5

1ـ3ـ1 ضرورت غذا دهی به ماهیان

6

1ـ3ـ2 طبیعت و منشا غذای زنده

6

1ـ3ـ3 نیاز های تغذیه ای

7

1ـ3ـ3ـ1 انرژی

7

1ـ3ـ3ـ2 پروتئین ها و اسید های آمینه

8

1ـ3ـ3ـ3 چربی و اسیدهای چرب

8

1ـ3ـ3ـ4 کربوهیدرات

9

1ـ3ـ3ـ5 ویتامین ها

9

1ـ3ـ3ـ6 مواد معدنی

9

1ـ3ـ3ـ7 افزودنی ها

10

1ـ3ـ4 انواع جیره

11

1ـ3ـ4ـ1 جیره تر

11

1ـ3ـ4ـ2 جیره مرطوب

11

1ـ3ـ4ـ3 جیره خشک

12

1ـ3ـ5 فرمولاسیون

12

1ـ3ـ5ـ1 تاریخچه

12

1ـ3ـ5ـ2 تدوین جیره غذایی

13

1ـ3ـ5ـ3 فرمولاسیون جیره

13

1ـ3ـ5ـ4 فرآوری جیره

14

1ـ3ـ6 کنترل کیفیت

17

1ـ4 اهداف تحقیق

18

فصل دوم:ی بر تحقیقات گذشته

19

2ـ1 پیشینه تحقیق

20

فصل سوم: مواد، تجهیزات و روش ها

23

3ـ1 مواد و روش كار

24

3ـ2 انتخاب نمونه ها

25

3ـ2ـ1 مشخصات نمونه ها

25

3ـ2ـ2 جمع آوری نمونه ها

26

3ـ2ـ2ـ1 آنالیز تقریبی غذای اکسترود آبزیان تولیدی مازندران

26

3ـ2ـ2ـ2 آزمون شیمیایی کیفیت پروتئین

28

3ـ2ـ2ـ3 آزمون شیمیایی کیفیت چربی

29

3ـ2ـ2ـ4 آزمایشات میکروبی

31

فصل چهارم: نتایج و بحث

34

4ـ1 مقدمه

35

4ـ2 نتایج

35

4ـ2ـ1 نتایج زمان صفر

35

4ـ2ـ1ـ1 توتال کانت باکتری (N/g)

35

4ـ2ـ1ـ2 توتال کانت قارچ(N/g)

36

T.V.N (mg/100g4ـ2ـ1ـ3 (

36

4ـ2ـ1ـ4 پراکساید (meq/1000g)

37

4ـ2ـ1ـ5 قطر خوراک (mm)

38

4ـ2ـ1ـ6 پروتئین (%)

39

4ـ2ـ1ـ7 چربی (%)

39

4ـ2ـ1ـ8 کربوهیدرات (%)

40

4ـ2ـ1ـ9 فیبر(%)

41

4ـ2ـ1ـ10 رطوبت(%)

41

4ـ2ـ1ـ11 خاکستر(%)

42

4ـ2ـ2 نتایج زمان 30

43

4ـ2ـ2ـ1 توتال کانت باکتری (N/g)

43

4ـ2ـ2ـ2 توتال کانت قارچ (N/g)

44

T.V.N (mg/100g4ـ2ـ2ـ3 (

45

4ـ2ـ2ـ4 پراکساید (meq/1000g)

4ـ2ـ2ـ5 رطوبت (%)

45

46

4ـ2ـ3 نتایج زمان 60

47

4ـ2ـ3ـ1 توتال کانت باکتری (N/g)

47

4ـ2ـ3ـ2 توتال کانت قارچ (N/g)

48

T.V.N (mg/100g4ـ2ـ3ـ3 (

49

4ـ2ـ3ـ4 پراکساید (meq/1000g)

49

4ـ2ـ3ـ5 رطوبت محل نگهداری (%)

50

4ـ2ـ4 نتایج زمان 90

51

4ـ2ـ4ـ1 توتال کانت باکتری (N/g)

51

4ـ2ـ4ـ2 توتال کانت قارچ (N/g)

52

T.V.N (mg/100g4ـ2ـ4ـ3 (

53

4ـ2ـ4ـ4 پراکساید (meq/1000g)

53

4ـ2ـ4ـ5 رطوبت محل نگهداری (%)

