نکاح به معنای عقد زناشویی می­باشد؛ سپس برای جماع استعاره شده است.

یکی از شاهکارهای خلقت مرد و زن که از تدبیرهای حکیمانه خالق هستی به شمار می­رود، جاذبه و کششی است که بین زن و مرد وجود دارد. زمانی که این جذب و انجذاب در پیوند ازدواج ظهور پیدا می­ کند، منشأ تکالیف وحقوق برای هر یک از زن ومرد می شود و خدا زن و مرد را آرام جان یکدیگرآفریده، و مهر و محبت هر یک را در دل دیگری قرار داده است.

با توجه به اهمیت مطالعه تطبیقی موضوع نکاح، این مسأله از سه دیدگاه «تورات، انجیل و قرآن کریم» مورد بررسی قرار گرفته که در قالب کلیات، مفاهیم و احکام نکاح به بیان تفاوت­ها وشباهت­ها پرداخته شده است.

قبل ازتوصیف وتبیین فلسفه وبیان اهمیت واهداف نکاح در قرآن وعهدین(تورات،انجیل) توجه به این نکته ضرورت دارد:

 در این بررسی به نظریه ودیدگاه ­های دینی «یهودیت، مسیحیت و اسلام» در خصوص نکاح براساس کتب مقدس یعنی عهد قدیم و عهد جدید و قرآن کریم پرداخته می­ شود و به فرهنگ رایج و آداب و رسوم متداول (که منشأ دینی ندارد)در بین«یهودیان، مسیحیان و مسلمانان» درازدواج توجه نمی­ شود به بیان دیگر، آنچه در این نوشتار ملاحظه می­ شود، فرهنگ رایج و آداب و رسوم بومی و اجتماعی متداول و مرسوم در جامعه­ «یهودی، مسیحی و اسلام» نیست؛ بلکه آموزه­های برگرفته از منابع اصیل و متون قابل استنادی می­باشد که این متون با هم مقایسه می­شوند.

1- کلیات

• بیان مسأله

ازدواج یک سنت الهی و یک میل فطری است که قبل از تشریع، به حکم طبیعت در وجود انسان قرارداده شده است؛ به طوری که نه تنها انسان بلکه همه­ی موجودات بطور غریزی تمایل به این مسأله داشته و آن را در رأس اهداف زندگی خود قرار می­دهند. این مسأله در مورد انسان شکل ویژه­ای به خود می­گیرد، زیرا انسان دارای شعور و آگاهی است و از طرفی دارای میل جنسی و قوه­ی شهوانی است، پس به شکل مطلوب­تر درصدد تأمین این نیاز طبیعی بر می­آید، به این صورت که مانند سایر ابعاد نیازی خود، ازدواج او هم بر اساس قواعد و ضوابطی صورت می­گیرد.

البته سنت ازدواج گرچه امری اولاً طبیعی و ثانیاً عمومی است، اما در جوامع و فرهنگ­های مختلف دارای شرایط و قواعد متفاوتی می­باشد که عمدتاً ریشه در اعتقادات و باورهای آن مردم دارد. با توجه به الهی بودن سه دین«یهود، مسیحیت، اسلام» و وجود احکام مشترک در این سه دین و نیز تفاوت­هایی که در آن­ها وجود دارد لازم است به احکام نکاح ازجمله«تعریف نکاح، اهداف نکاح، نکاح با محارم و غیر محارم، تعدد زوجات، مَهر، نفقه، اذن دختر، اذن ولی،حضانت، سن ازدواج، فلسفه خواستگاری و نامزدی، عقد و مراسم ازدواج و… »را در قرآن و کتاب مقدس به صورت مقایسه­ای پرداخته شود، وضمن آشنایی با فرهنگ و سنت ازدواج در هرکدام از این شرایع مقدس، و مقایسه­ آن­ها، جهات برتری و نقص هریک را بر دیگری در این مسأله بیابیم و خصوصاً در این جایگاه « احکام نکاح در اسلام» را با مقایسه­ آن دو فرهنگ را بهتر بشناسیم، و بتوانیم حقانیت قرآن کریم و برتری آن را اثبات کنیم.

