طرح های تجاری………………….. 16
ساختار تأمین مالی جهت اجرای طرح های نیروگاهی برق آبی درشرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران ………17
منابع عمومی …………………..17
سایر منابع………………….. 18
درآمد اختصاصی………………….. 18
مشارکت ………………….. 19
اوراق مشارکت………………….. 19
فاینانس(تسهیلات بلند مدت مالی- تأمین منابع مالی ارزی- خطوط اعتباری خارجی) ……..21
2-1-2) مطالعات مالی طرح…………………… 27
3-1-2) اهداف کلی و اصولی مطالعات مالی طرح…………………… 29
4-1-2 ) هدف های خاص مطالعات مالی طرح…………………… 31
2-2) بخش دوم : فرایندهای اصلی مطالعات……………………. 32
1-2-2)اطلاعات ویژه و تحلیل های پایه ………………….. 32
2-2-2) ارزیابی منابع مالی طرح ………………….. 33
3-2-2) ارزیابی ظرفیت وام گیری…………………..33
4-2-2 ) تخصیص سرمایه گذاری ها………………….. 34
5-2-2) باز پرداخت سرمایه گذاری ها………………….. 34
3-2 ) تأمین منابع مالی ………………….. 35
1-3-2)معرفی روش های مناسب جهت تأمین منابع مالی برای اجرای طرح های تملّک دارائی های سرمایه ای:(قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص) – مدیریت طرح های عمرانی)………………….. 35
قراردادهای نوین مهندسی…………………… 35
الف- قرارداد احداث ، بهره برداری ، انتقال (ساخت– بهره برداری– واگذاری)…………36
ب) قرارداد احداث ، تملّک ، بهره برداری (ساخت – تملک – بهره برداری)…………38
ج) قرارداد احداث ،( تملّک ، بهره برداری ،انتقال)…………………..38
چ) قرارداد( احداث،انتقال،بهره برداری)………………….. 38
د) قرارداد( احداث،اجاره،انتقال)………………….. 38
ه) قرارداد ساخت و انتقال………………….. 39
و) قرارداد بیع متقابل………………….. 39
نقاط قوّت………………….. 41
نقاط ضعف…………………..42
استفاده ازابزارهای مالیاسلامی (صكوك)………………….. 43
اصول و مبانی ابزارهای مالی اسلامی (صكوك)………………….. 43
كاركرد های ابزارهای مالی اسلامی…………………… 43
ویژگی های اوراق بهادار اسلامی (صکوک………………….. 45
أ. مالكیت صاحبان اوراق…………………… 45
ب. كیفیت توزیع سود………………….. 45
ج. تضمین اصل سرمایه…………………… 47
تفاوت صکوک با اوراق قرضه (اوراق ربوی با درآمد ثابت)……… 49
مزایای شش گانه صکوک……………………. 50
2-3-2) سابقه تاریخی………………….. 51
فصل سوم………………….. 53
1-3 ) مقدمه ………………….. 54
2-3) جامعه آماری و نمونه …………………..54
3-3) روش جمع آوری داده ها………………….. 55
4-3) متغیّرهای تحقیق………………….. 56
5-3) نحوه انجام فعا لیت در این پایان نامه………………….. 56
6-3)روش اجرای تحقیق………………….. 56
1-6-3: طرح های تملّک دارائی های سرمایه ای که انتخاب شده اند……57
الف ) معرفی طرح های خاتمه یافته………………….. 57
1- نیروگاه برق آبی کارون3 ………………….. 57
2- نیروگاه برق آبی کرخه………………….. 58
3- نیروگاه برق آبی مسجدسلیمان ………………….. 58
4- نیروگاه برق آبی کارون4…………………..59
ب) معرفی طرح های نیمه تمام و در حال اجراء………………….. 60
1- نیروگاه آبی گتوند علیا :………………….. 60
2- نیروگاه برق آبی سیمره :………………….. 61
3- نیروگاه برق آبی رودبار لرستان ………………….. 62
4- طرح سد و نیروگاه داریان…………………… 63
2-6-3- معرفی چند طرح در خارج از کشور…………………… 63
سد و نیروگاه”هووردام”در کشور آمریکا …………………..63
سد و نیروگاه نم تئون 2 در کشور لائوس……………………. 64
3-6-3- استفاده از روش های تأمین منابع مالی موجود در بخش های نیروگاه های برق آبی خارجی….. 65
فصل چهارم………………….. 67
1-4 ارائه اطلاعات و ارقام و بررسی آن ها………………….. 68
1-1-4 )طرح تملّک دارائی های سرمایه ای نیروگاه کرخه…………………… 68
2-1-4 ) طرح تملّک دارائی سرمایه ای سد و نیروگاه مسجد سلیمان ………………….. 69
