2-8-1 تعریف پیمان:…………………………… 29

2-8-2 عوامل اصلی در شکل گیری ادعاهای پیمانکار در پیمان ها:……………………… 30

2-8-3 انواع تاخیرها در پروژه های ساختمانی:…………………………… 33

2-8-4 دعاوی و اختلافات و مدیریت پروژه:…………………………… 34

2-8-5 ادعاها عمده پیمانکار:…………………………… 35

2-9 جایگاه مدیریت ریسک در جلوگیری از به تاخیر افتادن پروژه های ساخت……………. 40

2-9-1 ساختار شکست ریسک: …………………………… 41

2-9-2 مرحله شناسایی ریسکها:…………………………… 41

2-9-3 مرحله ارزیابی ریسک ها:…………………………… 42

2-9-4 شناسایی ریسکهای پروژه های ساخت……………………………… 43

2-9-5 برنامه ریزی و کنترل پروژه:…………………………… 48

2-10 عوامل تاخیر از دیدگاه کارفرما ، مشاور، پیمانکار………………….. 52

2-11 علل افزایش مدت زمان اجرای پروژه ها ازدیدگاه عوامل پروژه …………..56

2-11-1 كارفرما…………………………… 56

2-11-2 مشاور……………………………. 57

2-11-3 پیمانكار……………………………. 59

2-12 تبیین وضعیت موجود طول عمر طرح ها و پروژه های عمرانی……………… 62

2-13 آثار و پیامدهای افزایش طول عمر طرح ها و پروژه های عمرانی…………….. 63

2-13-1 بروز آثار تورمی در اقتصاد كشور……………………………. 63

2-13-2 افزایش هزینه تمام شده طرح ها و پروژه های عمرانی…………………… 64

2-13-3 از دست رفتن توجیه اقتصادی بسیاری از طرح ها و پروژه های عمرانی…….. 66

2-13-4 كاهش كیفی خدمات پیمانكاران……………………………. 67

2-13-5 ایجاد اشتغال ناپایدار و كاهش سرمایه گذاری مولد……………………………. 67

2-14 عوامل طولانی شدن طرح ها و پروژه های عمرانی…………………………….. 67

2-14-1 عدم كفایت اعتبارات تأمین شده…………………………… 69

2-14-2 عدم تخصیص كامل اعتبارات تأمین شده…………………………… 69

2-14-3 عدم رعایت زمان بندی مناسب در تخصیص اعتبارات……………….. 70

2-14-4 عدم امكان جابجایی اعتبارات پروژه های مشابه در یك دستگاه اجرایی………. 70

2-14-5 بوروكراسی گسترده و تأخیر در پرداخت مطالبات پیمانكاران……………. 71

2-15 راهكارهای اجرایی مناسب برای مواجهه با چالش های فوق…………………….. 71

2-15-1 واگذاری برخی طرح های عمرانی به بخش غیر دولتی……………………… 72

2-15-2 ارتقاء بهره وری مدیریت منابع مالی در اجرای طرح های عمرانی……………. 73

2-15-3 امكان جابجایی اعتبارات پروژه های مشابه………………….. 75

2-15-4 استفاده از گردش مالی اعتبارات عمرانی دستگاه در بانك عامل………………… 76

2-16 الزامات اجرایی تحقق گشایش اعتبار اسنادی ریالی برای طرح ها و پروژه های عمرانی…….. 77

2-16-1 اخذ مجوزهای قانونی لازم جهت انتقال اعتبار عمرانی دستگاه به بانك عامل……………. 78

2-16-2 مجوزهای بانك مركزی برای گشایش LC ریالی از منابع داخلی بانك تا سقف معین……….. 78

2-16-3 تبدیل ردیف اعتبارات عمرانی دستگاه از حساب قرض الحسنه جاری دولتی به حساب قرض الحسنه جاری…..79

2-16-4 گشایش اعتبار اسنادی ریالی برای كل دوره اجرای طرح از زمان شروع تا پایان آن در سررسیدهای مشخص….. 79

2-16-5 هدایت گردش مالی پروژه به سمت بانك عامل…………………………….. 80

2-16-6 شروع بكارگیری مكانیزم LC ریالی در فازهای مستقل و یا طرح های جدید عمرانی…………. 80

2-17 مثال اجرایی…………………………….. 81

2-18 بررسی تجربیات جهانی…………………………….. 87

2-18-1 تجربیات جهانی گشایش اعتبار اسنادی داخلی پروژه های دولتی…………………………….. 87

2-18-2 استانداردهای جهانی مدت اجرای طرح های عمرانی…………………………….. 89

2-19 پیشینه تحقیق…………………………….. 90

فصل سوم روش تحقیق…………………………….. 92

3-1-روش تحقیق:…………………………… 92

3-2 متغیرهای تحقیق…………………………….. 93

3-3 ابزار گردآوری داده ها …………………………… 93

3-4 چگونگی جمع اوری اطلاعات و داده ها:…………………………… 93

3-5 جامعه آماری،…………………………… 93

3-6 روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ‏ها: …………………………… 94

فصل چهارم تجزیه تحلیل داده ها……………………………. 94

4-1بخش اول آمار دموگرافیک……………………………… 95

4-2 آمار توصیفی…………………………….. 100

4-3 آمار استنباطی…………………………….. 102

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری……………………………… 107

5-1بحث و نتیجه گیری:…………………………… 108

5-2محدودیت های پژوهش………………………………. 111

5-3پیشنهادات پژوهشی…………………………….. 111

منابع:…………………………… 112

چکیده:

اجرای طرح های زیر بنایی در هر منطقه باعث بهبود وضعیت اقتصادی و مبادلات تجاری درآن منطقه خواهد شد.پروژه های عمرانی که جزوپروژه های زیر بنایی کشور می باشد ،معمولا نیاز به بودجه های سنگین و مدت زمان طولانی دارد. لذا تاخیر در این گوونه پروژه ها باعث صدمات جبران ناپذیری به اقتصاد کشور می شود. بنابراین برنامه ریزی و مدیریت مناسب و کارامد در پروژه های عمرانی بسیار ضروری است. تا بتوان انها را در زمان براورده شده ،هزینه پیش بینی شده و کیفیت مناسب به بهره برداری رساند.هدف این پژوهش شناسایی و بررسی عوامل موثر بر بروز تاخیرات زمانی در پروژه های عمرانی در محدوده شهرستان اردبیل می باشد.روش تحقیق در این نوع پژوهش از نوع توصیفی _ پیمایشی است جامعه آماری ما پروژه های عمرانی شهرستان اردبیل شامل 100پروژه بوده و روش نمونه گیری با توجه به تعداد پروژه ها موجود در شهر اردبیل یا قسمت تعیین می گردد . حجم نمونه 30 پروژه انتخاب گردیده است . برای گردآوری داده های مربوط از پرسشنامه عوامل تاخیر پروژه استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که متغیر های عوامل مالی،نیروی انسانی عوامل طبیعی و کارفرما بر تاخیر پروژه تاثیر دارد این عوامل به ترتیب عوامل مالی با 47 درصد سهم،کارفرما یا 25 درصد سهم ،نیروی انسانی با 23 درصد سهم و عوامل طبیعی با 19 درصد سهم توان تاثیر بر تاخیر پروژه دارد.

