در این فصل تلاش می شود تا حاصل تحقیقات انجام شده در رابطه با این موضوع كه تاكنون انجام شده و نتایج آن قابل استفاده و رهگشا در انجام این تحقیق می باشد گردآوری و ارایه گردد:

• پژوهشی در مجموعه WVS (پیمایش ارزش های جهانی) توسط “منصور معدل” از دانشگاه میشیگان و «آزادارمكی» از دانشگاه تهران انجام شده است.

در این پیمایش با نمونه هایی كه از سه كشور «مصر» ، «ایران» و «اردن» گرفته شده است به باورهای دینی دینداری، هویت ملی و ایستارها نسبت به فرهنگ غرب، خانواده و روابط جنسیتی تحلیل و مقایسه شده است.

نتیجه اصلی كه ایشان از تحقیق خود می گیرند این است كه «ماهیت رژیم حاكم» یك عامل مهم برای اختلاف جهان بینی مردم این سه كشور است. بین این سه كشور حكومت ایران، «حكومت تئوكراسی» و «دین سالاری» است. حكومت های مصر و اردن و خصوصاً حكومت مصر، سكولار است. به جهت اینكه این حكومت ها در درجات متفاوتی از اقتدار طلبی هستند، گروه های مخالف بیانات فرهنگی خود را در واكنش به جهت گیری های فرهنگی رژیم هایشان تنظیم می كنند. به همین علت در ایران جایی كه جامعه تحت تسلط رژیم كاملاً دینی اداره شده است مردم كمتر دینی. كمتر ضد غرب، بیشتر سكولار و بیشتر هوادار ارزش های مدرنیسم هستند تا مردم مصر و اردن كه حكومتشان سكولار و به طور قطعی هوادار غرب است.

پژوهشگران مذكور معتقدند یافته های تجربی آنها با پژوهش های تاریخی موجود همخوانی دارد. شواهد تاریخی متعدد حاكی از آن است كه جهت گیری ها وخط مشی هایفرهنگی دولت نقش تعیین كننده ای در روند فرهنگی جامعه دارد.

ایشان موارد مختلفی را از تاریخ كشورهای اسلامی ذكر می كنند كه در آنها مداخله فرهنگی حكومت های سكولار با ایدئولوژی تهاجمی، سبب سیاسی شدن دین و شكل گیری بنیادگرایی اسلامی شده است.

تحقیق مورد بحث علاوه بر نتایجی در مورد اختلاف جهان بینی مردم این سه كشور اسلامی به نتایجی هم در مورد اختلاف جهان بینی مردم در هر یك از این سه كشور می رسد. در این مورد نتایج به دست آمده حاكی از آن است كه عوامل تعیین كنندهعبارتند از: تنوعی از صفات اجتماعی پاسخگو مانند پایگاه اجتماعی، اقتصادی، جنس و سن و تحصیلات؛ كه سن و تحصیلات نشانه های خوبی برای راستای تغییر فرهنگی هستند.

در عین حال تحصیلات اثر قابل ملاحظه تری روی دیدگاه های فردی دارد. تأثیر متغیر سن و تحصیلات در این سه كشور یكسان نیست. در ایران پاسخگویان جوان تر و دارای تحصیلات بالاتر بیشتر ملی گرا بیشتر سكولار و كمتر دینی هستند. در مصر و اردن این اثرات (تأثیر سن و تحصیلات روی دین) قابل توجه و مشخص نیست. جالب است كه در هر سه كشور سطح تحصیلات با اعتماد به مسجد و اعتماد به دولت رابطه معكوس دارد.

پژوهشگران با قدری احتیاط نتیجه می گیرند كه معنی این رابطه منفی در ایران سكولاریسم بیشتر و دینداری كمتر است ولی در اردن و مصر تلاش دینی بیشتر را می فهماند.

• خانواده، دانشگاه وجامعه پذیریدینی:(طالبان 1378)

محقق می خواهد به این سوال پاسخ دهد كه آیا تأثیر تحصیلات تنها بر افراد تحصیل كرده است یا اینكه دامنه نفوذ آن به فرزندان آن ها نیز كشیده خواهد شد؟

نتایج تجربی بیانگر آن است كه دینداری فرزندان خانواده های تحصیل كرده به نسبت دیگران از میزان ضعیف تری برخوردار است. ولی در هر صورت متوسط دینداری در جامعه ایران بالا و نزد این خانوارها هم بالاتر از متوسط مقیاس دینداری بوده است.

