ب- سلب آزادی اداری یا پلیسی ……………………………………………………………………………………………………23

ج- سلب آزادی به عنوان مجازات ………………………………………………………………………………………………..26

گفتار پنجم: حقوق زندانیان و افراد محروم از آزادی …………………………………………………………………………28

الف- تعریف حقوق زندانیان و افراد محروم از آزادی ………………………………………………………………………28

ب- حقوق مدنی و سیاسی…………………………………………………………………………………………………………….29

ج- حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ………………………………………………………………………………………..31

د- حقوق مخصوص اشخاص محروم از آزادی پیش از محاكمه …………………………………………………………34

مبحث دوم: تبیین ضوابط بین المللی ناظر به سلب آزادی از اطفال ………………………………………………………48

گفتار اول: استثنایی بودن سلب آزادی از اطفال از نظر معیارهای بین المللی ………………………………………….48

الف- ضرورت اكتفا به كوتاه ترین زمان مناسب برای سلب آزادی از طفل و چرایی این ضرورت…………….49

ب- ضرورت اجتناب از سلب آزادی پیش از محاكمه جز در موارد كاملا استثنایی ……………………………….50

ج- آثار و نتایج استثنایی بودن سلب آزادی از طفل …………………………………………………………………………..52

• ضرورت تعیین تكلیف فوری وضعیت اطفال محروم از آزادی …………………………………………….. 52

• ضرورت بازنگری مداوم نسبت به امكان آزادی طفل ……………………………………………………………54

• ممنوعیت توقیف و سلب آزادی اجباری به حكم قانون از لحاظ معیارهای بین المللی………………..55

گفتار دوم: حق اعتراض به سلب آزادی……………………………………………………………………………………………57

الف- اعتراض به سلب آزادی در میثاق حقوق مدنی و سیاسی……………………………………………………………57

ب- اعتراض به سلب آزادی در كنوانسیون حقوق كودك…………………………………………………………………..57

ج- نحوه رسیدگی به اعتراض طفل از لحاظ كنوانسیون مربوطه …………………………………………………………58

گفتار سوم: حق دسترسی به وكیل یا مشاوره حقوقی………………………………………………………………………….59

گفتار چهارم: الزام به نگهداری جداگانه اطفال و افراد بزرگسال در مراكز سالب آزادی……………………………61

گفتار پنجم: الزام به نگهداری جداگانه اطفال متهم از اطفال محكومیت یافته………………………………………….62

گفتارششم: ضرورت رفتار مناسب ، اقدامات تربیتی و ایجاد شرایط بازپروری طفل در جامعه و حفظ كرامت

او …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 62

گفتار هفتم: منع از مجازات حبس دایم بدون امکان آزادی مشروط……………………………………………………. 65

فصل دوم: چگونگی رعایت ضوابط بین المللی مربوط به سلب آزادی از اطفال در حقوق ایران

مبحث اول: سلب آزادی اداری یا پیش از محاكمه از اطفال در حقوق ایران………………………………………… 66

گفتار اول: دستگیری طفل توسط پلیس یاضابطین دادگستری…………………………………………………………… 66

الف- در حقوق موجود……………………………………………………………………………………………………………….. 66

ب- در تغییرات نوین قانونگذاری…………………………………………………………………………………………………..72

گفتار دوم: بازداشت موقت طفل و جایگزین های آن……………………………………………………………………………….73

الف- فقدام مقررات لازم برای بازداشت طفل در حقوق كنونی…………………………………………………………………73

ب- در تغییرات نوین قانونگذاری…………………………………………………………………………………………………..75

گفتار سوم: حق اعتراض و حق برخورداری طفل از معاضدت حقوقی و سایر معاضدت های مناسب……….77

الف- مقررات ناظر بر اعتراض طفل به سلب آزادی پیش از محاكمه در حقوق كنونی و تغییرات نوین

قانونگذاری ………………………………………………………………………………………………………………………………..77

ب- حق انتخاب وكیل توسط طفل یا اولیای قانونی او………………………………………………………………………80

ج- حق برخورداری از معاضدت حقوقی رایگان یا وكالت تسخیری برای اطفال…………………………………..81