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه

روند اجرایی طرح ها و پروژه های عمرانی دولت همواره به علل گوناگون دچار توقف های پی در پی می شود كه نهایتاً موجب طولانی شدن پروژه ها و تأخیر در زمان بهره برداری از آنها می شود. افزایش عمر طرح ها و پروژه های عمرانی ضمن اینكه اجرای آنها را با ریسك زیاد همراه می سازد، هزینه تمام شده آنها را هم افزایش می دهد. افزایش عمر طرح های عمرانی دولت تا بدانجا پیش رفته كه عدم اتمام طرح ها در زمان تعیین شده امری عادی و اساساً یك رویه جاافتاده و نانوشته از سوی نظام بودجه ریزی و اجرایی كشور تلقی می شود.

بنا بر گزارش های رسمی منتشر شده (گزارش دفتر نظارت و ارزیابی طرح ها، سازمان مدیریت و برنامه ریزی) مهمترین علل تأخیر پروژه ها و طرح های عمرانی از زمان بندی اجرا شامل موارد زیر است ( ذبیحی، 1386، ص 39-33 )

1- نارسایی اعتبارات: (%3/48)

2- ضعف دستگاه های اجرایی: (%6/15)

3- ناتوانی پیمانكاران: (%7/4)

بنابراین بزرگترین سهم از علل تأخیر در طرح ها و پروژه های عمرانی مربوط به نارسایی اعتبارات است. تداوم مشكلات مالی طی سالهای متمادی و عمومیت داشتن آنها در اكثریت طرح ها و پروژه ها نشان می دهد نوع مسائل از جنس ساختاری است. ساختارهای موجود نظام تأمین و تخصیص بودجه بدلیل پیچیدگی بسیار و فرآیندهای طولانی، فاقد كارایی لازم و مورد نیاز توسعه كشور می باشند.

با توجه به حجم بالای طرح ها و پروژه های ناتمام و افزایش بیش از پیش هزینه های آنها و عدم بازگشت هزینه های انجام شده در آنها (طرف تقاضا) به شكل تولید (طرف عرضه) در چرخه اقتصاد كشور می توان از جمله عوامل ایجاد تورم فزاینده را طولانی شدن پروژه ها دانست.

این نوشتار ابتدا در تحلیل وضعیت موجود آثار و پیامدهای حاصل از افزایش عمر طرح ها و پروژه های عمرانی را بررسی نموده و با تأكید بر نارسایی اعتبارات و مشكلات مالی به عنوان مهمترین علت، ضمن برشمردن عوامل بروز مشكلات مالی و ریشه یابی آنها و ارائه راهكارهای مناسب جهت كاهش مدت زمان اجرای پروژه ها به باز مهندسی نظام تأمین و تخصیص اعتبار طرح های تملك دارایی های سرمایه ای می پردازد.

2-1- بیان مسئله

اجرای طرح های زیر بنایی در هر منطقه باعث بهبود وضعیت اقتصادی و مبادلات تجاری درآن منطقه خواهد شد.پروژه های عمرانی که جزوپروژه های زیر بنایی کشور می باشد ،معمولا نیاز به بودجه های سنگین و مدت زمان طولانی دارد. لذا تاخیر در این گوونه پروژه ها باعث صدمات جبران ناپذیری به اقتصاد کشور می شود. بنابراین برنامه ریزی و مدیریت مناسب و کارامد در پروژه های عمرانی بسیار ضروری است. تا بتوان انها را در زمان براورده شده ،هزینه پیش بینی شده و کیفیت مناسب به بهره برداری رساند.(1)

شهرستان اردبیل باتوجه به موقعیت جغرافیایی ،یکی از شهر های مهم در برقراری مبادلات تجاری داخلی و خارجی می باشدف اماعلیرغم تصویب و شروع چندین پروژه عمرانی در این منطقه ،همواره شاهد عدم تحقق و یا تطویل زمان اجرای این پروژه ها هستیم . هرچند در اینگونه پروژه ها به دلیل ماهیت پیچیده و وجود عدم قطعیت های فراوان ،اجتناب از بروز تاخیرات تقریبا غیر ممکن می باشد، ولی پروژه هایی در سطح شهرستان مشاهده میگردد.که میزان تاخیر انها بیش از 100درصد زمان براورد شده پروژه است.

این مقدارتاخیر باتوجه به میزان بودجه در نظر گرفته شده ،افزایش قابل ملاحضه هزینه ی پروژه را به دنبال دارد که با در نظر گرفتن تخصیص محدود بودجه ،احتمال توقف وعدم تکمیل این پروژه ها بسیار زیاد است و همین امر اعث از بین رفتن منابع مالی هنگفتی می گردد.

در این تحقیق، ریسک های مختلف موجود در پروژه های عمرانی شناسائی خواهد شد و با توجه به اثر مستقیم تاخیر بر هزینه و کیفیت پروژه ، میزان تاثیر هریک از این ریسک ها براهداف زمانی مالی و کیفی پروژه ، مورد مطالعه و بررسی قرارگرفته خواهد شد تا بتوان راهکارهای مناسبی را جهت تقلیل یا حذف این عوامل ارائه نمود.همچنین با استفاده از نتایج حاصله و شناسایی ریسک هایی که احتمال وقوع آن ها در این گونه پروژه ها زیاد می باشد، می توان قبل از شروع پروژه برنامه ریزی موثر را جهت پیشگیری از وقوع این عوامل انجام داد و یا تاثیر آن ها را بر اهداف اصلی پروژه به حداقل رساند

عوامل رایج درتاخیرات پروژهها را می توان به دو دسته عوامل غیر قابل کنترل (غیر قابل برنامه ریزی) و قابل کنترل(قابل برنامه ریزی)(عوامل فنی) دسته بندی کرد و طبیعی است که شناخت عوامل فنی و قابل کنترل از اهمیت بیشتری برخوردار است .

در کشور های مختلف بسته به مسائل اختماعی ،فرهنگی ،سیاسی،مدیریتی و … بعضی از دلایل تاخیرات اکنون به بررسی هر کدام از این دلایل می پردازییم.

الف)عوامل غیر قابل کنترل (عوامل محیطی)

1. عوامل طبیعی

حوادث قهریه(همچون سیل وزلزله).

آب و هوای نامناسب.

صعب العبور بودن راه دسترسی به محل پروژه.

آلاینده های محیطی.

مشکلات زمین شناسی پیش بینی نشده.

2.عوامل سیاسی و اقتصادی

مسائل سیاسی.

اعتصابات کارگری.

مشکلات در صنعت یااقتصاد کشور.

تغییرات نظام بانکی و تضامین یا قوانین مربوطه.

مشکلات مربوط به اقتصاد جهانی.

عدم وجود منابع قرضه مناسب.

کمبود مصالح اصلی مانند سیمان . آرماتور در کشور.

تغییرات جهش و ناگهانی قیمت مواد و مصالح.

3.عوامل اجتماعی و حقوقی

مشکلات اجتماعی.

عدم انطباق ضوابط و آیین نامه ها با شرایط روز.

معارضین( حقیقی و حقوقی).

تردد افراد و وسائل نقلیه از محل پروژه.

ب)عوامل قابل کنترل(عوامل فنی):به دو دسته عوامل داخلی و خارجی تقسیم می شوند.

.عوامل داخلی

عوامل مرتبط با براوردهای نیروی انسانی وزمان-

عدم تناسب نفر ساعت برآوردشده با مجموعه فعالیت های .

تخصیص ناکافی نیروی انسانی برای فعالیت ها.

عدم تطبیق کیفیت نیروی کار با انجه در برآوردها پیش بینی شده.

عدم بررسی میزان حجم کاری برای نفرات کلیدی بخش های مهندسی.

-عوامل مرتبط با نارسایی سیستم های اطلاع رسانی بخش های مهندسی

میزان و کیفیت اطلاع رسانی از جانب مدیر پروژه به تیم های مهندسی.

