بندچهارم: زندان جنایی:. 12

مبحث دوم: سابقه زندان در اسلام. 13

گفتار اول: زندان در صدر اسلام. 13

گفتار دوم: زندان در عهد امویان. 15

گفتار سوم: زندان در عهد باستان. 18

فصل دوم: مبانی مشروعیت زندان در اسلام. 19

مبحث اول: مبانی نقلی. 19

گفتار اول: آیات الهی. 19

بند اول: آیه 33 سوره مائده:. 19

بند دوم: آیه 15 سوره نساء. 24

بند سوم: آیه 106 سوره مائده. 29

بند چهارم: آیه 5 سوره توبه. 31

گفتار دوم: سنت. 34

گفتار سوم: اجماع. 37

مبحث دوم: مبانی عقلی. 38

گفتار اول: مشروعیت زندان از دیدگاه عقل. 38

گفتار دوم: مشروعیت زندان از دیدگاه فقها. 39

بخش دوم مصادیق زندان در حقوق اسلامی:. 43

فصل نخست: مصادیق زندان در جرائم مرتبط با نفوس و اموال. 44

مبحث اول: زندان در جرایم مرتبط با نفوس. 44

گفتار اول: حبس جانی در قتل عمد:. 44

گفتار دوم: حبس ممسک در قتل. 46

گفتار سوم: حبس آمر در قتل. 48

گفتار چهارم: حبس عامل فرار متهم به قتل. 51

گفتار پنجم: حبس تروریست. 52

گفتار ششم: حبس ایلاء کننده و ظهارکننده. 53

گفتار هفتم: مجازات زندان برای دانشمندان- پزشکان- دلالان کلاهبردار 58

مبحث دوم: زندان در جرائم مرتبط با اموال. 59

گفتار اول: حبس سارق. 59

بند اول: حبس جیب بر، رباینده، کیف زن. 62

بند دوم: حبس نباش. 63

گفتار سوم: حبس تارک نفقه. 65

گفتار چهارم: حبس مدیون ممتنع از ادای دین:. 66

فصل دوم: مصادیق زندان در جرایم مرتبط با دین و امنیت. 68

مبحث اول: زندان در جرائم مرتبط با دین. 68

گفتار اول: حبس مرتد. 68

گفتار دوم: حبس باغی، طاعی و یاغی (بغی). 73

مبحث دوم: زندان در جرائم مرتبط با امنیت. 74

گفتار اول: حبس محارب. 74

گفتار دوم: حبس شرارت و فساد افکنی (زعاره) و (دعاره). 75

نتیجه و پیشنهادها. 78

الف) نتایج. 78

ب: پیشنهادها. 79

فهرست منابع. 83

چکیده

اعمال زندان یکی از شیوه هایپیشگیری از جرمو مجازات مجرمین و خطاکاران است با توجه به وضعیت سیاسی و اجتماعی صدر اسلام زندان به معنای اصطلاحی فعلی وجود نداشته است بلکه مانع تصرفات مجرم می شدند و او را در حضور صاحب حق نگه می داشتند، نوشتار حاضر، به ادله مشروعیت زندان در لسان قرآن و سنت و دیگر منابع می پردازد و با کمک آیات و روایات معتبر و تفاسیر مرتبط، پاسخی روشن و مستدل به مشروعیت زندان داده است، در مشروع بودن زندان بین فقهاء و علمای شیعه و سنی اختلافی نیست و همگان بر مشروعیت زندان در موارد خاص، تاکید دارند ولی در به کار بردن مصادیق حبس اختلاف دارند، قرآن کریم در آیات مختلف به این موضوع اشاره کرده است و در روایات معصومین (ع) موارد گوناگونی بر مشروعیت زندان یافت می شود که به بعضی از آنها اشاره شده است و به دنبال آن به بررسی مشروعیت از منظر اجماع و عقل پرداخته شده است در ادامه به جرائمی اشاره شده که مشروعیت زندان از آنها به دست می آید و هر جرمی از منظر روایات و دیدگاه فقهای شیعه و سنی مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت اثبات شده که مجازات زندان در میان کیفرهای اسلامی هم به عنوان حد و هم به عنوان تعزیر به کار رفته است البته باید توجه داشت که بیشترین کاربرد حبس در بحث تعزیرات می باشد و بدنبال آن به بررسی انواع زندان در سیستم های کیفری دنیا، زیانهای ناشی از آن و حقوق زندانی در اسلام توجه شده است.