• دانشگاه ، دین، سیاست :(رجب زاده، 1379 200-183)

این پژوهش می كوشد به این سوال اساسی پاسخ گوید كه باورها و ارزش های دین در این روایات رسمی و سنتی آن تحت تأثیر فرهنگ دانشگاه چه سمت و سویی پیدا می كنند؟ و در جریان این چالش چه باورها و ارزش هایی به عنوان راه حل چالش مورد پذیرش افراد قرار می گیرد یا قابلیت پذیرش بیشتری می یابند؟

در باب دین ورزی در این تحقیق مولفه های گوناگونی مورد توجه قرار گرفته است كه مهم ترین آن ها عبارتند از: «راه شناخت خدا» ، «جهان بینی»، «نگاه افراد به دین» (سنتی، تجربه درونی، مادی گرایانه، عقل گرایانه).«تلقی افراد از كاركرد معرفت شناختی دین»، «جایگاه روحانیت در دین» ، «مناسك گرایی» ، «تكثرگرایی»، «تفسیرپذیری سكولاریزاسیون».

ابعاد دین در این پژوهش براساس مولفه هایی نوع بندی شده كه در ارتباط با بحث ارزش ها و باورهای علم قرار می گیرند. برخی از مهم ترین یافته های این پژوهش را به این شرح می توان خلاصه كرد:

• پاسخگویان به تعدد راه های شناخت معتقدند.

• دانشجویانی كه از پایگاه اجتماعی اقتصادی بالاتری برخوردارند نظر منفی تری نسبت به دین سنتی دارند.

• گرایش به سوی مخالفت با نقش سنتی روحانیت و ملازمه آن با دین در دانشجویان مشهود است. و نوعی كاهش باور به مرجعیت روحانیت در شناخت دین وجود دارد.

• قبول و موافقت با تكثرگرایی، گرایش كلی جمعیت است و روابط بین متغیرها حاكی از دخالت عوامل درون دانشگاهی و روابط ضعیف با عوامل فرا دانشگاهی است.

• در خصوص مناسك گرایی در دین، همانند تلقی سنتی از دین و نگاه به مرجعیت روحانیت نوعی قطب بندی در سطح افراد دانشگاهی (اجتماعی) محسوس است. در این رابطه متغیرهای «پایگاه اقتصادی- اجتماعی» افراد «سطح توسعه یافتگی» منطقه زندگی افراد نقش اساسی دارند. (همان 203-92)

• فعالیت های مذهبی:

بیماری های تنی راه به عهده دارد و قلمرو جامعه شناسی نیز آسیب شناسی اجتماعی نهاده می شود . ( سلیمی ، جامعه شناسی كجروی : 233)

آسیب شناسی اجتماعی

مطالعه ناهنجاری هاو آسیب های اجتماعی نظیر بیكاری ،اعتیاد،فقر، خودكشی، طلاق، ولگردی و گدایی و … همراه با علل آثار و عوارض ، شیوه های پیشگیری و درمان آنها به انضمام مطالعه شرایط بیمار گونه و نابسامان اجتماعی است . آسیب شناسی اجتماعی مطالعه خاستگاه اختلالها و بی نظمی هاو نابسامانی های اجتماعی است . ( ابهری ، آسیب های اجتماعی : 4)

نابهنجاری

یكی از مفاهیم نزدیك به انحراف است فرد نابهنجار كسی است كه فاقد سازگاری بافت كلی یك نظام باشد كه یادر كارایی یك نظام مفسر یا با انتظار و توقع مردم نا همخوان و یا از آنچه معمول و متداول و طبیعی شمرده می شود متمایز باشد . (محمدی، آسیب های اجتماعی زنان در دهة 80-1370 : 22)

به بیان دیگر رفتاری نابهنجار ، انحراف و آسیب تلقی می شود كه حاوی انحرافات گسترده ای از معیار های اجتماعی باشد . از نظر جامعه شناسی ، مشروعیت و نابهنجار خار بودن یك رفتار از نوع دیدگاه و انتظار یك جامعه یا هر گروه اجتماعی ناشی می شود و در صورتی انحراف تلقی می شود كه هنجارهای مكرر و در حدی گسترده نادیده گرفته شود . (شریعتمداری ، كتاب زنان ، شماره 17 : 52 )

بزهكار

كسی كه بر خلاف مسیر و موازین مورد قبول جامعه گام بر میدارد و رفتاری خلاف رفتار انسانهای منضبط و معقول انجام می دهد.

