5

2- کلیات و بررسی منابع

5

2-1- تاریخچه کشت

5

2-2- رده­بندی گیاهی

6

2-3- طبقه بندی موهای ایران از نظر سیستماتیک

6

2-4- مشخصات گیاهشناسی ویتیس وینیفرا

7

2-5- مشخصات گیاهشناسی انگور عسکری

7

2-6- ساختار اندام های مو

8

2-6-1- ریشه

8

2-6-2- تنه و شاخه

8

2-6-3- قسمت انتهایی شاخه مو

8

2-6-4- گره ها و جوانه ها

9

2-6-5- پیچک

9

2-6-6- برگ

9

2-6-7- گل

10

2-6-8- خوشه و میوه

10

2-6-9- تکثیر مو

11

2-7- نیازهای اکولوژیکی انگور

11

2-8- اهمیت و ارزش غذایی انگور

12

2-9- سطح زیر کشت و تولید انگور در دنیا و ایران

13

2-10- سطح زیر کشت و تولید انگور در كاشمر

13

2-11- مصرف کودهای شیمیایی و آلی

14

عنوان

صفحه

2-12- ازدیاد مو

15

2-12-1- ازدیاد غیرجنسی

15

2-12-2- ازدیاد جنسی

16

2-13- پیش رس کردن انگور

16

2-14- تعویق انداختن رسیدگی

16

2-15- ازدیاد حجم حبه های انگور

16

2-16- جلوگیری از ریزش گل انگور

17

2-17- تاثیر مواد تنظیم کننده رشد بر انگور

18

2-18- جیبرلیک

18

2-18-1- نقش جیبرلیک در گیاه

18

2-18-2- کاربرد جیبرلیک در باغبانی

19

2-19- حلقه برداری انگور

21

2-19-1- اهداف حلقه برداری

21

2-20- تنک کردن انگور

22

2-20-1- تنک کردن خوشه میوه

22

2-20-2- تنک کردن حبه

23

2-20-3- تنک کردن گل

23

2-21- آشنائی با تعدادی از اصطلاحات و اندام های انگور

23

2-22- زمان برداشت محصول

25

2-23- فیزیولوژی رشد ونمو انگور

26

2-23-1- فتوسنتز

26

2-23-2- تنفس

26

2-23-3- تعرق

26

2-23-4- اشک مو

26

2-23-5- جذب مواد کانی

27

فصل سوم

33

3- مواد و روش­ها

33

عنوان

صفحه

3-1- موقعیت جغرافیایی محل اجرای طرح

33

3-2- وضعیت آب و هوایی منطقه

33

3-3- روش اجرا

35

3-4- ویژگی های مورد ارزیابی، محاسبات و اندازه گیری ها

36

3-4-1- مواد جامد محلول کل(total soluble solid, tss)

36

3-4-2- اندازه گیری pH

37

3-4-3- اسیدیته قابل تیتر(اسید تارتاریک)

38

3-4-4- وزن حبه ها

38

3-4-5- طول حبه ها

38

3-4-6- عرض حبه

39

3-4-7- طول خوشه

39

3-4-8- میانگین عملکرد

39

3-4-9- آنالیز خاك

40

3-5- استخراج داده ها و تجزیه و تحلیل داده های آزمایشی

40

فصل چهارم

41

4- نتایج

41

4-1- محلول پاشی اسید جیبرلیک

41

4-1-1- عملکرد کل تاک

42

4-1-2- تعداد خوشه

42

4-1-3- وزن خوشه

42

4-1-4- طول خوشه

43

4-1-5- عرض خوشه

44

4-1-6- تعداد حبه درخوشه

44

4-1-7- وزن حبه

45

4-1-8- طول حبه

45

4-1-9- عرض حبه

46

4-1-10- تعداد بذر در حبه

46

عنوان

صفحه

4-1-11- وزن بذر درحبه

46

4-1-12- pH

47

4-1-13- میزان اسید تارتاریک

47

4-1-14- درصد مواد جامد محلول

48

4-2- حلقه برداری

53

4-2-1- عملکرد کل تاک

53

4-2-2- تعداد خوشه

53

4-2-3- وزن خوشه

54

4-2-4- طول خوشه

54

4-2-5- عرض خوشه

55

4-2-6- تعداد حبه درخوشه

55

4-2-7- وزن حبه

56

4-2-8- طول حبه

56

4-2-9- عرض حبه

56

4-2-10- تعداد بذر در حبه

56

4-2-11- وزن بذر درحبه

57

4-2-12- pH

57

4-2-13- میزان اسید تارتاریک

57

4-2-14- درصد مواد جامد محلول

58

4-3- تنک حبه

63

4-3-1- عملکرد کل تاک

63

4-3-2- تعداد خوشه

63

4-3-3- وزن خوشه

64

4-3-4- طول خوشه

64

4-3-5- عرض خوشه

65

4-3-6- تعداد حبه درخوشه

65

4-3-7- وزن حبه

65

عنوان

صفحه

4-3-8- طول حبه

66

4-3-9- عرض حبه

66

4-3-10- تعداد بذر در حبه

66

4-3-11- وزن بذر درحبه

67

4-3-12- pH

67

4-3-13- میزان اسید تارتاریک

68

4-3-14- درصد مواد جامد محلول

68

4-4- تنک خوشه

74

4-4-1- عملکرد کل تاک

74

4-4-2- تعداد خوشه

74

4-4-3- وزن خوشه

75

4-4-4- طول خوشه

76

4-4-5- عرض خوشه

76

4-4-6- تعداد حبه درخوشه

77

4-4-7- وزن حبه

77

4-4-8- طول حبه

78

4-4-9- عرض حبه

78

4-4-10- تعداد بذر در حبه

78

4-4-11- وزن بذر درحبه

78

4-4-12- pH

79

4-4-13- میزان اسید تارتاریک

79

4-4-14- درصد مواد جامد محلول

80

فصل پنجم

85

5- بحث

85

منابع

93

چکیده

به منظور بررسی تاثیر اسید جیبرلیک، حلقه برداری، تنک خوشه و تنک حبه بر خصوصیات کیفی و کمی انگور رقم عسکری، آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار در پنج سطح مختلف و در چهار تکرار در سال 1391 در شهرستان کاشمر روستای نصرآباد اجرا شد. در این آزمایش تاثیر اسید جیبرلیک در غلظت های صفر، 50، 100 ، 150و ppm 200 در دو زمان محلول پاشی قبل از گلدهی و بعد از گلدهی، حلقه برداری درزمان های دو هفته قبل از گلدهی، دو هفته بعد از گلدهی، چهار هفته بعد از گلدهی و شش هفته بعد از گلدهی، تیمار تنک حبه هم در زمان های دو هفته بعد از گلدهی، چهار بعد از گلدهی، شش هفته بعد از گلدهی و هشت هفته بعد از گلدهی به میزان 30 درصد و در نهایت تنک خوشه هم در یک زمان به میزان 5، 10، 15 و20 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تیمارهای جیبرلیک، حلقه برداری، تنک حبه و خوشه باعث افزایش میزان pH نسبت به تیمار شاهد شده بیشترین pH مربوط به تیمار جیبرلیک درغلظت ppm 200 با میانگین (3.85) در حالی که کمترین pH مربوط به تیمار شاهد (3.2) می­باشد. همچنین بیشترین میزان اسیدیته قابل تیتراسیون مربوط به تیمار تنک خوشه به تعداد 20 خوشه در تاک با میانگین0.965 و کمترین میزان هم مربوط به تیمار شاهد با میانگین 0.6107 بود. بیشترین میزان مواد جامد محلول (TSS) هم در تیمار تنک خوشه به تعداد 20 خوشه در تاک با میانگین 18.75 و کمترین هم مربوط به تیمار شاهد با میانگین 14.75 بوده. نتایج تعدادی از فاکتور های کمی اندازه گیری شده هم نشان داد که بیشترین عملکرد درخت مربوط به تیمار حلقه برداری در زمان 2 هفته بعد از گلدهی با میانگین 40.38 کیلوگرم و کمترین عملکردمربوط به تیمار شاهد با میانگین 19.78 روی عملکرد داشته. تیمارجیبرلیک در غلظت ppm 200 کمترین عملکرد را در بین تمام تیمار ها داشته با میانگین2.223 کیلوگرم در هر درخت بوده. البته تیمار تنک خوشه بعد از تیمار حلقه برداری، هم باعث افزایش عملکرد شده است. بیشرین تعداد خوشه در تیمار حلقه برداری در زمان دوهفته قبل از گلدهی با میانگین 116.5 خوشه و کمترین هم مربوط به تیمار جیبرلیک با غلظت ppm 200 با میانگین 26 خوشه بود. همچنین بیشترین وزن خوشه مربوط به تیمار تنک خوشه به تعداد 20 خوشه در تاک با میانگین 432.25 و کمترین مربوط به تیمار جیبرلیک در غلظت ppm 200 با میانگین 82.25 بود ولی بین غلظت های ppm 200 و150 اختلاف معنی دار نبود. جیبرلیک تاثیر زیادی روی طول خوشه گذاشت به طوری که با غلظت های بالای ppm 50 طول خوشه به 33 سانتی متر هم رسید و کمترین طول خوشه هم در تیمار شاهد به ثبت رسید با 16 سانتی متر، همچنین بیشترین تعداد حبه در تیمار تنک خوشه به تعداد 20 خوشه در تاک با میانگین 124.25 عدد و کمترین هم در تیمار جیبرلیک در غلظت ppm 200 با میانگین 30.5 ثبت شد.

کلمات کلیدی : اسید جیبرلیک، حلقه برداری، تنک حبه، تنک خوشه، انگور عسکری، مواد جامد محلول

فصل اول

مقدمه

ایران به علت برخورداری از شرایط جغرافیایی و اقلیمی مناسب یکی از مهمترین مناطق پرورش انگور در جهان محسوب می شود.

انگور یکی از میوه هایی است که بشر آن را از دیر باز شناخته و در طول قرون به روش های مختلف از آن بهره گیری نموده است. درخت انگور که در ایران آن را تاک یا مو می نامند بر اساس آمار سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی در سال ۲۰۰۹ سطح زیر کشت انگوردر جهان ۷۵۱۸ هزار هکتار گزارش شده است. در بین کشورهای جهان اسپانیا از نظر سطح زیر کشت انگور مقام اول و ایتالیا و فرانسه در مقام های بعدی قرار دارند(خوشخوی و همکاران، 1381).

ایران به علت برخورداری از شرایط جغرافیایی و اقلیمی مناسب یکی از مهمترین مناطق پرورش انگور در جهان محسوب می شود . کشور ایران ششمین کشور تولید کننده این محصول در جهان می باشد.

انگور با نام علمی vitis sppاز نظر میزان تولید یکی از مهمترین میوه های دنیا و ایران می باشد.

عدم آگاهی از خصوصیات ارقام انگوراز جمله مسائلی است که اکثر تولیدکنندگان بدون توجه به آنها به تولید حداقل محصول بسنده میکنند، در صورتیکه با شناخت ارقام مناسب یک منطقه میتوان میزان محصول را تا حد زیادی افزایش داد(جلیلی مرندی، 1386).

با توجه به گستردگی آب و هوایی مناطق انگورکاری نمی­توان ارقام محدود تجاری موجود را جهت كلیه مناطق توصیه نمود، بنابراین بایستی ارقام و ژنوتیپ­های مختلف در شرایط آب و هوایی متفاوت مورد بررسی قرار گرفته و ارقام مناسب برای هر نوع آب و هوا مشخص و توصیه شود(جلیلی مرندی، 1386).

ارقام تجاری موجود بطور تصادفی در اثر تفرق صفات ناشی از كشت بذر به وجود آمده­اند. با توجه به هتروزیگوسیتی شدید، نتایج حاصل از كشت بذور یك درخت نیز دارای صفات و خصوصیات بسیار متفاوتی هستند. ارقام انگور تجاری موجود در ایران بدون كار اصلاحی ایجاد و توسط باغداران علاقهمند، در سطح محدودی از تنوع ژنتیكی انتخاب و تكثیر شده­اند. مسلم است در صورت بررسی و شناسایی ارقام و ژنوتیپ­ها، پتانسیل افزایش تولید انگور از لحاظ خصوصیات كمی و كیفی برتر نسبت به ارقام موجود وجود دارد(جلیلی مرندی، 1386).

بررسی شاخص­های فیزیولوژیك مانند فتوسنتز، میزان فلورسانس، کلروفیل، تعرق، هدایت روزنهای، مقاومت روزنهای، دمای برگ و محتوای نسبی آب برگ میتواند به درك عمیق­تر مكانیسم­های مرتبط با رشد، تولید محصول و سازگاری منجر شود و به عنوان یك معیار خوب در برنامه های اصلاحی برای انتخاب ارقام مناسب برای هر منطقه استفاده شود(خوشخوی و همکاران، 1381).

مهمترین کاربرد جیبرلین برای افزایش میزان محصول انگور است که این عمل بسته به زمان کاربرد هورمون به دوصورت انجام می گیرد . اگر هورمون پاشی قبل از عمل لقاح یعنی 10 روز قبل از ریزش گلبرگها صورت گیرد باعث از بین رفتن مادگی و تولید حبه های بدون هسته می شود. این عمل با ریزش تعدادی از حبه ها همراه است بنابراین در انگور یاقوتی که خوشه متراکم دارد باعث تنک شدن خوشه (ریزش گلهای خوشه) و بالا رفتن کیفیت محصول می شود چون حبه های باقی مانده فضای زیادی برای رشد دارند. افزایش محصول انگور زمانی است که هورمون پاشی بعد از انجام عمل لقاح و تشکیل حبه انجام می گیرد که باعث درشت شدن حبه ها می شود(آزاده راد،1385).

وینكلر و همكاران نشان دادند كه انجام حلقه برداری تجمع قند در انگورهای دانه دار و اندازه حبه را در بی دانه ها افزایش می دهد. رقم ‘بیوتی’ بی دانه بالاترین میزان كربوهیدرات و قند را در بین ارقام ‘تامپسون’ و ‘گلد’ در نتیجه عمل حلقه برداری نشان داد. در آزمایشی كه روی ٧ رقم با دانه و ١٠ رقم بی دانه ‘وینیفرا’ انجام شد حلقه برداری ساقه یكساله در بیشتر ارقام تجمع قند و رسیدن را تحریك نمود(وینکلر و همکاران، 1974).

روپر و همکاران نشان دادند كه در رقم ‘ایتالین الیكونیا’ تنك حبه همراه با حلقه برداری كیفیت میوه را به وسیله افزایش نسبت مواد جامد محلول به اسید بهبود می بخشد. حلقه برداری در انگور بلوغ را تسریع می كند. در حلقه برداری در انگور با برداشتن نوار كاملی از پوست شاخه های میوه­ده یكساله (در زیرخوش) استفاده از یك چاقوی حلقه برداری در زمان مناسب كه در این پژوهش در مرحله آغاز گلدهی انجام شده است، برای مدتی كوتاه و موقت از انتقال مواد غذایی و هورمون های ساخته شده از برگ ها به سایر نقاط مصرف كننده جلوگیری كرده و در طی این مدت این مواد تنها صرف تغذیه خوشه می شود که از رقابت سرشا خه های جوان و سایر بخش های گیاهی در مصرف مواد غذایی با خوشه ها كاسته میشود(روپر و همکاران،1989).

تنک کردن عبارتست از کم کردن تعداد خوشه های گل یا میوه.این عمل اثر حتمی بر بالا بردن کیفیت انگور دارد.با هرس ملایم یعنی باقی گذاشتن تعداد زیادتری جوانه مرکب بر روی بوته در فصل زمستان.و سپس تنک کردن تعدادی از خوشه های گل در فصل بهار عملا نسبت برگ به گل بالا می­رود یعنی برای هر خوشه تعداد زیادتری برگ روی بوته باقی می ماند که از طریق مقدار بیشتری مواد قندی به حبه ها رسیده و درشت تر میشود.باقی گذاشتن تعداد زیادتری برگ روی بوته نه تنها باعث تغذیه بهتر خوشه می­شود بلکه خود گیاه نیز به طور کلی از مواد غذایی بیشتری برخوردار خواهد شد. از انجا که تنک کردن عبارتست قطع بعضی از قسمت های زنده و فعال گیاه دارای اثری مشابه هرس دارد یعنی واکنش گیاه در برابر تنک کردن عبارت خواهد بود از تمرکز بیشتر مواد به قسمتهای باقیمانده(محمود زاده، 1388).

اثر جیبرلین بر رویی عوامل مختلفی مانند : ریزش گل ، محرک رشد، عامل تنک کنندگی، ازدیاد حجم یاخته ، افزایش طول وحجم حبه ها ، افزایش وزن حبه ها وکاهش تعداد حبه ها بررسی شده(آزاده راد،1385).

و تنک کردن که اثر حتمی بر بالا بردن کیفیت انگور دارد. که در چند مرحله شامل: تنک گل، تنک خوشه میوه، تنک حبه، ازدیاد حجم حبه های انگور انجام می شود(محمود زاده، 1388).

فصل دوم

• کلیات و بررسی منابع

2-1- تاریخچه کشت

از نظر قدمت تاریخی کشت انگور از قدیمی ترین هنرها محسوب می شود و طبق بعضی روایات حضرت نوح (ع) اولین کسی بود که به پرورش انگور اقدام نمود(قنادها و همکاران،1382)

چکیده

مطالعه مناطق مرزی از موضوعات است که در سال های اخیر در تحقیقات توسعه ای اعم از تحقیقات سیاسی ، اقتصادی ،اجتماعی و اکولوژیک توجه بسیاری به آن شده است . یکی از ویژیگی های اصلی مناطق مرزی دوری از مرکز کشور و به تبع ،دوری از کانون های قدرت سیاسی ، اقتصادی و تصمیم گیری است . این مسئله جغرافیایی که بیشتر از طبیعت مناطق مرزی ناشی می شود . پیامدهای نامطلوبی برای مناطق به همراه دارد که مهمترین آن ، محرومیت شدید و قرار نگرفتن این مناطق در مسیر امواج توسعه است . دولتها برای حل این مشکل راهکارهای مختلفی در پیش گرفته اند . ایجاد بازارچه مشترک مرزی از شناخته شده ترین روش های توسعه مناطق مرزی به شمار می رود . امروزه بیشتر کشور ها تلاش می کنند برای توسعه مناطق مرزی ، برقراری عدالت اقتصادی و اجتماعی و گسترش همکاری های متقابل منطقه ای ،اقدام به برپایی چنین بازارچه هایی کنند . ایجاد اشتغال ، کاهش قاچاق کالا، افزایش در آمد مردم منطقه و تحول فضای کالبدی نیز از مزایای دیگر فعالیت این بازار چه هاست .

مقدمه

مبادلات مرزی و روش ها و راهکارهای مختلف آن مانند تاسیس بازارچه مرزی از مباحث مرتبط با مرزهای بین المللی است که در سال های اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است . در گذشته های نچندان دور کشورهای هم جوار به علت عدم دسترسی به جاده و وسایل حمل و نقل و دوری از بازار ها و مراکز تجاری داخلی ، بیشتر نیازمندیهای خود را به صورت پایاپای با اهالی مرزنشین مناطق مبادله می کردند . از سوی دیگر ، تجربه کشورهای توسعه یافته در سه دهه اخیر نشان می دهد توسعه مبادلات مرزی در قالب مقررات و قوانین حقوقی می تواند محرک خوبی برای افزایش مبادلات کالا به صورت رسمی ، گسترش همکاری های همه جانبه ، کاهش قیمت کالاها ، درامد زدایی ، اشتغال و امنیت برای مرزنشینان باشد . به عقیده صاحب نظران ، فعالیتهای اقتصادی مناطق مرزی می تواند در ترقی و توسعه اقتصادی نواحی مرزی ، بهبود استانداردهای زندگی مردم ، کاهش فقر ، توزیع مناسب درآمد ، ایجاد رابطه دوستی و تسریع همکاری های بیشتر بین نواحی مرزی نقشی اساسی داشته است بر اساس این ، بسیاری از کشورهای جهان ایجاد بازارچه ای مشترک مرزی را یکی از مکانیسم ها و راهبردهای اصلی ایجاد توسعه ، رفاه و امنیت در مناطق مرزی تلقی می کنند .

کشور ایران دارای همسایگان متعدد و مرزهای مشترک طولانی با کشورهای همسایه است . در دو سوی مرز افراد بومی سکونت دارند که از گذشته های دور از طریق تبادل کالا با اشخاص آن سوی مرز ، نیازمندیهای خود را برطرف می کردند . از سوی دیگر ، نتایج پژوهشی نشان می دهد در اکثر مناطق مرزی کشور ، افراد ساکن فاقد امکانات رفاهی و توسعه ای مناسب بوده اند و این مشکل باعث افزایش مهاجرت مردم این مناطق و همچنین رواج قاچاق در بین آن ها شده است . یکی از راهکارهای پیشنهادی برای حل این مشکلات ، تاسیس و فعال کردن بازارچه های مرزی است .

*.* پس از دهه ها پافشاری بر استراژی «جایگزینی واردات» که از سوی کشورهای در حال توسعه اتخاذ شده ولی به نتایج درخور توجهی در جهت توسعه صنعتی این کشورها نیانجامید، استراتژی «توسعه صادرات» در مواردی به عنوان یک جایگزین، ولی در موارد بسیار دیگری به عنوان استراتژی مکمل در دستور کار و به عبارتی در صدر برنامه های توسعه صنعتی کشورهای در حال توسعه جهان قرار گرفت. نگاهی به تجربه موفق کشورهای تازه صنعتی شده نظیر کره جنوبی، سنگاپور، تایوان و … گذشته موفقیت آمیز این راهبرد را یادآور می شود. البته یکی از لوازم اصلی توسعه صادرات در هر کشور، آزادسازی تجاری است که در نتیجه آن، محیط اقتصاد داخلی برای ورود نیروهای اقتصاد بین الملل ( اعم از کالا و خدمات) ، سرمایه و تکنولوژی، و نیروی ماهر و متخصص آماده می شود. استراتژی جایگزینی واردات به چند دلیل نهایتاً در اواخر دهة هشتاد میلادی متوقف شد و جایگاه خود را به عنوان یك گزینه برای توسعة صنعتی از دست داد. بحران بدهی های خارجی، تورم های سنگین، توزیع نابرابر درآمد، اشباع بازار داخلی و در نتیجه مواجه شدن با مازاد بزرگ محصولات متعدد صنعتی كه به دلیل رقابت ناپذیری فاقد امكان صادرات بودند، مجموعه ای از عوامل را تشكیل می داد كه به توقف این استراتژی منجر شد. اما شاید از همه مهمتر ناهمخوانی این استراتژی با شرایط جدید نظام اقتصاد جهانی بود که باعث توقف آن شد. شرایط محیطی جهانی كه در آن استراتژی جایگزینی واردات شكل گرفت بسیار متفاوت از شرایط اقتصادی _ سیاسی دهة نود میلادی بود.

دو استراتژی رقیب یعنی جایگزینی واردات و توسعة صادرات تا اوایل دهة نود، هر چند تفاوتهای بنیادین با یكدیگر داشتند، اما در این ویژگی با هم مشترك بودند كه چرخة تولید در محدودة جغرافیایی یك كشور تعریف می شد. حال در یك رویكرد محصول نهایی روانة بازار داخلی و در رویكرد دیگر به بازار جهانی عرضه می شد. در صورتی كه امروزه این دو مقوله تقریباً از یكدیگر تفكیك ناپذیرند.

صادرات ماهیتاًً یک مقوله بین المللی است و به عنوان توانائی های اقتصاد ملی یک کشور الزاماً بایستی به بازارهای جهانی منتقل گردد. لذا شناخت ساختار، نیروها و عوامل تأثیرگذار بر این بازارها و به طور کلی بر نظام تجارت جهانی یک ضرورت اجتناب ناپذیر به شمار می رود. به عبارت دیگر، ابتدا باید روشن شود که صادرات ایران ( یا یك استان ) قرار است وارد چه محیطی شود و این محیط از چه ویژگی ها و شرایطی برخودار است. تنها در این صورت است که می توان به برنامه ریزی های گسترده و موفقیت آمیز دست یافت.

امروزه سیاست جایگزینی صادرات کالاهای غیر نفتی برای جبران کاهش درآمدهای ارزی کشور بیش از گذشته اهمیت یافته است و جهت گیری های کلان نظام از قبیل برنامه های پنج ساله توسعه و سند چشم انداز و… همگی بر این امر تأکید ویژه دارند . حتی برخی از مسئولان کشور هم از اصطلاحاتی نظیر «جهش صادراتی» بهره می گیرند. از طرف دیگر، محدودیت های بخش کشاورزی به خصوص در مورد کشور ما که اغلب مناطق آن با محدودیت منابع آب و خاک و نیز نیازهای جمعیت رو به تزاید روبرو هستند، توسعه صادرات صنعتی و نیز صادرات در بخش خدمات را بیش از پیش با اهمیت ساخته است. امری که در برنامه ریزی های استانی نیز بایستی مد نظر مسئولان امر قرار گیرد.

مبانی نظری

• کارکرد مرزها :

2-8 آناتومی و جایگاه تشریحی هیپوکامپ……………………………… 16

2-9 نقش هیپوکامپ در پردازش حافظه……………………………………….. 17

2-10 دستگاه (MWM) Morris water maze………………………………………………. 20

2-11 گیاه آفتابگردان…………………………………………………………………… 23

2-11-1 ترکیبات شیمیایی………………………………………………………………………….. 24

2-11-2 خواص دارویی………………………………………………………………….. 24

2-12 گیاه هندوانه………………………………………………………………. 26

2-12-1 ترکیبات شیمیایی……………………………………………………. 27

2-12-2 خواص هندوانه………………………………………………….. 27

2-13 گیاه کدوحلوایی…………………………………………………………….. 29

2-13-1 ترکیبات شیمیایی…………………………………………………………….. 30

2-13-2 خواص کدو و تخم کدو………………………………………………………………………………………………. 30

2-14 اثرات ویتامین A برحافظه و یادگیری……………………………………………………………………………….. 32

2-15 اثر برهمکنش ویتامین D، کلسیم و تاثیر آن برحافظه…………………………………………………………. 34

فصل سوم: مواد و روش ها…………………………………………………………………………………………………….. 36

3-1 نوع مطالعه…………………………………………………………………………………………………………………………. 36

3-2 جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………………………. 36

3-3 دلایل استفاده از سوری به عنوان مدل حیوانی……………………………………………………………………… 37

3-4 حجم نمونه و و گروه های آزمایش…………………………………………………………………………………….. 37

3-5 روش تهیه غذای حیوان …………………………………………………………………………………………………….. 38

3-6 دستگاه MWM………………………………………………………………………………………………………………… 39

3-6-1 حوضچه آب………………………………………………………………………………………………………………….. 39

3-6-2 دوربین مخصوص تصویربرداری……………………………………………………………………………………. 40

3-6-3 کامپیوتر…………………………………………………………………………………………………………………………. 40

3-6-3-1 سخت افزار……………………………………………………………………………………………………………….. 40

3-6-3-2 نرم افزار……………………………………………………………………………………………………………………. 40

3-6-4 روش کار با MWM…………………………………………………………………………………………………….. 41

3-6-4-1 مرحله سازش با محیط (Habituation)…………………………………………………………………. 42

3-6-4-2 مرحله آموزش…………………………………………………………………………………………………………… 42

3-6-4-3 مرحله ارزیابی حافظه کوتاه مدت………………………………………………………………………………. 43

3-6-4-4 مرحله ارزیابی حافظه طولانی مدت……………………………………………………………………………. 43

3-6-5 آنالیز آماری……………………………………………………………………………………………………………………. 44

فصل چهارم: نتایج و بحث………………………………………………………………………………………………………. 46

4-1 نتایج روند یادگیری……………………………………………………………………………………………………………. 46

4-1-1 زمان تاخیری تا رسیدن به سکوی پنهان…………………………………………………………………………… 46

4-1-2 مسافت طی شده تا سکوی پنهان…………………………………………………………………………………….. 48

4-1-3 سرعت رسیدن به سکوی پنهان……………………………………………………………………………………….. 50

4-2 نتایج روند حافظه کوتاه مدت……………………………………………………………………………………………… 52

4-2-1 زمان سپری شده توسط حیوان در اطراف ناحیه سکو………………………………………………………. 52

4-2-2 مسافت طی شده تا ناحیه سکو……………………………………………………………………………………….. 53

4-2-3 سرعت رسیدن به ناحیه سکو………………………………………………………………………………………….. 55

4-3 نتایج روند حافظه طولانی مدت…………………………………………………………………………………………… 57

4-3-1 زمان سپری شده توسط حیوان در اطراف ناحیه سکو………………………………………………………. 57

4-3-2 مسافت طی شده تا ناحیه سکو……………………………………………………………………………………….. 51

4-3-3 سرعت رسیدن به ناحیه سو……………………………………………………………………………………………. 59

فصل پنجم: نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………… 62

5-1 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………….. 67

5-2 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………….. 68

منابع………………………………………………………………………………………… 69

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………….. 81

چکیده

یادگیری و حافظه از عالی ترین سطوح عملكردی دستگاه عصبی مركزی محسوب می شود. عوارض و مشکلات اختلالات یادگیری و حافظه، بویژه حافظه، كه در شایع ترین نوع خود به صورت آلزایمر خود را نشان می دهد، بر هیچكس پوشیده نیست. مطالعه توانایی های یادگیری و حافظه در حیوانات، برای راهکار های مناسب پیشگیری، بهبود و درمان مشکلات اختلال حافظه در انسان، از طریق رژیم غذایی مناسب، بخش عمده ای از تحقیقات را به خود اختصاص می دهد. در این مطالعه بررسی اثر مصرف توام دانه های آفتابگردان، کدو و هندوانه بر حافظه و یادگیری در موش های سوری مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور در مدت زمانی معینی بررسی در 70 سر موش سوری در 7 گروه آزمون با رژیم غذایی مشخص از انواع دانه های ذکر شده، در برابر 10 سر موش سوری در گروه کنترل با رژیم غذایی معمول موش های سوری، انجام شد. نتایج نشان داد: استفاده توام از دانه های آفتابگردان_كدو و هندوانه سبب تسریع در روند تقویت حافظه و یادگیری در موش_ های سوری شد. با توجه به این بررسی و مطالعات پیشین می توان نتیجه گرفت که مواد مغذی در این رژیم های غذایی می_ تواند بر روند یادگیری و حافظه مؤثر باشد.

کلمات کلیدی:

موش های سوری، حافظه و یادگیری، دانه آفتابگردان، دانه کدو، دانه هندوانه.

1-1پیشگفتار

یادگیری و حافظه از عالی ترین سطوح عملكردی دستگاه عصبی مركزی [1]محسوب می شود. یادگیری یك پدیده عصبی است كه طی آن موجود زنده از طریق تمرین رفتار خود را تغییر می دهد در حالی كه حافظه به روند ذخیره سازی آموخته ها اطلاق می شود. پدیده های یادگیری و حافظه هم در سطح سلولی و هم در سطح رفتاری با یکدیگر ارتباط بسیار نزدیکی دارند. معضل و عوارض اختلالات یادگیری و حافظه، بویژه حافظه كه در خالص ترین نوع خود به صورت آلزایمر دامن گیر بشریت شده است، بر هیچكس پوشیده نیست، به گونه ای كه مركز تحقیقات ملی سلامت در آمریكا در گزارشات سال 2000 خود از شیوع دامن_ گیر این پدیده ابراز نگرانی كرده و پیش بینی كرده است كه تا سال 2030 در كشور آمریكا به تنها یی 5/8 میلیون نفر درگیرآلزایمر و عوارض ناشی از آن باشند(1). از این رو، مطالعات مختلف با تكیه بر طب گیاهی به طور چشمگیری در این زمینه افزایش یافته است.

یادگیری و حافظه دربرگیرنده تغییرات وسیع در ساختمان و عمل دستگاه عصبی می باشد كه عمدتاً به سیناپس های درگیر در مسیر هدایت پیام ها و اطلاعات حسی در دستگاه عصبی منحصر می شود. تغییر ساختمانی شامل تغییر در تعداد سیناپس و تغییر در گستردگی غشاء پس سیناپی در محل تماس می باشد و تغییرات فیزیولوژیك شامل تغییر در هدایت یونی غشاء های پیش و پس سیناپسی می شود(2). نشان داده شده است كه حافظه كوتاه مدت با قشرمغز در ارتباط است و حافظه بلند مدت با دستگاه لیمبیك، اما با این همه هنوز محل خاصی برای ذخیره حافظه مشخص نشده است زیرا با برداشتن قسمتهای مختلف مغز حافظه به طور كلی از بین نمی رود(3). محققین برای بررسی حافظه كوتاه مدت در حیوانات، آنها را مجبور به انجام رفتار خاص مورد مطالعه می كنند. یاد آوری این رفتار خاص پس از گذشت یك دوره زمان، آزمونی برای به خاطر آوردن آن وظیفه موردنظر (شرطی شده)، و در حقیقت حافظه بلندمدت می باشد. مشخص شد در حافظه بلند مدت تغییرات ساختاری و پایدار در ساختمان دستگاه عصبی ایجاد می شود(4). در فرایند یادگیری و حافظه كوتاه مدت تغییرات فیزیولوژیك به خصوص در بخش آزادسازی نورو_ ترانسمیتر نقش كلیدی دارد(5). در تقویت طولانی مدت تغییرات ساختمانی بیشتر در بخش ایجاد سیناپس و گیرنده ها ایجاد می شود بررسی اثر كافئین (6) فلفل سیاه (7) شیرین بیان (8) زعفران (9) جوز هندی (10) و… بر حافظه و یادگیری در موش آزمایشگاهی همگی در راستای نیل به هدف فوق طراحی شده اند.

تحقیقات بانک اطلاعات داروهای گیاهی و گیاهان دارویی ایرطب نشان داد که تخم کدو دارای مصارف پزشکی فراوانی می باشد که از جمله می توان به رفع تب و دل پیچه، علاج کننده سرطان پروستات و بر طرف کننده ورم پروستات و پیشگیری از سرطان ریه اشاره نمود .همچنین درمورد خواص پزشکی تخم آفتابگردان می توان به درمان اسهال خونی، سردردهای همراه با سرماخوردگی و… اشاره کرد(11). همچنین مطالعات دکتر نبی شریعتی نشان داد که تخم هندوانه به علت داشتن مواد معدنی و ویتامین های فراوان باعث از بین بردن بیماریهایی نظیر انواع سرطان ها بخصوص پولیپ آدنومیروده بزرگ، جلوگیری از آسیب DNA موجود در گلبول سفید، کاهش بیماریهای قلبی و اسپاسم های راه های تنفس می گردد (12).

-2فرضیه ها

– قدرت حافظه و یادگیری می تواند با مصرف آفتابگردان تقویت شود.

– قدرت حافظه و یادگیری می تواند با مصرف تخم کدو تقویت شود.

– قدرت حافظه و یادگیری می تواند با مصرف تخم هندوانه تقویت شود.

– قدرت حافظه و یادگیری می تواند با مصرف توام تخم کدو و هندوانه تقویت شود.

بند هشتم) قصاص بیشتر از اندازه جنایت نشود…………………………………………………17

گفتار دوم) کیفیت قصاص برخی از اعضا…………………………………………………………..19

بند اول) قصاص گوش………………………………………………………………………………..19

بند دوم) قصاص چشم……………………………………………………………………………….19

بند سوم) قصاص دندان………………………………………………………………………………21

بند چهارم) قصاص بینی……………………………………………………………………………..22

بند پنجم) قصاص زبان………………………………………………………………………………..22

مبحث سوم) شرایط و اهداف قصاص عضو………………………………………………………..23

گفتار اول) شرایط قصاص عضو………………………………………………………………………23

الف) مساوات کیفری:………………………………………………………………………………..24

ب) نارسایی سایر واکنش ها:………………………………………………………………………24

ج) تأمین منافع فرد و جامعه:………………………………………………………………………..25

گفتار دوم) اهداف قصاص عضو در چرخه نظام کیفری…………………………………………….26

الف) حفظ مصالح اجتماعی:…………………………………………………………………………26

ب) حفظ نظم اجتماع:………………………………………………………………………………..27

ج) اصلاح اخلاقی مجرم:……………………………………………………………………………..28

د) دفاع از حقوق اشخاص:…………………………………………………………………………..28

و) برقراری قسط و عدل:……………………………………………………………………………..28

ه) بازدارندگی:…………………………………………………………………………………………29

ی) تهذیب مجرم و کیفر گناه:……………………………………………………………………….29

(فصل دوم)…………………………………………………………………………………………….30

احکام و مسائل پیوند عضو جانی و مجنی علیه در ارتباط با قصاص عضو………………………30

مبحث اول) تبیین نظری و قلمرو حقوقی پیوند عضو………………………………………………31

مبحث دوم) پیوند عضو مجنی علیه پیش از اجرای قصاص علیه جانی…………………………35

گفتار اول) پیوند عضو مجنی علیه، اقوال موافقان و مخالفان…………………………………….36

بند اول: نظر معتقدین به حرام بودن پیوند عضو:…………………………………………………..36

بند دوم: پیوند عضو باعث بطلان عبادات است:…………………………………………………..37

بند سوم: موافقان پیوند عضو:………………………………………………………………………37

گفتار دوم) احکام و مسائل فقهی – حقوقی پیوند عضو مجنی علیه…………………………..39

بند اول) بررسی فقهی وضعیت آثار پیوند عضو مجنی علیه……………………………………..39

الف) آثار پیوند عضو مجنی علیه پیش از اجرای قصاص…………………………………………..41

ب) آثار پیوند عضو مجنی علیه پس از اجرای قصاص……………………………………………..43

1- قول و ادله موافقان:……………………………………………………………………………….44

2- قول و ادله مخالفان:……………………………………………………………………………….45

ارزیابی و اظهارنظر نهایی…………………………………………………………………………….46

بند دوم) آثار و احکام پیوند عضو مجنی علیه در قانون مجازات اسلامی………………………..46

1- نامعلوم بودن فلسفه تمرکز مقنن بر قصاص و پیوند گوش بر وجه حصر:…………………….47

گفتار اول) نگرش و دیدگاه فقهی به مسأله پیوند عضو مجدد جانی…………………………….50

بندل اول) قول و ادله مخالفان………………………………………………………………………..52

بند دوم) قول و ادله موافقان………………………………………………………………………….55

3- ارزیابی و اظهار نظر نهایی…………………………………………………………………………56

گفتار دوم) احکام و مسائل پیوند عضو مجدد جانی در قانون مجازات اسلامی………………….58

فصل سوم)………………………………………………………………………………………………66

ملاحظات حقوق بشری در قصاص عضو و پیوند اعضا……………………………………………….66

مبحث اول) ارزیابی مجازات قصاص عضو از منظر حقوق بشر……………………………………..67

گفتار اول) تبیین حقوق بشر مدار کیفر قصاص عضو………………………………………………..67

گفتار دوم) چالش های احتمالی فراروی قصاص عضو از منظر حقوق بشر………………………69

نگرانی در جهت احتمال سرایت و ازدیاد جراحات ناشی از اجرای کیفر قصاص:………………..71

2- بیم تلف شدن جانی در اثر اجرای کیفر قصاص:…………………………………………………71

(مبحث دوم) حدود اعتبار پیوند عضو جانی پس از اجرای قصاص از منظر موازین حقوق بشر…72

گفتار اول) ارزیابی حقوق بشری توانایی تصرف انسان در اعضایش………………………………72

گفتار دوم) نگرش حقوق بشر به مسأله امکان و جواز پیوند عضو جانی پس از قصاص………..74

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………..77

منابع و مآخذ:……………………………………………………………………………………………80

چکیده لاتین……………………………………………………………………………………………..83

چکیده:

محور بحث در پایان نامه حاضر دائر مدار، تبیین عناصر و شرایط قصاص عضو یا جرح و مسأله پیوند اعضا می باشد. لذا برآنیم که در ابتدا آگاهی مطلوبی راجع به کیفر قصاص بدست دهیم و سپس در ادامه حقوق و احکام مسأله پیوند عضو را برای مجنی علیه و جانی پس از اجرای کیفر قصاص شفاف سازیم.

اجمالاً شایان ذکر است که در عرصه فقه و حقوق اسلامی و تبعاً نظام حقوقی ایران، راجع به اقتضائات و فلسفه کیفر قصاص و نیز اینکه آیا مثلاً جانی حق دارد بعد از اجرای عضو مقطوع خود را پیوند بزند یا خیر و نیز آیا اگر مجنی علیه قبل یا بعد از اجرای کیفر قصاص بر علیه جانی، عضو مقطوع خود را پیوند دهد، حقی برای جانی شکل می گیرد یا خیر در بین صاحبنظران اختلاف نظر محسوسی وجود دارد. برخی یکسره استمرار مقطوع العضو ماندن جانی را بخشی از فلسفه و غایت کیفر قصاص عضو می دانند و مدعی اند که جانی به هیچ عنوان پس از اجرای قصاص، حق پیوند مجدد عضو مقطوع خود را ندارد. استدلال ایشان این است که پیوند عضو جانی با فلسفه و هدف کیفر قصاص منافات و معارضه دارد و اساساً انرا بی اثر می سازد. در نقطه مقابل، برخی دیگر به چنین شرطی اعتقاد نداشته و مدعی اند که اقتضای انصاف، عدالت و موازین حقوق بشر و اصل تناسب جرم و مجازات این است که جانی متعاقب اجرای کیفر قصاص، حق پیوند عضو داشته باشد. استدلال ایشان این که است جانی حسب موازین اسلامی بر اعضا و جوارح خود تسلط داشته و پس از اجرای کیفر قصاص هم این حق وی استصحاب می شود، لذا بقا و اعتبار آن حقیقتی قابل دفاع است. در این بین، جهت گیری سیاست جنایی مقنن در تنها ماده قانون مجازات اسلامی– که به این امر اختصاص یافته است – به قول اخیر نزدیک تر بوده و تلویحاً بر حق پیوند عضو جانی پس از قصاص صحه گذاشته و نسبت به عضو مقطوع جانی برای هیچ کس حتی مجنی علیه حقی قائل نشده است.

با این تفاسیر، پایان نامه حاضر بامبادی فکری کلان این دو حوزه، سعی می کند طی رویکردی تحلیلی، محتوا و عمق اندیشه ها و اقوال فقهی – حقوقی موجود در زمینه کیفر قصاص و مسأله پیوند اعضا را روشن سازد.

مقدمه

1- بیان مسأله

در قانون مجازات اسلامی بحث مبسوطی به مقوله کیفر قصاص عضو اختصاص یافته و مقنن طی آن مقررات کلانی را وضع نموده است. به موازات این مقوله در قانون مجازات اسلامی مقنن طی یک ماده قانونی موجز به مسأله پیوند عضو جانی پس از قصاص و نیز مسأله پیوند عضو مجنی علیه پیش از قصاص اشاره کرده و حکم هر کدام را روشن ساخته است. این در حالی است که این مباحث از اختلافی ترین موضوعات در نظام فقهی – حقوقی اسلام می باشند. لذا در پژوهش حاضر می خواهیم با شفاف سازی زمینه بحث در قلمرو فقهی – حقوقی، زوایای تاریک و روشن اجرای مجازات قصاص و عملی سازی فرایند پیوند عضو جانی و مجنی علیه را نمایان ساخته و این حقیقت را برجسته نماییم که ایا جهت گیری مقنن در قانون مجازات اسلامی نسبت به این مسائل، هم سو با مسلمات عقلی، شرعی و حقوق بشری موجود در این زمینه می باشد یا خیر بنابراین، مسأله بنیادین این پایان نامه، تبیین حدود و ثغور مجازات قصاص عضو، ارکان و شرایط ان و احکام و قواعد فقهی – حقوقی ناظر به مقوله پیوند اعضا در تعامل با این مجازات می باشد. در ادامه سعی خواهیم کرد که قلمرو تفکیک مفهومی و مصداقی فرایند پیوند عضو را از نهادهای مشابه ای چون دوختن پارگی، ترمیم شکستگی و … روشنم نماییم.

2- سوالات و فرضیه های تحقیق

در ارتباط با مسأله پژوهش، یکسری سوالات اصلی و فرعی فرارو می باشد که سعی داریم مستند به منابع فقهی – حقوقی موجود بدانها پاسخ دهیم. سوالات اصلی فرارو از قرار ذیل می باشند؛

– ضوابط و شروط اجرای مجازات قصاص عضو در عرصه نظام حقوقی اسلام و ایران به چه نحوی است؟

– حکم پیوند عضو قصاص شده از سوی جانی و اثر پیوند عضو مجنی علیه پیش از اجرای قصاص بر بقا یا سقوط حق اعمال کیفر قصاص چیست؟

و اما سوالات فرعی فرارو عبارتند از:

– مبانی توجیهی پیوند عضو کدامند؟

– نقایص احتمالی قوانین موجود در حوزه پیوند عضو کدامند؟

و اما فرضیه های بنیادین پایان نامه حاضر از قرار ذیل اند؛

1- بستر ثبوت و کیفیت اجرای کیفر قصاص در حقوق ایران هم سو با منابع مشهور فقهی بوده و مقنن در ارتباط با مسأله پیوند عضو از رویکرد شهرت گرایانه برخوردار است . بدین معنی كه مقتص منه مالك عضو قطع شده است حق پیوند بر او محفوظ می باشد.

2- حکم پیوند عضو جانی و مجنی علیه در برخی ابعاد همسان نمی باشد.

3- اهمیت و ضرورت تحقیق

کیفر قصاص عضو یکی از مهمترین احکام اسلامی و بخشی از زرادخانه کیفری نظام حقوقی ایران است که در فضای مجازات جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص موضوع فحص و مطالعه قرار می گیرد. این مجازات هم در فقه و هم در حقوق ایران مورد دقت و توجه فراوان قرار گرفته و احکام آن به تفصیل تشریح گشته اند.

در ارتباط با کیفر قصاص عضو از چند منظر ،خطیر بودن مسأله ضرورت تحقیق و تفحص عیان می گردد. در یک بعد شناخت دقیق ارکان و شرایط این کیفر عامل توفیق در اجرای صحیح بخشی از سیاست جنایی اسلام و ایران می باشد که صیانت از تمامیت جسمانی اشخاص را در کانون توجه خود دارد. بی شک شناخت دقیق فلسفه و مبانی توجیهی کیفر قصاص عضو یا جرح و اگاهی از منطق اجرایی درست ان می تواند بستر مساعدی برای تأمین اغراض جنایی شارع و مقنن در سطوح وسیعی ازجملهپیشگیری از جرمفراهم آورد.

در بعد دیگر، در ارتباط با وجوب و اجرای کیفر قصاص در چند مرحله مسائل و حقایقی رخ می نمایاند که روشن نمودن وضعیت انها نیازمند یک تحقیق و تفحص جامع در منابع فقهی و بازاندیشی در جهت گیری سیاست کیفری مقنن اسلامی است. مصداق روشن این مسائل، بحث کیفیت و احکام پیوند عضو می باشد. در یک سطح این سوال مطرح است که آیا جانی می تواند پس از اجرای قصاص، عضو قصاص شده خود را پیوند دهد؟ و در سطحی دیگر، کانون بحث متوجه این مسأله است که آیا اگر مجنی علیه پیش از اجرای کیفر قصاص، عضو مقطوع یا مجروح خود را پیوند زند، عمل پیوند او اثری بر سقوط یا بقا حق قصاص وی از جانی دارد یا خیر؟ شفاف ساختن پاسخ این سوالات در افقی وسیع، فلسفه حقوق کیفری اسلام و ایران را به لحاظ تنصیص کیفر قصاص آشکار می سازد. با توجه به اینکه امروزه مخالفان کیفر قصاص ادعا می نمایند که اجرای این کیفر اساساً معارض و منافی مسلمات حقوق بشر است، اهمیت مسأله شناخت هر چه علمی تر و دققیق تر این کیفر و مسائل و طواری آن بیش ار پیش رخ می نمایاند. بنابراین، پیش بینی می شود که برجسته سازی حدود و ثغور قصاص عضو و مسأله پیوند اعضا و آگاهی از جهت گیری های فقهی – حقوقی در این حوزه، بتواند بستری مناسب برای تکمیل گزاره های قانونی و تصحیح و رفع ابهامات موجود در ساختار نظام حقوقی ایران فراهم آورد.

3-2- عمل مرتکب………………………………………………………………………….36

4-2- وسیله ارتکاب………………………………………………………………………..38

1-4-2- تعریف اسید……………………………………………………………………….39

2-4-2- انواع اسیدها………………………………………………………………………41

5-2- نتیجه مجرمانه……………………………………………………………………….45

1-5-2- فوت مجنی علیه………………………………………………………………….46

2-5-2- سایر صدمات جسمانی………………………………………………………….57

6-2- شروع به جرم اسیدپاشی…………………………………………………………62

بخش سوم – مجازات اسیدپاشی……………………………………………………….66

1-3- مجازات حق الناسی…………………………………………………………………66

1-1-3- قصاص نفس……………………………………………………………………….66

2-1-3- قصاص عضو………………………………………………………………………..72

2-3- مجازات با جنبه عمومی…………………………………………………………….78

1-2-3- حبس……………………………………………………………………………….78

2-2-3- سایر مجازات های تبعی و تکمیلی…………………………………………….81

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………..91

چکیده:

از دیرباز استفاده از اسیدها و سایر ترکیبات شیمیایی مانند بازها که واجد خصیصه خورندگی و سوزانندگی بوده اند، در جوامع فقیر و دور افتاده که دسترسی به انواع سلاح ها نداشته اند برای دفاع از جان و مال مورد استفاده قرار می گرفته است. در عصر حاضر نیز بدنبال محدودیتی که قانون گذار در زمینه دسترسی به انواع سلاح های سرد و گرم بوجود اورده و هم چنین بدلیل مجازات سنگینی که برای دارندگان و حاملان اینگونه سلاح ها وضع نموده است، استفاده از اسید بدلیل سهولت دسترسی در صدر مواد و ترکیبات مورد استفاده برای ارتکاب جرایم قرار گرفته است. عنصر قانونی جرم اسیدپاشی را ماده واحده ای مصوب سال 1337 تشکیل می دهد. رفتار فیزیکی لازم برای تحقق این جرم، فعل مثبت پاشیدن اسید و سایر ترکیبات شیمیایی می باشد، لذا مصادیق دیگر عمل مانند تزریق کردن و خورانیدن اسید، اگرچه منتهی به همان نتایج مذکور در ماده واحده شود، موجب تحقق جرماسید پاشینمی گردد. وسیله ارتکاب در این جرم حائز اهمیت بوده و لزوما نتایج مندرج در ماده واحده می بایست با استفاده از اسید و سایر ترکیبات شیمیایی صورت پذیرد؛ البته محدود بودن وسیله ارتکاب به اسید و سایر ترکیبات شیمیایی موجب می گردد در صورتی که ترکیبات غیر شیمیایی منجر به همان نتایج مذکور در ماده واحده گردد، تحت عنوان جرم اسیدپاشی قابل مجازات نباشد. در خصوص مجازات اعدام مندرج در ماده واحده که برای اسیدپاشی منتهی به فوت مجنی علیه در نظر گرفته شده، باید گفت بدنبال تصویب ق.م.ا مصوب 1370، که مجازات قصاص نفس را برای مرتکبین قتل عمدی لحاظ کرده، منسوخ شده است؛ بنابراین در صورتی که اسیدپاشی عمدی منتهی به فوت مجنی علیه گردد، مجازات قصاص نفس و در مورد سایر صدمات جسمانی، قصاص عضو نسبت به مجنی علیه اجرا می گردد، لذا در جرم اسیدپاشی مانند سایر جرایم علیه تمامیت جسمانی می توان قصاص را اجرا نمود و خاص بودن وسیله ارتکاب اگرچه در تحقق عنصر مادی جرم ضروری می باشد ولی از این حیث مانعی در اجرای قصاص به وجود نمی آورد. در مورد نحوه اجرای قصاص در اسیدپاشی بایدگفت به دلیل اینکه وسیله اجرای قصاص موضوعیت ندارد بلکه همانطور که قانون گذار در ماده 436 و 439 ق.م.ا تصریح کرده است، قصاص را باید به وسیله متعارف ترین شیوه که کمترین آزار را به جانی برساند اجرا نمود، لذا نمی توان قصاص را با اسید به دلیل امکان سرایت ان به سایر اعضاء و امکان ایذاء جانی اجرا نمود. در پاسخ به این سوال که ایا می توان بر عمل اسید پاش، اطلاق عنوان محاربه نمود؟ باید گفت از آنجا که استفاده از سلاح، رکن اصلی تحقق جرم محاربه می باشد و عرف اسید را سلاح محسوب نمی کند، لذا نمی توان بر عمل کسی که با استفاده از اسید موجب بروز ناامنی و رعب و وحشت می گردد، اطلاق عنوان محاربه نمود. اما در خصوص جرم افساد فی الارض چون در تحقق این جرم استفاده از سلاح ضروری نمی باشد، با تشخیص قاضی صادر كننده حكم امكان اطلاق عنوان مفسد فی الارض بر عمل اسیدپاش در صورت ورود خسارات عمده و تحقق شروط مندرج در ماده 286 ق.م.ا میسر خواهد بود، لذا نمی توان بر عمل کسی که تنها یک مرتبه مرتکب جرم اسیدپاشی شده است اطلاق عنوان افساد فی الارض نمود.

مقدمه

بیان مسأله

یکی از جرایمی که امروزه رواج بسیار زیادی یافته، اسید پاشی می باشد که به شدت موجب انزجار افکار عمومی می باشد. علت این انزجار را علاوه بر صدمات جبران ناپذیری که بر قربانی جرم وارد می شود، باید در ایجاد هراس و وحشت و بر هم خوردن امنیّت و آسایش جامعه دانست. این جرم به دلیل سهولت نسبی و آثار سویی که می تواند بر جسم قربانی باقی گذارد اهمیّت ویژه ای دارد. با این وجود این جرم از جرایمی می باشد که در کتب و مقالات حقوقی مهجور مانده است. در سال های 1334 تا 1337 ما شاهد کثرت وقوع این جرم بوده ایم (آقایی نیا، 1386:310) و به دلیل خلأ قانونی مسایل مربوط به این حوزه، عمدتاٌ در مواد 171، 172 و 173 قانون مجازات عمومی سال 1304 بررسی می شد که تناسبی با قباحت عمل ارتکابی نداشته و ضرورت ایجاب می کرده، مقررات خاصی راجع به این جرم نوظهور وضع گردد، لذا قانون گذار در سال 1337 ماده واحده ای تحت عنوان لایحه قانونی مربوط به مجازات پاشیدن اسید را تصویب نمود.

اسید پاشی نوعی دیگر کشی و دیگر آزاری می باشد. این جرم بدین گونه محقق می شود که شخص با پاشیدن اسید یا ترکیبات شیمیایی دیگر موجب بروز قتل یا صدمات جسمانی بر قربانی می شود، این جرم از جرایم مقیَد به نتیجه می باشد. از آنجا که امکان قصاص برای قربانی جرم نسبت به مرتکب وجود دارد، اشاره ای به کتب فقهی در این زمینه مثمر اثر خواهد بود؛ در کتاب جواهر الکلام، تحریر روضه و شرح لمعه، علّت قصاص نفس را گرفتن جان شخص بی گناه و علّت قصاص عضو را تلف کردن عضو می داند (محمدی،1374:188). در قرآن نیز در ایه 178سوره بقره، به امکان اجرای قصاص با رعایت شرایطی اشاره شده است. از انجا که با وجود مبتلا به بودن این جرم در جامعه، چندان توجه ای از سوی قانون گذار به این عنوان مجرمانه نشده و کمتر مورد عنایت ارباب نظر قرار گرفته است. در این تحقیق برآنیم تا نشان دهیم که از یک طرف خلأ قانونی در این خصوص و از طرف دیگر دسترسی اسان به این گونه ترکیبات شیمیایی و اسیدی باعث سهولت و کثرت وقوع این جرم شده است. از آنجا که افزایش میزان مجازات این جرم می تواند در کاهش ارتکاب جرم موثر باشد، وضع قوانینی در خصوص این جرم و احصا دقیق میزان مجازات با توجه به نتیجه حاصله می تواند موثر واقع شود.

سوالات تحقیق

1) آیا ماده واحده سال 1337 راجع به اسید پاشی با وضع قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 منسوخ شد؟

2) آیا اسید پاشی از مصادیق محاربه و افساد فی الارض می باشد؟

3) آیا امکان اجرای قصاص نسبت به مرتکب جرم اسید پاشی وجود دارد؟ و هم چنین نحوه اجرای قصاص در این جرم چگونه می باشد؟

ادبیات پژوهش

1ـ «اسید پاشی با پاشیدن اسید یا هر نوع ترکیبات شیمیایی دیگر که موجب مرض دایمی یا فقدان یکی از حواس مجنی علیه یا قطع یا نقصان یا از کار افتادن عضوی از اعضا یا موجب صدمه دیگری شود، محقق می شود. شروع به این جرم بنابر قسمت آخر ماده واحده قابل مجازات می باشد. عنصر روانی یعنی عمد در پاشیدن اسید شرط تحقق این جرم می باشد.» (میرمحمد صادقی،270:1389).

2ـ «عبارت صدر ماده واحده که مجازات اعدام را در صورت مرگ قربانی مقرر نموده، بنابر نظریه اداره حقوقی قوه قضاییه و ماده 729 قانون مجازات، منسوخ می باشد و به جای ان قصاص قابلیّت اجرا دارد، لذا بقیه ماده واحده به قوت خود باقی می باشد» (آقایی نیا، 311:1383).

3- «در برخی موارد قضات با صدور آرایی که به دلیل شدت واکنش افراد نسبت به وقوع جرم اسیدپاشی بوده، این جرم را از مصادیق محاربه و افساد فی الارض دانسته اند اما از انجا که شرایط تحقق جرم محاربه به طور خاص در قانون احصا شده و برای تحقق این جرم داشتن سلاح ضروری است و عرف داشتن اسید را از مصادیق سلاح نمی داند، نمی توان اسید پاشی را از مصادیق محاربه دانست» (صادقی،43:1388).

4- «ایراد صدمات نسبت به اشخاص، از نظر نوع و ماهیَت حقوقی و نتایج و آثار آنها بر روی جسم مجنی علیه بر حسب مورد ممکن است به صورت عمدی یا شبه عمد یا خطای محض باشد. از طرف دیگر صدمات بدنی نسبت به اشخاص از نظر شدت و ضعف صدمات جسمانی و اثار آنها متفاوت می باشد و ممکن است به صورت صدمات خفیف بدنی یا شدید عمدی تحقق پیدا کند و یا در پاره ای از فروع به صورت قتل و جرح به وسیله اسید پاشی محقق شود» (ولیدی،590:1386).

5- «جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص، که در فقه جزایی به عنوان، جنایات مورد بحث و بررسی قرار گرفته از جمله مهمترین جرایمی است که حق حیات آدمی و اصل مصونیت از تعدی و تفریط، که یکی از اصول قانون اساسی می باشد، را مورد تعدی و تفریط قرار داده و همواره در قوانین جزایی شدیدترین واکنش کیفری برای آن پیش بینی شده، که از جمله آن امکان قصاص نفس و عضو می باشد» (هادی صادقی، 36:1386).

حدود پژوهش