2-6-1-2- رابطه بهره کشی شهر از روستا در نتیجه تعامل سیاسی محلی.. 23

2-6-1-3- اولویت های توسعه. 23

2-7- عوامل مدیریتی.. 23

2-7-1- مدیریت تولید نابسامان. 23

2-7-2- ناکافی بودن افراد متخصص….. 24

2-7-3- نارسایی نظام کنترل. 24

2-7-4- مدیریت با ماهیت برونزا 24

2-8- عوامل دولتی.. 24

2-8-1- مسأله امنیت و نبود آن. 25

2-8-2- تداخل وظایف سازمان های دولتی و وزارتخانه ها در روستاها 25

2-8-3- عدم هماهنگی و تبعیض میان سازمان های محلی و مرکزی.. 25

2-8-4- کمبود ابزارها و سازوکارهای دولتی.. 26

2-8-5-حمایت ناکافی از افراد خلاق و نوآور از سوی دولت… 26

2-9- عوامل اجتماعی ـ فرهنگی و تاریخی.. 26

2-9-1- پیشینه و تجارب تاریخی روستاییان. 26

2-9-2- مقاومت در برابر تغییر و نوآوری.. 26

2-9-3- بی سوادی و نارسایی های آموزشی.. 26

2-9-4- جامعه مطرود و سرکوب شده روستایی.. 26

2-9-5- مهاجرت به شهرها 27

2-10- عوامل اقتصادی و نتایج ساختاری.. 27

2-10-1- عقب ماندگی اقتصادی روستایی.. 27

2-10-2- رواج خرده مالکی و تعدد اراضی کشاورزی با مساحت های کوچک… 28

2-10-3- نبود تنوع شغلی.. 28

2-10-4- تغییر کاربری روستاها 28

2-10-5- عوامل تکنولوژیکی.. 28

2-10-5-1- کمبود امکانات تکنولوژیک… 28

2-10-5-2- بهره دهی ناچیز کار. 28

2-10-6- روش های نامناسب بازاریابی.. 29

2-10-7- نارسایی کمّی و کیفی عملکرد تعاونی های روستایی.. 29

2-11- مدیریت روستایی و توسعه. 30

2-12-تحولات مدیریت روستایی.. 30

2-13-وظایف مدیریت در سازمآنهای محلی چیست؟. 31

2-14- مدیریت نوین روستایی.. 34

2-15-تحولات کالبدی روستاها 35

2-16-برنامه ریزی فضایی.. 37

2-17-دهیاری و تحولات اجتماعی ، اقتصادی ، کالبدی و زیست محیطی روستا 38

2-18- نقش دهیاریها در تغییرات کالبدی روستاها 40

2-19-پیشینه تحقیق.. 42

فصل سوم: روش های اجرای تحقیق.. 45

3-1-روش تحقیق و مراحل آن. 46

3-1-1-روش تحقیق : 46

3-1-2-مراحل تحقیق.. 46

3-1-2-1-مرحله جمع آوری اطلاعات… 46

3-1-2-2-سازمان دهی و طبقه بندی اطلاعات… 46

3-1-2-3- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات : 46

3-2- جامعه آماری و حجم نمونه و متغییرهای تحقیق.. 47

3-3-ویژگیهای طبیعی.. 48

3-3-1- موقعیت جغرافیایی.. 48

3-3-2-توپوگرافی.. 52

3-3-3- خاک… 52

3-3-4- اقلیم. 54

3-3-5- منابع آب… 60

3-4- ویژگی های جمعیتی و اجتماعی.. 62

3-4-1-جمعیت و خانوار. 62

3-4-2- بعد خانوار. 63

3-4-3- رشد جمعیت… 64

3-4-4- ساختار سنی و جنسی.. 64

3-4-5-جمعیت فعال و غیرفعال. 65

3-4-6- سواد. 66

3-5- ویژگیهای اقتصادی.. 67

3-5-1- وضع اقتصادی لشت نشاء. 67

3-6- ویژگی های فضایی کالبدی.. 71

3-6-1- تیپ و شکل روستاها 71

3-6-2- توزیع سکونتگاهها بر حسب ارتفاع. 71

3-7- خدمات… 72

3-7-1- خدمات زیر بنایی.. 72

3-7-2- خدمات رو بنایی.. 73

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها 78

4-1- نقش دهیاریها در تحولات کالبدی روستاهای بخش لشت نشاء. 79

4-1-1- ویژگی های پرسنلی دهیار. 82

4-2- مشخصات فردی و عمومی پاسخ گویان. 84

4-2-1-ترکیب جنسی.. 84

4-2-3- تحصیلات… 85

4-2-4-شغل.. 86

4-2-5-محل تولد. 87

4-2-6- محل زندگی.. 88

4-2-7- رضایت مردم از دهیاری ها 88

4-2-8- مکاتبات و تعامل با سازمان ها و اداره های مرتبط با روستا و دهیاری های دیگر. 89

