3-2- شرایط و احکام ایلاء 72

3-3- احکام ایلاء: 74

3-4-   ایلاء از منظر فقه شیعه : 76

3-4-1- ایلاء از شهید اول.. 76

3-4-2- ایلاء از منظر شهید ثانی.. 78

3-4-3- ایلاء از منظر شیح مفید : 80

3-4-4- ایلاء از نظر شیخ صدوق ابن بابویه : 81

3-4-5- نظر علی بن محمد قمی درمورد ایلاء : 82

3-4-6- ایلاء از منظر شیخ بهائی عاملی : 85

3-4-7- ایلاء از نظر حر عاملی : 86

3-4-8- ایلاء از منظر شیخ طوسی: 87

3-4-9- ایلاء از منظر الفاضل الابی : 88

3-4-10- ایلاء از منظر قاضی ابن البراج : 89

3-4-11- ایلاء از منظر محقق حلی : 91

3-4-12- ایلاء از منظر شریف مرتضی : 92

3-4-13- ایلاء از منظر شیخ حسین آل عصفور : 93

3-4-14-ایلاء از منظر امام یحیی بن حسین : 96

3-4-15-ایلاء از منظر عبدالله جزایری : 96

3-4-16- ایلاء از منظر ابوصالح حلبی : 98

3-4-17- ایلاء نظریه امام خیمنی (ره): 98

3-4-18- ایلاء از منظر مرحوم ابوالقاسم خویی : 99

3-5-ایلاء از منظر فقه سنت : 100

3-5-1-ایلاء در مذهب شافعی: 101

3-5-1-1- حکم ایلاء از نظر فقه شافعی : 102

3-5-2-ایلاء از نظر استاد سید سابق : 103

3-5-3- ایلاء از منظر بیهقی : 105

3-5-4-ایلاء از منظر سالار بن عبدالعزیز: 108

3-5-5-ایلاء از منظر ابن جزم : 108

3-5-6- ایلاء از منظر محمدبن علی بن محمد شوکانی : 109

3-5-7- ایلاء از منظر شیخ الاسلام ذکریابن محمد بن زکریا انصاری : 113

3-5-8- ایلاء از منظر امام احمد مرتضی : 115

3-5-9-ایلاء از منظر محیی الدین النوویی : 117

3-5-10- ایلاء درکتاب شرح المذهب محیی الدین النوویی : 119

3-5-11- ایلاء از منظر امام مالک : 123

3-5-12- ایلاء از منظر ابوبکر کاشانی : 126

3-5-13-ایلاء از منظر امام یحیی بن حسین : 127

3-5-14- ایلاء از منظر ابن نجیم مصری : 128

3-6- ایلاء و حقوق زنان : 129

3-7- تکالیف و وظایفی که مرد نسبت به همسرش دارد: 130

3-8- تکالیف و وظایفی که زن نسبت به شوهرخود دارد یا حقوق مرد نسبت به زن خود در زندگی مشترک: 131

3-9- وظایف یا تکالیف مشترک بین زن مرد یا حقوق مشترک زن  مرد: 131

3-10- بررسی تعارض ایلاء با حق جنسی زن : 132

3-11- آثار و تبعات حقوقی ایلاء در حقوق اسلام : 136

3-12-.موارد درخواستی زن جهت طلاق از نظر قانون مدنی و حقوق خانواده چه چیزهایی می باشد؟. 136

3-13- مواردی که باعث می شود زن بتواند دادخواست طلاق و فسخ نکاح دهد. 138

3-14- آثار کیفری ایلاء در حقوق اسلام : 142

3-15-ایلاء و مدرنیته : 143

3-16-تحقیقات میدانی یا نظریه تعداد افراد مطلع به علم حقوق یا قضات دادگاه: 146

3-17- نتیجه تحقیقات میدانی : 147

3-18-نتیجه دیدگاه مراجع تقلید در مورد ایلاء : 148

3-19 نظر مراجع تقلید در مورد سوالات اصلی مربوط به ایلاء : 148

3-19-1 نظرﯾﮥ حضرت آیت الله العظمی علوی گرگانی : 149

3-19-2- ایلاء از منظر حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی: 149

