از دیگر دسته بندیهایی که در زمینۀ اختلالات رفتاری شده است، تقسیم اختلالات رفتاری به انواع اولیه^[۳۴] و ثانویه^[۳۵] می‌باشد. بدین معنی که کودکان با اختلالات رفتاری اولیه رفتاری از اوان زندگی، رفتارهائی از خود نشان داده­اندکه متناسب با سن تقویمی و سن عقلی آنان نمی ­باشد. به عبارت دیگر توانایی سازش و تطبیق با محیط و تغییرات محیطی را ندارند و چنین به نظر می­رسد که رشد رفتاری آنان در مراحل پائین­تری متوقف شده است. کودکان با اختلالات رفتاری ثانویه، کودکانی هستندکه در ابتدای زندگی دارای رشد رفتاری طبیعی بوده ­اند، اما در مقطعی از زمان به دلایل مختلف جسمی یا فشارهای روانی، رفتارهای آنان به مراحل پائین­تر از رشد، بازگشت می­ کند و نشانه­هایی از وابستگی و مشکلات رفتاری در آنان تظاهر می­ نماید (نوابی نژاد، ۱۳۸۷).

۲-۳-۴-۳ گروه­بندی ‌بر اساس سن

‌بر اساس سن نیز دسته­بندی دیگریا اختلالات رفتاری شده است به عبارت دیگر، برای هر دوره سنی رفتارها انحرافی غالبی را مشخص کرده ­اند. این دوره­ ها و اختلالات رفتاری غالب و شایع آن ها به قرار زیر است:

۱-دوره اول کودکی (تولد تا سه سالگی):واکنش‌های رفتاری بیمار گونه کودکان در این دوره اکثراً نوع واکنش‌های سایکوسوماتیک ^[۳۶] یا روان تنی می‌باشد. به سخن دیگر حالت هیجانی در کودکان در اکثر مواقع با تغییر در واکنش‌های جسمانی و اعضای مختلف بدن مانند دستگاه های گوارش، تنفس، گردش خون و مانند آن همراه است. بدین صورت که کودکان مشکلات عاطفی و روانی خود را بیشتر به صورت تهوع، اسهال، دل درد، یبوست، بی اشتهایی، تنگی نفس، کاهش وزن و گاه به صورت اضطراب، افسردگی، بی­قراری و کم خوابی نمایان می­سازند.

۲- اختلالات رفتاری دوره دوم کودکی (۴ تا ۶ سالگی): اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر به صورت ترس، انواع عادات نامطلوب مانند جویدن ناخن، مکیدن انگشت یا اشیاء، شب ادراری، پرخاشگری و تخریب اسباب بازی‌ها یا لوازم منزل و گاه نیز به صورت بی­اشتهایی، بدخوابی، اختلالات گویایی، اشکال در روابط بین کودک و افراد خانواده مشخص می­ شود. اختلالات رفتاری این دوره بیشتر از نوع واکنش‌های زودگذر تطابقی یا مقدمات نوروتیک است.

۳- اختلالات رفتاری دوره سوم کودکی (۷ تا ۱۱ سالگی): اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر به صورت ‌دروغ‌گویی، دزدی، امتناع از رفتن به مدرسه، اختلالات گویایی مانند لکنت زبان، انواع تیک­ها (پرشهای اراده عضلانی)، گریه­ها و خنده­های بی­دلیل و غیرعادی، تمارض، مشکلات تحصیلی و مانند آن است.

۴- اختلالات رفتاری دورۀ نوجوانی (۱۲ تا ۱۴ سالگی): اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر در ارتباط با انجام تکالیف مدرسه و برآوردن توقعات و انتظارات تحصیلی از طرف معلم و والدین است. گاهی نیز در دورۀ رفتار و اعمال غیراجتماعی یا علائم سایکوپاتی (جنون­آمیز) و همچنین سایکوزهای زود رس تظاهر می­ کند.

1. اختلالات رفتاری دورۀ بلوغ و جوانی (۱۵ تا ۲۰ سالگی): اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر در ارتباط با اختلاف سلیقه و عقیدۀ جوان با نحوۀ زندگی و ارزش های والدین است. این اختلافات ممکن است بر سر مسائل جزئی و سطحی مانند: مد لباس و آرایش مو، چگونگی لباس پوشیدن، برنامه ­های تفریح و گذراندن اوقات فراغت، انتخاب معاشران، رشته تحصیلی و شغلی و گاه در مسایل عمیق­تر و ریشه­ای­تر مانند: مذهب، اخلاق، سیاست و … باشد. این علائم گاهی به صورت رفتارهای سایکوتیک تظاهر می­ کند. (سیف نراقی و نادری ،۱۳۷۴).