میزان آشنایی و اشراف کارشناسان به فرآیندتولید مدارک و انتقال اطلاعات به بخش ها.

نحوه ارتباطات موثر بین مهندسان پروژه با بخش های مهندسی.

رعایت و توجه به توالی تولید مدارک و انجام فعالیت ها.

-عوامل مرتبط با برنامه ریزی و مدیریت منابع انسانی

نحوه ومکانیزم توزیع انسانی درمقاطع زمانی مختلف پروژه ها.

کمبود پرسنل متخصص در بخش های مهندسی.

توان شرکت در جذب و حفظ نیرو های فعال و با تجربه.

سیستم پرداخت پاداش در پروژه ها.

سیستم تعیین حقوق و مزایا وسایر امکانات دیگر.

عوامل مرتبط با خطا و اشتباهات پرسن(10)

روش های تصمیم گیریچند معیارهبه منظور کمک به تصمیم گیرندگان به منظور تصمیم سازی مناسب و با در نظر گرفتن مجموعه معیارها، کاربرد زیادی در زمینه های مختلف علمی است. یکی از مهمترین موضوعات در علل تاخیر پروژه ها تعیین اهمیت عوامل آن است. در روش های معمول ارزیابی علل تاخیر پروژه ها بخصوص در ایران، غالباً شدت اثر (در برخی موارد دامنه اثر)، به عنوان یگانه معیارکمّی برای ارزیابی علل تاخیر پروژه ها مطرح است و سایر معیارها (در صورت وجود) به صورت کیفی و توصیفی ایفای نقش می کنند. غالباً برای کمّی سازی شدت آثار نیز از قضاوت های کارشناسی استفاده به عمل می آید که در بسیاری از مواقع به دلیل عدم دقت کافی، یا یکجانبه نگری در قضاوت ها، از قاطعیت ارزیابی و تحلیل آثار کاسته و نتیجه گیری در مورد اهمیت آثار را دچار ابهام می کند. لذا استفاده از روشی معتبر برای کمّی سازی معیارهای کیفی و تحلیل یکپارچه اثرها با در نظر گرفتن معیارهای تعیین کننده ویژگی های آن ضروری بوده و موجب افزایش اطمینان به نتایج تحلیل ها و ارزیابی ها می شود.

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

امروزه اکثرکشور های پیشرفته و در حال توسعه با علم به محدود بودن منابع و بازار رقابتی شدید،جهت استفاده بیشتر از منابع .و کسب سود بیشتر ، بدنبال ریشه یابی علل تاخیر در پروژه ها هستند تا با ارائه راهکارهایی از میزان تاخیر در پروژه های اتی بکاهند.تاخیر در اتمام و بهره برداری از پروژه ها زیان های متعددی رادر پی دراد که برخی ازآن ها عبارتند از:

.افزایش هزینه کل (هزینه های مستقیم و غیر مستقیم)

.راکدماندن سرمایه و تعویق افتاد و بازگشت ان

.از بین رفتن موضوعیت پروژه به دلیل طولانی شدن زمان اجرای ان

…………………27

2-7-6 الگوی دیویس ………………………………………………………………………………………………………………..27

2-7-7 الگوی ویلیام اوچی ………………………………………………………………………………………………………….27

2-8 ویژگی های فرهنگ …………………………………………………………………………………………………………….30

2-9 عناصر و مؤلفه های فرهنگ سازمانی ……………………………………………………………………………………..31

2-10 سطوح فرهنگ سازمانی ……………………………………………………………………………………………………..32

2-11 عوامل موثر در پیدایش فرهنگ سازمانی………………………………………………………………………………..33

2-12 منابع فرهنگ………………………………………………………………………………………………………………………35

2-13 طبقه بندی فرهنگ سازمانی…………………………………………………………………………………………………37

2-13-1 فرهنگ غالب و خرده فرهنگ سازمانی …………………………………………………………………………….37

2-13-2 فرهنگ قوی و فرهنگ ضعیف ………………………………………………………………………………………..38

2-13-3 فرهنگ انطباق پذیر و انطباق ناپذیر …………………………………………………………………………………40

2-13-4 فرهنگ بروکراتیک و شهروندگرا …………………………………………………………………………………..40

2-14 انواع فرهنگ سازمانی ………………………………………………………………………………………………………41

2-15 شیوه شکل گیری فرهنگ سازمانی………………………………………………………………………………………45

2-16 فرهنگ حاکم و خرده فرهنگ های سازمانی…………………………………………………………………………47

بخش دوم : خلاقیت

2-17 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………..49

2-18 تعریف خلاقیت ………………………………………………………………………………………………………………49

2-19 خلاقیت در مطالعات سازمانی و مدیریت ……………………………………………………………………………51

2-20 اهمیت خلاقیت در سازمان ها……………………………………………………………………………………………..51

2-21 رویکرد های فرایند خلاق ………………………………………………………………………………………………….52

2-22 ویژگی سازمان های خلاق …………………………………………………………………………………………………53

2-23 موانع خلاقیت …………………………………………………………………………………………………………………..55

2-24 خلاقیت و فرهنگ……………………………………………………………………………………………………………..56

2-25 نوآوری و فرهنگ………………………………………………………………………………………………………………57

2-26 باورهای فرهنگی و خلاقیت و نوآوری ……………………………………………………………………………….58

2-27 فرهنگ سازمانی نوآوری و خلاقیت…………………………………………………………………………………….59

2-28 مراحل خلاقیت…………………………………………………………………………………………………………………60

2-29 عوامل خلاقیت…………………………………………………………………………………………………………………62

2-30 راههایپرورش خلاقیت……………………………………………………………………………………………………63

قسمت دوم : پیشینه تحقیق

2-31 مطالعات و تحقیقات داخل کشور ……………………………………………………………………………………….68

2-32 مطالعات و تحقیقات خارج کشور………………………………………………………………………………………..73

2-33 خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………………………78

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

3-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………….81

3-2 نوع و روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..81

3-3 جامعه آماری و نمونه تحقیق ……………………………………………………………………………………………….81

3-4 روش جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………82

3-5 روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………….83

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده های تحقیق

4-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………….85

4-2 توصیف یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………85

4-3 توصیف مشخصات فردی ……………………………………………………………………………………………………85

4-4 توصیف یافته های مربوط به سوالات پرسشنامه ……………………………………………………………………..89

4-5 توصیف سوالات پرسشنامه مربوط به فرهنگ سازمانی …………………………………………………………..89

4-6 توصیف سوالات پرسشنامه مربوط به خلاقیت ………………………………………………………………………100

4-7 آزمون فرضیه های تحقیق …………………………………………………………………………………………………..101

4-7-1 فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………………………… 102

4-7-2 فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………………………….103

4-7-3 فرضیه سوم …………………………………………………………………………………………………………………..104

4-7-4 فرضیه چهارم ………………………………………………………………………………………………………………..105

4-7-5 فرضیه پنجم ………………………………………………………………………………………………………………….106

4-7-6 فرضیه ششم …………………………………………………………………………………………………………………107

4-7-7 فرضیه هفتم ………………………………………………………………………………………………………………….108

4-7-8 فرضیه هشتم………………………………………………………………………………………………………………… 109

4-7-9 فرضیه نهم…………………………………………………………………………………………………………………… 110

4-7-10 فرضیه دهم …………………………………………………………………………………………………………………111

4-7-11 فرضیه یازدهم …………………………………………………………………………………………………………….112

4- 8یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………….113

فصل پنجم : نتیجه گیری

5-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………….117

5-2 خلاصه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….117

5-3 بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………….119

5-4 محدودیت های تحقیق …………………………………………………………………………………………………….122

5-5 پیشنهادات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..122

5-6 پیشنهاد هایی برای تحقیقات بعدی……………………………………………………………………………………….125

منابع و ماخذ ………………………………………………………………………………………………………………………..127

پیوست ………………………………………………………………………………………………………………………………..133

چکیده:

امروزه شناخت فرهنگ سازمانی برای مدیران اهمیت حیاتی دارد چون فرهنگ یا جو حاکم بر سازمان مبین شیوه زندگی سازمان است. در جو حاکم بر سازمان که افراد در آن فعالیت میکنند تا بتوانند به اهداف سازمان جامه عمل بپوشانند. به همین دلیل دانشمندان مدیریت بیان میدارند که اساسی ترین وظیفه مدیریت شکل دهی به هدایت ارزشهای اساسی فرهنگ سازمانی است. تحقیق حاضر به رابطه فرهنگ سازمانی با میزانخلاقیت مدیرانسازمانجمعیت هلال احمراستان زنجان می پردازد. هدف کلی این تحقیق بررسی رابطه بین برخی مؤلفه های فرهنگ سازمانی با میزان خلاقیت مدیران و معاونان جمعیت هلال احمر استان زنجان می باشد و اهداف ویژه آن بررسی تک تک مؤلفه های فرهنگ سازمانی با خلاقیت می باشد. نوع و روش این پژوهش پیمایشی است و سعی شده است که در آن مؤلفه های ده گانه فرهنگ سازمانی توصیف شود و میزان همبستگی آن با خلاقیت تعیین گردد. برای تعیین همبستگی بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده و برای تعیین همبستگی تک تک عوامل فرهنگ سازمانی با خلاقیت از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق برابر 36 نفر می باشد که مدیران و معاونان سازمان جمعیت هلال احمر استان زنجان را تشکیل می دهد. ابزار مورد استفاده در این تحقیق عبارت است از پرسشنامه فرهنگ سازمانی استیفن پی رابینز و پرسشنامه خلاقیت رندسیپ . پس از تکمیل پرسشنامه ها توسط مدیران، اطلاعات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد بین فرهنگ و خلاقیت مدیران و معاونان سازمان جمعیت هلال احمر استان زنجان رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین شاخص های فرهنگ سازمانی از قبیل : رهبری، هویت، سازش و الگوی ارتباط با خلاقیت همبستگی مثبت و معنی داری ندارد. اما شاخص های نوآوری، ریسک پذیری ، کنترل ، پاداش ، حمایت و انسجام با خلاقیت همبستگی مثبت و معنی داری دارد. یافته های تحقیق نشان داد که بین ویژگی های فردی مدیران (سن، سابقه کار، جنسیت ، رشته تحصیلی، سطح تحصیلات) با فرهنگ سازمانی از نظر آماری ارتباط وجود دارد.

فصل اول: طرح تحقیق

1-1- مقدمه

فرهنگ سازمانی موضوعی است كه به تازگی در دانش مدیریت و در قلمرو رفتار سازمانی راه یافته است. به دنبال نظریات و تحقیقات جدید در مدیریت، فرهنگ سازمانی دارای اهمیت روزافزونی شده و یكی از مباحث اصلی و كانونی مدیریت را تشكیل داده است. جمعیت شناسان، جامعه شناسان و اخیراً روان شناسان و حتی اقتصاددانان توجه خاصی به این مبحث نو و مهم در مدیریت مبذول داشته و در شناسایی نقش و اهمیت آن نظریه ها و تحقیقات زیادی را به وجود آورده و در حل مسائل و مشكلات مدیریت به كار گرفته اند (شجاعی،1384،ص12).

ما در این پژوهش سعی داریم تا رابطه بین فرهنگ سازمانی و مولفه های آن را با خلاقیت مقایسه کنیم و مشخص کنیم چه رابطه بین این دو شاخص وجود دارد . اهداف ویژه تحقیق بررسی تک تک مولفه های فرهنگ سازمانی با خلاقیت مدیران و معاونان جمعیت هلال احمر استان زنجان می باشد . در این فصل ابتدا بیان مساله و اهمیت و ضرورت انجام پژوهش ارایه شده سپس اهداف و سوالات تحقیق و تعریف نظری و عملیاتی متغیر ها آمده است.

2-1- بیان مسئله

یکی از تحولات اساسی که در مدیریت امروزی شکل گرفته است تحول در نحوه ی نگرش به سازمان است. تا قبل از دو دهه پیش چنین تصور می شد که سازمان ها ابزار عقلایی برای ایجاد هماهنگی و کنترل افراد در جهت دستیابی به اهداف بوده و دارای سطوح عمودی از بخش ها، قسمت ها و واحدها می باشند و مبتنی بر روابطی از قدرت هستند. ولی امروزه اذعان می شود که سازمان ها چیزی بیشتر از این موضوع بوده و توجه به موضوعاتی همچونجو سازمانیو فرهنگ سازمانی به عنوان پدیده های نسبتاً جدیدی در مطالعات سازمان و مدیریت نوین بیشتر مد نظر بوده و در دهه های اخیر به شدت فراگیر شده است(گلومس،2007،ص35).به عقیده ی رابرت کویین برای شناخت سازمان و رفتارها و عملکرد کارکنان، شناخت فرهنگ گامی اساسی و بنیادی است، زیرا با اهرم فرهنگ به سادگی می توان انجام تغییرات را تسهیل و جهت گیری های جدید را در سازمان پایدار کرد. از این رو فرهنگ سازمانی یک عامل اساسی در موفقیت و تحقق اهداف بلند مدت سازمان می باشد(رها عزآبادی،1379). از نظر گلومس و همکارانش، فرهنگ سازمانی تعیین کننده ی تفکرات، احساسات و اعمال یک سازمان می باشد(گلومس،2007،ص35). و بر روی تمامی جنبه های سازمان اثرگذار بوده و در هر سازمانی پدیده ای به دور از تأثیر فرهنگ نیست.ریشه و عوامل اصلی موفقیت یا شکست مؤسسات و سازمان ها در فرهنگ سازمانی شان جستجو می شود. فرهنگ سازمانی شکاف بین متغیرهای اثرگذار سازمان رسمی و چگونگی انجام واقعی کار را هویت می بخشد(آقایی فیشانی،1387،ص18).

رابینز (1991) در تعریف خود در مورد خلاقیت چنین می گوید: خلاقیت به معنی توانایی ترکیب ایده ها در یک روش منحصر به فرد یا ایجاد پیوستگی بین این ایده هاست.

لوتانز نیز خلاقیت را به وجود آوردن تلفیقی از اندیشه ها و رهیافت های افراد و یا گروه ها در یک روش جدید تعریف می کند.

به همین دلیل لازم است که مدیران از فرایند مدیریت خلاقیت در سازمان ها آگاه باشند و توسط فرآیند هایی آن را تشویق نمایند تا سازمان ها با بکارگیری خلاقیت بتوانند اثربخش شده و قادر باشند راه های جدیدتر، بهتر و خلاق تر انجام وظایف را بیابند. همچنین افزایش سطح خلاقیت سازمانی باعث میشود که سازمان ها در رویاروی با بحران ها انعطاف پذیر تر و به طور منطقی با مسائل و تنگناها برخورد کنند و در صورت نیاز به تغییر و تحول در سازمان، پس از بررسی دقیق و عالمانه، آن را اعمال کنند. از آنجایی که عمده کار و فعالیت انسان ها در سازمان ها انجام می گیرد، مدیران می توانند ظهور خلاقیت را در سازمان ها با ایجاد زمینه ی مناسب سرعت بخشند(آقایی فیشانی،1387) و این تحقق نخواهد پذیرفت، مگر اینکه خود مدیران دارای افق های فکری خلاقانه باشند.

با توجه به بخشهای کاری جمعیت هلال احمر که در امور بهداشتی، آموزشی کمک رسانی و بخش خدمات توانبخشی فعالیت دارد باید موضوع خلاقیت و فرهنگ جدی گرفته شود.از آنجایی که مدیران جمعیت باید در مواقع ضروری بسیار مشکل و خطرناک تصمیمات سریع و درستی را بگیرند برای کمک رسانی به آسیب دیدگان مسائل آموزش و بهداشتی از این رو خلاقیت این مدیران در مواقع اضطراری بسیار حائز اهمیت میباشد.از این رو سعی شده تا در این تحقیق به بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت مدیران جمعیت پرداخته شود.

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

فرهنگ سازمانی با آنکه پیشینه ای دراز دارد ولی موضوعی است که به تازگی در دانش مدیریت و به ویژه در قلمرو بالندگی سازمانی و رفتار سازمانی راه یافته است. فرهنگ از دیرباز برای شرح کیفیت زندگی جامعه ی انسانی به کار برده می شده و درباره ی آن سخن بسیار رفته است. ولی درباره ی فرهنگ سازمانی یا آنچه خمیرمایه ی کار و رفتار مردمان در سازمان است تا این سال ها سخن اندک و کوتاه گفته شده است. فرهنگ سازمانی یکی از عوامل موفقیت یا ناکامی سازمان ها در محیط پویا و در حال تحول کنونی است (شجاعی، 1384، ص19). با افزایش انگیزش در میان کارکنان، دادن آزادی عمل و تفویض اختیار، ایجاد گروه های کاری و حمایت متقابل اعضاء گروه در جهت ترکیب اندیشه های متفاوت، اعطای پاداش و تشویق، ارتقای شغلی، اعتماد کردن و باور داشتن به افراد، عدم ارزیابی های بی مورد و وقت گیر، ایجاد فضای کاری آرام و بدون ترس و بیم، حمایت سازمانی، تقویت همکاری های متقابل و ایجاد هماهنگی مناسب با کارکنان، ایجاد جذابیت کاری برای کارکنان، عدم اجبار به شغل نامناسب به افراد، در اختیار قرار دادن منابع مهمی چون زمان و تخصیص منابع مالی جهت ایجاد انگیزه در افراد، احساس هدف مشترک بین کارکنان و مدیران و ایجاد هسته های پژوهشی و نوآورانه در سازمان از جمله عوامل مهمی هستند که مدیران با تأثیر بر آنها زمینه های شکوفایی و توسعه ی خلاقیت را در خود و کارکنان فراهم ساخته و به ارتقاء و پیشرفت سازمان خود کمک می نمایند(رها عزآبادی،1379،ص28). مدیران جمعیت هلال احمر با بررسی تعداد کثیری از کارمندان و امداد گران زن و مرد با نیاز های متفاوت جسمی و روانی و استفاده صحیح و جهت دار از استعدادها و توانایی های آنها روبرو هستند.لذا ضرورت این تخصیص برای بررسی فرهنگ سازمانی و رابطه آن با خلاقیت از دیدگاه مدیران جمعیت هلال احمر استان زنجان برای ایجاد تحولات و بهره وری و ارتقا سازمانی جمعیت هلال احمر ضروری تلقی میشود.ضرورت دارد که مدیران متوجه شوند چقدر خود دارای خلاقیت هستند و تا چه حد ریسک پذیر و دارای ایده های نو هستند و چقدر برای ارتقا سطح کیفی سازمان تلاش میکنند.

4-1- اهداف تحقیق

1-4-1-هدف کلی تحقیق: رابطه ی فرهنگ سازمانی با میزان خلاقیت مدیران و معاونان جمعیت هلال احمر استان زنجان.

2-4-1- اهداف ویژه:

1- تعیین رابطه بین مولفه ی نوآوری با میزان خلاقیت مدیران و معاونان جمعیت هلال احمر استان زنجان.

2- تعیین رابطه بین مولفه ی ریسک پذیری با میزان خلاقیت مدیران و معاونان جمعیت هلال احمر استان زنجان.

3- تعیین رابطه بین مولفه ی رهبری با میزان خلاقیت مدیران و معاونان جمعیت هلال احمر استان زنجان.

4- تعیین رابطه بین مولفه ی حمایت سازمانی با میزان خلاقیت مدیران و معاونان جمعیت هلال احمر استان زنجان.

