1-1-2-2- تفسیر در اصطلاح……………………………………………………………………………. 11

1-1-2-3. جمعبندی معنای لغوی و اصطلاحی تفسیر……………………………………………………. 12

1-1-3- مفهوم شناسی تفسیر علمی………………………………………………………………………… 13

1-1-3-1. جمعبندی تعاریف اصطلاحی تفسیر علمی…………………………………………………….. 16

1-2- پیشینه عام تفسیر علمی……………………………………………………… 18

1-3- پیشینه پژوهش………………………………………………………………… 19

1-4- اقسام تفسیر علمی از نظر شیوه………………………………………………. 20

1-4-1- استخراج همه علوم از قرآن كریم…………………………………………………………………… 21

1-4-2- تطبیق و تحمیل نظریات علمى بر قرآن كریم………………………………………………………. 21

1-4-3- استخدام علوم براى فهم بهتر قرآن…………………………………………………………………. 21

1-5- نظر علامه معرفت در مورد اقسام تفسیر علمی………………………………. 22

1-6- نظر سیّد قطب در مورد اقسام تفسیر علمی………………………………….. 22

1-7- دلایل تفسیر علمی…………………………………………………………….. 23

1-7-1. دلایل موافقان تفسیر علمی………………………………………………………………………….. 23

1-7-2. دلایل مخالفان تفسیر علمی…………………………………………………………………………. 24

1-7-3. دلایل قائلان به تفصیل………………………………………………………………………………. 26

1-8- زندگینامه اجمالی علامه معرفت………………………………………………. 28

1-9- زندگینامه اجمالی سیّد قطب………………………………………………….. 34

1-10. آثار سیّد قطب…………………………………………………………………. 37

1-11- شیوه علامه معرفت در تفسیر……………………………………………….. 38

1-12- مبانی تفسیر علمی علامه معرفت…………………………………………… 38

1-13- منابع علامه معرفت در تفسیر علمی…………………………………………. 40

1-14- شیوه سیّد قطب در تفسیر علمی…………………………………………….. 41

1-15- منابع سیّد قطب در تفسیر علمی……………………………………………. 46

1-16- مهم ترین مباحث علمی علامه و سیّد قطب در تفسیر……………………… 47

1-17- نتیجه گیری کلّی بخش اول…………………………………………………… 49

بخش دوّم……………………………………………………………………………………………….. 58

نمونه های تفسیر علمی در علوم طبیعی………………………………………………..58

مقدّمه…………………………………………………………………………………. 53

2-1. قرآن و کیهان شناسی…………………………………………………………… 54

2-1-1. گسترش آسمان………………………………………………………………. 54

2-1-1-1. آیه……………………………………………………………………………………………….. 54

2-1-1-2. مفهوم شناسی……………………………………………………………………………………. 55

2-1-1-2-1- سماء………………………………………………………………………………………. 55

2-1-1-2-2- اید………………………………………………………………………………………… 56

2-1-1-2-3- موسعون…………………………………………………………………………………… 56

2-1-1-3- نکات تفسیری…………………………………………………………………………………… 57

2-1-1-4. نکات علمی……………………………………………………………………………………….. 58

2-1-1-5- دیدگاه ها………………………………………………………………………………………… 59

2-1-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 59

2-1-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب………………………………………………………………………… 60