4-2-9- همکاری با نیروی انتظامی جهت برقراری نظم و امنیت در روستا 90

4-2-10- جلب مشارکت روستاییان در امر تهیه و اجرای پروژه های عمرانی روستا 91

4-2-11- همکاری و مشارکت مردم با شورا و دهیار. 91

4-3-سلامت اداری.. 92

4-3-1- نقش دهیار در تدوین سازو کار مناسب برای نظارت بر انضباط مالی.. 92

4-3-2- نقش دهیار در تدوین و سازو کار مناسب برای بهره برداری از تجهیزات و ماشین آلات… 93

4-3-3-میزان پیگیری دهیار از مسائل و مشکلات… 94

4-3-4- مسائل و مشکلات قابل بررسی توسط دهیار. 95

4-3-5-ایجاد اماکن و فضاهای ورزشی، فرهنگی و گردشگری.. 96

4-3-7-نقش دهیار در ساخت یا توسعه ی مجتمع های گردشگری.. 98

4-3-8- نقش دهیار در توسعه و ایجاد فضاهای ورزشی روستا 99

4-3-9- نقش دهیار در تاسیس یا توسعه ی کتابخانه و خرید کتاب… 100

4-4- دهیار و توسعه بخش اقتصادی روستا 101

4-4-1- موفقیت دهیاری در گسترش فعالیت کشاورزی روستا 101

4-4-2- میزان ارزیابی عملکرد دهیار در تشویق و ترغیب روستائیان به توسعه صنایع کارگاهی و روستایی.. 102

4-4-3- نقش دهیار در تغییر کاربری اراضی.. 103

4-4-4- نقش دهیار در افزایش فعالیتهای توریستی منطقه. 103

4-4-5- تاثیرگذاری مدیر روستا در گسترش فعالیتهای خدماتی روستا 104

4-5- تحولات کالبدی روستاها 106

4-5-1- بیشترین تغییر شکل ظاهری روستا در دهه اخیر. 106

4-5-2- تاثیر مدیریت روستا در تغییر الگوی ساخت مسکن و معماری روستا 107

4-6- هدایت و دفع آبهای سطحی.. 109

4-6-1- نقش دهیار در احداث شبکه های دفع آبهای سطحی.. 109

4-7- بهبود آمد و شد روستایی.. 110

4-7-1- نقش دهیار در اصلاح و توسعه شبکه معابر روستا 110

4-7-2- نقش دهیار در زیرسازی و جدول کشی معابر. 111

4-8- بهبود محیط روستایی.. 113

4-8-1- نقش دهیار در حفظ سلامت و بهداشت محیط روستا 113

4-8-2- نقش دهیار در نگهداری و توسعه ی فضای سبز روستایی.. 113

4-8-3- نقش دهیار در پاکیزگی محیط و منظر روستا 114

4-8-5- نقش دهیار در تهیه ی طرح هادی روستایی و پیگیری برای تهیه و اجرای طرح هادی در دوره ی تصدی دهیاری.. 116

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات… 118

5-1- بحث… 119

5-2- نتیجه گیری.. 120

5-3- پیشنهادها 124

منابع و مأخذ. 126

چکیده

مدیریت روستایی فرآیند چند جانبه ای است که شامل سه رکن ، مردم ، دولت و نهادهای عمومی است.در این فرآیند با مشارکت مردم و از طریق تشکیلات ، سازمان های روستایی و ،برنامه ها و طرح هایتوسعه روستاییتدوین و اجرا گردیده و تحت نظارت و ارزش یابی قرار می گیرد سازمان های محلی از جمله انواع سازمانها می باشند که براثرتحول در شیوه های مدیریتی مورد توجه قرارگرفته اند .و بر پایه مشارکت اصل اساسی بنا نهاده شده است حاکمیت مردم بر مردم و اساس سازمانهای محلی بر اصل این نهادها است. این نهاد ها در سالهای اخیر توانسته اند نقش مهمی را در توسعه روستاها ایجاد نمایند در این تحقیق که به روش میدانی و کتابخانه ای انجام شده است اهدافی که تحقیق حاضر دنبال می کند عبارتند از تعیین نقش دهیاران در تحولات کالبدی روستاهای بخش لشت نشاء می باشد.

