در خصوص روش انتخاب از بین سرمایه­گذاری­های مختلف انجام گرفته است. تصمیمات مالی مردم روز به روز پیچیده­تر و پرمخاطره­تر می­شود در حالی که نتایج این تصمیمات بر شیوه زندگی مردم بسیار موثر است(سالتانا،2010). بیشتر نظریه­های مالی فرض می کنند که سرمایه­گذاران منطقاً به افزایش سرمایه خود می­اندیشند و به نشانه­های مالی توجه می کنند. سرمایه­گذاران هنگام انتخاب سرمایه­گذاری به طور اولیه ریسک و بازده آن را با سرمایه­گذاریهای بالقوه دیگری که میتوانند انجام دهند، مقایسه می­کنند. ضمن اینکه سطح ریسکی که سرمایه­گذاران حاضر به تحمل آن هستند بستگی به خصوصیات و ویژگیهای روانی آنها دارد(مریكاس و همكاران، 2004). به هرحال یک سرمایه­گذار منطقی در صورت تشابه ریسک دو سرمایه­گذاری، سرمایه­گذاری با ریسک کمتر را انتخاب نخواهد کرد. بیشتر پژوهشهای اخیر در مورد روانشناسی مالی بیان کرده­اند که تصمیمات سرمایه­گذاران ممکن است تحت تاثیر عوامل رفتاری داخلی از قبیل خودشناسی و عوامل رفتاری خارجی مانند نحوه انتخاب یک سرمایه­گذاری قرار گیرد(لی و همكاران، 2008). اصولاً سرمایه­گذاران باید بررسی­های وسیعی در موقع خرید یا فروش سهام عادی انجام دهند. زیرا آنها نقدترین دارایی خود را به سهام تبدیل می­کنند و در صورت عدم توجه به مواردی خاص، نتایج مطلوبی از آن سرمایه­گذاری دریافت نخواهند کرد. از همین رو این تحقیق بر آن است تا درجه اهمیّت عوامل مذکور از قبیل عوامل روانی بازار، اقتصادی، سیاسی و غیره را مشخص کند تا از یک سو به سرمایه­گذاران نوپا کمک نماید تا بر اساس شاخصهایی که سرمایه­گذاران باتجربه از آن استفاده میکنند، تصمیم­گیری نمایند و از سوی دیگر در مقابل عوامل روانی بازار همچون شایعات بازار که منجر به نوسانات کوتاه مدت می­شود، عکس العمل مناسبی نشان دهند.

1-3- اهداف پژوهش

اهداف این تحقیق را می­توان در دو بعد کلی و اختصاصی مورد بررسی قرار داد. اهدف این پایان­نامه به صورت کلی عبارت است از:

• شناسایی مهمترین شاخصهای مالی و غیرمالی موثر بر تصمیم­گیری در خرید سهام عادی در بورس اوراق بهادار تهران

• رتبه بندی این شاخصها با استفاده از تکنیک TOPSIS

• رتبه بندی ابعاد کلی با استفاده ازتکنیک AHP

و مهمترین هدف اختصاصی که انجام این تحقیق به دنبال دارد عبارت است از:

بررسی عوامل مالی و غیرمالی (روانی) تأثیرگذار بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران به هنگام خرید و انتخاب سهام در بورس اوراق بهادار و رتبه­بندی اهمیت این عوامل. در نهایت این تحقیق به دنبال این است تا راهکارهایی را به شرکت­های عرضه کننده سهام ارائه نماید تا بتوانند بر عوامل مهم از نظر سرمایه­گذاران که در انتخاب سهام توسط آن­ها تأثیر دارد، اثر گذاشته و آن­ها را در شرکت خود ارتقا بخشند.

1-4- فرضیات (یا سئوالات پژوهشی)

1-4-1- سؤالات اصلی پژوهش