3-1-4) طرح سد و نیروگاه کارون3 ………………….. 70
4-1-4) طرح سد و نیروگاه کارون4 ………………….. 71
1- 2-4) طرح های تملّک دارائی های سرمایه نیمه تمام ………….. 72
2-2-4) طرح سد و نیروگاه گتوند علیا………………….. 72
3-2-4) طرح سد و نیروگاه سیمره …………………..73
4-2-4) طرح سد و نیروگاه رودبار لرستان………………….. 74
طرح سد و نیروگاه داریان…………………..75
تجزیه و تحلیل داده ها …………………..76
فصل پنجم………………….. 90
1- 5- خلاصه………………….. 91
2-5-نتایج مبتنی برفرضیه اصلی تحقیق………………….. 91
3-5-نتایج مبتنی برفرضیه های فرعی تحقیق………………….. 91
4-5-پیشنهادهای مبتنی برفرضیه ها………………….. 92
5-5- محدودیت های پژوهش………………….. 96
منابع و مآخذ………………….. 98
چکیده:
در سال های گذشته روند مصرف انرژی برق به دلیل رشد و توسعه ملی روبه فزونی نهاده تا جایی که در سال 1390 میزان سوخت های فسیلی مصرفی گاز طبیعی و فرآورده های نفتی معادل 385.5 بشکه نفت خام بوده است. از این میزان معادل 306.1 بشکه نفت خام مستهلک شده است که معادل 79.4 درصد می باشد. این میزان سوخت فسیلی به هدر رفته و تبدیل به گازهای آلاینده زیست محیطی گردیده است. با ساخت نیروگاه های برق آبی می شود از این امر جلوگیری کرد زیرا انرژی برق آبی نیازی به سوزاندن سوخت های فسیلی ندارد.
توسعه سدها و نیروگاه های برق آبی در این راستا می باشد؛ اما یکی از چالش های مهم پیش رو تأمین مالی به هنگام جهت اتمام به موقع و بهره برداری از نیروگاه ها می باشد. در این تحقیق با بررسی مدل های به کار رفته در جهان برای تأمین مالی این گونه طرح ها در پی شناسایی روش های بهتر تأمین مالی ممکن می باشد و از طرفی با محاسبه هزینه فرصت از دست رفته اثر دیرکرد در به کارگیری این گونه طرح ها را نشان می دهد. روش تحقیق به کارگرفته شده توصیفی-پیمایشی می باشد.از نتایج به دست آمده استنباط می شود همان گونه که در جهان با آزادسازی نرخ برق تمایل سرمایه گذاری و مشارکت تأمین کنندگان مالی افزایش یافته.
در ایران نیز با واقعی شدن نرخ برق می توان منابع مالی لازم را در جهت ساخت نیروگاه های برق آبی هدایت کرد.
مقدمه:
یکی از نگرانی های کشورهای جهان دراین دوران، عقب افتادگی ازحرکت سریع وپر شتاب توسعه است. یکی از شاخص های توسعه یافتگی کشور ها توسعه اقتصادی و به تبع آن توسعه صنایع است، برای دستیابی به آن نیاز به تأمین انرژی الکتریکی موردنیاز صنایع می باشد، کشورهای درحال توسعه جهان در پی افزایش تولید برق از راه احداث نیروگاه های جدید هستند.
کشور ایران که قرار است مسیر رشد وتوسعه را در قالب سند چشم انداز وبرنامه های توسعه بپیماید،احداث وتوسعه نیروگاه های جدید برای پاسخ گویی به تقاضای روزافزون انرژی برق (نرخ رشدآن در حال حاضر بین 7 تا 8 درصد درسال می باشد) را در دستور کار خویش قرار داده است.
اما زمان دسترسی به منابع مالی بدون هیچ کم وکاستی برای احداث نیروگاه های جدید گذشته است واکنون باید برای غلبه براین چالش راهکار دیگری پیدا کند اکنون باید باتکیه برعلم ودانش و به کارگیری فن آوری های جدید به دنبال حل مشکل ها ورفع چالش ها بود. درجهان امروزتأمین منابع مالی برای اجرای پروژه های عمرانی و زیربنایی از مهم ترین مسائل در زمینه مدیریت مالی است که همگام با سایر علوم با سرعت زیادی در حال پیشرفت و گسترش می باشد ، به نحوی که تقریبا هیچ پروژه ای بدون کمک گرفتن از ابزارهای این دانش به نتیجه نمی رسد. با این دانش می توان از منابع موجود مالی استفاده بهینه نمود و جهت اجرای بهتر پروژه ها برنامه ریزی نمود .