3-19-3- نظریه حضرت آیت الله العظمی سیستانی : 150

3-19-4-نظریه آیت الله صافی کلپایگانی پاسخ به سؤالات ارسالی : 151

3-19-5- نظریه آیت الله شبیری زنجانی : 151

3-20-جواب اجمالی : 152

3-21-شرایط تحقق ایلاء : 153

3-22- احکام ایلاء : 153

3-23- جمع بندی فصل سوم : 154

نتیجه‌گیری… 156

پیشنهادات… 159

فهرست منابع.. 160

چكیده

عامل اصلی حفظ نسل بشر ازدواج می باشد ، اهمیتی که اسلام به ازدواج داده و تأکید بزرگان دین در مورد آن کرده اند باعث اهمیت خاص ازدواج گردیده ؛ بنابراین عواملی که باعث از هم گسیختگی و طلاق در ازدواج         می شود حایز اهمیت خاصی می باشد که یکی از آن ایلاء می باشد .

ایلاء آثار حقوقی دارد و زوجه ایلاء شده می تواند دادخواست طلاق به دلیل عسر و حرج دهد و حاکم یا قاضی می تواند به دلیل این که زوجه در معرض فساد اخلاقی قرار می گیرد رأی به طلاق عسر و حرج زوجه دهد ، در قوانین مجازات اسلامی برای مرد ایلاء کننده مجازات حبس یا شلاق در نظر گرفته نشده ولی در فقه زندان برای آن تعیین شده است .

بررسی احکام و آثار ایلاء از منظر فقه اهل سنت و شیعه هم چنین نقش و تأثیر ایلاء در انحطاط جامعه مخصوص جامعه اسلامی می باشد و در هیچ کدام از ادیان آسمانی دیگر و جامعه غیر اسلامی یافت نمی شود ، و در جامعه امروزی ایلاء به صورت شرعی آن وجود خارجی ندارد اما ترک رابطه زناشویی از جانب مردها به دلایل گوناگون مشاهده می گردد که نوعی ایلاء عملی می باشد نه شرعی .

ایلاء در فقه شیعه و سنت تفاوت چندانی ندارد فقط در مدت زمان یا این که حاکم می تواند زن ایلاء شده را طلاق دهد و هم چنین در این که ایلاء زوجه باکره جایز است یا نه اختلافاتی وجود دارد ، عده ای از فقه های اهل سنت ایلاء کمتر از چهار ماه را شرعی می دانند و تعداد دیگر از آن ها معتقدند که ایلاء زنی که باکره است صحیح است .مدخوله بودن شرط ایلاء نیست و تعداد کمی از فقه های اهل سنت معتقدند که حاکم         می تواند زوجه ایلاء شده را طلاق دهد و حتی زوجه ایلاء شده مطلقه است و نیازی به حاکم نیست . هیچ پژوهش گری تا کنون در مورد آثار کیفری و حقوقی مطالبی نیاورده و استناد کردن زوجه ایلاء شده به قاعده عسر و حرج برای طلاق مطلب جدید می باشد .

واژه‌ی های كلیدی: ازدواج ، طلاق ، عسر و حرج ، اهل شیعه و سنت.

