دریائی………………………………………………………………………………………………….. 31

بند اول:رهن کشتی………………………………………………………………………………………………………….. 31

الف:تعریف کشتی…………………………………………………………………………………………………….. 32

ب:انواع رهن کشتی…………………………………………………………………………………………………. 35

۱-رهن کشتی درحال ساخت………………………………………………………………………….. 36

2-رهن کشتی قابل دریانوردی ………………………………………………………………………… 38

بند دوم:رهن کرایه باربری………………………………………………………………………………………. 38

الف:تعریف کرایه باربری…………………………………………………………………………………………… 39

ب:قابلیت رهن کرایه باربری……………………………………………………………………………………. 40

1-بطلان رهن دین در قانون مدنی…………………………………………………………………… 41

۲-دلایل صحت رهن کرایه باربری……………………………………………………………………. 44

بند سوم:رهن بار کشتی…………………………………………………………………………………………………… 45

الف:رهن مستقیم بار……………………………………………………………………………………………….. 46

ب:رهن از روی بارنامه……………………………………………………………………………………………… 47

فصل دوم:انعقاد قرارداد رهن دریائی

مبحث اول:شرایط انعقاد رهن دریائی……………………………………………………………………………………………. 52

گفتار اول:شرایط عمومی………………………………………………………………………………………………………….. 53

بند اول:شرایط عمومی صحت قرارداد ها …………………………………………………………………… 52

بند دوم:بررسی شرایط رهن مدنی و نقش آن در انعقاد قرارداد های رهن دریائی …… 55

الف:لزوم عین بودن مال مرهون در رهن مدنی…………………………………………………….. 55

ب:امکان درج شرط مدت در رهن………………………………………………………………………….. 56

ج:لزوم قبض……………………………………………………………………………………………………………… 57

گفتار دوم:شرایط اختصاصی…………………………………………………………………………………………………….. 64

بند اول:شرایط اجباری…………………………………………………………………………………………………….. 64

الف:ثبت رسمی………………………………………………………………………………………………………… 64

ب:تعیین دین…………………………………………………………………………………………………………… 69

ج:تعیین زمان بازپرداخت دین………………………………………………………………………………… 70

بنددوم:شرایط اختیاری……………………………………………………………………………………………………. 71

الف:شرط بیمه………………………………………………………………………………………………………….. 71

1-ماهیت و انعقاد بیمه دریائی………………………………………………………………………….. 72

۲-نقش بیمه در رهن دریائی…………………………………………………………………………….. 75

۲-۱-تلف مورد وثیقه در قانون دریائی …………………………………………………………….. 76

۲-۲ضرورت و اهمیت بیمه دریائی…………………………………………………………………. 81

ب:شرط واگذاری سند وام ………………………………………………………………………………… 82

مبحث دوم:طرفین عقد رهن دریائی و بررسی حقوق و تعهدات ایشان…………………………………… 83

گفتار اول:راهن………………………………………………………………………………………………………………………….. 83

بنداول:حقوق…………………………………………………………………………………………………………………….. 85

بند دوم:تعهدات و ضمانت اجرا……………………………………………………………………………………….. 86

الف:تعهدات عام……………………………………………………………………………………………………….. 86

ب:تعهدات مربوط به کشتی……………………………………………………………………………………. 88

گفتار دوم:مرتهن……………………………………………………………………………………………………………………….. 89

بنداول:حقوق مرتهن…………………………………………………………………………………………………………. 90

بند دوم:تعهدات مرتهن……………………………………………………………………………………………………. 90

فصل سوم:آثار و طرق انحلال رهن دریائی

مبحث اول:آثار رهن دریائی ………………………………………………………………………………………………………….. 94

گفتار اول:آثار رهن در رابطه بین طرفین قرارداد…………………………………………………………………… 95

بنداول:ایجاد حق وثیقه برای مرتهن……………………………………………………………………………….. 95

بنددوم:حق فروش کشتی………………………………………………………………………………………………… 96

الف:تقاضای فروش کشتی……………………………………………………………………………………….. 96

ب:کیفیت فروش………………………………………………………………………………………………………. 98

بندسوم:حق تملک کشتی……………………………………………………………………………………………….. 99

گفتار دوم:امتیازات مرتهن در برابر دیگران……………………………………………………………………………… 100

بنداول:حق تقدم ……………………………………………………………………………………………………………… 101

الف:مرتهنین متعدد نسبت به یک کشتی و حق رجحان بستانکار مقدم ……….. 101

ب: تقدم مطالبات ممتاز بر حق مرتهن………………………………………………………………….. 104

۱-مفهوم حقوق ممتاز دریائی ………………………………………………………………………….. 104

۲-مصادیق حقوق ممتازدریائی………………………………………………………………………….. 106

بنددوم:حق تعقیب……………………………………………………………………………………………………………. 111

مبحث دوم:طرق انحلال رهن دریائی……………………………………………………………………………………………. 113

گفتار اول:انحلال ارادی…………………………………………………………………………………………………………….. 114

