2-10-1 هدف انجام تکلیف شب…………………………………………………………………………………………………………… 25

الف

2-10-2 آثار مثبت تکلیف شب …………………………………………………………………………………………………………… 26

2-10-3 آثار منفی تکلیف شب……………………. 26

2-11 چگونه دانش آموزان را تکلیف پذیر کنیم؟…….. 27

2-11-1 وقت انجام تکلیف شب……………………. 27

2-11-2 نقش والدین در انجام تکلیف شب ………….. 28

2-12 نظریات موافقان ومخالفان تکلیف شب…………. 29

2-13 اهمالکاری در انجام تکلیف شب……………… 31

2-14 عوامل موثر در یادگیری ………………….. 34

2-14-1 آمادگی………………………………. 34

2-14-2 انگیزه و هدف…………………………. 34

2-14-3 تجارب گذشته………………………….. 34

2-14-4 موقعیت و محیط یادگیری …………………………………………………………………………………………………………34

2-14-5 روش تدریس معلم …………………………………………………………………………………………………………………… 35

2-14-6 تمرین و تکرار …………………………………………………………………………………………………………………………… 35

2-15 تمرین وتکلیف شب……………………………………………………………………………………………………………………….. 35

2-16 کمک مدرسه در انجام تکلیف ………………………………………………………………………………………………………..36

2-17 ایجاد شرایط مطلوب برای انجام تکلیف شب …………………………………………………………………………………37

2-18 خصوصیات سطح سنی کودکان دوره دوم ابتدایی …………………………………………………………………………37

2-18-1 خصوصیات بدنی………………………………………………………………………………………………………………………….37

2-18-2 خصوصیات اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………………….38

2-18-3 خصوصیات عاطفی ……………………………………………………………………………………………………………………..39

2-18-4 خصوصیات ذهنی ………………………………………………………………………………………………………………….. 39

2-19 عملکرد تحصیلی ………………………………………………………………………………………………………………………………40

2-19-1 پیشرفت ………………………………………………………………………………………………………………………………………40

2-19-2 عملکرد تحصیلی………………………………………………………………………………………………………………………….40

2-19-3 اسناد ها بعد از موفقیت و شکست ……………………………………………………………………………………………40

2-20 عوامل موثر بر عملکرد تحصیلی ……………………………………………………………………………………………………..41

2-20-1 محیط خانواده …………………………………………………………………………………………………………………………….41

2-20-2 بی سوادی یا کم سوادی والدین ………………………………………………………………………………………………..42

2-20-3 ناکافی بودن امکانات داخل خانه ………………………………………………………………………………………………..42

2-20-4 فقراقتصادی………………………………………………………………………………………………………………………………….43

2-20-5 معلمان و اولیای مدرسه ……………………………………………………………………………………………………………..43

2- 21 تأثیر عملکرد تحصیلی بر انگیزش و یادگیری……………………………………………………………………………… 43

2-22 خسارت های مستقیم افت تحصیلی ……………………………………………………………………………………………..44

2-23 خسارت های غیر مستقیم افت تحصیلی…………………………………………………………………………………………44

2-24 نحوه برخورد با عملکرد تحصیلی دانش آموزان ……………………………………………………………………………..46

2-24-1 عوامل روحی و روانی افت تحصیلی ………………………………………………………………………………………….46

2-25 پیشینه عملی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………..47

2-25-1 تحقیقات انجام شده در داخل کشور …………………………………………………………………………………………47

2-25-2 تحقیقات انجام شده در خارج از کشور ……………………………………………………………………………………..49

2-26 نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………………………………….51

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….53

3-2 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………53

3-3 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………….54

3-4 نمونه آماری………………………………………………………………………………………………………………………………………..55

3-5 روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………………… 55

3-5-1 مطالعه کتابخانه ای………………………………………………………………………………………………………………………..56

3-5-2 پرسشنامه عملکرد تحصیلی…………………………………………………………………………………………………………..56

3-6 روش تجزیه و تحلیل دادها …………………………………………………………………………………………………………….. 58

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………60

4-2 آمار توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………………………….60

4-3 آمار استنباطی…………………………………………………………………………………………………………………………………….61

فصل پنجم : نتیجه گیری

5-1 بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………. 74

5-2 پیشنهادات حاصل از نتایج تحقیق…………………………………………………………………………………………………….78

5-3 پیشنهادات برای تحقیقات آتی………………………………………………………………………………………………………… 79

5-4 محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………79

5-4-1 محدودیت های علمی تحقیق………………………………………………………………………………………………………..79

5-4-2 محدودیت های عملی تحقیق………………………………………………………………………………………………………..80

پیوست ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 81

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 84

منابع انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..87

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 88

فهرست جداول

جدول 3- 1 طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه آزمایش و كنترل ……………………………………………………………….54