2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………….. 10

2-2- عاطفه……………………………………………………………………………………………. 11

2-3- هوش…………………………………………………………………………………………….. 12

2-3-2- نظریه سه وجهی استرنبرگ…………………………………………………………………. 12

2-3-3-نظریه هوش چندگانه………………………………………………………………………….. 13

2-4- انواع هوش……………………………………………………………………………………… 14

2-4-1- هوش مصنوعی ……………………………………………………………………………. 14

2-4-2- هوش طبیعی………………………………………………………………………………….. 15

2-4-3-هوش اجتماعی………………………………………………………………………………. 16

2-5- هوش عاطفی و بهره هوشی…………………………………………………………………… 16

2-5-1- مقایسه هوش عاطفی و عقلی………………………………………………………………… 17

2-5-2- رابطه هوش عاطفی و اثربخشی مدیران…………………………………………………… 18

2-5-3- مفاهیم اساسی هوش عاطفی ازدیدگاه مایر و سالووی…………………………………….. 18

2-5-4- مفاهیم اساسی هوش عاطفی ازنظر بار – آن……………………………………………… 20

2-6-هوش فرهنگی…………………………………………………………………………………… 24

2-6-1- تعریف هوش فرهنگی………………………………………………………………………. 24

2-6-2- ابعاد هوش فرهنگی…………………………………………………………………………. 25

2-6-3- اجزای هوش فرهنگی………………………………………………………………………. 25

2-7- هوش عاطفی……………………………………………………………………………………. 26

2-7-1- تعریف هیجان……………………………………………………………………………….. 29

2-7-2- تعریف هوش هیجانی دانیل گولمن…………………………………………………………. 29

2-7-3- ابعاد هوش هیجانی………………………………………………………………………….. 29

2-7-4- رابطه هوش عاطفی و شخصیت……………………………………………………………. 30

2-7-5- جذابیت هوش هیجانی……………………………………………………………………….. 30

2-7-6- هوش عاطفی و بهره هوشی………………………………………………………………… 31

2-7-7- اندازه گیری هوش هیجانی………………………………………………………………….. 31

2-7-8- اهمیت هوش هیجانی………………………………………………………………………… 32

2-7-9- گسترش هوش هیجانی………………………………………………………………………. 33

2-7-10- رابطه هوش هیجانی با هوش فرهنگی……………………………………………………. 33

2-7-11- آموزش هوش هیجانی……………………………………………………………………… 34

2-7-12- مبانی هوش هیجانی ……………………………………………………………………….. 34

بخش دوم: فرهنگ سازمانی یادگیرنده

2-2-1-مقدمه …………………………………………………………………………………………. 35

2-2-2- تعریف فرهنگ………………………………………………………………………………. 35

2-2-3- تعریف فرهنگ سازمانی …………………………………………………………………… 36

2-2-4- مدل های رایج فرهنگ ……………………………………………………………………. 36

2-2-5- ویژگی های فرهنگ سازمانی ……………………………………………………………… 37

2-2-6- نقش و كاركرد های فرهنگ در سازمان …………………………………………………… 38

2-2-7- شكل گیری فرهنگ سازمانی …………………………………………………………….. 38

2-2-8- انواع فرهنگ سازمانی …………………………………………………………………… 39

2-2-9- سطوح فرهنگ سازمانی شاین…………………………………………………………….. 40

2-2-10- مفهوم سازمان یادگیرنده …………………………………………………………………. 42

2-2-10-1- تعریف سازمان…………………………………………………………………………. 42

2-2-10-2- تعریف یادگیری…………………………………………………………………………. 42

2-2-10-3- تعریف سازمان یادگیرنده………………………………………………………………. 42

2-2-11- ابعاد سازمان یادگیرنده…………………………………………………………………….. 43

2-2-12- ساختار سازمان یادگیرنده………………………………………………………………….. 43

2-2-13- تاثیر ارزش بر فرهنگ سازمانی………………………………………………………….. 44

2-2-14- مدیریت ساز مان های یادگیرنده…………………………………………………………… 44

2-2-15- تاریخچه سازمان یادگیرنده………………………………………………………………… 44

2-2-16- قواعد كلی در سازمان های یادگیرنده……………………………………………………… 45

بخش سوم: هوش هیجانی و فرهنگ سازمانی یادگیرنده

2-3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………. 47

2-3-2- خودآگاهی و فرهنگ سازمانی یادگیرنده…………………………………………………… 47

2-3-3- فرهنگ سازمانی یادگیرنده…………………………………………………………………. 47

2-3-3-1- ویژگی های فرهنگ سازمانی یادگیرنده………………………………………………… 48

2-3-4- تاریخچه پست…………………………………………………………………………………. 50

2-3-4-1- اداره كل پست استان آذربایجان شرقی……………………………………………………. 50

بخش چهارم:پیشینه تحقیق

2-4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………… 51

2-4-2- تحقیقات انجام شده در داخل وخارج………………………………………………………….. 51

2-4-2-1- تحقیقات انجام شده در داخل كشور………………………………………………………… 51

2-4-2-2- تحقیقات انجام شده در خارج كشور………………………………………………………. 51

2-4-3- انواع مدل های هوش عاطفی ………………………………………………………………… 52

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………. 53

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………………………….. 54

3-3- جامعه و نمونه آماری……………………………………………………………………………. 54

3-4- ابزار جمع آوری اطلاعات……………………………………………………………………… 54

3-5- پایایی و روایی ابزار سنجش……………………………………………………………………. 55

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده های آماری………………………………………………………….. 56

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات

4-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………. 57

4-2- بخش اول: آمار توصیفی…………………………………………………………………………. 58

4-3- بخش دوم: آمار توصیفی………………………………………………………………………… 60

4-4- بخش سوم: آزمون فرضیه ها …………………………………………………………………… 64

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………… 68

5-2- نتیجه گیری……………………………………………………………………………………….. 68

5-3- پیشنهاد ها………………………………………………………………………………………… 69

5-4- محدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………. 69

منابع و ماخذ ……………………………………………………………………………………………. 71

پیوست ها………………………………………………………………………………………………… 76

چکیده:

مدیران اثربخش و موفق به قابلیت های عاطفی افراد توجه دارند و در ارتباطات خود به خوبی می توانند عواطف و احساسات دیگران را درك كنند و متناسب با آن عكس العمل نشان دهند و در یك كلام از هوش عاطفی بالایی برخوردارند و همین توانایی باعث می شود تا یكجو سازمانیمناسب برای پرورش بیشتر استعداد كاركنان ایجاد شود و در نهایت منجر به فراهم شدن شرایطی به منظور پیاده سازی فرهنگ سازمانی یادگیرنده در سازمان هایی گردد كه به عنوان مزیت رقابتی در دنیای رقابتی امروز مطرح می باشد.

هدف از این تحقیق بررسی تاثیر هوش عاطفی مدیران بر فرهنگ سازمانی یادگیرنده در اداره كل پست استان آذربایجان شرقی است. چهار چوب نظری مورد استناد در تحقیق حاضر تركیبی از نظریه آكادمی هوش عاطفی و نظریه میخائیل ماركوارت می باشد كه در آن برای بررسی هوش عاطفی از چار مولفه، خودآگاهی، خود مدیریتی، آگاهی اجتماعی و مدیریت روابط استفاده شده است.

برای دست یابی به این هدف یك فرضیه اصلی و چها فرضیه فرعی تنظیم و برای آزمون این فرضیه ها، پرسشنامه ای شامل 54سوال طراحی گردید. پس از سنجش روایی و پایایی، پرسشنامه در اختیار نمونه آماری كه تعداد آن 125نفر بود قرار گرفت. پس از جمع آوری پرسشنامه ها، اطلاعات حاصله تلخیص و طبقه بندی شد و سپس برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از روشهای آماری توصیفی و استنباطی استفاده گردید . نتایج حاصل ا ز تحقیق نشان می دهد كه از بین مولفه های چهار گانه هوش عاطفی فقط مولفه خود مدیریتی با فرهنگ سازمانی یادگیرنده در اداره كل پست استان آذر بایجان شرقی رابطه ندارد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

مدتهاست مردم درباره هوش هیجانی حرف می زنند اما قادر نبوده اند آن را كنترل و از آن استفاده كنند. ما بیشترین قسمت از انرژی خود برا ی خود – بهبودی 1 را به كسب معلومات تجربه، هوش شناختی2 و تحصیلات اختصاصی می دهیم. این كار زمانی عالی می شود كه بتوانیم هیجان های خود، هیجان های دیگران و تاثیر عمیقی را كه بر زندگی روزمره ما دارند به طور كامل درك كنیم. فكر می كنیم كه فاصله زیاد بین محبوبیت هوش هیجانی به عنوان یك مفهوم و كاربرد آن در جامعه، دو علت دارد:

علت اصلی این است كه مردم آن را متوجه نمی شوند و نمی فهمند. آنها هوش هیجانی را اغلب با كاریزما و اجتماعی بودن اشتباه می گیرند. علت دوم این است كه آنها فكر می كنند انسان ها هوش هیجانی را یا به طور كامل دارند یا اصلا ندارند (برادبری ، 1384).

با توجه به موارد مذكور و اهمیت هوش عاطفی به عنوان یكی از فاكتورهای حیاتی موفقیت مدیران جهانی، در این تحقیق سعی شده است تا میزان این رابطه در مدیران ایرانی (اداره كل پست استان آذر بایجان شرقی) سنجیده شود تا آن را در جهت رسیدن به اهداف سازمان به كار برد.در این فصل ما به بیان مساله، سوال آغازین، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، چارچوب نظری، مدل تحلیلی تحقیق، مدل عملیاتی تحقیق فرضیه های تحقیق، متغیرهای تحقیق، قلمرو تحقیق، محدودیت های تحقیق، تعریف مفهومی متغیرها و تعریف عملیاتی متغیرها اشاره می كنیم.