۲-۳-۴-۴ گروه­بندی ‌بر اساس سبب­شناسی

در دسته­بندی دیگری، اختلالات رفتاری ‌بر اساس سبب­شناسی آن به دو دستۀ عمده تقسیم می شود که عبارت است از:

۱-اختلالات رفتاری با زیربنای ارگانیکی یا جسمی

۲- اختلالات رفتاری با زیربنای روانی و بدون مشکلات جسمی.

اگر چه دسته بندیهای یادشده به گونه ­ای پراکنده در آثار مربوط به مسئلۀ اختلالات رفتاری در کتب مختلف آمده، اما این دسته بندیها بیشتر جنبۀ تاریخی دارد و در واقع سرگذشت نظرات دانشمندان مختلف دربارۀ دسته­بندی اختلالات رفتاری را آشکار می‌سازد (ربیعی، ۱۳۸۶).

۲-۳-۴-۵ گروه­بندی از دیدگاه روانپزشکان و پزشکان

دسته­بندی اختلالات رفتاری در کتاب «راهنمای آماری و تشخیص بیماری‌های روانی» بر بنیاد پنج زمینه زیر که در برگیرندۀ عوامل شخصی محیطی ‌می‌باشد، بنا شده است:

الف- نشانه­ های مرضی روانی.

ب- اختلالات شخصیت و اختلالات ویژه ی رشد.

ج- اختلالات جسمی و چگونگی کم و کیف آن.

د- شدت مسایل فشارزای روانی- اجتماعی.

ه- بالاترین سطح عملکردهای انطباقی یا رفتارهای سازش یافتۀ فرد در سال گذشته(سیف نراقی و نادری، ۱۳۷۴).

۲-۳-۴-۶ گروه بندی اختلالات رفتاری کودکان توسط گروه ترویج روانپزشکی

گروه ترویج روانپزشکی در دسته بندی اختلالات رفتاری کودکان بیش از چهل دسته فرعی را شناسائی ‌کرده‌است.‌گروه‌های اصلی این دسته بندی که ‌بر اساس مفاهیم و فرآیندهای روانکاوی ‌می‌باشد، عبارت است از:

1. 1. پاسخهای سالم متناسب با مسایل شخصی – اجتماعی

1. 1. اختلالات واکنشی یا واکنش‌های زودگذر تطابقی

1. 1. اختلالات سایکونوروتیک

1. 1. اختلالات روان تنی.

1. 1. اختلالات شخصیتی

1. 1. اختلالات سایکوتیک

1. 1. انحرافات رشدی

1. 1. سندرومهای مغزی (بیماری‌های حاد و مزمن مغزی).

1. عقب ‌ماندگی‌های ذهنی

۱۰-سایر اختلالات (فرزاد فرد و هومن ،۱۳۸۷).

۲-۳-۴-۷ گروه بندی از دیدگاه متخصصان آموزش و پرورش

هر یک از این دسته بندیها طرفدارانی خاص دارد، اما چون طرفداران این نوع دسته بندیها با نگرشی پزشکی – روانپزشکی به دسته بندی بیماری‌های روانی پرداخته­اند، ‌بنابرین‏ نگرش آموزشی و تربیتی نادیده انگاشته شده است. لذا متخصصین آموزش و پرورش با بهره گرفتن از امکانات کامپیوتری تکنیک‌های آماری یک روش نسبتاً متفاوتی را برای دسته بندی اختلالات رفتاری انتخاب کرده ­اند. این دسته بندی ‌بر اساس همبستگی درونی خوشه­ای عوامل موجد رفتارها، آن ها را تفکیک می­ کند. با این روش ‌می‌توان واکنشها و ویژگی‌های تعداد بسیار زیادی از کودکان را بوسیلۀ کاربرد چک ‌لیست‌ها و شاخص‌های درجه­بندی شده یا وسایل اندازه گیری مشابه بررسی نمود و خوشه ­ها یا دسته­هائی از پاسخ‌ها و ویژگی‌های آن ها را که با چهار دستۀ متفاوت از انحرافات رفتاری در کودکان را مشخص کرده ­اند.