خشکسالی، کمبود آب و اثرات آن بر تولیدات کشاورزی و توسعه اقتصادی یکی از نگرانی های عمده جهانی محسوب می شوند و از بزرگترین چالش هایی هستند كه توسعه ی كشاورزی كشور در حال و آینده با آن مواجه خواهد بود (امامی بیستگانی و سیادت، 1388؛ لیو و همکاران،2008). خشکسالی در چند دهه اخیر یک پدیده شایع و یکی از علل اصلی کاهش تولید بوده است (حیاتی و همکاران،2010). همچنین خشكسالی در مقایسه با سایر بلایای طبیعی مانند: سیل، آتشفشان، طوفان و حتی زلزله، بیشترین خسارت را در سال های گذشته در كشور به جا نهاده است و این در حالی است كه به دلیل بطئی بودن روند وقوع آن و نمایان شدن تأثیر تخریبی آن پس از مدت زمان نسبتأ طولانی، كمتر مورد توجه و حساسیت برنامه ریزان و سیاستگذاران برای مطالعه، بررسی و نحوه برخورد با آن قرار گرفته است (حیاتی و همکاران،1388 ؛ دهزاد و همکاران،1388؛ وزارت جهاد کشاورزی استان خوزستان، 1390).
خشكسالی طی دوره های مختلف، همه بخش های کشور به خصوص بخش كشاورزی را با خود درگیر ساخته است (تقوایی ابریشمی،1388). معیشت در جامعه وابسته به بخش کشاورزی است و بیش از 75 درصد محصولات کشاورزی در مناطق روستایی تولید می­ شود در حالی که بخش کشاورزی وابسته به آب و هوا می باشد و تنوع آب و هوا به شدت تولید محصول را تحت تأثیر قرار می­دهد. خشکسالی از طریق تأثیرگذاری بر فرایندهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی جامعه، منجر به آسیب پذیری جامعه می شود و با توجه به اینکه اقتصاد روستایی اتّكای قابل توجهی به فعالیت های كشاورزی دارد، شعاع تأثیر پدیده ی خشكسالی در مناطق روستایی، بیش از نقاط دیگر بوده است. اثرات و پیامدهای خشکسالی معمولأ ابتدا بر کشاورزی، تولید مواد غذایی، منابع آبی و در نتیجه بر زندگی و معیشت کشاورزان که ذی­نفعان کلیدی و تولید کنندگان اصلی محصولات کشاورزی و مواد غذایی هستند ظاهر می شود و به طور مستقیم زندگی و الگوهای معیشت روزانه آن ها را تحت تأثیر قرار­می دهد و منجر به آسیب پذیری خانوارهای کشاورزان و ناپایداری معیشت آنان می گردد (ویلهایت، 1993؛ صالح و مختاری،1386؛ زمانی و همکاران،1388؛ پور طاهری و همکاران،1389؛ پیتمن و همکاران،2011 ؛ حبیبا و همکاران،2012). علی رغم گستردگی و تنوع خسارات و آسیب های ناشی از خشکسالی، ماهیت چند بعدی و پویای آن ها موجب شده که مطالعه آسیب پذیری جوامع و بخش های مختلف نسبت به خشکسالی دشوار باشد درحالی که درک ماهیت آسیب پذیری، نقش مهمی در کاهش اثرات و پیامدهای خشکسالی دارد (کشاورز، 1389). تجزیه و تحلیل آسیب پذیری نسبت به خشکسالی در زمینه کشاورزی و امنیت غذایی جهانی، به ویژه با توجه به الگوهای افزایش مخاطرات اقلیمی برای کشورهای مستعد مخاطرات متفاوت در جهان، حیاتی است(جایانتی و همکاران،2013). اندرسون و وودرو (1998) نیز توسعه پایدار را فرایند كاستن از آسیب پذیری ها و افزایش ظرفیت های محلی تعریف كرده اند (پورطاهری و همکاران، 1389). بنابراین، سنجش آسیب پذیری کشاورزان نسبت به خشکسالی، گامی مهم در پرداختن به موضوع آسیب پذیری نسبت به خشکسالی در کشور است و می تواند به مدیریت خشکسالی کاهش گرا منجر شود (گیکن و همکاران،2012).