بزهكاری

شامل كلیه اعمال و ناهنجاری هایی می شود كه به دلیل عوامل روانی بیرونی از فرد سر زده و ضد ارزشهای اجتماعی محسوب می شود . (اصلاح و تربیت ، 1381 ، ج6و7 : 50)

جرم

از نگاه حقوقی هرگونه فعل یا ترك فعلی كه در قانون برای ان مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب می شود . (جهانگیری، 1379 : 437)

مجرم

كسی است كه در زمان معین ، عمل او بر خلاف مقررات قانونی رسمی كشور باشد . وقوع جرم نه تنها نظم و ارامش و سلامت جامعه را بر هم می زند ، بلكه خسارات روحی و جسمی و مادی به افراد و آزادی و استقلال آنها وارد می سازد . ( شلویری و پولادی ، 1381 :146)

مشكل اجتماعی

مشكل با قید اجتماعی به موقعیت تعدادی از افراد در قالب گروههای سازمان یافته یا غیر سازمان یافته اطلاق می شود كه عمل آنها از سوی كل جامعه تایید نمی شود و در صورت استمرار عمل گروهی ،آسیب هایی برای كل جامعه ایجاد خواهد شد و افراد سعی دارند تا به رفع یا كاهش اثرات آن بپردازد.

جامعه شناسان كلاسیك مشكلات اجتماعی را در موقعیت های دردناك یا غیر مطلوب برای توده واقعی مردم تلقی كرده اند .

روسپیگیری

در فرهنگ جامع روان شناسی ـ روان پزشكی ـ دكتر نصرا… پورافكاری درتعریف روسپگیری می كوید: «این اصطلاح به معادله پایاپای بی بند و بارانه جنسی توسط مرد یا زن (روسپی كه ممكن است مرد باشد یا زن باشد) بر كسب درآمد و تأمین معاش اطلاق می شود.»

نوع رابطه میان روسپی و مشتری نوعی تحقیر متقابل است.

روسپیگری معمولاً با سایر انواع آسیب شناسی روانی ـ اجتماعی ، نظیر اعتیاد ، جرم ، جنایت و الكسیم، همراه است. زن های روسپی به درجات مختلف اختلال شخصیتی دارند ودر بعضی موارد قوای هوشی پایین تر از معمول را دارا هستند .برخی از آنها همجنس گرایند و احساس خصومت خود را از طریق تحقیر وی با درگیر ساختن او در رابطه غیر اجتماعی و غیر اخلاقی ابراز می كنند.مردان روسپی كه اغلب در جوامع غربی خود را در اختیار پیرزنان و همجنس بازان می گذارند هر چند خود نیز غالباً همجنس گرا هستند، اغلب سرد مجازند. (كامكار و همكاران ، 1383: 296)

هدف پژوهش:

یكی از بزرگ ترین چالشهای بشری توسعه روابط معنی دار و رضایت در زندگی است. مادامی كه فرد به نیازهای هیجانی خود و دیگران توجهی نكند. ارتباط موثری با افراد نخواهد داشت. اگر فردی درك هیجانی خوبی داشته باشد. می تواند از تغییرات روحیه و درك احساسها بهره میبرد و از چنین دركی برای اداره كردن و كنار آمدن با هیجانها استفاده كند. (پتن به نقل از اعتصامی 82)

با توجه به اهمیت و تأثر وش هیجانی در زندگی و پیشرفت افراد. در این تحقیق بر آن شدیم تا هوش هیجانی را در كودكان كار و خیابان و كودكان عادی مورد بررسی و مقایسه قرار دهیم.

اهمیت موضوع پژوهش

بحث بر سر اهمیت هوش هیجانی پیوند میان عاطف، شخصیت را شامل می شود از دیدگاه ارسطو مشكل انسان در این نیست كه از هیجان برخوردار است، بلكه آنچه اهمیت دارد مناسب بودن هیجان و نحوه ابراز آن است (كلمن 1998)

با توجه به مقوله هوش هیجانی در زندگی روزمره روابط میان فردی و اجتماعی و نقش آن در پیشرفت موفقیت آمیز انسانها و جدید بودن این مقوله و از طرفی تأثیر وضعیت زندگی كودكان در روابط اجتماعی آنها پژوهش حاضر در پی رسیدن به این هدف است كه آیا بین هوش عاطفی كودكان عادی و كودكان كار تفاوت معنی داری وجود دارد یا خیز. زیرا كودكان كار و خیابان به دلیل وضعیت خاص زندگی و شرایطی كه در آن به سر می برند در معرض هیجانهای متفاوتی قرار می گیرند كه گاه ممكن است ویژگی های درون فردی (خودآگاهی، ادارة هیجانها خود انگیزی هم حسی و تنظیم روابط) را پرورش دهد و گاه باعث سركوب آنها گردد.

فـصل دوم

پیشـینه

پیشینة هوش هیجانی را می توان در ایده و كسلر به هنگام تبیین جنبه های غیر شناختی هوش عمومی جست و جو كرد. وكسلر در صفحه 103 گزارش 1943 خود دربارة هوش می نویسد كوشیده ام نشان دهم كه علاوه بر عوامل هوش عوامل غیر هوشی ویژه ای نیز وجود دارند كه می تواند رفتار هوشمندانه را مشخص كند. نمی توانیم هوش عمومی را مورد سنجش قرار دهیم. مگر اینكه آزمونها و معیارهایی نیز برای سنجش عوامل غیر هوشی در بر داشته باشند. وكسلر در كارهای خود به تلاش های دال حسی به سنجش حیات غیر شناختی هوش نیز اشاره كرده است. نتیجه كوشش های دال در مقیاس رشد اجتماعی وایلند منعكس است.

پیر (1984) نیز بر این باور بود كه تفكر هیجانی بخشی از تفكر منطقی است و به این نوع تفكر یا به معنای كلی تر هوش، كمك می كند. روان شناس دیگری نظیر مایر (1993) و سالووی نیز پژوهش های خود را بر جنیه های هوشی هیجانی متمركز كرده اند (جلالی 1381) پیش از 1990 پاین (1968) برای نخستین بار واژه هوش هیجانی را به كار برد و چنین نوشت:

یكی از دلایلی كه بسیاری از پژوهشگران در حال حاضر هوش هیجانی را مورد مطالعه قرار می دهد. این است كه افرادی هوش هیجانی بالایی دارند در برخی جنبه های از دیگر افراد جامعه مؤثرترند.

هوش هیجانی، احساس و تفكر را به كار می گیرد و موفقیت افراد را به زندگی بهترین نحو پیش بینی می كند (بس 1996 و هنگ 1996 به نقل از مایر سالوی و كارسو 2000)

شایان ذكر است كه ایده هوش هیجانی پس از 50 سال بار دیگر توسط گاردنر (1983) استاد روان شناس دانشگاه هاروارد دنبال شد. وی هوش را مشتمل بر ابعاد گوناگونی چون زبانی، موسیقیایی، منطقی ریاضی جسمی میان فردی و درون فردی می داند. گاردنر وجوه شناختی مختلفی را با عناصر از هوش شناختی یا به گفته خودش شخصیتی تركیب كرده است. بعد غیر شناختی مورد نظر او مشتمل بر دو مؤلفه كلی است كه وی آنها را با عناوین استعدادهای درونی و مهارت های میان فردی معرفی می كند. به نظر گاردنر هوش هیجانی متشكل از دو مولفه هوش درون فردی و هوش میان فردی است.

طی یافته های كلمن (1998) سالووی و مایر (1990) اولین تعریف رسمی از هوش هیجانی مطرح می شود. در همان سال نیز مایر و سالوی همراه با دی پائولو اولین آزمون توانایی های هوش و هیجانی را به ثبت رساندند یك آزمون توانایی به جای اتكا به گردش دادن شخصی توانایی ها. توانایی های واقعی را می سنجد از آن پس از هر كسی در زمینه تحول مفهوم هیجانی به عنوان هوش حقیقی شناخته شده اند.

بار آن هوش غیر شناختی را عامل مهمی در تعیین توانمندی افراد برای كسب موفقیت در زندگی تلقی می كند و آن را با سلامت عاطفه- یعنی وضعیت روانی یعنی و در مجموع سلامت هیجانی- در ارتباط مستقیم می بیند. بار آن برای اولین بار بهره هیجانی (EQ) را در برابر IQ كه اصطلاح شناخته شده و مقیاسی برای سنجش هوش شناختی است مطرح كرد و از سال 19810 به تدوین پرسشنامه بهره هوش هیجانی EQ و توصیف كمی هوش شناختی تنها شاخص عمده برای پیش بینی موفقیت فرد نیست.

منابع و مؤاخذ

فصل اول

كلیات تحقیق

مقدمه

هیجان ما بسیار پیچیده تر از آن هستند كه ابتدا به چشم می خوردند . در هنگام اول همگی هیجان ما را به عنوان احساس می شناسیم ما شادی وترس را می شناسیم زیرا جنبه ی احساسی آنها طبق تجربه ی ما خیلی با ند هستند وقتی با تهدیدیمواجه می شویمترس یا به سمت هدفی پیشرفت می كنیم (شادی )تقزیباًغیر ممكن است كه متوجه جنبه ی احساسی هیجان نشویم . اما به همان صورتی كه بینی بخشی از صورت است ،احساس نیز فقط جزئی از هیجان است ،هیجان ما چند بُعدی هستند . آنها به صورت پدیده های ذهنی ،زیستی ،هدفمند واجتماعی وجود دارند ،هیجان ها تا اندازه ای احساس های ذهنی هستند به این صورت كه باعث می شوند به شیوه خاصی ،مثل عصبانی یا خوشحال ،احساس كنیم امّا هیجان ها واكنش های زیستی هستند زندگی پر از چالش ها ،استرس ها ومشكلاتی است كه باید حل شوند وهوش هیجانی به عنوان راه حلهایی برای این چالش ها ،استرس ها ومشكلات وجود دارند ،هیجان ما با هماهنگ كردن احساسات ،بر انگیختگی ،هدف وبیانگری فر آیندهای هیجان وضعیت ما در ارتباط با محیط امان تثبیت می كنند دلیونیسون (1999 ) وما را به پاسخهای اختصاصی وكار آمدی مجهز می كند كه با مسایل بقای جسمانی واجتماعی متناسب هستند بر خی اعتقاد دارند كه هوش هیجانی هیچ هدف مفیدی ندارد به نظر آنها هیجانها فعالیت جاری را مختل می كند ،رفتا را آشفته می كنند وعقل ومنطق را از ما می گیرند هَپ (1948).مندله (1984)این پژوهشگران هیجان وهوش هیجانی معتقدند كه هیجانها هزاران سال قبل وظایف تكاملی سهمی داشتند اما در دنیای مدرن امروزه دیگر این وظیفه را ندارند این موضوع با این اظهار نظر كه هیجان قبل از رفتار واقع می شوند تا به سازگاری با شرایطی كه مواجه می شویم كلك كنند در تضادهای آشكار قرار دارند . وهمه قبول دارند كه هیجانها به نحوی كه فكر ،احساس ورفتار می كنیم تأثیر دارند ،بنابراین مسئله این است كه آیا هیجانها سازگارند وكار كردی هستند یا ناسازگارند وغیركاركردی علت اینكه مرد وجناح مسئله (كاركردی در برابر غیر كاركردی )معنی دارند این است كه هر درست هستند ،هیجانها هم شاهكار طرح تكاملی هستند به هوش هیجانی انسان در غالب طرح دو سیستمی عمل می كند ،جنبه ی زیستی سیستم هیجان جنبه ای است كه انسانها با سایر حیوانات در آن سهیم اند وآن بخشی از سیستم هیجان است كه برای حل كردن تكالیف اساسی زندگی تكامل یافته است چون تعداد كمی از تكالیف راتعاءاساسی هستند وسیستم هیجان وهوش هیجانی به صورت قالبی پاسخ می دهد كه پاسخها محدود ،اما بسیار مناسبی رابیدجوهماهنگ می كند واین شیوههای قالبی پاسخ دهی به تكالیف اساسی زندگی همانهایی هستند كه در اول مطالب بیان كردیم .

(جان مارشال ریو به تألیف یحیی سید محمدی .ص338.سال 1385)