2-1-1-6- مقایسه و بررسی و نتیجه گیری………………………………………………………………….. 60

2-1-2- ستون های آسمان ها…………………………………………………………. 61

2-1-2-1- آیات…………………………………………………………………………………………….. 61

2-1-2-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………… 62

2-1-2-2-1-عمد………………………………………………………………………………………… 62

2-1-2-3- نکات تفسیری…………………………………………………………………………………… 62

2-1-2-4- نکات علمی……………………………………………………………………………………… 64

2-1-2-5- دیدگاه ها………………………………………………………………………………………… 65

2-1-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 65

2-1-2-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………………. 66

2-1-2-6- مقایسه، بررسی و نتیجه گیری…………………………………………………………………… 66

2-2- قرآن و زیست شناسی…………………………………………………………. 68

2-2-1- بدن انسان از نظر رشد جنینی…………………………………………….. 68

2-2-1-1- آیه………………………………………………………………………………………………. 69

2-2-1-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………… 69

2-2-1-2-1- نطفه………………………………………………………………………………………. 69

2-2-1-2-1- علقه……………………………………………………………………………………….. 70

2-3-1-2-1- مضغه……………………………………………………………………………………… 70

2-2-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………………. 71

2-2-1-4. نکات علمی……………………………………………………………………………………….. 71

2-2-1-5. دیدگاه ها…………………………………………………………………………………………. 73

2-2-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 73

2-2-1-5-1- دیدگاه سیّد قطب………………………………………………………………………… 76

2-2-1-6- مقایسه، بررسی و نتیجه گیری…………………………………………………………………… 77

2-2-2- زوجیّت عمومی موجودات………………………………………………….. 78

2-2-2-1- آیه………………………………………………………………………………………………. 78

2-2-2-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………… 78

2-2-2-2-1- زوج……………………………………………………………………………………….. 79

2-2-2-3- نکات تفسیری…………………………………………………………………………………… 79

2-2-2-4- نکات علمی……………………………………………………………………………………… 80

2-2-2-5- دیدگاه ها………………………………………………………………………………………… 83

2-2-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 83

2-2-2-5-2- دیدگاه سیّد قطب………………………………………………………………………… 84

2-2-2-6- مقایسه، بررسی و نتیجه گیری……………………………………………………………………. 85

2-2-3- اندازه زنی و هماهنگی موجودات………………………………………….. 87

2-2-3-1- آیه………………………………………………………………………………………………. 87

2-2-3-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………… 87

2-2-3-2-1- قدر………………………………………………………………………………………… 87

2-2-3-2-2- شیء……………………………………………………………………………………… 87

2-2-3-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………………. 88

2-2-3-4. نکات علمی……………………………………………………………………………………….. 88

2-2-3-5. دیدگاه ها…………………………………………………………………………………………. 89

2-2-3-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 89

2-2-3-5-2- دیدگاه سیّد قطب………………………………………………………………………… 90

2-2-3-6. مقایسه و بررسی و نتیجه گیری…………………………………………………………………… 91

2-2-4- لقاح (زایا کردن ابرها و گیاهان)……………………………………………. 92

2-2-4-1- آیه………………………………………………………………………………………………. 93

2-9-2- مفهوم شناسی………………………………………………………………………………………. 93

2-2-4-2-1- لواقح………………………………………………………………………………………. 93

2-2-4-2-2- تثیر……………………………………………………………………………………….. 94

2-2-4-3- نکات تفسیری…………………………………………………………………………………… 95

2-2-4-4- نکات علمی………………………………………………………………………………………. 96

2-2-4-5- دیدگاه ها………………………………………………………………………………………… 97

2-2-4-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………………. 97

2-2-4-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………………. 98

2-2-4-6- مقایسه، بررسی و نتیجه گیری……………………………………………………………………. 98

2-3- قرآن و علوم پزشکی………………………………………………………….. 100

2-3-1- بهداشت…………………………………………………………………….. 100

2-3-1-1- بهداشت پوششی و بدنی………………………………………………………………………… 100

2-3-1-1-1. آیات………………………………………………………………………………………. 101

2-3-1-1-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………………… 101

2-3-1-1-2-1- طهر………………………………………………………………………………. 101

2-3-1-1-3. نکات تفسیری…………………………………………………………………………….. 102

2-3-1-1-4- نکات علمی………………………………………………………………………………. 102

2-3-1-1-5- دیدگاه ها…………………………………………………………………………………. 104

2-3-1-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت……………………………………………………………… 104