54

فصل پنجم: بحث ، نتیجه گیری و پیشنهادات

56

5ـ1 بحث

57

5ـ2 نتیجه گیری

64

5ـ3 پیشنهادات

64

مراجع

65

چکیده

آنالیز کمی وکیفی فلور باکتریایی و قارچی و ازت تام فرار،6 نوع غذای تجارتی، از نوع اکسترود ( شناور ) تولیدی استان مازندران شامل: استارترهای 1و 2، رشد و پایانی های 1، 2 و3، در یک دوره زمانی 90 روزه (صفر،30 ،60 و90 ) مورد بررسی قرار گرفت. میزان ترکیبات آلی ( پروتیین ، چربی و کربوهیدرات) داخل غذا به ترتیب بین 37-48 ، 15-18 و 5/13- 19 درصد متغییر بود. در فرمولاسیون همه آنها از پودر ماهی، سویا، گلوتن گندم، گلوتن ذرت، آرد، چربیهای غیر اشباع، آنتی اکسیدانها، موادنگهدارنده، مخلوط ویتامین ها و موادمعدنی، بایندرها، مولتی آنزیمها، مواد جاذب توکسین و نمک استفاده گردید. نتایح نشان داد که حداقل تعداد باکتریها در 6 نوع غذای مورد بررسی، در زمان صفر، در دو تیمار 1 و2 (استارترهای 1 و 2) به ترتیب 10²× 57/2 و 10²× 90/2، در تیمارهای 4، 5 و 6 به ترتیب 10²× 16/5 ، 10²× 74/6 و10²× 10/8 و در تیمار 3 (رشد) 10²× 73/2 در هر گرم غذا و حد اکثر تعدادباکتریها در زمان 90 روز، در دو تیمار 1 و2 ( استارترهای 1 و 2) به ترتیب10⁴× 23/4 و10⁴× 83/4، در تیمارهای 4، 5 و 6 به ترتیب10⁴× 30/6 ،10⁴× 3/8 و10⁴× 8/7 و در تیمار 3 (رشد) 10⁴× 03/6 در هر گرم غذا، ثبت شد. جدایه­های باکتریایی شناسایی شده شامل آئروموناس اس پی، استافیلوکوکوس اس پی، میکروکوکوس اس پی، باسیلوس اس پی و انترباکتریاسه بودند و باکتریهای گرم مثبت مثل میکروکوکوس، استافیلوکوکوس و باسیلوس، بیشترین فراوانی را داشتند. حداقل تعداد قارچها در زمان صفر در دو تیمار 1 و2 ( استارترهای1 و2 ) به ترتیب10²× 9/1 و10²× 10/2 ، در تیمارهای 4 ، 5 و 6 به ترتیب 10²× 06/3، 10²× 90/3 و10²× 10/4 و در تیمار 3 ( رشد ) 10²× 40/2 در هر گرم غذا و حداکثر تعداد قارچها در زمان 90 روز در دو تیمار 1 و2 ( استارترهای و2 ) به ترتیب10³× 26/4و 10³×5/4 ، تیمارهای 4 ، 5 و 6 به ترتیب10³× 4/5،10³×9/5 و10³×9/6 و در تیمار 3 (رشد) 10²× 6/4 در هر گرم غذا تعیین گردید. قارچهای شناسایی شده شامل: فوزاریوم، پنیسیلیوم، ریزوپوس و موکور بودند. میزان ازت فرار تام با زمان نگهداری غذا افزایش را نشان داد.