بیان مسئله

همان گونه كه ارزیابی به آگاهی شناختی از هیجان كمك می كند ،تعادل اجتماعی به آگاهی اجتماعی از هوش هیجانی كمك می نماید ،علاوه بر این موقعیت اجتماعی –فرهنگی ای كه فرد در آن زندگی می كند به آگاهی فرهنگی از هیجان كمك می نماید وروانشناسان اجتماعی ،جامعه شناسان و…دیگران معتقدند كه هیجان لزوماًپدیده ای خصوصی زیستی ودرون روانی نیست .در عوض آنها باور دارند كه بسیاری از هیجانها واستفاده از هوش هیجانی از تعامل اجتماعی وبستر فرهنگی سرچشمه می گیرد وكسانی كه ساختار فرهنگی هیجانی را بررسی می كنند خاطر نشان می سازند كه اگر فرهنگی را كه در آن زندگی می كنند تغییر دهید ،خزانه ی هیجانی شما نیز تغییر خواهد كرد برای مثال هوش هیجانی افرادی كه در مناطق مختلف زندگی می كنند ممكن است با هم فرق كند وتأثیر بسزا در تحصیل وپیشرفت آنها در تحصیلشان هم داشته باشد معمولاً مهمترین منبع هیجان روزمره ما افراد دیگر هستند وحل وفصل مشكلات خودمان ودیگران وقتی با دیگران تعامل می كنیم در مقایسه با زمانی كه تنها هستیم یعنی از هوش هیجانی بیشتر استفاده می كنیم اگر رویدادها وتجربیاتی را دنبال كنیم كه باعث شوند واكنش هیجانی داشته باشیم باعث می شود كه به فكر بیفتیم كه هوش هیجانی به هیجان ما به كار افتاده است . ما در مقابل دیگران به این نتیجه می رسیم كه دیگران نه تنها باعث می شوند كه هیجانها را درما ایجاد شوند بلكه به طور غیر مستقیم از طریق اشاعه ی هیجان نیز بر ما تأثیر می گذارد وباعث می شود ما از طریق هوشی وارد عمل می شویم (بهادری .1384.ص98).

اهمیت وضرورت تحقیق

دید . یك سوم از بیماران بستری در
بیمارستان های روانی اشخاص هستند ، كه چهل و پنج سال بیشتر ندارند و اگر پیران اجتماع ما زندگی بی ثمر و بیهوده را گذرانده دائماً در تخیلات گذشته غوطه ور باشند به احتمال قوی تعدادشان در بیمارستان های روانی روبه افزایش خواهد گذاشت . (شاملو ، سعید ، س 1372 )

واكنش شخص به بازنشستگی و روش مواجه شدن وی با آن ، اثر مهمی روی سلامت روانی او دارد . در صورتیكه فرد احساس كند كه كار او تمام شده است و او دیگر قادر به انجام فعالیت مفید نیست ، در این صورت زمینه را برای كج خلقی ،
بی تفاوتی و افسردگی دیده می شود .

اگر او احساس كند كه فردی زائد یا بی خاصیت است ، احساس عدم كفایت و و حقارت در او بیشتر می شود .

واكنش به بازنشستگی با اشكال فوق ، موجب عدم كفایت و عدم سازگاری می شود .

بنابراین شخص باید به منظور استفاده از نیروی علاقة خود احساس اعتماد و رضایت خاطر را از كار خود ، به فعالیت ها و به كار و سرگرمی هایی ادامه دهد . او باید علاقه مندیهای خود را حفظ كرده آنها را گسترش دهد . نقش فعالی را در مسائل و حوادث جاری اتخاذ نماید و در بحث با دوستان ، نظرات خود را درباره آنها بیان كند . او باید علاقه بیشتر نسبت به دیگران سعی كند به هر گونه تمایل برای افزایش خودبینی مقابله كند . (لینفوردیس 1367-ص120)

تقریباً ، هر شخص در طول زندگی ، احساس افسردگی می كند . اكثراما گاه وقت ها احساس غم و رخوت می كنیم و به فعالیت های لذت بخش ، علاقه ای نشان نمی دهیم .

افسردگی پاسخ طبیعی ، آدمی به فشارهای زندگی است . فشار روانی بطور ساده یك مكانیزم روانی است ، كه عكس العمل های تحریكی و عاطفی را در برابر عوامل تهدید كننده و نامطبوع در كل موقعیت زندگی در بر می گیرد . شخص افسرده ، در احساس بی كفایتی و بر ارزشی غوطه ور می شود و ممكن است به فكر خودش بیافتد.

افسردگی در میان افراد سالخورده جدی و فراگیری است . افزایش طول عمر اشخاص نیز بر اهمیت آن می افزاید ، نشانه هایی همچون كم حوصلگی ، كاهش عزت نفس ، بی علاقگی به فعالیت های اذت بخش و كم شدن اشتها ، لزوماً بخش طبیعی زندگی سالمندان نیست . كاهش حدود یك دوم عاطفه و سایر اختلالات ذهنی در اشخاص 60 سال به بالا در صورت درمان متناسب برطرف می شود . افسردگی بر روی كل ارگانیزم اثر می گذارد و تمام حوزه های زندگی فرد را تحت تاثیر
قرار می دهد . این اثر در احساسات نیرو ، كشش ، شخصیت و علایق فرد نمایان
می شود .