چنان که واضح است «یهود، مسیحیت، اسلام » سه دین برجسته­ی الهی و آسمانی هستند و هر سه مدعی اصلاح و تربیت بشر و هدایت انسان به سمت کمال و تعالی می­باشند و« نکاح» نیز یکی از عوامل و از برجسته­ترین ومؤثرترین عامل در رهسپاری انسان به سوی کمال و تعالی است. لذا این سه آیین آسمانی باید در این مورد سخنی و پیامی برای رهروان خود داشته باشند تا از رهگذر ازدواج صحیح و مناسب، مسیر ترقی و کمال را به روی پیروان خود بگشایند؛ چرا که نمی توان دین و مسلکی را یافت که در مورد یکی از مؤثر­ترین عوامل سعادت و کمال آدمی، حرف و سخنی نداشته باشد.

وجود مسائلی نظیر اهمیت نکاح و احکام متعدد آن در قرآن کریم، تأکید به تجرد در عهد جدید، مرد سالاری و احکام خاص نکاح در عهد قدیم از جمله مواردی است که باعث گردید بررسی تطبیقی نکاح و احکام آن از اهمیت ویژه­ای برخوردار گردد.

• سؤال اصلی تحقیق

احکام نکاح از منظر قرآن کریم و کتاب مقدس دارای چه اشتراکات و افتراقاتی می­باشند؟

1-3- فرضیه ­های تحقیق

1. نکاح از منظر انجیل توصیه نشده است.

1. قرآن کریم و کتاب مقدس در پرداختن مهریه و نفقه اتفاق نظر دارند.

1. در عهد قدیم رضایت دختر برای ازدواج شرط نیست اما در قرآن کریم شرط است.

1-4- سوابق مربوط

وقتی بعد از یهود، شریعت جدیدی به نام مسیحیت ظهور پیدا کرد در خیلی موارد احکام و برنامه­ها­ی آنها مورد مقایسه و ارزیابی واقع شد «هرچند که این دوشریعت خیلی اختلاف مبانی اساسی با هم ندارند و به تعبیر خودشان یکی عهد قدیم و دیگری که مکمل آن است عهد جدیداست». (انجیل متی 5:17) اما با تولد اسلام، این جریان درگیری افکار و عقاید و سنجش برتری میان آن­ها شدت و وسعت زیادی پیدا کرد، ازجمله در مورد مسأله ازدواج همان ابتدا اسلام با نظریه رهبانیت در یهود و مسیحیت مبارزه و مخالفت علنی کرد.

بعد از آن تاکنون همواره این مجادله­ها ومناظره­ها در میان صاحب نظران «یهود، مسیحیت و اسلام» وجود داشته است و گذشته از جلسه بحث و مناظره مقالات و مکتوبات متعددی در این زمینه تدوین شده است ازجمله:

در کتاب «اخلاق درشش دین جهان» ضمن بررسی مباحث مختلف اخلاقی در مبحث مستقلی مقایسه­ای اجمالی میان ادیان مختلف درباره ازدواج و خانواده انجام شده است. از جمله در یهودیت، ازدواج عقدی است میان دو نفر که بر اساس آن برکت خدا را طلب می­ کنند و این قرارداد کتبی، که از طرف شوهر به زن داده می­ شود، «کتوبه» نام دارد.مقصود از ازدواج، تقلید رابطه میان آدم و حواء است. برداشت مسیحیان آن است که خداوند، ازدواج را برای تنظیم رابطه­ای مناسب میان ذکور و اناث، ایجاد بهترین محیط برای پرورش فرزند و ثبات جامعه قرار داده است، در اسلام نکاح یک قرارداد اجتماعی مؤ یّد به تأیید الهی است. ازدواج یک شعیره «آداب و رسوم» نیست، بلکه یک قرارداد قانونی لازم­الاتباع میان یک مرد و یک زن است. (وقار،1378، صص 276،344،416)

درکتاب «زن از دیدگاه ادیان ومکاتب»، مسائل مربوط به زن اعم از ارث و ازدواج و… مورد بررسی قرار گرفته و خصوصاً در مباحث پراکنده­ای به مقایسه ازدواج در میان مکاتب مختلف پرداخته است، از جمله این­که در شریعت یهود، نسب بر این جاری بود که زن، بعد از مرگ شوهر باید با برادر شوهر ازدواج کند؛ در حالی که دین اسلام بر این مطلب تأکیدی نکرده است.(جمعی ازخواهران طلبه حوزه های علمیه،1379، ص 77)

