حضور باورهای ریشه­دار مردم سرزمینهای مختلف در خصوص استفاده از گیاهان دارویی است. اطلاعات مربوط به اثرها و خواص دارویی گیاهان، از زمان های بسیار دور به تدریج سینه به سینه منتقل گشته و با آداب و سنن قومی درآمیخته و سرانجام در اختیار نسلهای معاصر قرار گرفته است. طبق برخی «سنگ‌نوشته‌ها» و شواهد دیگر، به نظر می­رسد مصریان و چینیان در زمره نخستین اقوام بشری بوده ­اند که بیش از 27 قرن قبل از میلاد مسیح، از گیاهان به عنوان دارو استفاده کرده و حتی برخی از گیاهان را برای مصرف بیشتر در درمان دردها کشت کرده ­اند(امیدبیگی، 1386).

گیاهان دارویی از هزاران سال پیش به عنوان یکی از مهمترین منابع دارویی کاربرد داشته اند. سازمان بهداشت جهانی تخمین­زده است که بیش از 80% از مردم به صورت سنتی و یا مدرن از گیاهان دارویی استفاده می­ کنند. بعلاوه برخی از داروهای شیمیایی نیز با الگوبرداری از مواد گیاهی ساخته شده ­اند (تریپاتی، 2003). اگرچه تقاضا برای این ترکیبات افزایش یافته است اما برخی از این گیاهان، زیستگاه­های طبیعی محدود دارند و بسته به شرایط محیطی و جغرافیایی محل رویش گیاه، جمع­آوری آنها با مشکلاتی مواجه است. غلظت پایین این ترکیبات در گیاه محدودیت منابع طبیعی، تخریب روزافزون جنگل­ها و مراتع و فضای سبز، نابودی گونه­ های متنوع گیاهی و جانوری، مشکلات مرتب با اهلی نمودن و کشت زراعی این گیاهان، توجه محققین را به استفاده از راهکارهای فناوری زیستی جهت افزایش تولید و بهره­وری گیاهان دارویی معطوف نموده است. فناوری زیستی با بهره­ گیری از علوم مختلف مانند بیولوژی، بیوشیمی، ژنتیک و … با بهره گرفتن از راهکارهای کشت سلول­ها، اندام­ها و بافت­ها، مهندسی ژنتیک و نشانگرهای مولکولی قادر است کارایی گیاهان را به عنوان منابع تجدیدپذیر جهت تولید دارو افزایش دهد(کومار، 2008).

کشت سلول، بافت­ها و اندام­های گیاهی امکان تکثیر انبوه و سریع گیاهان و تولید متابولیت­های ثانویه را در شرایط درون شیشه ­ای (Invitro) فراهم می­سازد. با بهره گرفتن از این سیستم کشت، علاوه بر دسترسی به منبع اولیه دارو در شرایط کنترل شده و مستقل از محیط، افزایش تولید ترکیبات جدید نیز امکان­ پذیر می‌گردد(بورگاد، 2002).

تاکنون کشت سلولی طیف وسیعی از گیاهان دارویی بررسی شده است و ترکیبات مهمی نظیر: فلاونوئیدها، تانن­ها، الکالوئیدها و ترپنوئیدها از این طریق تولید شده ­اند(امیدی، 1388).

1-1-2- گیاهان دارویی

گیاهان دارویی به گسترده وسیعی از گیاهان اطلاق می­شوند که در درمان بیماری و یا پیشگیری از بروز آن مورد استفاده قرار می­گیرند. حدود این گستره با فرهنگ ملی استفاده از گیاهان دارویی، قوانین و مقررات و پیشرفت­های علمی هر کشور تعیین می­ شود. در طب سنتی کشورها معمولاً هر گیاهی را می­توان دارویی محسوب کرد. در تعریف دیگر چنین آمده است: گیاه دارویی به گیاهی گفته می­ شود که دارای مواد مؤثره مشخصی است، در درمان بیماری به کار می­رود و نام آن گیاه در یکی از فارماکوپه­های معتبر بین ­المللی ذکر شده باشد(دوازده­امامی، 1382).

