2-1-3-5 نظریه ریچارد تاردانیکو………………………… 18

2-1-4 دیدگاه مشارکتی و مردم سالاری در مدیریت شهری …………… 19

2-1-4-1- نظریه صلاح الدین یلدیریم………………………… 20

2-1-4-2 نظریه مشارکت مردمی و نخبگان لیون فولکت ……………… 21

2-1-4-3 نظریه مشارکتی جان ترنر………………………… 22

2-1-4-4 نظریه مشارکتی جیمز میجلی………………………… 23

2-1-4-5 نظریه مشارکتی شری ارنشتاین………………………… 24

2-1-4-6 نظریه مشارکتی اسکات دیوید سون………………………… 25

2-1-4-7 نظریه مشارکتی دیوید دریسکل…………………………25

2-1-4-8 نظریه میانجی گری………………………… 27

2-1–5 مدل های مدیریت شهری………………………… 27

2-1-5–1انواع مدل های مدیریت شهری در کشور آمریکا…………… 29

2-1-5-2 انواع مدل های مدیریت شهری در کشور های اروپایی……… 35

2-1-5-3 سیر تحول مدل های مدیریت شهری در ایران ………………39

2-1-5-1 جمع بندی………………………… 41

2-1-6 شهرهای مقصد گردشگری………………………… 42

2-1-6-1 شهر نور………………………… 44

2-1-6-2 شهر چالوس…………………………45

2-1-6-3 شهر بابلسر………………………… 46

2-1-6-4 شهر تنکابن………………………… 48

2-1-7 مدیریت شهری وتوسعه گردشگری………………………… 49

2-1-8 تعریف حکمرانی و انواع آن………………………… 51

2-1-8-1حکمرانی………………………… 51

2-1-8–2حکمرانی شهری………………………… 53

2-1-8–3حکومت شهری………………………… 54

2-1-8–4تفاوت بین حکومت شهری و حکمرانی شهری …………… 55

2-1-8-5 حکمرانی الکترونیک…………………………57

2-1-8-6 حکمرانی الکترونیک و حکمرانی شهری …………………………59

2-1-9 اهداف حکمرانی شهری ………………………… 60

2-1-10 مدل های حکمرانی شهری………………………… 60

2-1-11 حکمرانی خوب………………………… 61

2-1-12 حکمرانی خوب شهری………………………… 63

2-1-13 حکمرانی شهری و کیفیت زندگی………………………… 66

2-1-14 نقش نهاد های محلی (شهرداری و شورای شهر) در توسعه گردشگری…….. 67

فصل دوم – بخش دوم: پیشینه تحقیق

2-2-1 مقدمه………………………… 69

2-2-2 پژوهش های داخلی ………………………… 69

2-2-3 پژوهش های خارجی ………………………… 71

2-2-4 اسناد حقوقی و بین المللی………………………… 72

2-2-5 اقدامات دولت ها در مهمترین کنفرانس های بین المللی……………… 72

فصل دوم – بخش سوم: تشریح اجزای مدل

2-3-3-1مشارکت………………………… 75

2-3-3-2 حاکمیت قانون………………………… 75

2-3-3-3 شفافیت………………………… 75

2-3-3-4 مسئولیت و پاسخگویی………………………… 75

2-3-3-5 پاسخده بودن………………………… 75

2-3-3-6 بینش راهبردی………………………… 75

2-3-3-7 اجماع سازی………………………… 76

2-3-3-8 عدالت و انصاف………………………… 76

2-3-3-9 امنیت………………………… 76

2-3-3–10 اثر بخشی و کارایی………………………… 76

2-3-3-11 تمرکز زدایی………………………… 76

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1 مقدمه………………………… 77

3-2 روش تحقیق………………………… 78

3-3جامعه ی آماری………………………… 79

3-4 نمونه ی آماری………………………… 80

3–5روش جمع آوری داده ها………………………… 82

3-6 روایی و پایایی ابزار پژوهش………………………… 82

3-7روش تجزیه وتحلیل داده ها و اطلاعات……………. 83

3-7-1 روش تحلیل اهمیت- عملکرد………………………… 83

3-7-1-1تشکیل ماتریس اهمیت-عملکرد………………….. 84

3-7-1–2تحلیل ماتریس اهمیت-عملکرد………………………… 86

3-7-2 روش تحلیل سلسله مراتبی ………………………… 87

3-7-2-1 مدل سازی مساله تصمیم………………………… 88

3-7-2-2 مقایسه اهمیت و ارجحیت………………………… 88

3-7-2-3 بررسی میزان سازگاری در قضاوت ها……………… 89

3-8 جمع بندی………………………… 90

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات

4-1مقدمه …………………………91

4-2- روش تحلیل اهمیت – عملکرد………………………… 91

4-2–1داده های توصیفی………………………… 92

4-2-2مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر جنسیت ………… 92

4-2–3مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر تحصیلات……… 93

4-2-4مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سن……… 94

4-2-5 مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر میزان سابقه کاری……….95

4-3 آزمون فرضیهقابلیت اعتمادیا پایایی ابزار اندازه‏گیری(پرسشنامه)………. 96

4-4 ارزیابی اهمیت و عملکرد شاخص های حکمرانی خوب شهری……….97

4-5 آزمون دو جمله ای شاخص های حکمرانی خوب شهری………………………… 98

4-6 نمره افتراقی و تجزیه و تحلیل شکاف………………………… 99

4-7 تجزیه و تحلیل ماتریس اهمیت – عملکرد………………………… 101

4-7-1ماتریس اهمیت – عملکرد شهر بابلسر………………………… 102

4-7-2 ماتریس اهمیت – عملکرد شهر نور………………………… 104

4-7–3ماتریس اهمیت – عملکرد شهر تنکابن………………………… 106

4-7-4 ماتریس اهمیت – عملکرد شهر چالوس………………………… 108

4-8 جمع بندی روش تحلیل اهمیت – عملکرد………………………… 110

4-9 روش تحلیل سلسله مراتبی………………………… 110

4-9-1 داده های توصیفی ………………………… 110

4-9-2 مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر جنسیت ………… 111

4–9-3 مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر تحصیلات…………. 112

4-9-4 مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سن ………………………… 113

4-9-5 مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر میزان سابقه کاری ……. 114

4-10 مدل سازی سلسله مراتبی و تشکیل درخت تصمیم گیری……….. 115

4-11 اولویت بندی اهمیت شاخص های حکمرانی خوب شهری………..116

4-12 اولویت بندی عملکرد شاخص های حکمرانی خوب شهری……….. 118

4-21–1اولویت بندی عملکرد در شهر بابلسر………………………… 119

4-21- 2اولویت بندی عملکرد در شهر نور………………………… 121

4-12-3 اولویت بندی عملکرد در شهر تنکابن………………………… 123

4-12-4 اولویت بندی عملکرد در شهر چالوس………………………… 125

4-13 جمع بندی روش تحلیل سلسله مراتبی………………………… 126

4-14- مقایسه دو روش اهمیت-عملکرد و تحلیل سلسله مراتبی ……… 127

4-14-1مقایسه نمونه آماری………………………… 127

4-14-2 مقایسه نتایج حاصل از دو روش………………………… 128

4- 15 جمع بندی………………………… 130

فصل پنجم: یافته ها، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

5-1مقدمه………………………… 131

5-2مروری مختصر بر هدف، مسئله و چگونگی كار………………………… 131

5- 3 یافته ها………………………… 132

5-4بحث…………………………135

5-5 نتیجه گیری ………………………… 137

5-6 پیشنهادات کاربردی………………………… 138

5-7 محدودیت های تحقیق ………………………… 141

5-8 پیشنهاد هایی برای تحقیقات آینده …………………………141

منابع ………………………… 142

پیوست………………………… 149

چکیده:

رویکرد های سنتی مدیریت شهری ایران باعث ایجاد فضایی تقابلی به جای فضایی تعاملی میان شهروندان و شهرداری ها شده است که حکمرانی خوب شهری یکی از روشهای مقابله با آن است. هدف این تحقیق شناخت جامعی از میزان اهمیت حکمرانی خوب شهری و ارزیابی عملکرد شاخص های حکمرانی خوب شهری در شهر های نمونه مقصد گردشگری (چالوس، نور، بابلسر و تنکابن) است. روش تحقیق و گردآوری مطالب از نوع پیمایشی و تحلیلی مبتنی بر پرسشنامه است که پس از تایید روایی پرسشنامه در اختیار کارشناسان برجسته مهندسین مشاور و اعضای گروه تخصصی شهرسازی نظام مهندسی استان مازندران و همچنین اساتید صاحب نظردانشگاه مازندرانقرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل آماری از دو روش IPA و AHP استفاده شد. اولویت بندی و عملکرد شاخص ها، از هر دو روش به صورت یکسان به دست آمد و مهمترین شاخص با کمترین عملکرد، شاخص مشارکت شهروندان معین گردید که سنگ بنای حکمرانی خوب شهری به عنوان روش مدیریت مشارکتی است. شاخص امنیت نیز از بالاترین عملکرد در این شهر ها برخوردار بود. در نهایت نتیجه گیری شد که شاخص های حکمرانی خوب شهری با وجود اهمیت بالای آنها، عملکرد پایینی در مدیریت شهری، شهرهای مورد مطالعه داشته و راهکارهایی به منظور ارتقا آن ارائه شد.