 مقدمه

از آن جا که تنها راه تداوم نسل بشری ازدواج کردن است و انسان ها برای این که نسل آن ها در معرض انقراض قرار نگردد به طور طبیعی باید ازدواج نموده ،تا دارای فرزند شوند و از آن جا که ازدواج در اسلام امر مهمی تلقی شده به طوری که ازدواج به عنوان نصف ایمان مطرح گردید و سفارش مؤکدی که بزرگان اسلام و دین مبین اسلام به امر ازدواج نموده اند و ازدواج از حایز اهمیت ویژه ای در زندگی انسان می باشد و از آنجا که گاهی اوقات ازدواج و زندگی مشترک در معرض فروپاشی یا طلاق قرار می گیرد یا گاهی زوجین چاره ای جزء طلاق ندارند و طلاق یکی از مواردی می باشد که ناچاراً در جامعه وجود دارد و همچنین طلاق امر منکری در اسلام است و تنها منکری است که در دین حرام اعلام نشده و یکی از مواردی که باعث طلاق یا فروپاشی زندگی مشترک می باشد مسئله ارضاء جنسی می باشد و از آن جا که ایلاء به معنای سوگند زوجه به عدم وطی با زوجه می باشد . بنابراین با این سوگند حق جنسی زن نادیده گرفته می شود یا باعث ضایع شدن حق زنان در زندگی مشترک می گردد و بیشتر موارد باعث فروپاشی و طلاق می گردد پس مسئله ایلاء و ارضاء جنسی و یا رعایت حقوق مشترک بین زن و شوهر از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد و در این پایان نامه سعی گردید با توجه به امکانات و شرایط در حد توان به آثار حقوقی و کبفری ایلاء در فقه شیعه و سنت پرداخته شود تا آثار و تبعات ایلاء در زندگی مشترک به طور مفصل بیان گردد نکات مبهم و شبهه انگیز در فقه اسلام مورد بررسی و نقد قرار گیرد و تا شاید به این طریق راهی برای طلاق زن هایی که مورد ایلاء واقع می شوند یا به نوعی مورد ظلم و ستم واقع می شود و حق جنسی آن ها ضایع می گردد پیدا گردد و به این طریق جلوی بسیاری از نابسامانی های اجتماعی و فساد رایج در جامعه و همچنین جرم و جنایاتی که شاید از این طریق در جامعه رخ می دهد گرفته شود . در این پایان نامه تا آن جا که در توان این حقیر بوده نظرات کلیه فقه های اهل سنت و شیعه آورده شده است و نقاط مشترک و مورد اختلاف آن ها را بیان کرده ام و از آن جا که بیش تر منابع عربی می باشد و ترجمه و تدوین مطالب باعث صرف وقت و هزینه زیادی شده است و ترجمه مطالب و بیان نظرات فقه ها به صورت فارسی روان سخت بوده ، و گاهی باعث شده که مطلب درست آورده نشود .

در همه کتب فقهی شیعه و سنت و تفاسیر قرآن و لغت نامه ها ایلاء را از نظر لغوی و اصطلاحی به معنای الیه یا سوگند آورده شده و به سوگند بر ترک رابطه زوجیت به مدت بیش از چهار ماه ایلاء گفته شده است . ( امینی ، علیرضا ؛ آیتی ، محمدرضا ، ، 1389، ج 2 ، ص 352 ؛ دادمرزی ، مهدی ، 1389 ، ص 503 ؛ طباطبایی ، محمد حسین ، 1389 ، ج2 ،ص 338 ؛ قرایتی ، محسن ، 1389 ، ج1 ، ص 353 ؛ بروجردی ، ابراهیم ، 1387 ، ص 382 ؛ مکارم شیرازی ، ناصر ، 1375 ، ج 2 ، ص 177 , نوری شرتونی ، سعید ، 1992 میلادی ، ج 4 ، ص 472 ؛ ابن حماد جوهری ، اسماعیل ، ]بی تا [ ،ج 6 ، ص 270 )

اهمیت و ارزش مسیله ایلاء این می باشد در دوره جاهلیت یا حتی بعد از بعثت پیامبر عده ای از مردها زن های خود را مورد ایلاء قرار می دادند ، و به این طریق نه خود با آن ها رابطه ی جنسی داشته اند و نه آن ها را طلاق طلاق می دادند که بتوانند دوباره ازدواج کنند و بدین وسیله زن ها نه در حال شوهر دار و نه مطلقه بوده اند ، و مدت های طولانی در مشقت و سختی قرار گرفته و چون هدف مردها این بوده که زن ها را مورد آزار و اذیت قرار دهند و بدین وسیله باعث عذاب و ناراحتی زن ها می شدند و نوعی ظلم در حق زن ها روا         می شد . و از آن جا که هدف اولیه اسلام مبارزه با رسوم غلط و جلوگیری از هر نوع ظلم و ستم بوده است . قرآن مدت معینی برای ایلاء تعیین کرده است و بیش از چهار ماه را جایز نمی داند و به تدریج با تلاش پیامبر و ایمه و دیگر بزرگان دین رسوم غلط جاهلی در جامعه اسلامی برچیده شده است .