1-1-3- گیاهانی که به عنوان گیاه دارویی شناخته می شوند

1- در پیکر این گیاه مواد خاصی ساخته می­ شود به نام «مواد مؤثره» که این مواد تأثیر فیزیولوژیکی بر پیکر موجود زنده بر جا می­گذارند. این گیاهان برای مداوای برخی از بیماریها مورد استفاده قرار می­گیرند. مواد فعال مذکور در طی یک سلسله فرایندهای ویژه و پیچیده بیوشیمیایی، به مقدار بسیار کم، معمولاً کمتر از وزن خشک گیاه ساخته می­شوند و به «متابولیت­های ثانوی» نیز معروفند.

2- کاشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی، صرفاً به خاطر استفاده از مواد مؤثره آنها صورت می­گیرد.

3- ممکن است اندام خاصی چون ریشه، ساقه، برگها، گل و … حاوی مواد مؤثره مورد نظر باشد. از این رو نمی­توان تمام اندامهای گیاه مربوط را منبع ماده دارویی مورد نظر دانست.

4- معمولاً از اندامهای مورد نظر به صورت تازه استفاده نمی­ شود (و بهتر است نشود). یعنی اندامهای مورد نظر باید تحت تأثیر عملیات خاصی چون: تمیز شدن، هوا خوردن، خشک شدن، پالودگی و … قرار گیرند و پس از آن مورد استفاده واقع شوند.

5- گیاهان دارویی حاوی مواد مؤثره در مقایسه با عموم گیاهان مورد استفاده در کشاورزی چون غلات و سبزیها که بطور عام و روزمره مورد استفاده انسانند در موارد خاص قابل استفاده­اند”برای تولید آنها سطوح زراعی نسبتاً محدودی نیز کفایت می­ کند”(امیدبیگی، 1386).

1-1-4- دلایل رویکرد به گیاهان دارویی

استفاده روزافزون مردم از گیاهان دارویی و همچنین تمایل شرکتهای تولید کننده مواد دارویی به داروهای دارای منشاء گیاهی را می­توان به دلایل زیر دانست:

1- تهیه برخی از مواد مؤثره فعال که در صنایع دارویی اهمیت بسیاری دارند، به طور مصنوعی امکان پذیر­نیست و تنها به صورت طبیعی از گیاهان مورد نظر قابل استخراج­اند. این دسته از مواد یا بطور کلی ساختمان شیمیایی ناشناخته­ای دارند و یا به دلیل داشتن ساختمان شیمیایی بسیار پیچیده تهیه آنها بصورت مصنوعی در صنایع داروسازی مشکل و مستلزم هزینه بسیار­گران است.

2- برخی از مواد طبیعی گیاهی، چون سولانین­ها بصورت مستقیم قابل استفاده نیستند. یعنی در صورت استفاده مستقیم فاقد ارزش دارویی­اند. ولی اگر این مواد در صنایع دارویی تحت تأثیر برخی فرایندهای شیمیایی قرار گیرند و در واقع بصورتی «نیمه­طبیعی غیر­مصنوعی» درآیند، به موادی فعال و قابل استفاده تبدیل خواهند شد. مواد مؤثره گیاهان پس از تأثیر فرایندهای شیمیایی، بو، طعم و مزه مطلوبتری نیز خواهند داشت.

3- مواد دارویی مصنوعی (شیمیایی) البته به طور سریع اثر می­بخشند و دارای یک تأثیر مشخص نیز می­باشند (ممکن است صرفاً مسکن باشند یا فقط تب بر و یا …) ولی اکثر آنها عوارض جانبی نامطلوبی بر بدن انسان بر جای می­گذارند. در حالی که مواد دارویی حاصل از گیاهان با آنکه بتدریج تأثیر می­بخشند، ولی اثرهای مفید جانبی داشته و فواید زیادی از نظر دوام سلامت بدن دارند.

4- مواد مؤثره گیاهان، بخصوص عطرها و اسانسها، موارد استفاده متعدد و متفاوتی در صنایع لوازم آرایشی، صنایع مواد شیمیایی خانگی(نظیر: شامپو، صابون، عطر، ادکلن، خوشبو کننده­ های هوا و امثال آنها) دارند، بطوریکه بدون حضور مواد مؤثره مذکور، ساخت و تهیه بسیاری از محصولات یاد شده امکان پذیر نخواهد بود(ساخت و تهیه بسیاری از اسانسها به طریق شیمیایی امکان پذیر نیست).

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است