فصل اول: کلیات تحقیق

امروزه جمعیت مردمی که در مناطق شهری زندگی می کنند از تمام ادوار تاریخ انسان بیشتر است. روند شهرنشینی غیر قابل بازگشت است (مصطفی قدمی و همکاران، 1391). تخمین زده شده است که جمعیت شهری دنیا تا سال 2025 دو برابر شده و به بیش از 5 میلیارد نفر خواهد رسید که بیش از 90 درصد این رشد در کشور های در حال توسعه خواهد بود (برنامه اسکان سازمان ملل[1]، 2003). از سوی دیگر جهان امروز با چالش هایی مواجه است که ناشی از دگرگونی های حاصل از پیشرفت علم و صنعت و طرح نیاز های جدید سازمانی و اجتماعی است. در جهان متحول امروز، دولت ها به تنهایی قادر به پاسخگویی به نیازهای جدید نخواهند بود. این مهم نیازمند الگوی جدیدی است که بتوان از همه ظرفیت های جامعه در بخش های دولتی، خصوصی و مدنی استفاده نمود تا تولید و ارئه خدمات عمومی را حداکثر ساخت (رفیعیان و همکاران، 1390). در سیستم مدیریت شهری نوین برای رفع این مشکلات و چالش ها در زندگی شهری، الگوهای متعددی ارائه شده است. یکی از این الگوها که مدل غالب در مدیریت شهری[2] محسوب می شود، الگوی حکمرانی شهری است[3] (زیاری و همکاران، 1390). حکمرانی موضوعی است که بر نحوه تعامل دولت ها و سایر سازمان های اجتماعی با یکدیگر، نحوه ارتباط با شهروندان و نحوه اتخاذ تصمیمات در جهانی پیچیده تمرکز داشته و فرایندی است که از طریق جوامع و سازمان ها تصمیمات خود را اتخاذ و بواسطه آن مشخص می کنند که چه کسانی در این فرایند درگیر و چگونه وظایف خود را به انجام برسانند (نوبری و همکاران، 1389). محیط شهری پیچیده، پویا و متنوع مستلزم ظرفیت بالای مدیریت است که حکمرانی خوب شهری[4] قابلیت فراهم کردن آن را دارد (صالحی، 1392). از سوی دیگر گردشگری شهری ترکیب پیچیده ای از فعالیت ها ی مختلف می باشد که از به هم پیوستن ویژگی های محیطی و میزان توانمندی و کشش شهر در جذب بازدیدکنندگان و ارائه خدمات تشکیل شده است. نخستین شرط موفقیت هر شهر در توسعه گردشگری، وجود زیرساخت های مناسب شهری، یکپارچه گی همه سازمان های ذیربط و مدیریت عاقلانه و مدبرانه در عرصه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. از طرف دیگر تنسیق و آمایش جاذبه های شهر، استفاده پایدار از منابع گردشگری، ایجاد منابع و تسهیلاتی که دسترسی به جاذبه ها را تسهیل می کند، رضایت خاطر بازدیدکنندگان و کنترل محلی دومین شرط لازم در توسعه گردشگری است (دیناری، 1384). در راستای تحقق گردشگری، مدیریت شهری که از سازمان دهی عوامل، نیروها و منابع برای اداره امور و پاسخگویی نیازهای ساکنین شهر شکل گرفته، مهمترین ابزار است (رضویان، 1381).

2-1- اهمیت و ضرورت

استنباط سازمان ها و نهاد های بین المللی از حکمرانی خوب شهری مطابق با تجزیه عملکردی برنامه اسکان در دو دهه اخیر است. این تجربه بر این نکته تاکید دارد که در اداره امور شهرها نه سرمایه، نه تکنولوژی و نه حتی تخصص، کافی نیست. بلکه مدیریت مطلوب وجه ممیزه یک شهر برون گرا با مدیریت مطلوب در مقابل یک شهر با مدیریت نامطلوب یا شهر منزوی است بر این اساس حرکت اصلی در جهت حکمرانی خوب شهری، رسیدن به یک شهر برونگرا خواهد بود. در شهر برونگرا هر فرد بدون توجه به ثروت، جنسیت، مذهب، نژاد و سن، شایسته مشارکت سازنده و مثبت در فرصت های موجود در شهر است (نازک نوبری و همکاران ، 1389(. از طریق حکمروایی خوب شهری نوعی از توسعه پدید می آید که در آن فقرا حق تقدم دارند، امور زنان بهبود میابد، محیط زیست پایدار ایجاد می شود و فرصت های اشتغال و عوامل رفاهی پدید می آیند. به این ترتیب مفهوم حکمروایی خوب و توسعه پایدار انسانی جدایی ناپذیر است (محمد موئدی، 1392). هدف از شاخصهای حکمرانی خوب شهری[5] سنجش اندازه گیری و کیفیت اداره امور شهری است. با توجه به این شاخص ها هر شهر می تواند به مقایسه های منطقه ای و جهانی بر اساس کیفیت حکمرانی شهری خودش دست بزند و به طور یقین فرایند سنجش در سرعت بخشیدن به بهبود کیفیت حکمرانی محلی، نقش قابل توجه ایفا می کند. در سطح محلی نیز شاخص تسریع اقدام محلی مورد انتظار برای بهبود کیفیت حکمرانی شهری را در بر می گیرد (نازک نوبری و همکاران ، 1389).

با توجه به بررسی مفهوم حکمروایی خوب شهری میتوان مهمترین اهداف کلان آن را اینگونه بیان کرد:

– بازساخت جامعه مدنی برای تقویت و اعتلای بیشتر سازمان ها، نهادها و جوامع محلی

– کاهش فقر و جدایی گزینی های اجتماعی، قومی و فرهنگی در شهرها

– افزایش مشارکت و مداخله افراد و صاحبان منافع در فرایند های سیاسی درون شهرها

– همچنین حکمرانی خوب شهری به طور خاص نیز اهداف عملیاتی زیر را دنبال می کند:

– کاهش فساد

– بهبود کیفیت و افزایش امکان زندگی برای همه شهروندان

– حفظ دموکراسی

– ایجاد فرصت و امکان برای مردم به منظور نشان دادن خواسته ها و آمالشان در زندگی

– اعتلای امنیت، برابری و پایداری (برنامه توسعهسازمان ملل متحد[6] ، 2008).

حال با توجه به اینکه شهرهای ایران خصوصا در سالهای اخیر رشد شتابان و ناموزونی را تجربه کرده اند و با توجه به این رشد شتابان شهرنشینی و هم چنین عدم وجود سیستم مدیریتی کارامد چه در گذشته و چه در حال به نظر می رسد وجود سیستم مدیریتی جدید که نگرش پویاتر به شهر و شهروندان داشته باشد لازم است. با توجه به اینکه مدیریت شهرهای ایران در سطح پایینی است (مصطفی قدمی و همکاران، 1391) به نظر می رسد که شهرهای با مقصد گردشگری[7] (به عنوان نمونه شهرهای ساحلی استان مازندران) نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیازمند سیستم جدید و پویاتری می باشند تا بتوانند به توسعه پایدار دست یابند. از سوی دیگر با توجه به اینکه اقتصاد شهرهای مقصد گردشگری به ویژه شهرهای ساحلی استان مازندران وابستگی شدیدی به برنامه ریزی و مدیریت صحیح در راستای ارتقای زیرساخت هایصنعت گردشگریشهری دارند و تمام شهروندان آنها به عنوان عضو فعال در این صنعت مشغول به فعالیت می باشند و خیلی از مشاغل شکل گرفته در شهرهای مقصد گردشگری در راستای همین صنعت ایجاد شده است، در این شهرها ضرورت تحقق حکمرانی خوب شهری با توجه به ویژگی مشارکتی[8] بودن آن امری انکار ناپذیر است.

3-1- بیان مسئله

واژگان حکمرانی[9] و حکومت[10] ، دارای مفاهیم محض و تخصصی بوده که بعضا فارغ از مفهوم، معمولا جایگزین یکدیگر به کار می روند. اما قدمت حکمرانی به تاریخ تمدن بشری برمیگردد. واژه حکمرانی از لغت یونانی (کیبرنان[11]) گرفته شده است و معنی آن هدایت کردن و راهنمایی کردن و یا چیزها را در کنار هم نگه داشتن است. در حالی که مفهوم حکومت دلالت بر واحد سیاسی برای انجام وظیفه سیاست گذاری داشته و برجسته تر از اجرای سیاست ها است. پس می توان گفت واژه حکمرانی اشاره به پاسخ گو[12] بودن هم در حوزه سیاست گذاری و هم در حوزه اجرا دارد (شریفیان ثانی، 1380). حکمرانی را میتوان کنش، شیوه یا سیستم اداره دانست که در آن مرز های بین سازمانها و بخش عمومی و خصوصی در سایه یکدیگر محو می شوند. جوهره حکمرانی به وجود روابط متعامل بین و درون حکومت و نیروهای غیر حکومتی اشاره دارد (برک پور، 1388).