2-1- بیان مسئله

سالها قبل ، صحبت از هوش شناختی (IQ) و چگونگی سنجش آن مورد توجه اكثر متخصصین در جهان محسوب می گردید. اما در دهه ی کنونی در تمامی محیط های کاری علی الخصوص سازمان های آموزشی، هوش عاطفی بعنوان پارادایم فکری اکثر متخصصین منابع انسانی گردیده است؛ بطوریكه اظهار می دارند80 درصد موفقیت های افراد در سرکار به هوش عاطفی آنها وابسته است و تنها 20 درصد آن به بهره هوشی مربوط می شود. با این حساب ، هوش عاطفی، اصطلاح فراگیری است که مجموعه گسترده ای از مهارت ها و خصوصیات فردی را در برگرفته و معمولا ً به آن دسته مهارت های درون فردی و بین فردی اطلاق می گردد که فراتر از حوزه مشخصی از دانش های پیشین ، چون هوشبهر و مهارت های فنی یا حرفه ای است(سبحانی نژاد،2009).

در برخی از تحقیقات نیز نشان داده شده كه توانایی هوش عاطفی باعث می شود تا یک جو سازمانی مناسب بر ای پرورش بیشتر استعداد کارکنان ایجاد شود و در نهایت منجر به فراهم شدن شرایطی به منظور پیاده سازی فرهنگ سازمانی یادگیری در سازمان ها می گردد، که به عنوان یک مزیت رقابتی در دنیای رقابتی مطرح می باشد. پس می توان گفت که با وجود اینکه نیروی محرک تحولات در قرن بیستم هوش عقلی یا منطقی بوده است، اما طبق شواهد موجود در آغاز قرن بیست و یکم هوش عاطفی موجب تحولات روزافزون خواهد بود(دیربرن،2003 ).

امروزه اصلاح قانونگذاری ، تجدید ساختار سازمان ها، کاربردهای متنوع و روزافززون فن آوری ، ادارات پست را از بنگاههای دولتی به کسب و کارهای تجاری با اهداف تجاری و عملیاتی تبدیل کرده است . پیشرفتهای چشمگیر و پی در پی در عرصه فناوری اطلاعاتی، برخی ناظران را به این نتیجه رسانده که بخش پستی در حال افول بوده و روزهای خوش آن گذشته است. اما باید به این نکته توجه داشت که در حال حاضر در کشورهای توسعه یافته مثل آمریکا، آلمان، سوئد، هلند، ژاپن و …. پست ازجایگاه تجاری و ارائه دهنده خدمات خوبی برخوردار می باشد بطوریکه پست کره جنوبی پنجمین شرکت بزرگ تجاری، بعد از شرکت های سامسونگ، هیوندای، ال.جی و کره تله کوم می باشد.(پورتال شركت پست جمهوری اسلامی ایران). از سوی دیگر روند رو به رشد جهانی شدن و از بین رفتن موانع تجاری باعث تحریک رقابتی فراتر از بازارهای پستی ملی شده است. مرزهای سنتی و جغرافیایی محو شده و روش های پذیرفته شده تعامل با ادارات پست هر روز با چالش شدید روبروست و این امر بی شك بی ارتباط باهوش مدیرانو فرهنگ سازمانی نیست.

2-4-2-4) تئوری اولویت مالیاتی……………………….. 18

2-5) انواع سرمایه گذاری……………………….. 19

2-5-1) فرآیند سرمایه گذاری……………………….. 20

2-5-2) فرصت های سرمایه گذاری……………………….. 20

2-5-3) فرآیند اجرایی فرصت های سرمایه گذاری……………………….. 22

2-5-4) شناسایی فرصتهای سرمایه گذاری……………………….. 22

2-6) ارتباط فرصتهای سرمایه گذاری و تامین مالی……………………….. 23

2-7) تأمین مالی……………………….. 23

2-7-1) نگرش سنتی……………………….. 24

2-7-2) نظریه مولر و مودیلیانی ………………………. 24

2-7-3) تئوری سلسله مراتب گزینه تأمین مالی……………………….. 24

2-7-4) تئوری زمان بندی بازار……………………….. 25

2-8)ی بر پیشینیه تحقیق……………………….. 25

2-8-1) تحقیقات داخلی……………………….. 25

2-8-2) تحقیقات خارجی……………………….. 29

فصل سوم: روش تحقیق

3-1) مقدمه………………………. 34

3-2) جامعه مورد نظر تحقیق………………………. . 34

3-3) نمونه آماری………………………. . 34

3-4) ابزار جمع آوری داده های مورد نیاز تحقیق……………. 35

3-5) متغیر های تحقیق………………………. . 35

3-5-1) متغیر وابسته………………………. 35

3-5-2) متغیر مستقل……………………….. 36

3-5-3) متغیر کنترلی……………………….. 36

3-5-4) مدل تحقیق……………………….. 36

3-6) روشهای آماری مورد استفاده در پژوهش………………………. . 36

3-6-1) مدل داده های تابلویی………………………. 37

3-6-2) مزیت استفاده از داده های ترکیبی نسبت به سری های زمانی و مقطعی………… 37

3-7) روش های تخمین با استفاده از داده های ترکیبی……………………….. 39

3-7-1) آزمون F لیمر……………………….. 40

3-7-2) آزمون هاسمن……………………….. 41

3-7-2-1) اثرات ثابت……………………….. 41

3-7-2-2) اثرات تصادفی………………………. 41

3-8) آزمون دوربین-واتسون……………………….. 42

3-9) تحلیل رگرسیون……………………….. 42

3-9-1) رگرسیون چند متغیره………………………. 42

3-9-2) ضریب تعیین و ضریب تعیین تصحیح شده ………………….. 43

3-9-3) مدل رگرسیون……………………….. 44

3-9-4) آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون………………………. . 44

3-9-4-1) آزمون معنادار بودن معادله رگرسیون……………………….. 45

3-9-4-2 آزمون معنادار بودن ضرایب……………………….. 45

3-10) عدم خود همبستگی……………………….. 45

3-11) تحلیل همبستگی……………………….. 47

3-12) خلاصه فصل سوم………………………. 48

فصل چهارم: محاسبات و یافته های تحقیق

4-1) مقدمه………………………. 50

4-2) نتایج آمار توصیفی……………………….. 50

جدول 4-1……………………….. 50

4-3) تحلیل ماهیت و ویژگیهای متغیرهای تحقیق……………………….. 51

4-4) بررسی پایایی داده ها………………………. 52

جدول 4-2……………………….. 52

4-5) آزمون هم خطی……………………….. 53

جدول (4-3) ………………………. 53

4-6) بررسی خود همبستگی………………………. . 54

4-7) بررسی ناهمسانی واریانس………………………… 54

جدول 4-4……………………….. 54

4-8) آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت………………………. . 54

جدول 4-5……………………….. 55

جدول 4-6……………………….. 55

4-9) آزمون فرضیات تحقیق……………………….. 55

جدول 4-7……………………….. 56

4-9-1) آزمون رگرسیون فرضیه اول تحقیق……………………….. 56

4-9-2) آزمون رگرسیون فرضیه دوم تحقیق……………………… 57

4-10) متغیر های کنترلی تحقیق……………………….. 58

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری و پیشنهاد ها

5-1) مقدمه………………………. 60

5-2) خلاصه تحقیق……………………….. 60

5-2-1) تدوین فرضیات تحقیق………………………. . 60

5-2-2) تهیه آمار توصیفی کلیه متغیر های تحقیق…………….. 60

5-2-3) مراحل بررسی فرضیه تحقیق……………………….. 61

5-3) نتایج حاصل از فرضیه اول……………………….. 62

5-4) نتایج حاصل از فرضیه دوم………………………. 62

5-5) پیشنهاداتی در رابطه با تحقیقات آتی……………………….. 62

5-6) محدودیت ها در کاربرد نتایج تحقیق……………………….. 63

منابع و مأخذ………………………. 64

منابع فارسی……………………….. 64

منابع خارجی……………………….. 66

پیوست ها………………………. 69

چکیده:

هدف از تحقیق حاضر، بررسی رابطه میان سیاست سود تقسیمی، فرصت های سرمایه گذاری و تأمین مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. بر این اساس، پس ازی جامع بر ادبیات موضوعی مربوط به فرصت های سرمایه گذاری، تأمین مالی و سیاست های سود تقسیمی، داده های مورد نیاز از جامعه آماری بین سالهای 1388 الی 1392 با استفاده از صورت های مالی 120 شرکت پذبرفته شده در بورس اوراق بهادار جمع آوری شده است. برای جمع آوری داده ها از نرم افزارهای ره آورد نوین و تدبیرپرداز به صورت داده های تابلویی ( Panel Data ) استفاده می شود. سپس با اطلاعات بدست آمده اقدام به استخراج مدل رگرسیونی تبیین کننده اثرات فرصت های سرمایه گذاری و تأمین مالی بر سیاست سود تقسیمی جامعه آماری بر یکدیگر شده است. نتایج تحقیق نشان داده است میان تأمین مالی و سیاست تقسیم سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه منفی معناداری وجود دارد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1) مقدمه

تقسیم سود موضوع با اهمیتی است كه از دیرباز مورد توجه پژوهشگران مالی قرارداشته و هنوز هم به عنوان یكی از مسائل بحث انگیز در حوزه مدیریت مالی باقی مانده است . شناسایی عوامل موثر برنسبت سود تقسیمینظر محققان زیادی را به خود جلب كرده است .تصمیم گیری درباره میزان پرداخت سود تقسیمی، از تصمیمات مهمی است كه شركت با آن مواجه است. سیاست تقسیم سود از عوامل موثر بر ارزش شركت است.

در این فصل، کلیات تحقیق ارائه می گردد. ابتدا بیان مسأله بصورت مختصر تشریح و ارائه می شود. در قسمت اهمیت و ضرورت تحقیق، به نقشی که نتایج پژوهش، در سیاست گذاری های کلان اقتصادی کشور و تصمیم گیری مدیران شرکت ها ایفا خواهد کرد، پرداخته شده است. سپس اهداف، انگیزه، فرضیه و روش تحقیق را شرح داده و به قلمرو تحقیق از لحاظ زمانی، مکانی و موضوعی می پردازیم. در پایان فصل نیز واژگان کلیدی مورد استفاده در پژوهش به اختصار معرفی شدند. هدف از ارائه فصل حاضر این است که خواننده با جایگاه و نقاط تمایز پژوهش با سایر مطالعات مرتبط آشنا شده و تصویری کلی از مراحل پژوهش را مشاهده نماید.

2-1) بیان مسئله

سرمایه گذاری وجوه مالی در دارایی های مختلف، تنها بخشی از کل تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های مالی است که اغلب افراد انجام میدهند. قبل از اینکه افراد سرمایه گذاری انجام دهند، هر فردی باید یک طرح کلی داشته باشد. این چنین طرحی باید در برگیرنده تصمیم گیری مربوط به انجام معامله، نحوه مالکیت، طول عمر دارایی و میزان سود آوری آن باشد.بیان فرآیند فرصت های سرمایه گذاری مستلزم تجزیه و تحلیل ماهیت اصلی تصمیمات سرمایه گذاری است. دراین حالت فعالیت های مربوط به فرآیند تصمیم گیری تجزیه و تحلیل شده و عوامل مهمی که بر روی تصمیم گیری آنها تأثیر گذار می باشد مورد بررسی قرار می گیرد. بنابراین سرمایه گذاران به دنبال بازده بیشتر می باشند و رابطه میان ریسک و بازده سرمایه گذاری را مورد بررسی قرار می دهند. فرصت های سرمایه گذاری در طی مراحل مختلف دارای چرخه عمر متفاوت است.شرکتی که از انعطاف پذیری بالایی برای استفاده از این فرصتها برخوردار باشد، چشم انداز روشنی از آینده آن متصور است. فرصت های سرمایه گذاری از جمله عوامل مؤثر بر رشد مناسب سود شرکت ها می باشد. [4]

فرصت های سرمایه گذاری خود به خود اتفاق نمی افتند. بلکه آنها را باید شناسایی نمود و یا اینکه آنها را بوجود آورد. انواع مختلف فرصت های سرمایه گذاری ممکن است از سطوح مختلف بخشهای شرکت سرچشمه بگیرد برخی از فرصت های سرمایه گذاری ممکن است توسط مدیریت عالی سازمان یا اعضای هیئت مدیره ارائه شود. مشارکت مدیریت عالی در ارائه فرصت های سرمایه گذاری معمولاً به اقدامات استراتژیک نظیر بسط و گسترش فعالیت شرکت از طریق سیاست های مالی و ورود به بازارهای جدید محدود میشود، نظر به اینکه فرصت های سرمایه گذاری موجب تخصیص منابع مالی شرکت به منظور تحصیل درآمد یاکاهش هزینه ها میشوند، لذا ممکن است سیاست های مالی منظم و اصولی برای فرصت های سرمایه گذاری از از سوی شرکت به اجرا گذاشته شود. [24]

تأمین مالی در حقیقت به مجموعه فرآیندهایی اتلاق می شود که جهت تأمین منایع مالی و سرمایه مورد نیاز برای انجام فعالیت های تجاری، خرید و یا سرمایه گذاری انجام می شود. روش های متفاوتی برای تأمین مالی فعالیت های تجاری وجود دارد که بانک ها و مؤسسات مالی مختلف می توانند از آن ها برای تأمین مالی شرکت ها استفاده نمایند. یکی از پیش شرط های اساسی موفقیت در کسب و کار، دسترسی به منابع مالی کافی، مدیریت صحیح منابع مالی و استفاده بهینه از آنها است.روش های تأمین مالی به دو نوع کلی مبتنی بر بدهی و مبتنی بر سرمایه تقسیم می شود. برای تأمین مالی، شناخت دقیق منابع مالی و ویژگی های حاکم بر آنها و هم چنین شناخت مصارف مالی مورد نیاز، ضرورت دارد. تأمین مالی به روش های مبتنی بر بدهی، به معنای اخذ وام از یک منبع خارج از شرکت و با موافقت صاحبان شرکت است، با این امید که پس از استحصال این منابع و انجام فعالیت مورد نظر، سود حاصل بیش از مقداری باشد که باید به عنوان بهره به وام دهندگان بازگردانده شود. از سوی دیگر، تأمین مالی مبتنی بر سرمایه، مستلزم واگذاری قسمتی از سود در مقابل دریافت سرمایه می باشد. در واقع در این روش، با استفاده از آوردة نقدی و غیرنقدی سهامداران و افزودن بر حجمحقوق صاحبان سهامدر شرکت و یا پروژه، سرمایۀ مورد نیاز تأمین می شود. آوردة سهامداران در پیشبرد فعالیت های پروژه مصرف و سود حاصل نیز تماماً و در آینده، بین سهامداران توزیع می گردد. [2]

سیاست تقسیم سود یکی از مفاهیمی است که همواره مورد توجه صاحب نظران بوده است. تقسیم سود شرکت ها همچنان برای محققان مالی، پیچیده و معماگونه است و دلیل اینکه چرا سهامداران به سود تقسیمی توجه دارند، به روشنی توضیح داده نشده و این موضوع به عنوان معمای سود تقسیمی در ادبیات مالی همچنان مطرح است. سیاست سود تقسیمی بیانگر سیاست پرداخت شرکت و میزان وجوه نقدی است که بین سهامداران توزیع می شود [38] .