در باغبانی تا کنون دامنه وسیعی از مواد آلی از جمله پوست درختان پهن برگ و سوزنی برگ، خاک برگ، لجن های فاضلاب و ضایعات نارگیل به عنوان بستر کشت مورد استفاده قرار گرفته اند (Verdonk and Gabriels, 1992).

در سال های اخیر موانع زیست محیطی برای استخراج معادن پیت افزایش یافته است. این عوامل باعث افزایش قابل ملاحضه ای در قیمت پیت شده است. چند دلیل استفاده از بستر های جایگزین پیت به ویژه بسترهائی که حاوی کمپوست گیاهی هستند در حال گسترش است (Frangi et al ., 2004).

از سال 1960، در تولیدات محصولات باغبانی، به طور گسترده ای از بسترهای بدون خاک استفاده می شود (Nelson, 2003).

امروزه کشت بدون خاک یکی از سیستم های اصلی کشت در بین تکنیک های مختلف مورد استفاده در باغبانی است (مامی و همکاران، 1387).

نیاز به تامین بسترهای کشت همگن که قابلیت حمایت از رشد قوی گیاهان را داشته باشد افزایش یافته است. زمانی که به عنوان بستر کشت گلدانی مورد استفاده قرار می گیرد، به دلیل مشکلاتی که خاک با کیفیت ثابت دارد، مسائل فیزیکی شدید و نامطلوب را فراهم می کند. بنابراین پرورش دهندگان ناچار به استفاده از بسترهائی هستند که دارای ویژگی های بسترهای بدون خاک باشند (پاداشت دهکائی و غلامی، 1388).

استفاده کمتر از مواد غیر تجدید شونده مانند پیت ضرورت دارد. به علاوه نیاز است که از ضایعات آلی با حجم بالا و ارزان قیمت تازه مربوط به شهرداری ها از جمله کمپوست زباله استفاده مجدد شود. این مواد می تواند جایگزین بخشی و یا تمامی پیت به عنوان محیط کشت گلدانی شود (Giovannini et al ., 2008)

امروزه تحقیقات گسترده ای روی بسترهای رایج در کشت بدون خاک انجام می شود تا با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی، نوع کشت و اثر این بسترها روی خصوصیات کمی و کیفی محصول، بستر مناسب هر منطقه مشخص شود (طاووسی و شاهین رخسار، 1389).

کاشت گیاهان در یک محیط غیر خاکی، امکان پرورش گیاهان بیشتری را در یک فضای محدود فراهم می کند. به طوری که در این روش میزان سطح مورد نیاز برای پرورش گیاهان تا 75 درصد کمتر از سیتم خاکی می باشد (Core, 2001).

از آنجائی که یکی از نهاده های مهم تولید برای پرورش گیاهان زینتی به ویژه گیاهان گلدانی بستر کشت بوده و اینکه یکی از عوامل اصلی محدودیت صادرات این گیاهان، عدم وجود بسترهای کشت مناسب و استاندارد در کشور است و همچنین با توجه به مطالب بین شده، این تحقیق با هدف استفاده بهینه از ضایعات آلی موجود در کشور به عنوان بستر کشت انجام شده است.

اهداف این طرح عبارت بودند از:

• بررسی استفاده از بسترهای کشت مطلوب و ارزانتر در پرورش گیاهان زینتی گلدانی به عنوان جایگزین پیت ماس در کشور

• انتخاب بهترین بستر ترکیبی از بین بسترهای مختلف دارای درصدهای متفاوت مواد آلی و معدنی جهت افزایش کیفیت و بهبود رشد گل جعفری.

فصل اول

كلیات

1-1- بستر کاشت

بستر کاشت عبارت است محیطی که ریشه در آن قرار می گیرد و آب و موادغذایی مورد نیاز خود را از آن به دست می آورد(Davidson et al ., 1998) و شامل مواد آلی مثل پیت ماس یا پوست درخت با اجزاء آلی یا معدنی مثل ورمی کولیت، پرلیت و شن می شوند (Bilderback et al., 2005).

برای رویاندن گیاه در گلدان باید خاک یا ماده متخلخل موجود در گلدان دارای شرایط ویژه ای باشد. در فراهم نمودن خاک مناسب در کشت گلدانی باید چهار عامل استقرار گیاه، تهویه، نگهداری مواد غذائی و نگهداری رطوبت مدنظر قرار گیرد. یکی از مهمترین و اساسی ترین فاکتورها در انتخاب مواد جهت تهیه مخلوط گلدانی آن است که این مواد فاقد مواد سمی برای گیاه باشد. پرورش دهندگان گلدانی اغلب موادی اصلاح کننده مثل خاک برگ، کودهای حیوانی،پیت، خاکستر چوب، شن و سنگریزه به خاک های معدنی اضافه می کنند (عبدالهی و همکاران، a1386).

بستر کشت گیاهان دارای چهار وظیفه اصلی است که عبارتند از: نگهداری آب و مواد غذائی، تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر و محل استقرار گیاه. خاک مزرعه چهار عمل فوق را به خوبی انجام می دهد ولی در گلدان هوادهی به اندازه کافی انجام نمی شود. خاک مزرعه دارای لوله هائی است که آب را ازسطح به عمق می برد و با انتقال خاک از مزرعه به گلدان این لوله ها از بین می روند. چون لوله های کاپیلاری از بین رفته اند عمل کاپیلاری برای کشیدن آب از خاک (جهت زهکشی آن) انجام نمی شود. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که هر چه عمق گلدان بیشتر باشد سطح ایستاب آب پائین تر است و در نتیجه فضای بیشتری برای ریشه وجود دارد (حسندخت، 1387).

زمانی که گیاهان در گلدان رشد می کنند ریشه آن ها توسط حجم کوچکی محدود می شود. در نتیجه نیاز آن به آب، هوا و مواد غذائی شدیدتر و زیادتر از زمانی خواهد بود که ریشه در حجم بزرگی از خاک بدون محدودیت رشد می کند. عدم توجه به این مساله و اصلاح نکردن خواص فیزیکی و تغذیه ای خاک که در گلدان قرار می گیرد باعث ایجاد نتایج منفی در رشد گیاه خواهد شد (عبدالهی و همکاران، b1386).

با توجه به مشکلات موجود در گلخانه های خاکی (بروز نماتدها، شوری، آلودگی محیط زیست و غیره) استفاده از بستر کشت معدنی و آلی نظیر پرلیت، لیکا، سبوس برنج، پیت، پامیس و غیره به تازگی در کشورمان مورد توجه قرار گرفته است (پیوست و برزگر، 1384).

امروزه از مواد آلی و معدنی مختلفی به عنوان بستر کشت استفاده می شود. هریک از این مواد دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند و به طور کلی این مواد باید از ظرفیت نگهداری آب، تهویه کافی، زهکش مناسب و ظرفیت تبادل کاتیونی بالا برخوردار بوده و همچنین نباید هیچگونه تاثیر سوء و مضری برای گیاه داشته باشند (جوانپور هروی و همکاران، 1384).

1-2-معرفی مواد آلی و معدنی استفاده شده در این تحقیق

1-2-1- ورمی کمپوست

ورمی کمپوست نوعی کمپوست تولید شده به کمک کرم های خاکی است که در نتیجه تغییر و تبدیل و هضم ضایعات آلی (کود دامی، بقایای گیاهی و غیره) در ضمن عبور از دستگاه گوارش این جانوران به وجود می آید (درزی و همکاران، 1387).

مطالعات نشان داده که ورمی کمپوست از طریق افزایش نگهداری آب، تامین عناصر غذائی و تولید هورمون های گیاهی که اثر اصلاحی بر جوانه زنی بذر دارد، می تواند اثر مثبتی بر رشد گیاهان زینتی داشته باشد (محبوب خمامی، 1387).

یکی از روش های بازیافت زباله ها، تولید کود آلی با بهره گرفتن از روش ورمی کمپوست است که با بهره گیری از خصوصیات کرم های خاکی به تغییر و تبدیل مواد زاید آلی به کود آلی مناسب کمک می کند (محبوب خمامی، 1389).

ورمی کمپوست حاوی میکروارگانیسم های هوازی مفید مانند ازتو باکتری ها بوده و از طرف دیگر، عاری از باکتری های غیر هوازی، قارچ ها و میکروارگانیسم های پاتوپزن می باشد. ورمی کمپوست از موادی مانند پیت همراه با خلل و فرج، ظرفیت هوادهی، زهکشی و ظرفیت آب بالا ساخته شده که دارای سطوح زیادی برای جذب بالای مواد غذائی می باشند. در مقایسه با مواد مادری اولیه، ورمی کمپوست ها دارای نمک محلول کم تر، ظرفیت تبادل کاتیونی بیشتر و میزان هومیک اسید بیشتری می باشند (Atiyeh et al., 2001).

ورمی کمپوست سبک، فاقد هر گونه بو و عاری از بذر علف های هرز است. فرآوری آن نسبت به بیوکمپوست آسان تر بوده و در مدت زمان کوتاه انجام می گیرد (Atiyeh et al., 2002).

خصوصیات ورمی کمپوست آن راتبدیل به کودی ایده آل برای رشد و بالندگی گیاهان کرده و ارزش غذائی ورمی کمپوست در مقایسه با سایر کمپوست های تولید شده به مراتب بیشتر گزارش شده است (Kuppuswamy et al., 1992).

1-2-2- پیت ماس

یک ماده گیاهی است که به مقدار کمی تجزیه شده و در زمین های خزه ای و همچنین در شرایط بی هوازی مثل مرداب ها و باتلاق ها تشکیل می شود دارای pH اسیدی می باشد. ظرفیت تبادل کاتیونی این ماده بالاست و EC پائین ( در حدود 0.5 ds/m) دارد. هزینه زیاد، کمیابی و نگرانی های زیست محیطی در مورد خسارت به معادن پیت ماس محققین را بر آن داشته تا به دنبال جایگزین مناسبی برای این ماده باشند (سمیعی و همکاران، 1384).

در سال های اخیر پیت به عنوان جزئی از بستر کشت مورد استفاده قرار می گیرد، ولی استفاده زیاد از آن پی آمد زیست محیطی داشته و به عنوان منبع تجدید ناپذیر، موجب تشکیل باتلاق های پیت و اکوسیستم خاص آن ها می شود (Papafotiou et al., 2005).

در طول دهه 1960 نیز پرورش دهندگان گل و گیاهان زینتی در سرتاسر ایالات متحده کوشش کردند که از ضایعات چوب به عنوان جایگزین پیت در محیط کشت گلدانی استفاده کنند تا این که هزینه تولید را کاهش دهند (Hoitink et al., 1991).

پیت بقایای گیاهان آبی و مردابی و نی است که در زیر آب در حالت نیمه پوسیده (تخمیر) می باشند. ترکیبات پیت بسته به نوع و مقدار مواد، حالت تخمیر و درجه اسیدی متفاوت است. رنگ پیت خزه از خرمائی روشن (بیشینه تجزیه) تا قهوه ای (کمینه تجزیه) متغیر است (حسندخت، 1387).

پیت به طور وسیعی به عنوان بستر برای تولید گیاهان گلدانی در خزانه ها به کار رفته است و سهم قابل توجهی در مواد مورد استفاده برای رشد گیاهان گلدانی را به خود اختصاص داده است (Marfa et al., 2002 ;Ribeiro et al., 2007).

بیشتر بسترهای جایگزین پیت از باقیمانده های آلی بازیافت شده یا کمپوست شده از خاستگاه های مختلف (کشاورزی، جنگلی، دامداری و شهری) حاصل شده اند (Sanchez_Monedero et al., 2004 ;Girgatti et al., 2007).

1-2-3- كمپوست قارچ تكمه ای

این ماده دارای ترکیباتی مثل کاه و کلش، کود مرغی و همچنین بذر گندم و میسلیوم های قارچ تکمه ای می باشد که بعد از فراوری مورد استفاده قرار می گیرد. خواص فیزیکی و شیمیایی مواد آلی به نوع، منشا، درجه کمپوست شدن و فرایند انجام شده بر روی آن ها متفاوت است (Kang et al., 2004).

1-2-4- پرلیت

سیلیکات سفید خاکستری آتشفشانی است که در اثر خرد شدن و دمای بالا (760 تا 982 درجه سانتی گراد) آب آن بخار شده و ذرات سفید با حجره های مسدود ایجاد می شود. پرلیت جانشین برای تامین تهویه محیط کشت است. مزیت عمده آن نسبت به شن سبکی وزن آن است (095/0 گرم بر سانتی متر مکعب نسبت به 6/1 تا 92/1 گرم بر سانتی متر مکعب). پرلیت سترون، از نظر شیمیائی غیر فعال و عاری از عوامل بیماریزا، حشرات و بذور علف های هرز می باشد ولی در اثر استفاده آلوده می شود. ظرفیت تبادل کاتیونی آن ناچیز است.pH  خنثی دارد. دارای مقادیر ناچیزی سدیم، آلومینیوم و فلور است و در گیاهان حساس به فلور مشکل ساز است. غیر مقاوم به ضربه و سبک است. از معایب آن ایجاد گرد و غبار و ایستادن روی بستر است و اگر قبل از استفاده خیس شود مشکل ایجاد گرد و خاک حل می شود (حسندخت،1387).

• معرفی چند بستر کشت دیگر

1-3-1- باگاس نیشکر

باگاس یا تفاله نیشکر به باقیمانده ساقه های نیشکر گفته می شود که پس از بریده شدن از کشتزار و انتقال به کارخانه، شیره آن ها کشیده شده و در مصارف صنعتی بالاخص تولید کاغذ استفاده می گردد. نسبت نیشکر و باگاس تولید شده در هر مکانی با توجه به خاک و زمین فرق می کند، اما در فرایند تولید هر تن شکر، حدود 32 تن باگاس خام به دست می آید (محمدیان، 1377).

1-3-2- ورمی کولیت

ورمی کولیت یک سنگ از جنس سیلیکات میکاست که در 1000 درجه سانتی گراد گداخته شده و آب آن از بین می رود. وزنمخصوص ظاهری خشک آن 88/0 تا 04/1 گرم بر سانتی متر مکعب و در اثر انبساط در محیط ریشه وزن مخصوص ظاهری آن به 11/0 تا 16/0 گرم بر سانتی متر مکعب می رسد. سبکی وزن، آن را برای محیط ریشه گیاه بسیار مناسب کرده است. هر ذره از کانی ورمی کولیت دارای صفحات نازکی است که به صورت موازی روی هم قرار گرفته و بین آن ها رطوبت است که در دماهای بالا منبسط شده و باعث حرکت صفحات از روی هم شده و ساختاری شبیه آکاردئون باز به وجود می آید. به علت دمای بالا ضد عفونی شده، محیط کشت مناسبی برای جوانه زنی بذر و ریشه زائی قلمه هاست (حسندخت، 1387).

1-3-3- کوکوپیت

ساختار اسفنجی کوکوپیت باعث می شود این ماده تا 10 برابر وزنش آب جذب کند و همچنین قدرت نگهداری مواد غذایی آن بالاست. سرعت تجزیه بیولوژیکی این ماده بسیار پایین است و به عنوان مالچ در خاک، زمان بیشتری نسبت به دیگر مواد مانند پیت باقی می ماند (Noguera et al., 1997)

کوکوپیت از نظر فیزیکی ماده ای اسفنجی و شبیه پیت ماس است که از انجام عملیاتی که بر روی پوسته های میوه نارگیل صورت می گیرد به دست می آید. امروزه استفاده از این ماده در کشورهای اروپائی از جمله هلند و انگلستان به عنوان جایگزین پیت ماس در حال گسترش است. کوکوپیت به دلیل داشتن خاصیت اسفنجی و دارا بودن کوچک ترین اندازه ذرات، قدرت نگهداری بیشترین میزان آب را دارد (Noguera et al., 2000).