حکمرانی شهری[13] ، طبق تعریف زیست بوم سازمان ملل عبارت است از مجموع روش های برنامه ریزی و مدیریت عمومی شهر از سوی افراد، نهادهای عمومی و نهادهای خصوصی و نیز فرایند مستمری است که از طریق آن، منافع متضاد یا متعارض با یکدیگر همراه شده و زمینه همکاری و کنش متقابل فراهم می آید. طبق این تعریف حکمرانی شهری، هم نهادهای رسمی و هم اقدامات غیر رسمی وسرمایه اجتماعیشهروندان را در بر می گیرد (برنامه اسکان بشر ملل متحد[14]،2007). به علاوه نباید از نظر دور داشت تحقق سبک و شیوه مدیریت امور محلی و شهری که از آن به عنوان حکمرانی یاد می شود منوط به شکل گیری یک مجموعه روابط رسمی و ساختارهایی از قبیل قانون مداری، چارچوب های حقوق مدون و مشخص، تعریف و تعیین حدود رژیم های سیاسی، تعیین سطوح تمرکز زدایی و فراهم کردن زمینه های مشارکت همگانی در امور تصمیم گیری راجع به خط و مشی هاست (اکبری ، 1385). حکمرانی شهری بر خلاف مدیریت شهری، فرایندی مدیریتی است که به اتخاذ و حفظ زیربناها و خدمات شهری می پردازد. حکمرانی شهری فرایندی کاملا سیاسی در نظر گرفته می شود (شریفیان ثانی، 1380) و از آنجا که حکمرانی یا حاکمیت شهری، وظیفه به اجرا در آوردن تصمیمات و سیاست های عمومی در جهت منافع عامه را دارد (پاداش و همکاران، 1386) به عنوان فرایند مشارکتی توسعه، تعریف می شود و به موجب آن همه ذینفعان شامل حکومت، بخش خصوصی و جامعه مدنی تمهیداتی را برای حل مشکلات شهری فراهم می آورند که نتیجه آن رفع ناپایداری توسعه شهری، رفع ناپایداری ها از بدنه نهادهای مدیریتی، برنامه ریزی شهری، کارآمد سازی و مسئولیت پذیری بیشتر در اداره امور شهری و تفویض قدرت، وظایف و صلاحیت ها به حکومت ها و سایر ذینفعان محلی خواهد بود (لاله پور، 1386). بنابر این حکمرانی شهری را می توان فرایندی دانست که بر اساس کنش متقابل میان سازمان ها و نهادهای رسمی اداره شهر از یک طرف و سازمان های غیر دولتی و تشکل های جامعه مدنی از طرف دیگر شکل می گیرد. نتیجه اینکه حکمرانی شهری با اشکال قدیم حکومت از آن جهت متفاوت است که عاملان مدیریت تنها بخش عمومی نیستند، بلکه بخش های خصوصی و داوطلب نیز در امر مدیریت وارد می شوند. این عاملان در شبکه های مدیریت و مشارکت هایی که عموما مستقل از دولت هستند، فعالیت می کنند (پاداش و همکاران ، 1386). با توجه به مفهوم حکمرانی زمانی که صفت خوب را به این واژه اضافه میکنیم مبحثی با بار معنایی آغاز می شود و حکمرانی مطلوب[15] در مقابل حکمرانی نامطلوب قرار می گیرد. اضافه کردن صفت ارزشی به واژه حکمرانی مناقشه بر انگیز می باشد. چنانکه افراد گوناگون، سازمان ها، دولت ها، ایدئولوژی ها و مدیریت شهر، هریک حکمرانی خوب را مطابق با منافع و تجربیات شخصی خود تغریف می کنند. با در نظر گرفتن این نکته که دولت ها همواره در طول تاریخ نقشی انکار ناپذیر در شکوفایی و سعادت و یا در نابودی و انحطاط و نابودی ملت ها داشته اند، در خلال اجرای طرح هایی مانند برنامه اسکان بشر و برنامه هایی برای ریشه کنی فقر و دست یابی به توسعه پایدار و ضرورت تضمین اجرایی این برنامه ها شاخص های حکمرانی خوب از سوی محققین و سازمان های مختلف مورد بررسی قرارگرفته و تحت عنوان معیار ها و شاخصه های حکمرانی خوب مطرح شده است (نازک نوبری و همکاران، 1389) که عبارتند از:

– مشارکت[16]

– قانون مداری[17]

– شفاف سازی[18]

– انعطاف پذیری[19]

– وفاق محور[20]

– عدالت[21]

– کارآمدی[22]

– پاسخگویی[23]( سازمان ملل آموزشی، علمی، فرهنگی[24]).

با روشن شدن مفهوم حکمرانی، حکمرانی خوب و حکمرانی شهری حال می توان به توضیح حکمرانی خوب شهری[25]پرداخت. شهرها با برخورداری از پتانسیل های بالا به مثابه موتور توسعه اقتصادی و اجتماعی از طریق ایجاد مشاغل و طرح ایده ها نقش بازی میکند. شهرها اگرچه دارای مزیت ها و جاذبه هایی هستند، اما محرومیت های اجتماعی را نیز دامن می زنند چرا که عدم توزیع بهینه منابع و ثروت به محرومیت اجتماعی و فقر در میان جوانان، اقلیت های قومی و مذهبی و سایر گروه های حاشیه ای جامعه می انجامد (برنامه اسکان بشر ملل متحد، 2000 ). بنا بر منشور هبیتات سازمان ملل متحد حکمرانی خوب شهری اصول به هم وابسته پایداری، برابری، کارامدی، شفافیت و پاسخگویی، امنیت، فعالیت های مدنی و شهروندی را توصیف می کند (برنامه اسکان بشر ملل متحد، 2009).

در تحقیق حاضر سعی شده است ابتدا شاخص های حکمرانی خوب شهری با توجه به وضعیت شهر های مقصد گردشگری اولویت بندی شود و سپس فاصله وضع موجود و مطلوب شهر های منتخب مشخص گردد.

[1] UN-HABITAT

Urban Management

[3] Urban Governance

[4] Good Urban Governance

[5] Good Urban Governance Index

[6] United Nations Development Program

[7] Tourist destination cities

[8] Participation

[9] Governance

[10] Government

…………………47

تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………………………………….51

جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………54

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..56

جامعه ی آماری…………………………………………………………………………………………………………56

حجم نمونه وروش نمونه گیری……………………………………………………………………………………56

ابزارجمع آوری داده ها………………………………………………………………………………………………57

اعتباروپایایی ابزار………………………………………………………………………………………………………57

روش اجرای تحقیق……………………………………………………………………………………………………58

روش تجزیه وتحلیل داده ها………………………………………………………………………………………….58

ملاحضات اخلاقی تحقیق…………………………………………………………………………………………….58

چکیده:

پژوهش حاضرباهدف بررسی رابطه هوش فرهنگی باتعهدسازمانی معلمان ابتدایی شهرستان میناب باروش توصیفی – همبستگی وباروش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای به تعداد286نفراجراگردید.ابزارمورداستفاده دراین پژوهش ، پرسشنامه هوش فرهنگی آنگ وهمکاران ( 2004 ) وپرسشنامه تعهدسازمانی مودی ، استیرزوپورتر( 1979 ) بوده است.به منظورپاسخگویی به سوالات پژوهش ازضریب همبستگی پیرسون وتحلیل واریانس (رگرسیون ساده به روش همزمان ) استفاده شد.نتایج نشان دادکه بین هوش فرهنگی باتعهدعاطفی ، هنجاری ومستمررابطه معناداروجوددارد.همچنین نتایج رگرسیون ساده به روش همزمان نشان دادکه 203/0 ازتغییرات واریانس تعهدعاطفی ، 151/0 ازتغییرات واریانس تعهدهنجاری و252/0 ازتغییرات واریانس تعهدمستمربوسیله هوش فرهنگی تبیین می شوندواین که مقدارF بدست آمده ازسوالات پژوهش نشان دادکه تعهدعاطفی ( F=72/779 ) ، تعهدهنجاری ( F=50/387 ) وتعهدمستمر ( F=96/389 ) می توانندبه صورت معناداری هوش فرهنگی راپیش بینی نمایند.درمجموع ، بین هوش فرهنگی وتعهدسازمانی رابطه معناداروجودداردوضریب تعیین ( R=0/236 ) حاصل ازسوال اصلی نشان دادکه 236/0 ازتغییرات واریانس تعهدسازمانی بوسیله هوش فرهنگی تبیین می شود.

فصل اول: طرح تحقیق

مقدمه:

یکی از مسئولیت های هر نهاد اجتماعی ، نیل به اهدافی است که علت وجودی آن نهاد را شکل می دهد. تحقق اهداف سازمان در گرو همکاری وهماهنگی تام عواملی است که تعامل سیستماتیک ومنظم آن ها با یکدیگر به وجود سازمان فضا می بخشددر این میان ، نقش یک عامل بارزتر وبرجسته تر از سایر عوامل است وآن عامل نیروی انسانی ازتمام سطوح سازمان است. نیروی انسانی به عنوان یک عامل دارای آگاهی ، شعور ، نیازهای مادی و معنوی ، اهداف فردی ، توقعات گروهی وسازمانی باید بیش ازپیش مورد توجه قرارگیرد. کار-

ائی نیروی انسانی همیشه نمی تواند براساس محاسبات اقتصادی پیش بینی شود ، عوامل متعددوحتی مهمتردیگر ی نیز در این میان وجود دارند که بر خاسته از نیازهای برتر او درابعاد اجتماعی،احترام وخودیابی است ( احمدپوروشائمی ، 1379).

یکی از مهمترین سازمانی که محققین ومدیران اجرایی به آن علاقمند هستند ، تعهد سازمانی است ( موغلی وهمکاران ،1388 ). تعهد سازمانی درجه ی نسبی تعیین هویت فرد بایک سازمان خاص ودیگری ومشارکت او با آن سازمان می باشد. در این تعریف تعهد سازمانی سه عامل شامل می شود : 1- اعتقاد قوی به اهداف وارزش های سازمان ،2-تمایل به تلاش قابل ملاحظه به خاطر سازمان و3-آرزو وخواست قوی وعمیق برای ادامه ی عضویت در سازمان ( استیرز[1]وهمکاران ،1983 ). هوش فرهنگی درک ظاهر وباطن افراد از نظر فکری وعملی است هم چنین چارچوب وزبانی را در اختیارما قرار می دهد که تفاوت ما را درک کرده وروی آن ها سرمایه گذاری کنیم نه اینکه آن ها را تحمل کرده یا نادیده بگیریم( بلوم [2]وهمکاران ،2007 ). پیترسون[3] (2004) هوش

فرهنگی[4] را در یک قابلیت فردی برای درک ، تغییر و اقدام اثر بخش در موقعیت های متنوع فرهنگی می باشد و با آن دسته از مفاهیم مرتبط با هوش سازگار است که هوش را بیشتریک توانایی شناختی می دانند.آنچه موجب شد تا پژوهش فعلی صورت گیرد این است که اینجانب شاغل در آموزش وپرورش هستم و مدام از زبان همکاران مسائلی مطرح می شود که بیانگر ویژگی های تعهد سازمانی بودند و تصمیم گرفتم که به بررسی رابطه هوش فرهنگی با تعهد سازمانی معلمان ابتدایی شهرستان میناب بپردازم.در این فصل ابتدا بیان مسئله پژوهش ، سپس اهمیت وضرورت تحقیق ، اهداف ، سوالات ، فرضیات تحقیق ، تعاریف مفهومی وعملیاتی بیان می شوند.

بیان مسئله:

نیروی انسانی کارآمد ، شاخص عمده برتری یک سازمان نسبت به سازمان های دیگر است. به طوری که وجودنیروهای انسانی ومتعهد به سازمان در هر سازمان ، ضمن کاهش غیبت ، تاخیزوجابجایی ، باعث افزایش چشمگیر عملکرد سازمان ، نشاط روحی کارکنان ، تجلی بهتر اهداف متعالی سازمان ونیز دستیابی به اهداف فرد

ی خواهد شد ( ابیلی ، ناستی زایی ، 1388). درمیان سازمان ها ونهادهای تربیتی ، آموزش وپرورش از جایگاه خاصی برخوردار است تا جایی که اغلب صاحب نظران ومتفکران مسائل تربیتی وآموزشی معتقدند که معلمان ، بزرگترین ومهمترین عامل موثر درجریان تعلیم وتربیت هستند. امروزه توسعه سازمانی منوط به توسعه منابع انسانی است. منابع انسانی هر سازمان ارزش های اصلی چون فرهنگ ، عملکرد وتولید دانایی ، آموزش ویادگیری را عهده دار هستند. کارایی وتوسعه هرسازمان تا حد زیادی به کاربرد صحیح نیروی انسانی بستگی دارد. هرقدر سازمان ها بزرگترمی شوند ، بالطبع به مشکلات این نیروی عظیم نیز اضافه می شود. مدیران در ارتباط با مسائل گوناگون سعی در کنترل مداوم کارکنان خود دارند. تصور مدیران این است که وقتی شخص در یک محل استخدام می شود ، بایدتمام شرایط آن سازمان را بپذیرد. بعضی از مدیران بر این مسئله که رضایت کارکنان را می توان از طریق پاداش وترغیب به انجام کارافزایش داده پافشاری می کنند. اما به راستی صحبت بهتر در سازمان بادرنظر گرفتن این کارکنان در زیر فشار مالی به سر می بردندوبیشتر توجه وتمایل آن ا به مسائل اقتصادی کار است ، به غیر از دادن پاداش و امکاناتی از قبیل راه های دیگری وجود نداردبه یکی از موضاعات مورد توجه محققان در این زمینه تعمد سازمانی است (جعفری وقمی ).

تعهد سازمانی یکی از پیش بینی کننده های رفتار در سازمان هاست. تعهد سازمانی یک سازمان چندبعدی است که نشان داده شده تاثیرات ویژه ای شده برمسائل کاری وشغلی نظیر” کاهش غیبت ” ، ” رفتارهای ناکارآمدشغلی ” و ” ترک خدمت ” ( ریکیتا[1] ، 2002 ) ” رفتارهای مدنی سازمانی خود گزارش شده ” ( مایر ، آلن واسمیت[2] ، 1993 ) ” تلاش وکوشش کاری ” ( بیسیو ، هاکت و آلن[3] ، 1995 ) ” عملکرد شغلی ” ( مایر ، استنلی ، هرسکووپیچ و توپولوسنکی[4] ، 2002) به جای می گذارد. بی ورلی وهمکارانش ، تعهد سازمانی را درجه نسبی تعیین هویت فرد با سازمان ومشارکت او در آن تعریف کرده اند. در این تعریف ، تعمد سازمانی شامل سه عامل است:1) اعتقاد به هدف ها و ارزش های سازمانی ؛ 2) تمایل به تلاش بیشتر در راه سازمان ؛ 3) تمایل شدیدبه ادامه عضویت در سازمان همچنین آن ها در یافتندکه : اول ، تعهد سازمانی با رضایت شغلی ، غیبت وجابجایی رابطه دارد. دوم ، این رابطه ، معکوس است ( هر چند تعهدسازمانی بیشترباشد ، غیبت وجابجایی کمترخواهد بود ) ( نقل از کوزه چیان وهمکاران ،1382). تعمد سازمانی به عنوان پیوند روانشناختی بین کارکنان وسازمان تعریف شده است. که احتمال این کارکنان به طور ارادی سازمان را ترک کنندکاهش می دهد ( آلن ومایر ، 1996؛ نقل از کاظمی وعریضی ،1390 ).

پورتر ، استیرز ، مودی و بولیان [5](1974) تعهد سازمانی را متشکل از سه مولفه « پذیرش و باور به ارزش ها واهداف سازمان » ، « تمایل به تلاش درجهت نیل به اهداف سازمان » و « تمایل نسبتا قوی برای باقی ماندن در سازمان » می دانند. به باور پورتر وهمکاران (1974) این سه مولفه تماماً یک بعد کلی تعهد سازمانی را تشکیل می دهند. طبق نظریه سه مولفه آلن و مایر(1990، نقل از کاظمی و عریضی ،1390) تعهد سازمانی دارای سه بعد « تعمد عاطفی » ، « تعهد تداومی یا مستمر» و « تعهد هنجاری » است. بالفورو وکسلر[6] (1996) نیز در طبقه بندی نسبتا جدید خودسه نوع تعهد به صورت « تعهد مبادله ای[7]» ، « تعهد همانند سازی شده [8]» و « تعهد پیوستگی [9]» را معرفی نموده اند.