2-3-1-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………. 104

2-3-1-1-6- مقایسه، بررسی و نتیجه گیری……………………………………………………………. 105

2-3-1-2. بهداشت غذایی………………………………………………………………………………….. 106

2-3-1-2-1- خوراکی های پاک………………………………………………………………………… 106

2-3-1-2-1-1- آیات……………………………………………………………………………….. 106

2-3-1-2-1-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………….. 107

2-3-1-2-1-2-1- طیّب……………………………………………………………………………. 107

2-3-1-2-1-2-2- حلال…………………………………………………………………………… 107

2-3-1-2-3. نکات تفسیری…………………………………………………………………………….. 108

2-3-1-2- 4. نکات علمی………………………………………………………………………………. 108

2-3-1-2-5. دیدگاه ها………………………………………………………………………………….. 108

2-3-1-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………. 108

2-3-1-2-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………. 109

2-3-1-2-6- مقایسه، بررسی و نتیجه گیری……………………………………………………………. 109

2-3-1-2-2- خوراکی های ناپاک……………………………………………………………………….. 109

2-3-1-2-2-1. آیه………………………………………………………………………………….. 109

2-3-1-2-2-2- مفهوم شناسی…………………………………………………………………….. 110

2-3-1-2-2-2-1-اهل……………………………………………………………………………… 110

2-3-1-2-2-3- نکات تفسیری……………………………………………………………………… 110

2-3-1-2-2-4- نکات علمی………………………………………………………………………… 111

2-3-1-2-2-5. دیدگاه ها……………………………………………………………………………. 112

2-3-1-2-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت……………………………………………………………. 112

2-3-1-2-2-5-2- دیدگاه سیّد قطب………………………………………………………………. 112

2-3-1-2-2-6. مقایسه، بررسی و نتیجه گیری………………………………………………………. 113

2-3-2- نقش عسل در درمان بیمارى‏ها……………………………………………. 114

2-3-2-1. آیه……………………………………………………………………………………………… 114

2-3-2-2. مفهوم شناسی………………………………………………………………………………….. 114

2-3-2-2-1- شفاء…………………………………………………………………………………….. 114

2-3-2-3- نکات تفسیری…………………………………………………………………………………. 115

2-3-2-4- نکات علمی…………………………………………………………………………………….. 116

2-3-2-5- دیدگاه ها………………………………………………………………………………………. 117

2-3-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………….. 117

2-3-2-5-2- دیدگاه سیّد قطب……………………………………………………………………….. 118

2-3-2-6. مقایسه، بررسی و نتیجه گیری…………………………………………………………………… 119

2-3-3. تنگی نفس در ارتفاع……………………………………………………….. 119

2-3-3-1. آیه……………………………………………………………………………………………… 120

2-3-3-2. مفهوم شناسی………………………………………………………………………………….. 120

2-3-3-2-1- یصَّعَّد…………………………………………………………………………………….. 120

2-3-3-3. نکات تفسیری…………………………………………………………………………………… 120

2-3-3-4. نکات علمی……………………………………………………………………………………… 121

2-3-3-5. دیدگاه ها……………………………………………………………………………………….. 122

2-3-3-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………….. 122

2-3-3-5-2- دیدگاه سیّد قطب……………………………………………………………………….. 123

2-3-3-6- مقایسه، بررسی و نتیجه گیری…………………………………………………………………. 124

2-4- نتیجه گیری کلّی بخش دوّم…………………………………………………… 125

بخش سوّم……………………………………………………………………………………………… 130

نمونه های تفسیر علمی در علوم انسانی………………………………………………..130

مقدمه………………………………………………………………………………… 129

3-1- قرآن و تربیّت…………………………………………………………………. 130

3-1-1- تربیّت، هدف بعثت………………………………………………………………………………… 132

3-1-1-1- آیات………………………………………………………………………………………… 132

3-1-1-2. مفهوم شناسی………………………………………………………………………………… 134

3-1-1-2-1- تزکیه…………………………………………………………………………………. 134

3-1-1-2-2- تعلیم…………………………………………………………………………………. 134

3-1-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 134

3-1-1-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 135

3-1-1-5. دیدگاه ها…………………………………………………………………………………….. 135

3-1-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………. 135

3-1-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………….. 136

3-1-1-6. مقایسه، بررسی و نتیجه گیری……………………………………………………………….. 137

3-2. قرآن و مسائل اجتماعی………………………………………………………. 138

3-2-1. امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح عمومی و فرمانروایی…………………………………………… 139