جدول 3-2 حجم جامعه آماری به تفكیك جنس ……………………………………………………………………………………………54

جدول 3- 3 حجم نمونه آماری……………………………………………………………………………………………………………………. 55

جدول 4-1 توزیع حجم نمونه آماری بر اساس گروه ………………………………………………………………………………………..60

جدول4 -2 بررسی تفاوت نمرات پس آزمون عملکرد تحصیلی گروه آزمایش و کنترل پس از حذف تاثیر پیش آزمون………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 61

جدول4-3 میانگین و انحراف معیار میزان عملکرد تحصیلی گروه آزمایش و کنترل در پیش آزمون………………………62

جدول 4-4 میانگین و انحراف معیار میزان عملکرد تحصیلی گروه آزمایش و کنترل درپس آزمون………………………..62

جدول4-5 بررسی تفاوت نمرات پس آزمون خود کارآمدی گروه آزمایش و کنترل پس از حذف تاثیر پیش آزمون …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….63

جدول4-6 میانگین و انحراف معیار میزان خودکارآمدی گروه آزمایش و کنترل در پیش آزمون ………………………….64

جدول 4-7 میانگین و انحراف معیار میزان خود کارآمدی گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون…………………………..64

جدول 4-8 بررسی تفاوت نمرات پس آزمون تاثیرات هیجانی گروه آزمایش و کنترل پس از حذف تاثیرپیشآزمون …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 65

جدول 4-9 میانگین و انحراف معیار میزان تاثیرات هیجانی گروه آزمایش و کنترل در پیش آزمون………………………..66

جدول4-10 میانگین و انحراف معیار میزان تاثیرات هیجانی گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون ………………………..66

جدول 4-11 بررسی تفاوت نمرات پس آزمون برنامه ریزی فعالیت دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل پس از حذف تاثیر پیش آزمون. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….67

جدول4-12 میانگین و انحراف معیار میزان برنامه ریزی فعالیت دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل در پیش آزمون……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………68

جدول4-13. میانگین و انحراف معیار میزان برنامه ریزی فعالیت دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………68

جدول4-14 بررسی تفاوت نمرات پس آزمون فقدان کنترل پیامد دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل پس از حذف تاثیر پیش آزمون …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 69

جدول4-15 میانگین و انحراف معیار میزان فقدان کنترل پیامد دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل در پیش آزمون… . ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

جدول4- 16 میانگین و انحراف معیار میزان فقدان کنترل پیامد دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..70

جدول4-17 بررسی تفاوت نمرات پس آزمون انگیزش دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل پس از حذف تاثیر پیش آزمون………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….71

جدول 4-18 میانگین و انحراف معیار میزان انگیزش دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل در پیش آزمون………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

جدول 4-19 میانگین و انحراف معیار میزان انگیزش دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 72

چكیده

پژوهش حاضرباهدف بررسی تأثیرارائه تكلیف به روش حل تمرین برعملكردتحصیلی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی آموزش وپرورش منطقه دشمن زیاری در سال تحصیلی 87 – 88 موردبررسی قرارگرفته است.

باتوجه به ماهیت واهداف تحقیق این تحقیق از نوع شبه تجربی(آزمایشی)بوده است.به این صورت كه دو گروه آزمودنی انتخاب شدند.گروهی كه تكالیف تمرینی به آن هاارائه شده،به عنوان گروه آزمایش؛وگروه دیگر که تكالیف تمرینی به آن ها ارائه نشده است،عنوان گروه كنترل بوده اند.در این پژوهش از طرح پیش آزمون – پس آزمون استفاده شده است.