2-1 بیان مسئله

استان خوزستان یكی از قطب های اصلی فعالیت های كشاورزی كشور محسوب می شود (مینایی و همکاران،1388)، 80 درصد از کل سطح زیر کشت و 62 درصد از تولید غذای اصلی در جهان مربوط به کشت گندم است (مونگی و همکاران،2010). برآوردهای موجود نشان می دهد كه نیاز كشور به گندم تا سال 14700 از مرز20 میلیون تن در سال خواهد گذشت (کوچکی و نصیری،1387). گندم عمده ترین محصول زراعی در خوزستان بوده و رتبه دوم كشت این محصول در كشور به خوزستان اختصاص دارد. بر اساس آمار موجود در سال زراعی 1389- 1388 ، از كل اراضی زیر كشت گندم استان خوزستان( 889 هزار هكتار)، 605 هزار هكتار( 68 درصد) به گندم آبی و 284 هزار هکتار(32درصد) به گندم دیم اختصاص دارد. میانگین تولید كل گندم نیز حدود 1373 تن بوده كه سهم گندم آبی 1248 تن(91 درصد) و گندم دیم 124 هزار تن(9 درصد) می باشد (گوشه وغالبی،1391 و اداره آمار و فناوری اطلاعات جهاد کشاورزی استان خوزستان،1392).

بر اساس گزارش سازمان ملل در آینده ای نزدیک 31 کشور جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد و از ایران نیز به عنوان یکی از بحرانی ترین کشورهای درگیر کمبود آب در آینده نام برده می شود (پور طاهری و همکاران،1392). خشکسالی ها و كم آبی سال های اخیر باعث كاهش منابع آب با كیفیت مطلوب در خوزستان شده است و ناخواسته بهره برداری از منابع آب با كیفیت نامطلوب برای آبیاری گندم را افزایش داده است (گوشه و غالبی،1391) همین امر سبب شده استان خوزستان با داشتن رتبه دوم در تولید گندم در كشورمان، قسمت بزرگی از تولید گندم خود را از دست بدهد (تقوایی ابریشمی، 1388). سطح زیر كشت گندم در كشور ما بسیار بالا است (میران زاده و امام،1388) و تولید آن به ویژه به صورت کشت دیم وابستگی بالایی با مقدار نزولات جوی و برخی از عوامل اقلیمی دارد. در استان خوزستان به علت خشکسالی، كافی نبودن بارندگی و توزیع نامناسب باران در سال های اخیر ، سطوح چشمگیری از گندم زارها، قابل برداشت نبوده و یا عملكرد كمی دارند كه میزان تولید كل گندم كشور را تحت تأثیر قرار داده است(تاتاری و همکاران،1390). خشکسالی نه تنها باعث خسارات کشاورزی برای کشاورزان می­ شود بلکه درآمد آن ها، فرصت های شغلی و نهاده ها و سرمایه گذاری آن ها را در بخش کشاورزی کاهش می دهد (حبیبه و همکاران،2012). این خسارات ادامه آسیب پذیری کشاورزان نسبت به خشکسالی را نشان می­دهد (گیکن و همکاران،2012) و كاهش خسارات نیازمند فهم صحیح علل و راه حل های مناسب می باشد که در این زمینه، آسیب پذیری به عنوان تعیین كننده اصلی معرفی می شود (افتخاری و همکاران، 1387).

آسیب پذیری نسبت به خشکسالی حاصل مجموعه ای پیچیده، چندگانه و همبسته از عوامل اجتماعی- اقتصادی است که مطالعه آن را دشوار می کند. درحالی که تبیین آسیب پذیری و عوامل اثرگذار بر آن، عامل کلیدی در کاهش اثر بخش خسارات خشکسالی به شمار می رود (بریکمن، 2006؛کشاورز، 1389؛ وزارت جهاد کشاورزی، 1390). از این رو ، شناخت میزان آسیب پذیری نسبت به خشکسالی کشاورزان و خانوارهای آنان برای نیل به جامعه ای پایدار ضروری می باشد. با توجه به این­که بررسی آسیب پذیری نسبت به خشکسالی به صورت عادی در سطح محلی اتفاق می­افتد، مطالعات فاجعه باید قادر به تبیین ماهیت آسیب پذیری در سطح محلی و به ویژه در سطح خانوار باشند (لیو و همکاران، 2008

[1] Liu et al.

[2] Hayati et al.

[3] Wilhite

[4] Pitman et al.

[5] Habiba et al.

[6] Vulnerability

[7] Jayanthi et al.

[8] Anderson & Woodrow

[9]

[10] Guiqin et al.

[11] Brikmann

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند