خودپنداری…………………………………………………………………………………………………… 35

رشد خودپنداری در نوجوانی………………………………………………………………………………. 36

خودواقعی و خود آرمانی…………………………………………………………………………………… 37

خودشكوفایی و خلاقیت…………………………………………………………………………………… 38

نقش تصویر ذهنی بدن در خودپنداری نوجوان…………………………………………………………… 40

ی بر دنیای معلولین…………………………………………………………………………………… 41

معلول چیست؟……………………………………………………………………………………………… 43

علل معلولیت ها……………………………………………………………………………………………… 45

انواع معلولیت………………………………………………………………………………………………… 45

جنبه های روانی معلولیت جسمی- حركتی……………………………………………………………… 46

معلولیت جسمی- حركتی و خودپنداری………………………………………………………………….. 47

مشكلات ناشی از معلولیت و نقایص بدنی………………………………………………………………. 48

تأثیر والدین بر شخصیت افراد معلول جسمی- حركتی…………………………………………………. 49

توان بخشی معلولین جسمی- حركتی………………………………………………………………….. 50

فصل سوم

موضوع تحقیق ………………………………………………………………………………………………. 53

جامعه آماری………………………………………………………………………………………………….. 53

گروه مقایسه…………………………………………………………………………………………………. 53

روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………… 54

روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 54

ابزار تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. 55

1- آزمون خلاقیت تورنس……………………………………………………………………………………… 55

نمره گذاری پرسشنامه……………………………………………………………………………………….. 55

آزمون خودپذیری……………………………………………………………………………………………….. 56

نمره گذاری آزمون خودپذیری………………………………………………………………………………….. 56

روش آماری…………………………………………………………………………………………………….. 57

نحوه اجرای آزمون……………………………………………………………………………………………… 57

فصل چهارم

نقد و اعتبار فرضیه ها…………………………………………………………………………………………… 60

فرضیه شماره 1………………………………………………………………………………………………… 60

فرضیه شماره 2………………………………………………………………………………………………… 65

فرضیه شماره 3………………………………………………………………………………………………… 70

فصل پنجم

خلاصه فصول قبل……………………………………………………………………………………………….. 76

تفسیر و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………. 78

پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………. 81

محدودیت ها……………………………………………………………………………………………………… 83

ضمائم…………………………………………………………………………………………………………….. 84

منابع مورد مطالعه………………………………………………………………………………………………. 85

چکیده تحقیق

تحقیق حاضر بررسی تأثیر معلولیت جسمی- حركتی نوجوانان دختر بر خلاقیت آنها را مورد مطالعه قرار می‎دهد. هدف از این تحقیق نیز بررسی چگونگی تفكر خلاق در افراد معلول جسمی- حركتی و نیز یافتن همبستگی اجتماعی صفات شخصیت و نیروی خلاق در این افراد است.

در این تحقیق بعد از تعاریف متعدد از خلاقیت، مراحل و عوامل مؤثر بر خلاقیت به رابطه ی خلاقیت و ویژگی های شخصیتی اشاره شده است. همچنین با مطالعة مفهوم خودپنداری و نقش تصویر ذهنی بدن در خودپنداری نوجوانان این مسأله روشن می‎شود كه به طور كلی تصویر ذهنی بدن به عنوان آگاهی كامل شخص از بدن خودش و امكانات آن برای حركت و جنبش می‎باشد و محققان بر اهمیت نهایی تصویر ذهنی بدن بر سازگاری روانی و هیجانی تأكید كرده اند. اثر معلولیت فرد بر روی رفتارش بیشتر غیرمستقیم است تا مستقیم. همچنین سطح آرزوی فرد نهایتاً به خودپنداری او بستگی دارد. چگونگی واكنش افراد نسبت به یك فرد معلول مهمتر از معلولیت واقعی اوست. خودپنداری افراد بیشتر از ناتوانی آنها در رفتارشان تأثیر دارد.

از سوی دیگرتحقیقاتی كه درباره جنبه های روانی معلولیت جسمی- حركتی به عمل آمده آشكار می سازد كه در اكثر افراد معلول ادراك «خود» و «خودپنداری» و ارزیابی از خود تحت تأثیر معلولیت جسمانی قرار می‎گیرد.

جامعة تحقیق ما معلولان جسمی- حركتی مراكز توانبخشی در مقطع نوجوانی است كه 50 نفر بودند و برای مقایسه نیز 50 نفر از دانش آموزان دوره راهنمایی و دبیرستان شهر تهران انتخاب شدند. در این تحقیق آزمون مورد استفاده قرار گرفت. 1- آزمون خلاقیت تورنس كه شامل 60 سؤال بود و 2- آزمون خودپذیری كه شامل 30 سؤال بود.

مقایسه و تجزیه و تحلیل نمرات دو گروه نشان داد كه گروه معلولان جسمی- حركتی به طور معنی داری از گروه مقایسه پایین تر بودند همچنین نمرات خودپذیری گروه معلولان نیز پایین تر از گروه مقایسه بود. محاسبه همبستگی بین خلاقیت و خودپذیری نیز رابطه مثبت را بین خلاقیت و خودپذیری را نشان می‎دهد.

فصل اول

مقدمه:

تردیدی نیست كه مهم ترین نقشی كه والدین می توانند در تربیت كودكان خود ایفا كنند، پرورش توانایی خلاقیت آنهاست. زیرا خلاقیت به نحوی بلامنازع عامل كلیه پیشرفت های بشری است و امكان بروز خلاقیت افراد وقتی مهارتها وانگیزه خلاقیت در كودكی پرورش یابد، بسیار بیشتر است. شاید از آن مهم تر این واقعیت است كه، چنان كه بسیاری از روانشناسان تأكید دارند، خلاقیت و صلاح روح و روان همراه و همگام اند. بدین ترتیب شاید به جرأت بتوان گفت خلاقیت كلید طلایی خوشبختی است.

خلاقیت حوزه افراد «تیزهوش» و «با استعداد» نیست. اگرچه آنها استعداد بالقوه بیشتری دارند كه در راه های خلاق به كار برند. خلاقیت می تواند و باید جزئی از زندگی همه افراد، از جمله افراد تیزهوش، و با استعداد باشد. لیكن مهم ترین عامل در خلاقیت، انگیزه برای انجام كارهای خلاق است. استعداد، ویژگی های شخصیتی، و مهارت به والدین و مربیان نشان می دهد كه كودك چه كاری را می تواند انجام دهد ولی انگیزه نشان می دهد كه چه كاری انجام خواهد شد. چنانكه خواهیم دید انطباق انگیزه ها با استعداد و مهارتهای كودك است كه در خلاقیت كارساز می باشد.

برای كودك خود نوعی تصویر ذهنی از آنچه می خواهد شود به دست آورید. تصویری از بزرگسالی كودك كه با ویژگی های سازگار باشد. تصویی كه او با شور و شوق درونی آن را به مرحله عمل درآورد آنچه باید تأكید گردد، آن است كه تحمیل علائق پدر و مادر بر كودك به هیچ شكل منجر به نیل دستاوردهای اخلاق نخواهد گردید.

به منظور راهنمایی والدین و مربیان در شناسایی خلاقیت كودكان درهر زمینه به تفصیل سه جزء متشكله خلاقیت را كه بعارت از مهارت در زمینه مربوط، مهارتهای تفكر و رفتار و عملكرد خلاق و انگیزه درونی است.

افراد در خلاق ترین شرایط خود قرار خواهند داشت اگر در درجه اول به علت علاقه، لذت، رضایت حاصله و چالش كار مبادرت به انجام كاری می كنند و نه از طریق فشار خارجی یعنی انگیزه برونی این اصل را اصل انگیزه درونی خلاقیت می نامند.

خلاقیت واقعی بدون قدری شور و هیجان غیرممكن است.

(مترجمین: دكتر حسن قاسم زاده، پروین عظیمی)

پیشرفت بشریت با خلاقیت پیوندی محكم دارد. باید بتوان به چیزهای نو دست پیدا كرد و روشهای اندیشه هایی را جستجو كرد كه آدمی را در موقعیت های اضطراری یاری دهد و راه های تازه ای را برای شناختن و بارورتر كردن آفرینش پیش پای او بگذارد. خلاقیت در همه زمینه های فعالیت انسانی لازم است از دانش و كارهای مهندسی گرفته تا ادبیات. آنها كه امروز در مدارس درس می خوانند به عنوان كارگر، نظامی، مهندس، دانشمند، طبیب و … زندگی مستقل خود را آغاز می كنند.