نتایج نشان می دهد دهیاران روستایی در بخش لشت نشا توانسته اند با مدیریت بر روستاها تحولاتی را در آن ایجلد نمایند که از جمله میتوان به تغییرات کالبدی، بهداشت محیط، ایجاد فضاهای تفریحی و گردشگری اشاره نمود. بیشترین تغییراتی که دهیاری ها توانسته اند در روستاهای بخش لشت نشا ایجاد نمایند تحولات کالبدی می باشد . که می توان به مواردی مانند ساخت و سازهای جدید ، توسعه فعالیت های گردشگری ، ایجاد پارک های روستایی و ایجاد مسجد اشاره کرد .

واژگان کلیدی : روستا، مدیریت روستایی ، تحولات روستایی، بخش لشت نشاء،شهرستان رشت

مقدمه

روستا به عنوان اولین سکونتگاه دائمی انسان و محل فعالیتهای کشاورزی و دیگر کوشش های بهره وری از زمین علاوه بر تامین نیازهای روستائیان ، نیازهای شهر نشینان به مواد غذایی و مواد اولیه برخی صنایع شهری را نیز تامین می کند . پس از پیروزی انقلاب اسلامی گرچه مدیریت روستایی معنای واقعی خود را بدست آورد و هادهای مختلف انقلاب برای آنکه روستاهای کشور را موهبت های فرهنگی، اجتماعی، اجتماعی، اقتصادی بهره مند شوند فعالیتهای زیادی را انجام دادند. در سالهای اخیر با تشکیل شورای اسلامی روستا و وجود دهیار در بعضی از روستاها مدیریت در روستا را هدفمند تر می کند. با وجود این مشکلات زیادی در نقشمدیریت محلیدر روستا وجود دارد. که دهیار و شورای اسلامی وظایف محوله در ادراه روستا، بهتر نمودن مدیریت اوضاع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی را به عهده دارند. هدف اساسی شناخت نگرشهای گذشته و موجود مدیریت روستایی به ویژه با توجه به نقش آن در سالهای اخیر در مدیریت محلی روستایی است. چرا که با ساختار جدید در مدیریت روستایی می توان امیدوار بود که در آینده نه چندان دور شاهد پیشرفت روستاها از لحاظ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و… باشیم . در مطالعه حاضر نقش مدیریت محلی (دهیار) در توسعه روستاهای بخش خشکیبجار بررسی شد. مطالب این پایان نامه شامل:

فصل اول: بیان مسئله و ضروزت تحقیق، اهداف تحقیق، فرضیه های تحقیق، واژه ها و مفاهیم و محدودیتها می باشد.

فصل دوم: بر ادبیات تحقیق می باشد که به تئوریها و نظریات پرداخته است.

فصل سوم روش اجرایی تحقیق می باشد که در آن به روش تحقیق و موقعیت جغرافیایی و مشخصات طبیعی است که شامل مشخصات اجتماعی- جمعیتی، مشخصات اقتصادی، مشخصات کالبدی و فضایی می باشد.

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق می باشد.

فصل پنجم: آزمون فرضیه ها، نتیجه گیری، پیشنهادات بررسی شد.

فصل اول :کلیات تحقیق

-1بیان مسأله

مدیریت روستا یی فر ایند چند جانبه ا ی است که شامل سه رکن ، مردم، دولت و نهادها ی عمومی است . در این فر ایند با مشارکت مردم و از طر یق تشکیلات، سازمانها ی روستا یی و، برنامه ها و طرح ها ی توسعه روستا یی تد,ین و اجرا گرد یده و تحت نظارت و ارزش یابی قرار می گیرد )رضوا نی، 1383: 211 )

سازمانهای محلی از جمله انواع سازمانها می باشند که بر اثرتحول در شیوه های مدیریتی مورد توجه قرار گرفته اند. و بر پایه مشارکت اصل اساسی بنا نهاده شده است حاکمیت مردم بر مردم و اساس سازمانهای محلی بر اصل این نهادها است. در فرایند نظریه های مربوط به نقش مردم و دولت در موضوع توسعه، تشکیل سازمانهای محلی توسط اجتماعات محلی مورد تاکید قرار گرفته است تا سازمانهای محلی نقش فعالی را در توسعه و اداره امور محلی برعهده گیرند. دهیاری یک نهاد عمومی است که به منظور اداره امور روستا تأسیس گردید در ابتدای تأسیس دهیاری ها ( سال 1382 تمامی روستاهای بالای 20 خانوار (با اولویت مراکز دهستانها، روستاهای دارای طرح هادی و بهسازی می توانستند به شرط پرداخت خودیاری اهالی روستا و تأیید استانداری، مجوز تأسیس دهیاری دریافت کنند . با اعلام این شرایط آسان برای صدور مجوز تأسیس دهیاری و نیز به دلیل اعطای اعتباراتی که از محل قانون تجمیع عوارض به دهیاری ها صورت می گرفت، تقاضای تأسیس دهیاری رو به فزونی نهاد . به نحوی که در کمتر از 1 سال و 3 ماه ، مجوز تأسیس بیش از12 هزار دهیاری از سوی وزارت کشور صادر گردید. (نعمتی و بدری ، 1386: 162)