کلمات کلیدی: باکتریها ، قارچها، غذای اکسترود آبزیان ، ازت فرار تام
ـ1 پیش گفتار

افزایش روز افزون جمعیت، به ویژه درکشورهای در حال توسعه، نیاز روز افزون بشر را، به منابع غذایی جدید سوق داده است. یکی از این منابع، پرورش و تولید آبزیان به خصوص ماهی در آبهای داخلی، با استفاده از آب رودخانه­ها، چاه ها، چشمه ها، آبهای شور سواحل جنوبی دریای خزر در شمال، خلیج فارس و دریای عمان در جنوب است و از طرفی بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا، بخش قابل توجهی از پروتئین مصرفی خود را از این مواد تامین می­کنند [1]. بر اساس آمار FAO، میزان مصرف سرانه ماهی در این دسته از کشورها از مرز 16-17 کیلوگرم گذشته است، ولی این میزان در کشور ما بین 6- 7 کیلوگرم می باشد، که با میزان مصرف سرانه جهانی اختلاف فاحش دارد و بر اساس آخرین آمار سازمان شیلات ایران، میزان صید آبزیان در کشور ما، ماهی و میگوی دریایی شامل ماهیان استخوانی دریای خزر، خلیچ فارس و دریای عمان و ماهیان پرورشی شامل ماهیان سردآبی (قزل آلای رنگین کمان و ماهی آزاد دریای خزر)، کپورماهیان پرورشی، ماهیان خاویاری و میگو، با احتساب جمعیت کشور (75 میلیون نفر) و با تولید 450 -525 هزار تن ماهی دریایی و پرورشی میزان مصرف سرانه انسانی، 6- 7 کیلوگرم در سال می باشد هر چندکه این میزان مصرف در استانهای ساحلی جنوب و شمال بیشتر است. (توضیح آنکه میزان ماهی صادراتی و آن میزان ماهیان غیرقابل استفاده که به تولید پودر ماهی اختصاص می­یابد در این آمار نیامده است). از این میزان تولید ماهی 150هزار تن به ماهی قزل آلای رنگین کمان (رتبه اول در دنیا)، بیش از 130 هزار تن ماهی به کپورماهیان پرورشی، بیش از 20 هزار تن به میگو و کمتر از500 تن به ماهیان خاویاری اختصاص دارد و به عبارتی بیش از 60 درصد مصرف سرانه ماهی در کشور ما به ماهیان پرورشی بر می­گردد. سهم ماهیان سردآبی یعنی ماهی قزل الای رنگین کمان بیش از 30 درصد است و استان مازندرا ن با بیش از 20 هزارتن تولید ماهی سردابی نقش بزرگی را در تامین پروتئین انسانی ایفا می نماید. امروزه بسیاری از نیازهای آحاد مردم از طریق آبزی پروری تامین می شود، به طوری که در سال 1997 حدود 66 درصد تولید ماهی آزاد از طریق آبزی پروری تامین گردیده است [2]. فواید آبزیان به دلیل دارابودن پروتئین بالا، و همین طور دارای ویتامین های محلول در چربیA) وD) و محلول درآب (گروه های B)، املاح (کلسیم و فسفر و مقدار کمی آهن، مس و سلنیوم)، چربی و اسید های چرب به شدت غیر اشباع امگا 3(EPA[1] ) و امگا 6(DHA[2] ) و اثرات مفید و معنی دار آنها با سلامت انسان به ویژه درجلوگیری از بروز سکته­های قلبی عروقی و مغزی و تجمع پلاکت­ها در خون، کاهش کلسترول، سلامت مغز، افزایش ضریب هوشی و جلوگیری از فراموشی و آلزایمر، شناسایی منابع جدید غذایی برای تامین پروتئین انسانی و وجود استعدادهای بالقوه یعنی منابع آبی فراوان (رودخانه ها، چشمه ها، چاها، بیش از 3 هزار کیلومتر سواحل آبی در شمال و جنوب) و نیز کاهش ذخایر آبزیان دریایی به علل مختلف، ما را به سمت پرورش ماهی در آبهای داخلی و آبهای سواحل دریایی سوق داده است، زیرا تنها از این طریق است که می توان، مصرف سرانه ماهی را در کشور ما افزایش داد، تا در طبقه بندی کشورهای ثروتمند که میزان مصرف پروتئین سرانه که یکی از شاخص ها ی ارزیابی است، جایگاه بهتری را برای کشورمان کسب کنیم و از طرفی در زمره کشورهای ثروتمند قرار بگیریم. برای این میزان تولید ماهیان پرورشی (بیش از 300 هزارتن) در مرحله اول نیازمند حد اقل 500 هزار تن غذای آبزیان از طریق کارخانه­های غذای آبزیان در صنعت آبزی پروری است، و در صورتیکه در روند تولید این مقدار غذا، کنترل­های کیفی و بهداشتی انجام نشود، بهداشت و سلامت ماهیان پرورشی را به شکل مستقیم و سلامت انسانها را به شکل غیرمستقیم تهدید می نماید .