گفتار چهارم: مقررات مربوط به تعیین تكلیف اطفال بازداشت شده پیش از محاكمه………………………………83

الف- مدت زمان مقرر برای بازنگری در ضرورت ادامه بازداشت در حقوق کنونی و تغییرات نوین

قانونگذاری ……………………………………………………………………………………………………………………………….83

ب- پیش بینی یا عدم پیش بینی ضرورت تسریع در تعیین پرونده طفل بازداشتی و ضمانت اجراهای

مربوطه…………………………………………………………………………………………………………………..85

مبحث دوم: ضوابط ناظر بر حقوق اطفال محروم از آزادی در قوانین و مقررات موضوعه ایران……………….86

گفتار اول: حقوق اطفال زندانی شده در كانو ن های اصلاح و تربیت…………………………………………………….86

گفتار دوم: چگونگی رعایت الزام به نگهداری جداگانه و صراحت یا ابهام مقررات مربوطه…………………….90

گفتار سوم: امكان آزادی پیش از موعد طفل زندانی و مقررات ناظر بر نگهداری اجباری………………………..94

نتیجه گیری و پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………….96

منابع و مؤاخذ………………………………………………………………………………….99

چکیده

یكی از اصول مشترك بین المللی تعیین حداقل سن مسؤولیت كیفری برای اطفال است. این امر در اسناد بین المللی و نظام های حقوقی مختلف مورد تأكید قرار گرفته و كشورهای مختلف سنین متفاوتی را به عنوان حداقل سن مسوولیت كیفری تعیین نموده اند. اكثر قریب به اتفاق كشورها در كنار تعیین حداقل سن مسؤولیت كیفری، سن مسؤولیت مطلق كیفری یا سن بلوغ كیفری افراد را نیز تعیین و برای محدوده زمانی بین این دو سن واكنش های متفاوتی در قبال اطفال و نوجوانان معارض با قانون در نظر گرفته اند.

با عنایت به اهمیت سطوح سنی كودكان معارض با قانون، نظام كنترل بزهكاری كودكان و نوجوانان تحت شرایط خاص صورت می گیرد كه در اكثر موارد با نظام كنترل بزرگسالان متفاوت است و علاوه بر پیشگیری از بزهكاری شامل جرایم ارتكابی، نحوه برخورد پلیس و یا ضابطین دادگستری و محاكم و هم چنین نحوه برخورد در اماكن نگهداری، مددكاران و مشاوران نیز می شود.

در این پژوهش همواره تلاش شده است با روش تحلیلی و كتابخانه ای و با استفاده از سایر كتب و قوانین و مقررات ملی و بین المللی به تبیین ضوابط حاكم بر سلب آزادی از اطفال که باید در حالت استثنایی و نادر صورت بگیرد، نقش و جایگاه پلیس یاضابطان دادگستری، ضوابطی که قاضی باید طبق آن رفتار کند و در چه شرایطی می تواند برای طفل قرار بازداشت موقت صادر کند و در چه شرایطی نیز می تواند طفل را به کانون اصلاح و تربیت بفرستد، پرداخته شود.

نتایج حاصل از این تحقیق به سن مسؤولیت كیفری، نقش پلیس، محرومیت از آزادی پیش از محاكمه، رسیدگی بدون تأخیر، حق اعتراض به بازداشت موقت، اهمیت نقش وکلا و نقش مراكز نگهداری و بازپروری اشاره دارد.

كلید واژه: طفل، سن مسؤولیت كیفری، سلب آزادی، قرار بازداشت موقت ،كانون اصلاح و تربیت.

الف- طرح مسأله و موضوع اصلی پژوهش

ارتكاب هرگونه اعمال و رفتار ناقض حقوق جزا از سوی اطفال آن ها را در حیطه و قلمرو كیفری وارد می سازد و به محض ورود طفل به این عرصه بحث حقوق كیفری صغار مطرح می گردد. اطفال همانند بزرگسالان دارای حقوقی در این زمینه هستند و طبق قواعد و مقررات خاص خودشان باید با آن ها برخورد نمود، لذا دادرسی کیفری اطفال از حیث اصلاح و تربیت و پیشگیری از وقوع جرم آن ها واجد اهمیت فراوان است.