 در کتاب «آشنایی با ادیان بزرگ» به مقایسه اسلام و سایر ادیان پرداخته و مقایسه جالب توجهی میان نکاح در اسلام و دیگر ادیان انجام گردیده است. از جمله این که در دین اسلام، بیشتر افرادی که ازدواج با آنان ممنوع است، محرم هستند و محرمیت به سبب قرابت، مصاهره و رضاع حاصل می­ شود. محرمیت در یهودیت و مسیحیت نیز تقریباً به همین شکل است، جز این که در یهودیت، ازدواج عمو با دختر برادر جایز است و در مسیحیت، ازدواج میان فرزندان عمو و عمه و دایی و خاله جایز نیست، مگر این که از طبقه بعد باشد. (توفیقی، 1379، ص282)

در کتاب «قرآن و کتاب مقدس: درون­مایه­های مشترک»، در مبحث نسبتاً جامعی به بررسی مقایسه­ای دیدگاه قرآن و کتاب مقدس در رابطه با مسأله ازدواج پرداخته شده است. از جمله این­که در دین اسلام منع شده ازدواج با خویشاوندان نسبی و سببی و هم­چنین در(باب 18 سفر لاویان) دین مسیحیت این مطلب ذکر شده است، و نیز در دین اسلام آمده با زنان مشرک ازدواج نکنید تا ایمان بیاورند؛ قطعاً کنیز با ایمان بهتر از زن مشرک است، هرچند زیبایی او شما را به شگفت آورد. و نیز در یهودیت به این مطلب اشاره شده است. (تهامی،1379،ص778)

در قرآن کریم در سوره­ی نساء آیه 19 آمده «ای کسانی که ایمان آوردید برای شما حلال نیست که زنان را به اکراه به ارث ببرید».

و همین طور در تورات در (سفر خروج باب 22 آیه 17)آمده « واگر پدرش هیچ راضی نشود که او را به وی بدهد به قدر مهر دوشیزه گان باو بسنجد».

در قرآن کریم در (طلاق آ/ 7) آمده « تا مرد دارا به وسعت نفقه­ی زن شیرده را دهد و کسی که تنگ دست است هم از آن­چه خدا به او داده انفاق کند».

و هم­چنین در تورات (سفر خروج باب 21 آیه 10)آمده « و اگر زن دیگری به جهت خود بگیرد نفقه وکسوة و حق مضاجعه او را کم نکند».

در انجیل متی (6-4:19)آمده: «مقصود خداوند برای زوج ازدواج کرده این بود که با تولید نسل، فرزندان زیاد شوند».

1-5- اهداف تحقیق

1. مقایسه دیدگاه ­های قرآن کریم و کتاب مقدس نسبت به ازدواج.

1. بیان شباهت­ها ی قرآن کریم و کتاب مقدس در احکام نکاح.

1. بیان تفاوت­ها ی قرآن کریم و کتاب مقدس در احکام نکاح  .

1-6- روش تحقیق

با توجه به نظری بودن این پژوهش، نوع روش تحقیق بر طبق استانداردهای تحقیق نظری می­باشد،که بر پایه مطالعات کتابخانه­ای انجام شده و از روش­های استدلال و تحلیل منطقی استفاده می­گردد، بدین صورت که به تشریح و توضیح مفاهیم اولیه و نظرات موجود پرداخته و با دسته بندی آراء و استدلال­ها به تبیین آن­ها می­پردازیم و با مقایسه بین آنها، بررسی و نقد و نتیجه ­گیری صورت می­گیرد که در این مسیر از تحلیل منطقی بر اساس معیارهای معتبر کمک گرفته می­ شود.

1-7-نوآوری تحقیق

این پژوهش از جهت تطبیقی بودن و استخراج اشتراکات و اختلاف نظرهای قرآن کریم و کتاب مقدس (تورات، انجیل) در موضوع نکاح قابل توجه و حائز اهمیت می­باشد.