3-2-1-1. آیات…………………………………………………………………………………………. 139

3-2-1-2. مفهوم شناسی………………………………………………………………………………… 140

3-2-1-2-1- امر……………………………………………………………………………………. 140

3-2-1-2-2- معروف………………………………………………………………………………. 141

3-2-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 141

3-2-1-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 142

3-2-1-5. دیدگاه ها…………………………………………………………………………………….. 143

3-2-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………. 143

3-2-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………….. 144

3-2-1-6. مقایسه، بررسی و نتیجه گیری……………………………………………………………….. 146

3-3. قرآن و حقوق…………………………………………………………………. 148

3-3-1. آزادی انسان ها…………………………………………………………………………………….. 148

3-3-1-1. آیه…………………………………………………………………………………………… 149

3-3-1-2. مفهوم شناسی………………………………………………………………………………… 149

3-3-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 149

3-3-1-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 150

3-3-1-5. دیدگاه ها…………………………………………………………………………………….. 151

3-3-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………. 151

3-3-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………….. 153

3-3-1-6. مقایسه، بررسی و نتیجه گیری……………………………………………………………….. 154

3-3-2. قانون گذاری در حکومت……………………………………………………………………………. 155

3-3-2-1. آیات…………………………………………………………………………………………. 155

3-3-2-2. مفهوم شناسی………………………………………………………………………………… 156

3-3-2-2-1- حکمت……………………………………………………………………………….. 156

3-3-2-2-2- اولی الامر……………………………………………………………………………… 156

3-3-2-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 157

3-3-2-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 159

3-3-2-5. دیدگاه ها…………………………………………………………………………………….. 161

3-3-2-5-1- دیدگاه علامه معرفت………………………………………………………………… 161

3-3-2-5-2- دیدگاه سیّد قطب……………………………………………………………………. 163

3-3-2-6. مقایسه، بررسی و نتیجه گیری……………………………………………………………….. 164

3-4. قرآن و سیاست……………………………………………………………….. 165

3-4-1. اصل مشورت در حکومت…………………………………………………………………………… 166

3-4-1-1. آیات…………………………………………………………………………………………. 166

3-4-1-2. مفهوم شناسی……………………………………………………………………………….. 166

3-4-1-2-1- شوری………………………………………………………………………………… 166

3-4-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 167

3-4-1-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 167

3-4-1-5. دیدگاه ها…………………………………………………………………………………….. 169

3-4-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………. 169

3-4-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب……………………………………………………………………. 171

3-4-1-6. مقایسه، بررسی و نتیجه گیری……………………………………………………………….. 172

3-5. قرآن و اقتصاد………………………………………………………………… 174

3-5-1. ربا…………………………………………………………………………………………………. 174

3-5-1-1. آیات…………………………………………………………………………………………. 175

3-5-1-2. مفهوم شناسی………………………………………………………………………………… 175

3-5-1-2-1- الربا………………………………………………………………………………………. 175

3-5-1-2-2- یتخبط……………………………………………………………………………….. 176

3-5-1-3. نکات تفسیری……………………………………………………………………………….. 176

3-5-1-4. نکات علمی…………………………………………………………………………………… 178

3-5-1-5. دیدگاه ها…………………………………………………………………………………….. 179

3-5-1-5-1- دیدگاه علامه معرفت…………………………………………………………………. 179

3-5-1-5-2- دیدگاه سیّد قطب…………………………………………………………………….. 180