اما از آن جا که در جامعه امروزی ایلاء به صورت شرعی رایج نمی باشد و به عبارت دیگر از مسایل مبتلا جامعه نمی باشد و تحقیق یا پایان نامه ای یا مقاله ای یا کتابی که به طور مستقل و مفصل به این مسئله بپردازد وجود ندارد . و در اکثر کتب فقهی شیعه و سنت ایلاء را به عنوان یکی از عواملی که باعث طلاق       می شود مطرح شده است ، به عبارت دیگر ایلاء را به عنوان عواملی که باعث طلاق و فروپاشی مسئله ازدواج بیان شده است و به همین دلیل باید تمام مطالب کتب های فقهی را مورد بررسی قرار داده تا شاید مطالب کمی در مورد ایلاء یافت شود و همین مسئله یکی از عوامل سختی و یا دشواری تحقیق می باشد و به دلیل این که مطالب به صورت پراکنده بیان شده و تا کنون هیچ محقق یا نویسنده ای موارد اختلافی شیعه و سنی را در مورد ایلاء نیاورده است ، این تحقیق از این لحاظ جدید و دارای اهمیت و ارزش خاصی می باشد . اما علت این که مسئله ایلاء در فقه شیعه و سنت مورد تحقیق قرار گرفته این است که از آن جا که بعد از پیامبر به علت غلبه سیاسی اهل سنت بر جامعه اسلامی عملاً این فقه اهل سنت است که در جامعه اسلامی رایج شده است ، و احکام قضایی و هم چنین فقهی که در مسجد ها و دیگر مکان های عمومی جامعه بیان می شد فقه اهل سنت بوده است و به جزء دوره کوتاهی در زمان حکومت امام علی (ع) و امام حسن (ع) و دوره امام صادق (ع) و امام باقر (ع) فقه شیعه در جامعه رایج نشده است . یعنی فقه شیعه در حاشیه قرار گرفته و فقه اهل سنت در متن جامعه ی اسلامی رایج بوده است ، پس برای شناسایی فقه شیعه ناگزیر هستیم فقه رایج جامعه اسلامی یعنی فقه اهل سنت را مورد بررسی قرار دهیم و بیان نظرات مشترک و موارد مورد اختلاف این دو فقه از اهمیت خاصی برخوردار می باشد . و بحث و تحلیل این مسئله از نظر فقه اهل سنت و شیعه به نکات جدید و جالب دست می یابیم و از آن جا که در جامعه امروزی میئله طلاق و حق زوجه برای گرفتن طلاق اهمیت خاص دارد ، بررسی این مسئله که آیا ایلاء و ترک رابطه زوجیت از جانب مرد برای زن حق طلاق به وجود می آورد یا نه ، اهمیت خاصی است و با توجه به این که تعداد زیادی از زن هایی که وجود دارند که ادامه زندگی برای آن ها خیلی مشقت بار است و یا این که زنه هایی وجود دارند که مدت ها از شوهرانشان بی خبر هستند و مورد بی مهری مردها قرار می گیرند ، به طوری که معلوم نیست که آیا واقعاً دارای شوهر هستند یا نه ؟ و بدین وسیله در معرض گناه و تباهی قرار می گیرند و یا احیاناً مورد سوء استفاده ی مردهای فرصت طلب قرار گرفته اند و هم چنین به دلیل این که طلاق نگرفته اند هیچ مؤسسه دولتی از آن ها حمایت مالی نمی کند ،از نظر معیشت و گذراندن امور زندگی در سختی قرار می گیرند . ارائه یک راه حلی که این نوع زن ها بتوانند طلاق بگیرند و از این سردرگمی رها یابند برای جامعه ی زن های امروزی از اهمیت خاصی برخوردار می باشد ، و هم چنین استفاده دانشجویان و محققان از مطالب بدست آمده در این پایان نامه باعث ایجاد انگیزه بیش تر برای این حقیر شده است .

از آن جا که در همه کتب و مقالات و پایان نامه هایی که در مورد طلاق یا حقوق زنان یا مسایل مربوط به حقوق خانواده می باشند . مسئله ایلاء و آثار کیفری و حقوق آن و این که آیا زن ایلاء شده می تواند تقاضای طلاق به دلیل عسر و حرج دهد و آیا قاضی یا حاکم می تواند چنین زنی را طلاق دهد ؟ و هم چنین آثار سویی که این مسئله در جامعه امروز دارد مورد بررسی قرار نگرفته است و هم چنین به طور وسیعی از