بنداول:انحلال به اراده یک طرف(فسخ)………………………………………………………………………….. 114

بند دوم: انحلال با توافق طرفین(اقاله)……………………………………………………………………………. 118

گفتار دوم:انحلال قهری(انفساخ)………………………………………………………………………………………………. 119

بنداول:انحلال قهری در نتیجه سقوط دین…………………………………………………………………….. 120

بنددوم:انحلال قهری در نتیجه تلف مال مرهون……………………………………………………………. 121

بند سوم:انحلال قهری در نتیجه بطلان ثبت کشتی و سلب تابعیت از آن ………………… 122

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………. 126

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………… 132

چکیده

در طی سالیان اخیر، تلاش در جهت توسعه حمل و نقل دریایی با لحاظ هزینه های هنگفت ساخت و اداره کشتی و همچنین، مخاطرات اجتناب ناپذیر سفرهای دریایی، نیاز به تأمین منابع مالی و اخذ وام در جهت تدارک هزینه ها را بیش از پیش جلوه گر نموده است. در این راستا، رهن دریایی عقدی است که به موجب آن مالک کشتی به منظور ساخت یا تأمین مخارج جاری کشتی ونیز، فرمانده در جهت تأمین وجوه لازم برای مخارج فوق العاده کشتی در شرایط مخاطره آمیز و به منظور تکمیل سفر دریایی، در قبال اخذ وام از شرکتها یا اشخاص سرمایه گذار، کشتی یا بار آن و یا کرایه حمل را جهت تضمین بازپرداخت اصل وام و بهره آن، نزد بستانکار به وثیقه می گذارد. جوهره رهن دریایی نیز همانند رهن مدنی، در ایجاد حق وثیقه برای مرتهن نسبت به مال مرهون خلاصه می شود لیکن بر مبنای مقتضیات خاص صنعت حمل و نقل دریایی و با عنایت به عرف دریانوردی، احکام متفاوتی نسبت به قواعد عام رهن مدنی در این حوزه ملاحظه می گردد که از جمله مهمترین آنها، عدم لزوم قبض مال مرهون، الزام به ثبت رسمی اسناد رهن دریایی،پذیرش اعتبار رهن کرایه باربری (که ماهیتا از مصادیق رهن دین به شمار می رود) و همچنین، امکان انعقاد رهن توسط شخصی غیر از مالک (فرمانده کشتی) می باشد. عمده این تفاوتها را علاوه بر مبانی مذکور در فوق، می توان بر اندیشه توسعه ناوگان حمل و نقل دریایی، تسهیل اخذ وام و اعتبار در همان راستا، ترغیب صاحبان سرمایه به مشارکت بیشتر در این صنعت و ضرورت تعقیب،تکمیل و تسریع سفر دریایی، مبتنی دانست. با این حال، احکام خاص قانون دریایی در برخی موارد از قبیل عدم لزوم قبض مال مرهون و اعتبار رهن کرایه حمل، بنیاد برخی باورها و محدودیتهای سنتی در زمینه رهن مدنی را نیز متزلزل جلوه می دهد.

مقدمه

حمل و نقل از طریق دریا بی شک طی قرون گذشته بخش اعظم مراودات تجاری را تشکیل داده است و به جرأت میتوان گفت تجارت از طریق دریا قدمتی چندین هزار ساله دارد.بنابراین صنعت کشتیرانی به نوعی زیربنای تجارت دریائی کالا محسوب می شود و نکته ای که با این وصف جلوه خاصی پیدا می کند،ضرورت وجود و بقای کشتی های مدرن با امکانات ویژه است.البته ساخت کشتی و همچنین نجات آن از شرایط اضطراری و امکان ادامه ی سفر دریائی در موقعیت های حساس در بسیاری از موارد جز با اخذ وام های کلان از مؤسسات مالی بزرگ ممکن به نظر نمی رسد .از سوی دیگر اینگونه مؤسسات و بانکها نیز برای حصول اطمینان از بازگشت وامهای اعطا شده به همراه کارمزد آن نیازمند داشتن وثیقه های قابل اطمینانی هستند که اغلب این وثیقه ها همان کشتی مورد نظر یا در مواقع استثنایی بار کشتی و کرایه باربری خواهد بود که به این نوع وثیقه نهادن رهن دریائی اطلاق می گردد.

بنیان قواعد مربوط به این حوزه از حقوق ریشه در عرف و عادات دریانوردی دارد،اما با انعکاس در قوانین موضوعه ی کشورها چهره قانونی به خود گرفت و بهزمان با توجه به اهمیت موضوع، قوانین مدونی در این زمینه به تصویب رسید.در ایران قانون دریائی مصوب ۱۳۴۳ به عنوان قانون مرجع به شمار می آید که در دو فصل آن به رهن دریائی اشاره شده است ،البته کنوانسیون های بین المللی نیز در این زمینه به تصویب رسیده است مانند کنوانسیون ۱۹۲۶ بروکسل در زمینه متحد الشکل کردن پاره ای از مقررات مربوط به رهن و حقوق ممتاز دریائی که دولت ایران در سال ۱۳۴۵ به عضویت آن در آمده است.

رهن دریائی عقدی است تجاری که به دلیل ضرورت های امر دریا نوردی تفاوتهائی با رهن مدنی دارد هرچند که از ماهیت یکسانی برخوردارند.بنابراین پایان نامه حاضر در صدد بررسی ابعاد این عقد است و با توجه به مطالب مذکور،سوال اصلی قابل طرح در این پژوهش به این قرار است:

تفاوت ها و شباهت های عقد رهن دریائی با قواعد عام مدنی و مبانی آن چیست؟