هوش از جمله مواردی است که بسیارمورد توجه روانشناسان بوده ودر طول تاریخچه ی روانشناسی ، تلاش بر این بوده است که ماهیت هوش ، انواع آن،تغییرپذیری آن و… مورد بررسی قرار گیرد.وقتی درباره ی هوش صحبت می شود ، ویژگی هایی چون یادگیری سریع ، زیاد ، محاسبات دقیق وفوری وراه حل های جدید به ذهن خطورمی کند( فاطمی ،1385). علم روانشناسی ، هوش را به طورکلی ، نوعی ویژگی شخصیتی متفاوت از خلاقیت ، شخصیت و یا عقل می داند ( گاردنر[10] ، 1995). ازنظردیوید وکسلر[11] ، هوش عبارت است از توانایی کلی وجامع درفرد که باعث تفکرمنطقی ، فعالیت هد فمند وسازگاری بامحیط می شود. درنظر وی ، هوش یک توانایی جامع است ؛ یعنی مرکب از عناصر یا اجزای که به طور کامل منتقل از هم نیستند ونشانه هوشمندی فرد آن است که می تواند به صورت منتطقی بیندیشد واعمال برخاسته از هوش او واعمالی هدفدارهستند وتوانایی هوش به فرد این امکان را می دهد که خود را با شرایط محیط انطباق دهد(اسماعیلی وگودرزی ،1386 ).

فرهنگ استدلال ووبدالی است بین آنچه افراد درجهان انجام می دهند وآنچه برای آن ها انجام می دهد ( آهنچیان وهمکاران ،1391).گرچه بهره هوشی[12] از سال های دور مورد توجه روانشناسان قرار گرفته داشته و

آزمون های بسیاری برای سنجش وتقویت آن ارائه گردیده است. اما ابعاد جدید هوشی مانندهوش عاطفی وهوش فرهنگی تنها در سال های اخیر مورد توجه وبررسی قرار گرفته اند و( نائیجی وعباسعلی زاده ، 1386 ). همراه با روند جهانی شدن عبارات گونانگون مانند « شایستگی بین فرهنگی[13] » ویا « شایستگی های جهانی[14] » درطول چندین سال ، برای نام گذاریتوانایی ومهارت افراد برای سازگاری وانجام وظیفه به طور اثربخش درفرهگ های مختلف مورد استفاده بود.اما مفهوم هوش فرهنگی ، به عنوان نوعی خاص ازهوش ، برای اولین بارتوسط ارلی وانگ[15] ازمحققان کسب وکارلندن مطرح شد وبه عنوان تئوری جدیدی در دنیای مدیریت وروانشناسی سازمانی پدیدارگشت. بعدها کنسرسیومی ازاساتیدآمریکا وانگلیس وآسیا ، هوش فرهنگی را ارزیابی سیستماتیک ظرفیت فرد برای رویارویی با افرادی ازفرهنگ متفاوت تعریف کردند ( بنتن ولینچ[16] ، 2007) .

هوش فرهنگی نوعی از هوش است که ارتباط بسیار زیادی با محیط کاری متنوع دارد.توانایی فرد برای تطبیق باارزش ها ، سنت ها وآداب رسوم متفاوت ازآنچه که درزمینه فرهنگی خودبه آن عادت کرده است وکارکردن دریک محیط متفاوت فرهنگی ، معرف هوش فرهنگی است (آهنچیان وهمکاران ،1391). هم چنین ، هوش فرهنگی ، بینش های فردی را دربرمی گیردکه برای انطباق باموقعیت ها وتمایلات میان فرهنگی وحضور موفق درگروه های کاری چند فرهنگی مفید است ( عباسعلی زاده ،1387 ) .چارچوب هوش فرهنگی ازدیدگاه ایرلی وآنگ (2003) شامل سه بعد شناختی ( اظهاری ، رویه ای ، قیاسی ، تشخیص الگوها ) ، بعدانگیزشی ( خودباوری ، پشتکار ، اهداف ، ارتقاء ) و بعد رفتارهای ضروری و بعدرفتاری( تهیه لیست رفتارهای ضروری ، اقدامات ، عملکردها وآداب ورسوم ، عادت ها ) است. براساس تقسیم بندی مرکزمطالعات هوش فرهنگی ، هوش فرهنگی به چهاربخش فراشناختی[17] ، شناختی[18] ، انگیزشی[19] ، و رفتاری[20] تقسیم می شود ( مرکزمطالعات هوش فرهنگی[21] ، 2005 ؛ نقل از حسینی نسب وقادری ، 1390 ) .

تمپلروتای[22] ( 2006 ؛ نقل از حسینی نسب وقادری ، 1390) به این نتیجه رسیدند که رابطه مثبت بین مولفه انگیزشی هوش فرهنگی با هرسه نوع سازگاری عمومی ، سازگاری بین فرهنگی وسازگاری شغلی وجود داراد. کاظمی (1387) به این نتیجه رسید که بین هوش فرهنگی وابعاد آن وعملکرد ، ارتباط وجود دارد. عباسعلی زاده(1387) براین باوراست که هوش فرهنگی وهرکدام از مولفه های فرا شناختی ، شناختی ، انگیزشی ورفتاری ، تاثیرمثبتی در روی انگیزه توفیق طلبی مدیران دارند. دررابطه با تعهدسازمانی هم پژوهش های مختلفی در داخل وخارج کشورصورت گرفته است. کرمیک درپژوهشی که درسال 2000انجام شد ، به بررسی ومطالعه نگرش های شغلی همچون رضایت شغلی ، تعهد سازمانی وتعهد شغلی ورابطه آن ها با سازگاری شغلی پرداخت. درپایان مطالعه ، این نتیجه به دست آمدکه بین رضایت شغلی وتعهدسازمانی رابطه مثبت ومعنا داری وجود دارد. خشنودی( 1383 ؛ نقل از صداقتی فرد وفلج اسدی ،1390) به بررسی تاثیرابعاد رضایت شغلی برتعهد سازمانی معلمان مردوزن دبیرستان هایی شهر شیراز پرداخت ونتیجه گرفت که بین مولفه های کار ، سرپرست،همکاران با تعهدسازی ارتباط معنادار وجود دارد. ولی بین رضایت از ارتقاء وپرداخت وارتقاء با تعهد سازمانی رابطه مشاهده نشد.پس ازآنجا که معلمان از اعضای مهم آموزش وپرورش محسوب می شود وتعهد آنان به سازمان ، در پیشبرد اهداف سازمان وکار آمدی خود آنان موثر است واگر از هوش بالایی برخوردار باشد عملکرد بهتری خواهندداشت وباتوجه به بررسی های صورت گرفته ، مشخص شد که درهیچ پژوهشی به بررسی این دو متغییر پرداخته نشده است. حال مسئله پژوهش حاضراین است : « آیا بین هوش فرهنگیوتعهد سازمانی معلمان ابتدایی رابطه معنادار وجود دارد؟ »

1. Riketta

2.Meyer , Allen & Smith

3.Bycio , Hackett , Allen

4. Meyer , Stanley , Herscoyitch & Topolnysky

4. Porter , Steers , Mowday & Bulian

4. Balfour & Wechsler

4. Exchange commitment

4. Identification commitment

4. Affiliation commitment

4. Gardner

4. David wechsler

1-1 بیان مساله
امروزه دیگر گریزی از فناوری های نوین نیست اما مسئله ای که در این میان مطرح می شود این است كه تکنولوژی ها جز فواید مرتبط با خود آسیب هایی را نیز به دنبال دارند. تلفن همراه نیز به عنوان یکی از پدیده های نو ظهور عصر دیجیتال و الکترونیک ازاین امر مستثنی نیست. خصوصا كه در دهه اخیر به شدت جای خود را در میان افراد خانواده و بویژه جوانان باز نموده است.
این وسیله ارتباطی نیز مانند سایر فناوری های نوین چون ماهواره و اینترنت علاوه بر داشتن جنبه های بسیار مثبت دارای آثار منفی و ضد اخلاقی است که چشم پوشی اثرات منفی استفاده از این وسیله می تواند عواقب جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.
این درحالیست که به دلیل توسعه سرویس های این وسیله و چند رسانه ای شدن تلفن های همراه نسل جدید که شامل دوربینهای عکاسی و فیلمبرداری و سیستم بولوتوث هستند، آثار مثبت و منفی این فناوری جدید دائما در حال گسترش و پیچیده شدن است.
ضمنا با توجه به رشد روز افزون فناوریها احتمال اینکه تلفن های همراه درآینده مجهر به قابلیت های جدید و پیشرفته تر دیگری شود امری دور از ذهن و غیر قابل پیش بینی نیست به گونه ای كه با فعال شدن سرویس خدمات رادیویی بسته های اطلاعاتی تلفن همراه، پرداختهای بانکی( موبایل بانکینگ) از طریق این وسیله ارتباطی، دسترسی به اطلاعات از طریق ارتباط با شبکه جهانی اینترنت از مصادیق بارز استفاده از این وسیله ارتباطی است که خود به نوعی در تغییر رفتار فردی وجمعی افراد جامعه تاثیر گذار است و استفاده دائمی از تلفن همراه و تبدیل این وسیله به ابزاری برای امور روزمره، الگوهای جدیدی در رفتارهای اجتماعی پدید می آورد.
از سویی دیگر در فرهنگ ما معمولا مرسوم است که هر حرفی را که نمی توان رودررو و به صورت حضوری به دیگری گفت از طریق تماس تلفنی بیان می شود که این حرکت به عنوان یک ضعف فرهنگی مطرح است که سهولت و فراگیری استفاده از تلفن همراه بر شدت این رفتار می افزاید.
استفاده از این وسیله ارتباطی در مکان های عمومی مسئله دیگری است که غالبا باعث آزار و اذیت سایر افراد می شودو گاها اعتراض افراد را بر می انگیزد.
صدای زنگ نامناسب، صحبت یکباره و با صدای بلند و … اغلب رنجش دیگران را موجب می شود و در قالب یک ناهنجاری رفتاری قابل بحث و بررسی است.
از سویی دیگراستفاده بیش از اندازه و غیرضروری از تلفن همراه برای کاربراسترس و پریشانی ذهنی پدید می آورد. این اختلالات به حدی است که نوعی بیماری روانی و عصبی براساس آن تعریف شده است .
همچنین ارسال بیش از اندازه پیام کوتاه نیز نوعی وسواس و اختلال ذهنی به دنبال دارد که متاسفانه نزد کاربران نوجوان ایرانی بسیار رایج شده، همچنین ارسال پیام های تبلیغاتی به مشترکان در ساعات مختلف شبانه روز از دیگر مواردی است که تا کنون سبب اعتراض بسیاری از افراد شده است.
تلفن همراه به عنوان یک وسیله الکترونیکی امکانات مجازی در اختیار کاربران قرار می دهد که به راحتی می تواند به ابزاری برای سوءاستفاده تبدیل شود به طوری که این کاربردهای نادرست در حوزه های متنوعی رخ می دهد و تلاش برای ایجاد ممانعت های قانونی، قضایی، اخلاقی یا اجتماعی در برابر آنها راه به جایی نمی برد.
گویا فرصت هایی که فناوری برای سوءاستفاده پیش روی متخلفان قرار می دهد همواره یک گام از قوانین بازدارنده جلوتر است. مهم ترین تجربه جامعه ما در این حوزه مربوط به سوءاستفاده از گوشی های تلفن همراه دوربین دیار می شود که به فاش کردن و اشاعه مسائلی شخصی افراد
پرداخته که در عرف و اخلاق جمعی ،جزو حریم خصوصی به حساب می آیند.
به همین منظور این تحقیق به بررسی این عوامل پرداخته و در صدد ارائه راه حل مناسب است.
تا شاید با کمک به نهادهای مسوول و مرتبط، بتواند گامی در جهت ساماندهی و جهت دهی این چالش های اجتماعی بردارد.
1-2 اهمیت تحقیق