1ـ2 مقدمه

هزینه های تغذیه در امر پرورش آبزیان به طور معمول، بیش از 60% كل هزینه ها را شامل می شود. لذا پرورش موفقیت آمیز و اقتصادی ماهی ها و دیگر آبزیان پرورشی در گرو تهیه جیرهای مناسب مطابق با احتیاجات آن آبزی می باشد، زیرا در شرایط پرورش متراکم ماهی ، فقط می توان از طریق غذای دستی نیازهای تغذیه ای ماهی را تامین نمود، اگرچه ماهی (ماهی قزل الالی رنگین کمان و ماهی آزاد و ….) نمی تواند از محیط طبیعی زندگی خود نیازهای غذایی خود را تامین کند، و از طرفی در پرورش کپور ماهیان سه نوع ماهی فیتوفاک، بیگ هد و ماهی علف خوار بخشی از نیازهای غذایی خود را می توانند از غذای طبیعی داخل استخر تامین نمایند هر چند که این حالت برای کپور معمولی نیز صدق می کند. عوامل بیماریزای زنده شامل میکروارگانیزم ها(باکتری ها، قارچها، ویروس ها و تک یاخته های انگل) و غیر زنده (سموم تولید شده در داخل غذا به وسیله قارچهای ساپروفیت مثل: (فوزاریوم، آسپرژیلوس، پنی سیلیوم، موکور و ریزوپوس) برای ماهیان پرورشی از چند طریق می توانند بهداشت و سلامت ماهی را تهدید نمایند: 1- تماس با آب محیط پرورش 2- غذای مصرفی 3 – از طریق تخمک و اسپرم ماهیان مولد (مثل برخی بیماریهای ویروسی و باکتریایی [3]. دو طریق انتقال عوامل بیماریزا به آبزیان پرورشی شامل موارد 1 و 3 در بررسی و مطالعه ما قرار ندارد و فقط انتقال عوامل قارچی و باکتریایی از طریق غذای تجارتی مورد استفاده در آبزی پروری که امروز بیش از 95 درصد آن به شکل غذای خشک اکسترود (شناور و نیمه شناور) استفاده می گردد مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است.

باکتریهای و قارچها از چند طریق وارد غذا می شوند: 1 – فلور طبیعی مواد خام

فلور طبیعی مواد خام،که در فرمولاسیون جیره از آنها استفاده می شود، عبارتند از: (پودر ماهی، پودر گوشت، سویا، آرد سبوس گندم و برنج، آرد، پودر خون، پودر یونجه، پودر پر مرغ، گلوتن ذرت و گندم، پودر آب پنیر و دیگر افزودنی­ها که می توانند باکتریها و قارچها را با خود داشته باشند). در بین مواد خام پودر ماهی که در جیره غذایی، بیشترین در صد ترکیب را به خود اختصاص می دهد، بیشتر ترکیب فلور باکتریایی و کمتر قارچی غذا را تحت تاثیر قرار می دهد، زیرا با خود می تواند فلور طبیعی و غیر طبیعی آب دریا و ماهی را داشته باشد و پودر گوشت که ضایعات کشتارگاه مرغ است نیز فلور کیفی و کمی غذا را متاثر می سازد. هر چند که به جهت اختلاف شرایط آناتومی و فیزیولوزیکی طیور و آبزیان (خونگرم بودن و خونسرد بودن و …) به ویژه اختلاف درجه حرارت بدن این دو گروه، خیلی کمتر عوامل بیماریزای طیور قابل انتقال به ماهی است. اما غلات (سبوس گند م، گلوتن ذرت) و سویا بیشتر به جهت اینکه از کربوهیدراتها (نشاسته و …) تشکیل شده، بیشتر پذیرای قارچهای اسپرژیلوس، فوزاریوم و پنی سیلیوم و .. بوده و عمدتا سموم قارچی را با خود همراه دارند و از طریق سموم برای آبزیان مشکل ایجاد می کنند [4].

2 – از طریق تماس با انسان ، تجهیزات و …. در طی فراوری و جابجاشدن

انسانهایی که به شکلی با غذا ارتباط دارند، می توانند عامل ورود میکروبها به غذا باشند، وجود زخم در دست و عدم رعایت بهداشت فردی می تواند در انتقال عوامل باکتریایی و قارچی نقش داشته باشند و تجهیزاتی راکه به مدت طولانی در فراوری غذا استفاده می شوند و سطح تماس تجهیزاتی که با غذا در تماس هستند ولی مورد شستشو و ضد عفونی قرار نمی گیرند و یا دارای خلل و فرج هستند و محلی خوبی برای استقرار باکتری ها و قارچها می باشند، می توانند موحب انتقال عوامل بیماریزا (باکتری ها و قارچها) باشند [4].