افزایش سرمایه گذاری پیش شرط قطعی توسعه اقتصادی است وشیوه هایی که جوامع مختلف برای تأمین مالی پروژه های سرمایه گذاری ابداع یا انتخاب می کنند ، نقش مهمی در تسهیل سرمایه گذاری ، ودرنتیجه ، تسریع توسعه اقتصادی آن جوامع ایفا می کند.
امروزه جوامع بشری با سرعت بسیار زیادی به سوی توسعه در حال حرکت هستند . توسعه ای که در سایه آن امکان بهبود کیفیت و رشد بلندمدت اقتصادی و رفاه اجتماعی وجود داشته باشد . از این رو یکی از معیارهای اندازه گیری و ارزش گذاری کشورها ، سرعت توسعه می باشد .
بی شک یکی از کلیدهای دست یابی به رشد بلندمدت اقتصادی،توسعه مالی است . مطمئناً کشورهایی در مسیرتوسعه قرارخواهند گرفت که با بررسی و مطالعه نیاز جوامع خود ، پروژه ها و طرح های بزرگ و کوچکی را تعریف نموده و نسبت به اجرای آن ها اقدام نمایند. امروزه نیز شاهد آن هستیم که پروژه های بسیار بزرگ عمرانی، صنعتی، تحقیقاتی و… در گوشه و کنار جهان در حال اجراء می باشد و حجم زیادی از منابع مالی را به خود جذب نموده اند .
این پروژه ها نیز تنها درصورتی با موفقیت به تحقق خواهند پیوست که بتوان ابعاد مختلف آن را با ابزارها و روش های نوین علمی مدیریت نمود. یکی از این روش های نوین علمی ، علم مدیریت مالی است که همگام با سایر علوم با سرعت زیادی در حال پیشرفت و گسترش می باشد ، به نحوی که تقریبا هیچ پروژه ای بدون کمک گرفتن از ابزارهای این دانش به نتیجه نمی رسد. با این علم می توان از منابع موجود مالی استفاده بهینه نمود و جهت اجرای بهتر پروژه ها برنامه ریزی نمود .
تأمین منابع مالی اولویت اصلی پیشرفت هرپروژه ای محسوب می گردد ، با توجه به این که در سال های اخیراز راه های مختلف مانند فروش اوراق مشارکت با افزایش جذب نقدینگی بازار پول کشور روبه رو بوده است، طراحی و انتشار اوراق مشارکت، ابزاری مالی و شیوه ای جدید را در تأمین مالی طرح های عمرانی- انتفاعی دولت و طرح های سودآور شرکت ها و سایر مؤسسه های انتفاعی پدید آورد که در عین حال زمینه مشارکت عمومی را در سرمایه گذاری در این گونه طرح ها فراهم کرد. اما در عمل این روش ها هم نتوانسته اند به طور کامل نیازهای مالی پروژه ها را مرتفع سازند.
اندیشیدن راهکاری برای تأمین منابع مالی مورد نیاز پروژه از مراحل اولیه اطمینان از به انجام رسیدن پروژه است. در این بین مسأله جذب منابع مالی خارجی راهکاری مورد توجه برای تأمین مالی پروژه ها با حجم مالی بالا می باشد. هر چه نیاز مالی، حجم مالی و حساسیت پروژه بالاتر باشد توجه طرفین معامله برای مهیا کردن شرایط بهتر و دقیق تر بیشتر می شود.
در کشور ما که براساس دسته بندی بانک جهانی کشوری درحال توسعه محسوب می شود و نیاز به ساختارهای زیربنایی دارد، مسأله جذب منابع خارجی مهم و موردتوجه است. نکته مهم در این زمینه اهمّیت نقش کشور میزبان پروژه در برقراری ثبات و امنیت در زمینه های اقتصادی ، سیاسی، قوانین و مقررات و عوامل و زمینه های مورد توجه هر صنعت و کشور برای جذب منابع خارجی می باشد. مسأله ریسک ها و مدیریت صحیح آن ها نیز مسأله ای است که می تواند در مورد تأمین مالی پروژه بسیار تأثیرگذار و مورد توجه باشد. این تأمین مالی می تواند در حالت کلی به شکل استقراض از بانک های خارجی یا مؤسسه های مالی بین المللی یعنی همان شکل وام که در اصطلاح به آن فاینانس می گویند باشد یا به شکل سرمایه گذاری خارجی باشد. استفاده از منابع مالی و خطوط اعتباری خارجی که در ایران به نام فاینانس متداول گردیده برای اجرای پروژه ها و خرید تجهیزها و کالاهای سرمایه ای طرح های تولیدی و همچنین خدمات فنی و مهندسی پروژه ها، براساس قراردادهای مالی منعقده با اعتبار دهندگان خارجی صورت می پذیرد.