تلفن همراه امروزه به بخشی از هویت افراد تبدیل شده است، بویژه نوجوانان و جوان ترها که شخصی و خصوصی بودن خط تماس و محتویات حافظه گوشی را نمادی از استقلال می دانند
. در حقیقت امروزه گوشی تلفن همراه آرشیوی قوی و منحصر به فردی است که دانسته ها، توانایی ارتباطی و دسترسی فرد را به اطلاعات به روز آشکار می کند .
شکی نیست که استفاده از تلفن همراه یا همان موبایل در مقطعی از زمان، شیوه ای برای پز دادن و نوعی مد محسوب می شد ؛ اما امروزه کاربرد عمومی آن میان اقشار مختلف ، باعث شده که موبایل از یک وسیله تجملی و شاخص به ابزاری کارآمد و ضروری برای امور روزمره تبدیل شود. به همین دلیل دیگر
جنبه های مدگونه و نوآورانه این کالای ارتباطی را در مدل های جدید گوشی های تلفن همراه و برخی کاربردهای پیشرفته آن جستجو کرد.
درهمین حال تغییر نگرش کاربران در سطح جهان و روی آوردن به استفاده از ابزارهای هوشمند در حالی بصورت بالفعل درآمده که دیگر خیل عظیمی از کاربران به تلفن همراه تنها به چشم یک وسیله برای رد و بدل کردن مکالمه نگاه نمی کنند و از آن استفاده های بسیار موثر در جهت پیشرفت امور روزانه خود دارند. این درحالیست که شاهد هستیم در کشور ما فراگیر شدن تلفن همراه به عنوان جز جدایی ناپذیر هر زندگی ، کاربران ایرانی تشنه برخورداری از فناوری های نوین را خواه ناخواه به سمتی متفاوت از اهداف اولیه این ابزار دیجیتالی کوچک سوق داده است .
آنچه که در این میان لزوم بررسی نقش موبایل را بر فرهنگ ارتباطی کاربران ایرانی پررنگ تر می کند به ابعاد ورود این کالای وارداتی به کشور بر می گردد و خلا فرهنگی آن را قبل از نهادینه شدن بر ما آشکار می سازد.
کاربردهای ناصحیح و صحیح سرویس هایی مانند بلوتوث ، اینترنت ، مکالمه ویدیویی دیگر قابلیت های این وسیله ارتباطی، تلاش برای تغییر دیدگاه کاربران ایرانی را دراین زمینه ضروری تر می سازد . معضلات مختلف در استفاده گسترده از موبایل در بسیاری از ابعاد زندگی در جامعه کنونی بر ضرورت نگاه متفاوت بر فرهنگ استفاده از این وسیله ارتباطی صحه می گذارد و تلاش برای تغییر نگرش اقشار مختلف در این باره را پررنگ تر می کند.
تلفن همراه از آن جمله کالاهای وارداتی است که نه تنها قبل از ورود به کشور هیچگونه ابزار فرهنگی برای آن در نظر گرفته نشد بلکه سریعتر از آنچه که به نظر می رسید همه گیر شد و شاید همین مساله باعث گشت که همچنان برای استفاده از آن هیچ نوعمدیریت فرهنگیصورت نگیرد.
حال در این برهه از زمان که موبایل 80 درصد خانوارهای شهری و 51 درصد خانوار روستایی را درگیر خود کرده، تغییر و نگرش در فرهنگی که جامعه در استفاده از این کالا به آن سمت سوق پیدا کرده است بسیار قابل اهمیت می باشد.
فضای فعلی جامعه در استفاده از تلفن همراه همان طور که جای مباهات و رضایتمندی دارد در پاره ای اوقات نیز نگرانی هایی را به وجود می آورد که بازبینی و نگرش دوباره برای استفاده از این وسیله پرکاربرد و عادی شده را ضروری می سازد.
اعتیاد ، کاهش مهارت های ارتباطی و سوء استفاده های رفتاری همچون مزاحمت های تلفنی تنها بخش کوچکی از مضراتی است که موبایل بدون فرهنگ وارد جامعه ما کرده است و شاید در درجه اول بتوان مسئولان جامعه را از این بابت مقصر قلمداد کرد.
دراین عرصه متولیان امور فرهنگی كشور هم باید فعالتردر زمینه استفاده از تلفن همراه وارد شده تا فرهنگ استفاده سالم ازاین فناوری درکشورتقویت شده وتا حد مقدور، از بروز مشکلات ناشی از استفاده تلفن همراه در جامعه جلوگیری شود.
1-3 ضرورت تحقیق
اگرچه ورود تلفن همراه به کشور ما تا حد بالایی باعث ایجاد تسهیلات در برقراری ارتباطات شده و در بسیاری از حوزه های،تجاری، خلاقیت و نو آوری، اجتماعی و همچنین تولید علم دگرگونیهایی ایجاد کرده است لکن به موازات رشد و گسترش این ابزار شاهد، برخی آسیبها در جامعه بوده ایم .
با این حال پس از گذشت 15 سال از ورودتلفن همراه به کشور و فعالیت سه اپراتور دولتی همراه اول، تالیا و ایرانسل و وجود 46 میلیون مشترک تلفن همراه شاهد هستیم که امروزه این وسیله ارتباطی به عنوان یكی از مظاهر فناوری ارتباطی نوین در زندگی فردی و اجتماعی بشر جایگاهی قدرتمند پیدا کرده و جزو لاینفك مناسبات روزمره محسوب می شود به گونه ای که كاربرد عمومی آن میان اقشار مختلف تلفن همراه را از یك وسیله تجملی به ابزاری كارآمد و ضروری برای امور روزمره تبدیل كرده است.
در برخی موارد به راحتی می توان ادعا کرد که برای بسیاری از افراد زندگی بدون تلفن همراه امكانپذیر نیست یا دست كم مطلوبیتی ندارد.
اما در اینكه 46 میلیون كاربر ایرانی تلفن همراه تا چه حد از این فناوری ها بهره مند هستند جای بحث و تامل وجود دارد؟
اگرچه نفوذ كاربردهای تلفن همراه در شئون زندگی به پدیده ای جهانی تبدیل شده اما باید بررسی شود که مختل شدن این شبكه به معنای اختلال در زندگی طبیعی مردم می باشد.؟
درجامعه ما با وجود فروكش كردن تب اولیه استفاده از این وسیله ارتباطی، مقبولیتش به حدی رسیده كه در برخی مواقع مضرات جدی و اساسی این فناوری مدرن را مخفی و نادیده نگه داشته است، مضرات و چالش هایی كه درحوزه های متنوع اجتماعی، فرهنگی، رفتاری، روان شناسی، پزشكی، قانونی، جزایی و … ایجاد شده و با كمی دقت و موشكافی می توان به دامنه تاثیر نامطلوب آن در جامعه پی برد.
در حقیقت از یك دیدگاه آسیب شناسانه می توان تلفن همراه را یك منبع بزرگ برای تولید نارسایی ها و معضلاتی دانست كه آشكارا یا پنهان در مناسبات زندگی كاربران نفوذ كرده است.
با این حال دسترسی سریع به دوستان آشکار و پنهان، قابلیت مخفی نگهداشتن اطلاعات، بهره مندی از سرویس پیام کوتاه برای مخفیکاری بیشتر و دسترسی آسان به انواع بازی ها و شیوه های انتقال فایل های صوتی و تصویری مزایایی تلفن همراه هستند که برای هر کاربری فریبنده و مطلوب به نظر می رسد؛ اما با کمی دقت می توان دریافت این ویژگی ها شرایط بهتری برای سوءاستفاده و ایجاد و اشاعه ناهنجاری های رفتاری و شخصیتی پدید می آورد.
در این ویژگی ها زندگی دوگانه ای را برای کاربر رقم زده شده است . اگرچه انتقال اطلاعات امری مطلوب محسوب می شود، اما نمی توان نقش محدودیت های منطقی برای کودکان و نوجوانان را نادیده گرفت؛ در حالی که انتقال اطلاعات از طریق تلفن همراه تقریبا هیچ محدودیتی نمی شناسد و قابلیت های فنی دیگری نظیر درگاه مادون قرمز، بلوتوث، پیام تصویری و … که در گوشی ها تعبیه شده اند، اندیشه ایجاد با اعمال هر محدودیتی را عقیم می سازد. در چنین شرایطی افراد در معرض اطلاعاتی قرار می گیرند که قدرت تشخیص خوب و بد آن را ندارند یا در حالتی عمومی تر حداقل با اخلاق فردی و اجتماعی ناسازگار است.
این درحالیست که برخی کارشناسان معتقدند که ضعف فرهنگ سازی در استفاده از تلفن همراه مشكل عمده این وسیله ارتباطی در كشور به حساب می آید.
ضرورت این تحقیق نشان می دهد علاوه بر نهادی های قانون گذار اپراتورهای تلفن همراه به غیراز واگذاری بدون محدودیت سیمکارت تلفن همراه باید در زمینه ایجاد برخی محدودیت وتدوین آیین نامه های مناسب برای استفاده از سرویس های گوناگون این وسیله ارتباطی به صورت دقیقتر و با برنامه ریزی مناسب تر عمل کنند.
متاسفانه در بسیاری موارد تلفن همراه در كشور ما به ابزاری برای اشاعه منكرات و تهدیدات سیاسی و اجتماعی تبدیل شده که بازبینی و نگرش درخصوص استفاده از این وسیله پركاربرد و عادی را ضروری می سازد.
به همین منظور مجموعه كاربران، ارائه كنندگان خدمات و قانونگذاران و دولت ها را در معرض اقدامات پیشگیرانه قرار می دهد كه پیش از هر چیز شناخت ماهیت انواع و اقسام آسیب ها و دامنه نفوذ آنها نیاز دراین میان امری ضروری است.
به همین جهت این نوشتار به نفش تلفن همراه بر فرهنگ ارتباطی کاربران ایرانی تلفن همراه در میان عموم و نگرانی های موجود در این حوزه پرداخته است.
1-4 اهداف تحقیق
هدف اصلی:
بررسی نقش تلفن همراه بر فرهنگ ارتباطی کاربران ایرانی
اهداف فرعی:

1 . 1 . 2 . رسانه های نوین خالق جهان نوین : 13
2 . 1 . 2 . جامعه ی شبکه ای و اجتماعات مجازی: 14
3 . 1 . 2 . شکل گیری و تحول شبکه های اجتماعی در جهان. 15
4 . 1 . 2 . تاریخچه شبکه های اجتماعی در ایران. 16
5 . 1 . 2 . ویژگی های شبکه ی اجتماعی: 17
6 . 1 . 2 . کارکردهای مثبت شبکه های اجتماعی.. 21
7 . 1 . 2 . کارکردهای منفی شبکه های اجتماعی.. 26
9 . 1 .2 . تاثیرهای سیاسی شبکه های اجتماعی: 28
10 . 1 . 2 . شبکه اجتماعیفیس بوک.. 29
1 . 10. 1 . 2. فیس بوک چیست و چه خدماتی را در اختیار کاربران خود می گذارد؟. 30
2 . 10. 1 . 2.کاربران فیس بوک.. 31
3 . 10. 1 . 2. اعتیاد و اثر روانی فیس بوک بر مردم. 32
4 . 10. 1 . 2. فیس بوک و تب فیس بوکی در ایران. 33
11. 1 . 2 . مفهوم دین مجازی.. 34
1. 11. 1. 2. اثرات مثبت فضای مجازی بر دین.. 35
2. 11. 1. 2.اثرات منفی فضای مجازی بر دین: 36
12. 1. 2. تکنولوژی در خدمت دین.. 37
13. 1. 2. همکاری تکنولوژی و دین.. 38
14. 1. 2. فرهنگ و رسانه. 38
15. 1. 2. نسبت دین و رسانه. 40
16. 1. 2. ادوار رابطه دین و رسانه و مساله رویارویی آن دو. 41
18. 1. 2. دنیای سایبر در خدمت دین: 43
19. 1. 2. نظریات در مورد شبکه های اجتماعی.. 44
1. 19. 1. 2. رسانه یک طرفه، دو طرفه و مخاطب دو طرفه. 44
2. 19. 1. 2. نظریه ایده آلیستی( تغییر در ارزش های فردی) 46
3. 19. 1. 2. نظریه بازنمایی.. 47
4. 19. 1. 2. نظریه های جامعه اطلاعاتی.. 49
5. 19. 1. 2.نظریه استفاده و خشنودی.. 51
6. 19. 1. 2. نظریه روانشناسی.. 52
گفتار دوم: بررسی پژوهش های پیشین.. 54
1. 2. 2. پژوهش های پیشین داخلی: 54
2. 2. 2. پژوهش های پیشین خارجی: 62
گفتار سوم : چارچوب نظری.. 65
1. 3. 2 . فهرست مقوله های تحقیق.. 68
2. 3. 2 . مدل پژوهش: 69
3. 3. 2. سوالات تحقیق.. 70
2. 3. 3. 2. فرضیه های پژوهش: 71
فصل سوم: روش شناسی پژوهش… 72
مقدمه: 73
1. 3. نوع و روش تحقیق: 74
2. 3. تعریف مفاهیم،مقوله ها و زیر مقوله ها 76
1 . 2. 3. تعریف مفاهیم: 76
2 . 2. 3. تعریف عملیاتی مقوله ها 77
3. 3. واحد ثبت: 81
4. 3. واحد تحلیل: 81