1-3-4- خاکبرگ

خاک برگ حاصل پوسیده شدن برگ درختان غیر مثمر است.برای تهیه آن برگ گیاهان را روی هم تل کرده و آن را کمی مرطوب می کنند و 2 تا 3 بار آن را به هم می زنند تا تجزیه سریع تر صورت گیرد. آلودگی برگ ها با نمک (که جهت جلوگیری از یخ زدن برف در خیابان ها مصرف می شود) و یا علفکش های استفاده شده از مشکلاتی است که با تجزیه برگ ها این مواد شیمیایی غلیظ تر شده و پس از استفاده در گلخانه باعث خسارت به گیاهان می شود. به علت این مشکلات اگرجه خاکبرگ ارزان به نظر می رسد، اما در صورت صدمه به گیاهان، بسیار گران قیمت است (حسندخت، 1387).

1-4- گیاهان مورد آزمایش

1-4-1- تیره كاسنی (Asteraceae)

   آستراسه تیره بزرگی است كه جنس های مهمی مانند همیشه بهار، ستاره ای، گی گندم، داودی و جعفری در آن قرار می گیرند.

1-4-2- گل جعفری

گل جعفری با نام علمی Tagete spp. و نام انگلیسی Marigold از گیاهان مهم خانواده کاسنی می باشد. گل جعفری یکی از گل های قدیمی است که از سال ها پیش کاشت و پرورش آن در ایران معمول بوده است. امروزه ارقام جدید آن کشت و کار می شوند. در ارقام جدید گل ها بسیار درشتند، شاخه ها و برگ های زیبای جعفری نیز در باغ جلب نظر می کند. این یکی از گل های بهاره و تابستانه است. بذر آن به طور معمول در اردیبهشت ماه در خزانه ای آماده شده، کشت می شود. نشا ظرف دو ماه آماده برای کاشت در محل اصلی است. کاشت مستقیم بذر جعفری در محل اصلی یعنی بسترهای کاشت گل های یک ساله نیز امکان پذیر است. برای دستیابی به نتیجه خوب، بذر آن را باید به موقع و در اوایل اردیبهشت ماه، در شرایطی مشابه منطقه کرج، کاشت (خلیقی، 1385).

گل جعفری یک گیاه علفی و یکساله از تیره مرکبه یا کمپوزه است. گل، برگ و بوته این گیاه بوی تندی دارد و گل های بزرگ، منفرد و چند تایی را تولید می کند که به رنگ زرد یا نترنجی می باشند. این گیاه مقاوم به گرما و کم آبی بوده و بیشتر از آن به عنوان یک گیاه زینتی در پارک ها، چمن کاریها، میادین و بولوارهای داخل شهر استفاده می شود. شکل رویشی این گیاه به صورت نشاء یک ساله است. حدود 6 تا 12 هفته قبل از کاشت در محیط باز، بذر این گیاه در شرایط محیطی کنترل شده مانند گلخانه کشت شده و پس از قوی شدن گیاه، به محل مورد نظر انتقال پیدا می کند (شریفی و همکاران،1389).

1-4-2-1- شرایط مناسب پرورش و نگهداری

این گیاه آفتاب دوست است و در نقاط آفتابی و گرم رشد خوبی دارد. در دمای كمتر از 16 درجه سانتی گراد رشد كند شده و گیاهان كلروزه می شوند. نسبت به قوی بودن زمین از خود حساسیت نشان نمی دهد، ولی زمین های مرغوب و قوی باعث می شود كه بوته رشد خوبی داشته و در نتیجه گل های درشت تولید كند. pH مناسب محیط كشت آن 6 تا 5/6 است (قاسمی قهساره و كافی، 1391).

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است