1-8- دشواری های تحقیق

با توجه به موضوع پایان نامه و دور بودن محل اقامت از مراکز علمی و پژوهشی واقع در شهرستان قم و…، و کم بودن منابع مربوطه و چون موضوع کار نشده بود، توفیقی حاصل شد که سفری به شهر مقدس قم، صورت پذیرد و به مراکز زیر مراجعه شود.

1. کتابخانه تخصصی فقه و اصول قم.

1. کتابخانه حوزه علمیه– بخش فرق و مذاهب قم.

1. کتابخانه دانشگاه ادیان و مذاهب قم.

1. کتابخانه پژوهشکده باقرالعلوم قم.

1. کتابخانه پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی قم.

1. کتابخانه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) قم.

1. کتابخانه مرکز مطالعات زنان قم.

1. کتابخانه مرکز فرق و ادیان قم.

1. کتابخانه آیت الله سیستانی قم.

1. کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی قم.

1. کتابخانه سازمان تبلیغات اسلامی قم.

1. کتابخانه تخصصی مؤسسه امام صادق(ع) قم.

هم­چنین از نرم­افزار «مکتبه اهل البیت» مشتمل بر 4700 جلد کتاب و «جامع تفاسیر نور» شامل 1419 جلد، استفاده گردیده و نسبت به نگارش این پایان نامه اقدام شد.

1-9- فصول تحقیق

این پایان نامه در شش فصل تنظیم گردیده است و هر یک از فصل­ها به بخش و هر یک از بخش­ها در صورت لزوم به زیر بخش­هائی تقسیم گردیده است.

فصل اول: با عنوان کلیات ارائه گردیده، که شامل نه بخش می­باشد.

فصل دوم: با عنوان مفهوم شناسی لغوی و اصطلاحی « نکاح و…» ارائه گردیده که شامل 8 بخش می­باشد.

فصل سوم: با عنوان احکام نکاح از دیدگاه تورات ارائه گردیده، که شامل 17 بخش می­باشد.

فصل چهارم: با عنوان احکام نکاح از دیدگاه انجیل ارائه گردیده، که شامل 14 بخش می­باشد.

فصل پنجم: با عنوان احکام نکاح از دیدگاه قرآن کریم ارائه گردیده. که شامل 16 بخش می­باشد.

فصل ششم: با عنوان نتیجه ­گیری ارائه گردیده، که شامل 3 بخش می­باشد.

1-10- کتاب مقدس

کتاب مقدس عنوان مجموعه ­ای از نوشته­های کوچک و بزرگ است که مسیحیان همه­ی این بخش-ها و یهودیان بخشی از آن را کتاب آسمانی و الهی خود می­دانند، در زبان فارسی و عربی عنوان «عهدین» نیز برای این کتاب به کار می­رود.

یکی عهد قدیم که در آن خدا از انسان پیمان گرفته است که بر شریعت الهی گردن نهد و آن را انجام دهد، این عهد به سه بخش، تورات، نبییم (انبیاء) و کتوبیم (مکتوبات) تقسیم می­ شود.

قسمت اول (تورات) مشتمل بر پنج سِفر است.

1). سفر پیدایش: که در این کتاب از چگونگی خلقت جهان و انسان صحبت شده است، ماجراهای حضرت آدم(ع) تا حضرت نوح(ع) و حضرت ابراهیم (ع) و فرزندان او، حضرت یعقوب و یوسف(ع) و مهاجرت فرزندان یعقوب به مصر و استقرار در آن مکان به صورت داستان­وار آمده، داستان این کتاب با مرگ حضرت یوسف (ع) در مصر خاتمه می­یابد.

2). سِفر خروج: دنباله ماجراهای بنی اسرائیل را بیان می­ کند، تغییر حکومت مصر، ظهور حضرت موسی و نجات بنی اسرائیل، ده فرمان حضرت موسی برای بنی اسرائیل در این سِفر بیان شده است.

3). سِفر لاویان: این کتاب بیشتر درباره احکام کهانت و وظایف کاهنان سخن گفته و علت نامگذاری­اش همین بوده، احکام دیگری از قبیل خوردنی­های پاک و ناپاک اصل و حرام و احکام روز شنبه در این کتاب آمده است.