کلید واژه ها:

زندان- حقوق زندانی- مشروعیت زندان- انواع زندان- کیفرهای اسلامی

مقدمه

الف) بیان موضوع

موضوع تحقیق، بررسی مبانی و مصادیق زندان در حقوق اسلامی است. از قدیم الایام، زندان به عنوان یکی از راههای مجازات مجرمین و بزهکاران، معمول و مرسوم بوده است. در تمامی کشورهای جهان، صرف نظر از نژاد، عقاید، رسوم، آداب، فرهنگ و زمان، زندان بخشی از نظام قضایی می باشد. در نظام های حقوقی متعارف، زندان یکی از انواع مجازات می باشد و در بحث حقوق جزاء طبقه بندی می شود. در این تحقیق، بنا براین است که موضوع زندان از دیدگاه شرع مقدس اسلام مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و نظر فقه شیعه و سایر مذاهب فقهی اسلامی در خصوص زندان، جستجو و تبیین گردد.

ب) ضرورت تحقیق

مجازات زندان سابقه طولانی در تاریخ بشر دارد. در زمان های گذشته مجازات ها با قساوت و شقاوت تمام اجرا می شد. مجازات هایی از قبیل زنده به گور کردن، سوزاندن، طعمه حیوانات درنده ساختن، کور کردن و انواع شکنجه های بدنی رواج داشت. با آمدن دین اسلام، خیلی از مجازات های فوق منع گردید و نسبت به مجازات زندان، شرایطی را فراهم ساخت که در مواردی خاص می توان زندان را معمول نمود. به خاطر آسیب های اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی که بر پیکر اجتماع و زندانی وارد می شود، ضرورت تجدید نظر در مجازات زندان روشن می گردد. به همین خاطر ریاست محترم قوه قضاییه سیاست زندان زدایی را در دستور کار خود قرار داده اند و چون در فقه امامیه و عامه موارد منجر به زندان محدود هستند و برای هر تخلفی مثل تخلفات رانندگی یا انتخاباتی و… زندان روا نمی دارند. این در حالی که در قوانین فعلی برای موارد فوق، مجازات زندان لحاظ شده است. به امید می رود که استفاده از زندان به کمترین حد (موارد مشروع) کاهش پیدا کند و این تحقیق می تواند در این زمینه راه گشا باشد.

پ) پیشینه تحقیق

مجازات زندان در طول تاریخ فراز و نشیب های زیادی داشته است. در فقه امامیه به موارد محدودی از مجازات زندان اشاره شده است. چون حاکمان حکومت اسلامی در طول تاریخ کسانی بوده اند که با فقه امامیه فاصله داشته اند، به همین جهت زندان در منابع فقهی به شکل پراکنده و در بخشهایی از ابواب حدود و تعزیرات آمده است. لذا فقهاء بحث های کامل و جامعی که در سایر موارد فقهی مطرح نموده اند در مورد حبس ارایه نکرده اند و فقط به صورت پراکنده و در بعضی از فروعات، حبس را مطرح کرده اند. در میان قدما مرحوم شیخ طوسی در کتاب های و در بعضی از فروعات، حبس را مطرح کرده اند. در میان قدما مرحوم شیخ طوسی در کتاب های مبسوط، خلاف و نهایه به ذکر بعضی از مصادیق زندان پرداخته اند و فقهای بعد از او به ذکر بعضی از موارد زندان اشاره داشته اند. در حالی که فقهای معاصر کتابهای متفاوتی در خصوص زندان نوشته اند. به طور مثال نجم الدین طبسی کتابی با عنوان موارد السجن فی النصوص و الفتاوی به رشته تحریر در آورده اند و قبل از او احمد وائلی کتابی با عنوان احکام سجون را نوشته اند و آیه الله محمدحسینی شیرازی در الموسوعه فقهی اش و آیه الله منتظری در کتاب مبانی حکومت اسلامی به موارد زندان و ادله مشروعیت آن، اشاره کرده اند. با این حال تحقیقی که در حد یک پایان نامه کارشناسی ارشد به بررسی فقهی مباحث مشروعیت و موارد زندان بپردازد، یافت نشد و جا دارد که فقهای عظام با توجه به استقرار حکومت اسلامی در این زمینه بحث های کافی و وافی بنمایند و موارد زیادی را که برای آنها مجازات زندان لحاظ شده است مرتفع سازند و درصدد تطبیق قوانین فعلی با آنچه در منابع فقهی و روایی است بر آیند، تا از میزان استفاده زندان به عنوان مجازات کاسته شود، زیرا آموزه های دین بر زندان زدایی تاکید دارند.

ت) سوالات تحقیق

1-آیا در سیستم جزایی اسلام، زندان به عنوان یک مجازات مطرح است؟