اکثر سرمایه گذاران دردنیا و اقتصادهای پیشرفته کمتر از 30 درصد منابع مالی پروژه ها را خود تأمین می کنند و 70 درصد مابقی آن را از طریق روش های مختلف تأمین منابع مالی تجهیز می کنند .
اما در ایران و پروژه های عمرانی که توسط دولت انجام می پذیرد ، تنها منابع موجود ، منابع عمومی و یا فروش اوراق مشارکت و فاینانس با اخذ سودهای کلان می باشد ، که این مسئله سبب روبرو شدن با محدودیت منابع رو به رو است .
فصل اول: کلیات تحقیق
بیان مسئله پژوهش:
درکشور ما اجرای پروژه های عمرانی عمدتاً ازمحل منابع عمومی توسط دولت تأمین می شود،از سوی دیگر به نظر می رسد مدیریت مالی طرح ها درخصوص تأمین مالی به هنگام ، به صورت کارا عمل نمی کند. مشکلاتی که گریبان گیر این طرح ها می باشد به طور مثال عبارت است از:
a) طولانی شدن دوره اجراء ونهایتاً تاخیردر بهره برداری
b) افزایش هزینه های کارفرمایی
c) هزینه های تعدیل های پیمانکاران
با رشد 7 تا 8 درصدی مصرف برق درکشور نیاز سالانه حدود 5 هزار مگاوات ظرفیت جدید شبکه برق کشور می باشد. زمان دسترسی به منابع مالی بدون هیچ کم وکاستی برای احداث نیروگاه های جدید گذشته است واکنون باید برای غلبه براین چالش راهکار دیگری پیدا کرد. اکنون می طلبد که باتکیه برعلم ودانش وبکارگیری فن آوری های جدید به دنبال حل مشکل ها ورفع چالش ها بود.باتوجه به لزوم استفاده از انرژی های تجدید پذیر می توان گفت که به جای سوخت های فسیلی،برق ازطریق انرژی های تجدید شونده مانند نیروگاه های برق آبی تولید می گردد.
به گفته منابع ذی صلاح حوزه انرژی تولید هرکیلووات برق توسط منابع انرژی تجدید پذیر مثل باد،آب،خورشید،زمین گرمایی،امواج دریا، جزر و مد از تولید2 تن گاز منواکسید کربن که یکی از عوامل گرم شدن زمین است جلوگیری می کند ویا تولید هرکیلووات برق توسط منابع انرژی تجدید پذیر معادل کاشت80 درخت برای تصفیه هوا عمل می کند. این عوامل منافع مادی قابل محاسبه ای دارد که این تحقیق سعی در محاسبه ونشان دادن آن دارد. به جز منافع مادی ذکر شده منافع فراوان غیر مادی نیز وجود دارد که درصورت لزوم قابلیت معادل سازی به واحد پولی رادارد. تمامی موارد ذکر شده دال براهمّیت تأمین مالی به هنگام،جهت اجرای طرح های نیروگاهی برق آبی می باشد. [i] [ii]
به عبارتی دیگر هزینه فرصت از دست رفته حاصل از دیرشدن بهره برداری ازنیروگاه های برق آبی باتوجه به تولید انرژی بدون استفاده از سوخت های فسیلی چقدر می باشد؟
می توان راهی ویا روشی برای تسریع درتأمین مالی این گونه طرح ها پیشنهاد داد تا این هزینه فرصت از دست رفته به حداقل کاهش وبه تبع آن بازده سرمایه گذاری افزایش یابد ؟
باتوجه به این که طرح های نیروگاه های برق آبی ازجمله طرح های بزرگ وزیربنایی می باشند وجهت اجراء آن ها نیاز به سرمایه گذاری های فراوانی است وتاخیر در تأمین منابع مالی موردنیاز باعث به درازا کشیده شدن دوران ساخت شده که آن نیز باعث افزایش قیمت تمام شده می شود این تحقیق درپی آنست که میزان همبستگی زمان دریافت اعتبارها وعملکرد فیزیکی طرح را اندازه گیری وسنجش نماید .
اهمّیت و ضرورت پژوهش:
یکی ازچالش های کلیدی آینده درتوسعه پایدار، تأمین مالی سدهای بزرگ به شمارمی رود به گونه ای که کارگاه های تخصصی و بین المللی به این عنوان درکشورهای چون انگلستان[1] سوئیس[2] برگزار گردیده وبه ارزیابی نمونه های از این گونه سدها می پردازند.از میان 37 نمونه 17 سد بزرگ در سراسر جهان برای یافتن مؤسسه های مالی درگیر درتأمین مالی آن ها انتخاب گردید که نام برخی از آن ها عبارتند از:
1- سد”بیرسیک”[3] درترکیه1996-1999میزان تولیدبرق 2.5گیگاوات درسال