این كودكان و نوجوانان امروز نه تنها باید دست آوردهای گذشته و دانش و فرهنگ فعلی جامعه را حفظ كنند بلكه باید استعداد این را نیز داشته باشند كه آنها را به پیش ببرد و تكامل بخشد.

در عصر ما در سطح ملی و بین المللی چه از نظر معلم و چه از نظر دانش آموز همه جا با اندیشه های واحدی برخورد می كنیم كه همان اقتضای زمان ما یعنی تخیل، اختراع، ابتكار و خلاقیت است. مطمئناً همیشه افراد خلاق وجود داشته اند، اما قرن بیستم هم از جهت لزوم آمادگی و هم از جهت حفظ وفاداری به انسان در مقابل دنیای ماشینی چنین ایجاب می كند كه تمام قوای خلاقیت سازنده ای را كه بالقوه در افراد بشر وجود دارد به كار گرفته شود.

بی شك یكی از زیباترین ویژگی های انسان قدرت آفرینندگی و خلاقیت است به واسطه همین ویژگی است كه انسان می تواند اهداف آرمان گرایانه خود را پدید آورد و توانایی های خود را شكوفا سازد، آنچه پیش از آن در مورد خلاقیت تصور می شد، براساس نگرش نبوغ آمیز بنا شده بود و طبق این نگرش، خلاقیت به افراد تعلق داشت، افرادی كه نبوغ استثنایی برخوردار بودند و توانایی ذهنی آنان فراتر از مردم عادی به شمار می رفت.

بنابراین خلاقیت موهبتی آسمانی پنداشته می شد كه صرفاً در اختیار تعداد معدودی از افراد قرار گرفته است و همین افراد خاص كه دارای خلاقیت هستند در شرایط مختلف آن را از خود بروز دهند وهمین افراد هستند كه به اختراعات و اكتشافات نائل می شوند. با فراگیر شدن منطق گرایی اكثر باورهای انتزاعی و همینطور امور ما بعدالطبیعه دستخوش دگرگونی های عدیده ای شد.

مقوله ی خلاقیت و سایر قابلیت های فكری نیز در همین راستا مورد بررسی دقیق دانشمندان قرار گرفت و با بررسی طیف وسیعی از نمونه های مختلف نتایج بسیار جالبی بدست آمد كه با آنچه تاكنون پنداشته می شد تفاوت عمده ای دارد.

در مورد آموزش تا خلاقیت بخش مهمی از دوره های (تفكر خلاقانه) است كه این تفكر در نتیجه فرآیندهای استثنایی تفكر بروز می كند كه تا حدودی با تفكر عادی كه ما در فعالیت های روزانه خود به كار می بریم متفاوت است.

احیاء علاقه به روان شناسی خلاقیت قبل از هر چیز دلایل عمیق اجتماعی دارد. بررسی ها نشان می دهد كه فرهنگ امروزی استقلال با رفتار از لحاظ اجتماعی و اگر كمتر تحمل می كند و خطرات اجتماعی و فرهنگی همرنگی افراطی در قلمروهای رفتار آشكار ذهنی از طریق نظریه های اجتماعی مورد تأیید قرار گرفته است. پاداش هایی كه برای همرنگی وجود دارد و نبودن نسبی پاداش برای تفكر و عمل مستقل یك مانع اجتماعی برای فرد و یك بازدارنده برای «ابراز وجود» است. به همین دلیل روانشناسان و معلمان جامعه ضمن اشاره به خطرات همرنگی افراطی و رفتارهای قالبی در ركوردی كه در نتیجه آن جامعه را از پیشرفت بازمی دارد، به اهمیت نوآوری و تفكر خلاق برای جامعه را مورد تأكید قرار داده اند. (بودو، آلن، ترجمه خانزاده 1358)

افراد معلول جسمی- حركتی دارای ویژگی های شخصیتی معینی هستند كه می توانیم تأثیر آن را بر فعالیت های روانی آنها از جمله تفكر خلاق این افراد، مورد بررسی قرار دهیم. معلوم شده است كه معلولیت غالباً در خودپنداری افراد اثرات خاصی بر جای می گذارد. مثلاً وقتی می گوییم خانواده، والدین، دوستان و افراد دیگر در نظر و ادراكی كه فرد از خود دارد موثر است (وابستگی به دیگران، دلسوزی و ترحم نابه جای افراد و نظرهای آن بر خودپنداری افراد تأثیر دارد و در افراد معلول امكان بوجود آمدن این شرایط بیشتر است.)