5. 3. جامعه آماری: 81
6. 3. روش نمونه گیری: 81
7. 3. حجم نمونه: 82
8. 3. زمان: 82
9. 3. تکنیک گردآوری اطلاعات: 82
10. 3. تکنیک پردازش داده ها: 83
11. 3. اعتبار و روایی تحقیق: 83
فصل چهارم: بررسی یافته های پژوهش… 85
مقدمه: 86
1. 4 . بررسی یافته های توصیفی.. 87
2. 4. بررسی یافته های تحلیلی…………………… 115
فصل پنجم: جمع بندی و نتیجه گیری.. 116
مقدمه: 117
1. 5. پاسخ به سوالات پژوهش… 118
2. 5. نتیجه گیری.. 122
1. 2. 5نتیجه گیری توصیفی.. 122
2. 2. 5. نتیجه گیری تحلیلی: 124
3. 5. پیشنهادها: 125
1 . 3 . 5. پیشنهادی های کاربردی.. 125
2 . 3 . 5. پیشنهاد های پژوهشی.. 126
4 . 5 . محدودیت های پژوهش: 127
فهرست جداول
جدول1: توزیع فراوانی جنسیت صاحب صفحه……………………………………………………………………….. 92
جدول 2: توزیع فراوانی موضوع صفحات دینی…………………………………………………………………………………………………………… 94
جدول 3: ایمیل به جرء فیس بوک و وبسایت……………………………………………………………………………………………….. 96
جدول 4:نمودار عکس نگاره رویه………………………………………………………………………………………………………….. 98
جدول5: فراوانی محتوای نگاره رویه……………………………………………………………………………………………………………………. 100
جدول6: توزیع فراوانی هموندها…………………………………………………………………………………………………………… 102
جدول7: توزیع فراوانی استاتوس ها و پست ها………………………………………………………………………………………………………………. 103
جدول 8: توزیع فراوانی مضامین استاتوس ها و پست ها…………………………………………………………………………………….. 105
جدول9:توزیع فراوانی جنسیت نویسنده استاتوس ها و پست ها………………………………………………………………………………. 106
جدول 10: توزیع فراوانی عکس های استاتوس………………………………………………………………………………………………………………. 108
جدول11: توزیع فراوانی استاتوس ویدیویی و مدیا…………………………………………………………………………………………………….. 110
جدول 12: توزیع فراوانی موضوع غالب کامنت ها…………………………………………………………………………………………………… 112
جدول 13: توزیع فراوانی موضعگیری استاتوس نسبت به فرقه ها و اعتقادات انحرافی……………………………………………… 114
جدول14: مقایسه میانگین میزان اشتراک صفحه (like) برحسب وضعیت گستره روابط تعاملی………………………………………………… 116
جدول15: مقایسه میانگین میزان اشتراک صفحه (like) برحسب نوع موضوع……………………………………… 118
جدول16: مقایسه میانگین میزان اشتراک صفحه (like) برحسب وضعیت نوع محتوای استاتوس های صفحات……………….. 119
فهرست نمودار
نمودار 1: جنسیت صاحب صفحه………………………………………………………………………………………………………………………… 92
نمودار 2: موضوع صفحات دینی…………………………………………………………………………………………….. 94
نمودار3: ایمیل به جرء فیس بوک و وبسایت………………………………………………………………………………………… 96
نمودار 4: عکس نگاره رویه………………………………………………………………………………………………………………………….. 98
نمودار5: محتوای نگاره رویه………………………………………………………………………………………………………… 100
نمودار6: هموندها…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 102
نمودار7: استاتوس ها و پست ها…………………………………………………………………………………………………………… 103
نمودار 8: مضامین استاتوس ها و پست ها…………………………………………………………………………………………………………………. 105
نمودار9: جنسیت نویسنده استاتوس ها و پست ها……………………………………………………………………………………………….. 106
نمودار 10: عکس های استاتوس…………………………………………………………………………………………………………………108
نمودار11: استاتوس ویدیویی و مدیا………………………………………………………………………………………………………………….. 110
نمودار 12: موضوع غالب کامنت ها……………………………………………………………………………………………….. 112
نمودار 13: موضعگیری استاتوس نسبت به فرقه ها و اعتقادات انحرافی………………………………………………………………. 114
نمودار14: مقایسه میانگین های میزان استفاده برحسب گستره روابط…………………………………………………………119
نمودار 15: مقایسه میانگین های میزان استفاده برحسب نوع محتوای استاتوسهای صفحات………………………………………………. 12
چکیده
موضوع این پژوهش تحلیل محتوای صفحات دینی فیس بوک است و طی آن تلاش شده است تا با توجه به اهمیت فیس بوک در فضای مجازی و همچنین جایگاه دین در زندگی ساختار صفحات دینی در فضای فیس بوک واکاوی شود. وجود صفحات متعدد دینی این سوال را مطرح میکند که محتوای مطالب صفحات دینی در فضای فیس بوک چگونه است؟

……… 17
2-3 -تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………………. 21
2-4 – مفهوم دیپلماسی ……………………………………………………………………………………………. 25
2-4 -1- تعریف دیپلماسی ………………………………………………………………………………………….. 25
2-4 -2- تعریف دیپلماسی عمومی…………………………………………………………………………………. 27
2-4-3-تاریخچه دیپلماسی عمومی……………………………………………………………………………….. 29
2-4 -4- دیپلماسی عمومی نوین…………………………………………………………………………………….. 26
2-4 -5-عوامل موثر بر دیپلماسی عمومی………………………………………………………………………… 33
2-4 -6- مولفه های دیپلماسی عمومی………………………………………………………………………………… 35
2-4 -7- تعریف دیپلماسی فرهنگی……………………………………………………………………………………………………… 39
2-4 -8-تعریف دیپلماسی رسانه ای …………………………………………………………………………………………………….. 39
-5-2 تفاوت دیپلماسی عمومی و رسانه ای…………………………………………………………………………………………… 41
2-6- چارچوب نظری و روش شناسی ………………………………………………………………………………………………….. 31
2-6-1-دیپلماسی عمومی از دیدگاه نظریه های روابط بین الملل…………………………………………………………….. 31
2-6-2-نظریه واقع گرایی……………………………………………………………………………………………………………………. 31
2-6-3-نظریه نو واقع گرائی ………………………………………………………………………………………… 33
2-6-4-دیپلماسی عمومی ازدیدگاه نظریه واقع گرائی و نو واقع گرائی……………………………………………………. 33
2-6-5-نظریه لیبرالیسم . …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 34
2-6-6-نظریه نولیبرالیسم ………………………………………………………………………………………………………………………………………….34
2-6-7-دیپلماسی عمومی از دیدگاه نظریه لیبرالیسم و نو لیبرالیسم ………………………………………………….. 34
2-6-8-ساختارگرایان …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 35
2-6-9-دیپلماسی عمومی از دیدگاه ساختارگرایی………………………………………………………………………………… 36
2-6-10-نظریه تاثیر سی ان انی…………………………………………………………………………………………………………… 36
2-6-11-نظریه برجسته سازی ……………………………………………………………………………………………………………… 42
2-6-12-نظریه برجسته سازی در تاثیر سی ان انی ………………………………………………………………………………. 43
2-6-13-نظریه شاخص سازی ……………………………………………………………………………………………………………. 44
2-6-14-نظریه ایجاد رضایت مندی یا مدل پروپاگاندا ……………………………………………………………………………. 45
2-7-تعریف دیپلماسی اقتصادی ………………………………………………………………………………………………………….. 45
2-8 –مولفه های کاربردی دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی …………………………………………………………. 46
2-9 -دیپلماسی عمومی ایران و سیاست خارجی …………………………………………………………………………………. 47
2-10 – اقدامات ایران در بخش دیپلماسی رسانه ای……………………………………………………………………………….. 50
2-11 – دیپلماسی عمومی آمریکا………………………………………………………………………………………………………….. 54

فصل سوم: روش تحقیق
3-1 – روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….. 62
3-2- تاریخجه گفتمان…… ……………………………………………………………………………………………. 63
3-3- مبانی نظری گفتمان …………………………………………………………………………………………… 63
3-3- 1- نظریه گفتمان درزبان شناسی…………………………………………………………………………… 63
3-3-2- ساختارگرائی و زبان……………………………………………………………………………….. ……… 62
3-3-3- پسا ساختارگرائی و گفتمان ……………………………………………………………………………… 63
3-4- نظریه هایتحلیل گفتمان……………………………………………………………………………………. 64
3-4-1- نظریه تحلیل گفتمان میشل فوکو ………………………………………………………………………… 65
3-4-2- دریدا و پساساختارگرائی………………………………………………………………………………….. 65
3-4-3- نظریه گفتمان لاکلاو موفه…………………………………………………………………………………………………………….. 65
3-5- اجزاء تشکیل دهنده گفتمان ………………………………………………………………………………… 66
3-6- چگونگی تکوین گفتمان از دیدگاه لاکلاو و موفه ………………………………………………………………. 68
3-6-1- غیریت سازی ………………………………………………………………………………………………. 68
3-6-2- قابلیت دسترسی ………………………………………………………………………………………….. 69
3-6-3- قابلیت اعتبار……………………………………………………………………………………………….. 69
3-6-4- هژمونی ……………………………………………………………………………………………………… 70
3-7- کاربرد تحلیل گفتمان…………………………………………………………………………………………. 71
3-8- روش تجزیه و تحلیل دادها…………………………………………………………………………………… 72
فصل چهارم: یافته های تحقیق
4-1-گفتمان های هژمونیک در دیپلماسی عمومی و رسانه ای آمریکا نسبت به ایران ……………………….. 74
4-2-گفتمان ایران هراسی ………………………………………………………………………………………….. 75
4-3-ساختارهای ثابت گفتمانی در دیپلماسی عمومی و رسانه ای ایران نسبت به آمریکا …………………… 76
4-4-گفتمان آمریکا ستیزی…………………………………………………………………………………………. 77
4-5-تببین گفتمان سیاست خارجی………………………………………………………………………………. 85
4-6-عناصر شکل دهنده گفتمان اعتدال…………………………………………………………………………. 86
4-7- تحلیل ادبیات رسانه ای رهبران سیاسی ایران و آمریکا…………………………………………………. 87
4-8- تحلیل تماس تلفنی روحانی – اوباما ………………………………………………………………………… 96
4-9- تحلیل گفتمان بازتاب رسانه ای روز 13 ابان سال 1392……………………………………………………………….. 106
4-10- تحلیل گفتمان فیلم های سینمایی ایران و آمریکا ………………………………………………………. 110
4-11- تحلیل گفتمان مراکز نظر سنجی آمریکا نسبت به ایران …………………………………………………. 121
4-12- تحلیل گفتمان پیامهای تبریک نوروزی………………………………………………………………………………. 138
4-13- تحلیل گفتمان رسانه ای مسابقات کشتی ایران و آمریکا …………………………………………….. 143
فصل پنجم