بخش لشت نشاء یکی از بخشهای شهرستان رشت می باشد. مساحت این بخش 129.2کیلومتر مربع می باشد. این بخش دارای 3 دهستان به نامهای جیرهنده لشت نشاء، علی آباد زیباکنار و گفشه لشت نشاء و 46 روستا و یک نقطه شهری می باشد.

43 روستای بخش لشت نشاء دارای دهیاری می باشد با توجه به اینکه قبل و بعد از وجود دهیاری تغییرات زیادی ایجاد شده است در این تحقیق محقق در نظر دارد تا تغییرات ایجاد شده در روستاها را بررسی و نقش دهیار را در تحولات روستاهای منطقه ارزیابی نماید و به این سوال اساسی پاسخ دهد که مدیریت محلی تا چه حد در تحولات روستاهای بخش لشت نشاء شهرستان رشت نقش داشته است؟

1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق

آشنایی و شناخت از مسائل و امکانات یک روستا نخستین گام برای برنامه ریزی است. مدیریت قوی و لایق موجب برنامه ریزی موفق در زمینه توسعه روستایی می شود. بررسی نقاط قوت و ضعف عملکرد نهادهای اجرایی زیربط در برنامه ریزی به خصوص در برنامه ریزی پایین به بالا، موجب رفع کمبودها و توسعه روستایی را در مناطق مختلف ممکن می سازد. در همین راستا عمده ترین دلایل عدم موفقیت در رسیدن به اهداف برنامه ریزی را به خصوص مدیریت روشها می توان به ذهنی نگری دست اندرکاران برنامه ریزان روستایی نام برد. از آنجایی که روستا و روستانشین در ایران سابقه بسیاری دارد اهمیت این مسئله را بیشتر می نماید. از طرفی اختلاف بین روستاها در دوره معاصر، آن چنان شدید است که شاید مقایسه بسیاری از روستاها با یکدیگر نادرست باشد. تعدادی از روستاها دارای تمامی امکانات زیست و در کیفیت بسیار مطلوب می باشند، سهولت دسترسی به تمامی امکانات زیست، ساکنان چنین روستاهای را بی نیاز به تفکر در مورد زیستن در شهرها می نماید بر عکس در تعدادی دیگر از روستاها، ساکنان آنها چنان با مشکلات زیستی مواجه اند که از نظر فقدان امکانات زیستی، چهره روستاهای صدها سال پیش را در ذهن هر بیننده ای زنده می نمایند در ایجاد چنین شرایطی، دو عامل مدیریت روستایی و برنامه ریزی در مقایسه با سایر عوامل از اهمیت بیشتری برخوردارند. چون درصدی از کارکردهای مربوط به تأمین سرمایه لازم برای انجام پروژه ها و برنامه های روستایی، به نحوه برنامه ریزی روستایی و مدیریت روستایی مربوط می شود، كه می تواند چهره روستاها را دگرگون نموده و موجب جلوگیری از خالی شدن روستاها از جمعیت گردد لذا می توان مدیریت روستایی و برنامه ریزی روستایی در سطح کلان و خرد را به عنوان مهمترین عامل در توسعه پایدار روستایی مطرح کرد.

1-3-اهداف تحقیق

مهمترین اهداف این تحقیق به شرح زیر است:

• تعیین نقش دهیاران در تحولات کالبدی روستاهای بخش لشت نشاء شهرستان رشت

• تعیین نقش دهیاران در تحولات اقتصادی روستاهای بخش لشت نشاء شهرستان رشت

• تعیین نقش دهیاران در تحولات فرهنگی روستاهای بخش لشت نشاء شهرستان رشت

• تعیین نقش دهیاران در تحولات اجتماعی روستاهای بخش لشت نشاء شهرستان رشت

• تعیین نقش دهیاران در تحولات محیطی روستاهای بخش لشت نشاء شهرستان رشت

1-4-سوال های تحقیق

1- دهیاریها تا چه حد در تحولات اقتصادی و اجتماعی روستاهای بخش لشت نشاء نقش داشته باشند؟

2- دهیاریها تا چه حد در تحولات کالبدی محیطی روستاهای بخش لشت نشاء نقش داشته اند ؟

1-5-فرضیه های تحقیق

با توجه به موارد مطرح شده فرضیه های تحقیق عبارتند از :