جامعه آماری این تحقیق شامل كلیه دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی آموزش و پرورش منطقه دشمن زیاری در سال تحصیلی 87 – 88 است ،كه با مراجعه به آموزش و پرورش منطقه دشمن زیاری كلیه دانش آموزان این پایه كه در حال تحصیل بوده اند،131نفر می باشد . بادرنظر گرفتن تعداد كل جامعه آماری،تعدادافراد نمونه 30 نفر انتخاب شده اند ، كه از این تعداد 15 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه كنترل را شامل شده است.محقق اطلاعات رااز چند طرق مختلف از جمله : مراجعه كتابخانه ای،پرسشنامه عملكرد تحصیلی EPT جمع آوری كرده و سپس به تجزیه و تحلیل آن ها پرداخته است .و فرضیه های تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار داده و بر اساس نتایج آزمون،فرضیه هارا نتیجه گیری كرده و پاسخ مسأله خود را یافته است. به منظور تجزیه و تحلیل داده های تحقیق در سطح آمار توصیفی از شاخص های فراوانی،میانه و درصد استفاده شده است .

برای آزمون فرضیات تحقیق از روش آماری كو واریانس استفاده شده است.لازم به ذكر است جهت تسهیل و دقت در تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS استفاده شده است .

نتایج تحقیق نشان می دهد كه ارائه تكلیف به روش حل تمرین بر عملكرد تحصیلی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی آموزش و پرورش منطقه دشمن زیاری تأ ثیر دارد .

مقدمه

انسان عصر حاضر بخش عمده ای از زندگی خویش را به عنوان یادگیرنده در مراكزآموزشی و تحصیلی سپری می كند و این موجب صرف مبالغ عظیمی در زمینه های آموزش و پرورش می شود.بدیهی است كه شناسایی عوامل مؤثردریادگیری و راه های بهبود آن همواره از دغدغه های متخصصین تعلیم و تربیت بوده است.علاوه بر این متخصصین در جستجوی راه هایی هستندكه به كمک آن نه تنها دانش آموزان مطالب ارائه شده رادرآموزشگاه بفهمند،بلكه در امور تحصیلی خودانگیخته، فعال و علاقمند باشند و پیشرفت تحصیلی قابل توجهی كسب نمایند(قاسمی،1380).

5 – 3. نتیجه گیری کلی ………………………………………………………………………………….. .84

5 – 4. پیشنهادهای پژوهش …………………………………………………………………………….. 85

5 – 3 -1. پیشنهادها بر اساس نتایج پژوهش ………………………………………………………. 86

5 – 4. محدودیت های پژوهش ……………………………………………………………………….. .86

5-4 -1. محدودیت های دراختیار ……………………………………………………………………. 86

5 – 4 -2. محدودیت های خارج از اختیار …………………………………………………………. 87

منابع و ماخذ…………………………………………………………………………………………………. 88

منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………. 88

منابع لاتین …………………………………………………………………………………………………… 90

چكیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………91

فهرست جداول:

جدول 2-1…………………………………………………………………………………………………… 17

جدول 2-2…………………………………………………………………………………………………… 54

جدول 2-3…………………………………………………………………………………………………… 57

جدول 2-4…………………………………………………………………………………………………… 58

جدول 3-1…………………………………………………………………………………………………… 60

جدول 4-1…………………………………………………………………………………………………… 68

جدول4-2 …………………………………………………………………………………………………… 70

جدول 4-3…………………………………………………………………………………………………… 71

جدول 4-4…………………………………………………………………………………………………… 72

جدول 4-5…………………………………………………………………………………………………… 72

جدول 4-6…………………………………………………………………………………………………… 75

جدول 4-7…………………………………………………………………………………………………… 76

جدول 4-8…………………………………………………………………………………………………… 76

جدول 4-9…………………………………………………………………………………………………… 77

جدول 4-10………………………………………………………………………………………………… 77

جدول 4-11………………………………………………………………………………………………… 78

جدول 4-12………………………………………………………………………………………………… 78

جدول 4-13………………………………………………………………………………………………… 79

جدول 4-14………………………………………………………………………………………………… 80

فهرست شکل ها

شکل 3-1……………………………………………………………………………………………………. 62

شکل 3-2……………………………………………………………………………………………………. 62

شکل 3-3……………………………………………………………………………………………………. 63

شکل 3-4……………………………………………………………………………………………………. 64

فهرست نمودار ها

نمودار4-1……………………………………………………………………………………………………. 69

نمودار4-2……………………………………………………………………………………………………. 69

نمودار4-3……………………………………………………………………………………………………. 70

نمودار4-4……………………………………………………………………………………………………. 71

نمودار4-5……………………………………………………………………………………………………. 72

نمودار4-6……………………………………………………………………………………………………. 73

نمودار4-7……………………………………………………………………………………………………. 74

نمودار4-8……………………………………………………………………………………………………. 75

پیوست ها

پیوست (صفات درس افزار طراحی شده)……………………………………………………………………الف

پیوست ( سؤالات پیش آزمون) ………………………………………………………………………………….ب

پیوست ( سؤالات پس آزمون) ……………………………………………………………………………………ج

چکیده

هدف کلی پژوهش حاضر طراحی درس افزار درس ریاضی(1) و تأثیر آن بر میزان یادگیری و یادداری دانش آموزان پسر سال اوّل دبیرستان های شهرکرمانشاه می باشد. پژوهش از نوع کاربردی و با روش نیمه تجربی است. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه اول دبیرستان های ناحیه یک شهر کرمانشاه به تعداد 14700 نفر که به روش نمونه در دسترس شامل دو کلاس 40 نفری با انتخاب تصادفی در دو گروه شاهد و آزمایش قرار گرفتند. روش پژوهش شبه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون می باشد. ابزار جمع آوری داده ها، طراحی سؤالات محقق ساخته بر اساس محتوی کتاب ریاضی است. در مرحله اوّل پژوهش از هر دو گروه آزمون به عمل آمد و در مرحله دوم طی 5 جلسه 5/1 ساعتی، مبحث درس به دانش آموزان گروه آزمایش با کمک درس افزار طراحی شده و ابزار آموزش داده شد. در پایان با اجرای پس آزمون از گروه آزمایش و کنترل میزان یادگیری دو گروه بر اساس طبقه بندی آندرسون بررسی شد. مقایسه میانگین نمرات پس آزمون بین دو گروه آزمایش و کنترل نشان داد که یادگیری بر اساس طبقه بندی دو بعدی آندرسون در بعد دانش(طبقه های امور واقعی، مفهومی و روندی) با بعد فرآیند شناختی (طبقه های یادآوردن، فهمیدن و به کار بستن) تفاوت معناداری وجود دارد. اما در بعد دانش( طبقه های امور واقعی، مفهومی و روندی) با بعد فرآیند شناختی (طبقه های تحلیل کردن، ارزیابی ) تفاوت معناداری وجود ندارد.

نتیجه کلی پژوهش نشانگر آن بود که آموزش با کمک چندرسانه ای و یادگیری دو بعدی دانش آموزان، بر اساس طبقه بندی آندرسون تأثیر دارد.

مقدمه:

به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران، قرن حاضر، قرن اطلاعات و قرن پیچیدگی علوم است و هدف از این نامگذاری را توسعه همه جانبه دانش و آگاهی بشری در تمام زمینه ها دانسته اند. فناوری اطلاعات و تحولات در نظام آموزشی وارد شده و نظام آموزشی نیز به دلیل پیچیده بودن انسانِ دارای ابعاد مختلف روحی و ذاتی، به طور حتم پیچیده ترخواهد بود و در این روند نظام آموزشی نیز باید بتواند خود را با وضع موجود تطبیق داده و نیازهای متنوع و گوناگون این سیر و تحول را برآورده کند. این در صورتی است که محیط فراگیری و یاددهی غیر قابل پیش بینی است و برای کسب نتیجه بهتر در روند فرآیند یادگیری، توجه و اهتمام به نظریه های یادگیری جدید، رشد فزاینده دانش و فناوری و دیدگاه های جدید در علوم شناختی، مسائل و معضلات جدیدی را نمودار کرده است. در این مسیر استفاده از فناوری های نوین در حوزه تولید محتوا و اشتراک گذاری علوم در حال رشد است و برنامه ریزان آموزشی و صاحب نظران عرصه تعلیم و تربیت نمی توانند در این بزرگراه پرشتاب، دست روی دست نهاده و خود را دخیل نکنند. بر این اساس با توجه به شرایط ایجاد شده کنونی روند یادگیری نمی تواند مانند سابق، رویه خویش را پیش برده و از گذرگاه سبک های سنتی به مقصد خویش برسد. چرا که دانش و علم دارای ماهیتی پویاست و این پویایی نیازمند تغییر و دگرگونی مداوم است و ایجاد و خلق همیشگی(ربیع، 1383، 7).

2-6- عدد هفت در سایر ادیان:…………………………………………………………………………………………. 11

2-7- نمود هفت در دین اسلام:…………………………………………………………………………………………. 12

2-7-1- در قرآن احادیث و روایات:………………………………………………………………………………….. 12

2-7-2- سبع و سبعه در قرآن: …………………………………………………………………………………………. 12

2-7-3- عدد هفت در روایات:………………………………………………………………………………………….. 15

2-7-4- هفت درعرفان اسلامی:……………………………………………………………………………………….. 17

2-7-5- مجالس سبعه:…………………………………………………………………………………………………….. 17

2-7-6- هفت در ضرب المثل ها:……………………………………………………………………………………….. 17

2-8- هفت در باور و فرهنگ عامه ایرانیان :…………………………………………………………………………. 18

2-9- نفوذ هفت مقدس ایرانی در نزد ملتهای دیگر:……………………………………………………………….. 18

2-10- برخی از موارد نفوذ عدد مقدس هفت ایرانی در دین اسلام:……………………………………………. 19

2-11- هفت در فرهنگ عامه:……………………………………………………………………………………………. 19

2-12- نمودهای آیینی عدد هفت در هفت سین:……………………………………………………………………. 21

2-13- هنر را به هفت دسته تقسیم كرده اند كه عبارتند از: ………………………………………………………… 22

2-14- هفت در داستان­ها:………………………………………………………………………………………………… 22

2-15- هفت خوان:………………………………………………………………………………………………………….. 23

2-16- هفت اجرام یا هفت سیاره:……………………………………………………………………………………….. 23

2-17- هفت در ادب فارسی:……………………………………………………………………………………………… 24

 

فصل سوم

بررسی عدد چهل (چهل، چل و اربعین)

درآثار عرفانی سبك عراقی

3-1- راز و رمز عدد چهل:………………………………………………………………………………………………. 61

3-1-1- در ایران باستان: …………………………………………………………………………………………………. 61

3-2- چهل در اسلام:………………………………………………………………………………………………………. 62

3-2-1- در قرآن احادیث و روایات:………………………………………………………………………………….. 62

3-2-2- چهل در عرفان و ادب فارسی:………………………………………………………………………………. 68

3-2-3- چهل در ضرب المثل: …………………………………………………………………………………………. 68

3-2-4- چهل در باورها و اعتقادات مردم:……………………………………………………………………………. 68

3-2-5- چهل ازدیدگاه سایر ادیان:…………………………………………………………………………………….. 70

3-2-6- نمود چهل در اشعار شاعران و عرفای سبك عراقی:…………………………………………………….. 70

3-2-7- چل:………………………………………………………………………………………………………………… 74

3-2-8- اربعین:…………………………………………………………………………………………………………….. 80

فصل چهارم

بررسی عدد یك (یكتا، واحد و احد)

درآثار عرفانی سبك عراقی

 

4-1- عدد یك به صورت های (یكتا، واحد و احد):………………………………………………………………… 83

4-1-1- عدد یك: (یكتا)…………………………………………………………………………………………………. 84

4-1-2- واحد:………………………………………………………………………………………………………………. 87

4-1-3- احد:………………………………………………………………………………………………………………… 89

فصل پنجم

بررسی عدد سه و پنج درآثار عرفانی سبك عراقی

نتیجه گیری

5-1- عدد سه با صورت های (سه، سوّم، سیوم، سه ام، سیم)……………………………………………………….. 98

5-2- عدد سه در اسلام (در قرآن، احادیث و روایات):…………………………………………………………… 98

5-3- عدد سه در سایر آئین ها و ادیان:………………………………………………………………………………… 98

5-4- سه در ادبیات فارسی:……………………………………………………………………………………………… 99

5-5- سه در ضرب المثل ها:………………………………………………………………………………………………. 99

5-6- سه در اشعار شاعران و عرفای سبك عراقی:…………………………………………………………………. 100

7-5- بررسی عدد پنج:……………………………………………………………………………………………………. 109

8-5- پنج در اسلام (در قرآن احادیث و روایات):…………………………………………………………………. 109

9-5- كاربرد پنج در ادبیات فارسی:…………………………………………………………………………………… 111

نتیجه گیری:…………………………………………………………………………………………………………………. 126

فهرست منابع و مآخذ:……………………………………………………………………………………………………. 128

 

چكیده:

برخی از اعداد از دیرباز مورد توجه اقوام مختلف بوده به نحوی كه بعضی از آن ها جامع جمیع اصناف شمارگان شده علت این امر علاوه بر كمال تركیب، كشش و نیرویی در این اعداد است كه بدان ها جنبه ی ماوراء الطبیعی بخشیده و موجبات رجحان آن ها گردیده كه ضمن تمایز، آنان را زنده و كامل ساخته است صفت پیشین موصوف های مختلفی چون هفت ایزد، هفت فلك، هفت امشاسپندان، هفت فرشته ی مقدس، هفت وادی سلوك، هفت شهر عشق، هفت طبقه ی بهشت و دوزخ، هفت دریا، هفت مردان در تصوف، هفت اقلیم، چهل روز آفرینش حضرت آدم، چله نشینی شده اند ضمناً در قرآن و فرهنگ اسلامی به برخی از عددها، عنایت و توجه خاص شده است كه از آن جمله می توان به عددهای «سه»، «هفت»، «چهل» و … اشاره كرد. كاربرد هر یك از این اعداد حكمتی دارد كه برخی را قرآن و روایات یادآور شده برخی را نیز علوم جدید كشف كرده است. این پژوهش برآن است پنج عدد مقدس: یك، سه، پنج، هفت و چهل را با صورت های دیگر آنان از زوایای مختلف در سروده های شاعران سبك عراقی دارای مشرب عرفانی به ویژه آثار برجسته ای چون سروده های عطار، مولوی، حافظ و … را بررسی نماید.

واژگان كلیدی:اعداد مقدس، اشعار سبك عراقی، ادب فارسی.

 

مقدمه

حمد و سپاس خدایی كه اعداد حقیقی در بیان حقیقت او گنگ است و كثرت اعداد طبیعی و صحیح خود قرینه ایی برای ذات، حتی صفات او نیافته. نامتناهی بودن اعداد راهی به سوی لایتناهی او نگشوده به ناچار اعدادی برای بیان برخی حقایق او نیروی ماورایی و بار معنایی فراتر از حساب ریاضی یافته بلكه قرینه ایی برای آن مبدا و مقصد مطلق فراروی بشر قدر مطلق سازد.

در میان كثرت اعداد عددهای معدودی وجود دارد كه نماد كثرت اند، كامل وزنده اند، برخلاف اعداد معمولی ریاضی این اعداد زنده، فكر آن ها را تا بی نهایت پیش می برد و واقعیت را آنچنان كه هست در نظرها تجسم می بخشد چنین اعدادی روح دارند و ریاضیدان و بی سواد هر دو عظمت آن را درك می كنند.

عددی مانند (1) را تصور كنید كه صفرهای بی شماری پیش آن قرار گیرد این عدد عظمت دارد اما تنها ریاضی دان عظمت آن را می شناسد ولی اعداد كامل و زنده را همه می شناسند و به عظمت و گستردگی شان اذعان می كنند.

كمال تركیب در ژرف ساخت برخی از این اعداد برخاسته از عوامل مختلفی مانند: تیمن، شمارگان، خدایگان (رب النوع ها)، مقدسات و برخی مفاهیم انتزاعی یا حكمتی است كه برای آن در كتب دینی برشمرده اند. بنابراین در تاریخ تفكر بشر عددشناسی و ستایش اعداد رواج داشته و برخی اعداد در نزد ملل مختلف حتی ارزش اعتقادی یافته اند. لذا پاره ای از اعداد صرفاً یك عدد ریاضی محسوب نمی شوند بلكه عددی برای نشان دادن كمال یك مطلوب است.

در میان اعداد شمارگان: یك، سه، پنج، هفت، چهل و … دارای چنین ارزش هایی است. ظرفیت این اعداد متفاوت است برای نمونه در اندیشه ی اسلامی، كامل ترین عدد هفت است این عدد مفاهیمی چون آفرینش جهان كه در هفت روز انجام گرفت هفت روز هفته، هفت حسن خداداد، هفت مرحله در زندگی انسان، هفت طبقه بهشت و جهنم، هفت طبقه ی زمین، آسمان، هفت فرشته ی مقدس، هفت بار طواف كعبه، هفت اقلیم، هفت شهر عشق (طلب، عشق، معرفت، استنغا، توحید، حیرت، فقروفنا)، هفت مقام عرفان (توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، توكل، رضا)، هفت سیاره (ماه، خورشید، تیر، ناهید، بهرام، برجیس، كیوان)، هفت دریا، هفت ایزد، در مذهب مانوی، هفت روز عزا برای درگذشتگان در ایران ، و موارد بسیار دیگر را بیان می دارد.