2-1-10- کیفیت زندگی به عنوان مفهومی نسبی………………………………. 33

2-1-11- هویت و کیفیت زندگی………………………………. 34

2-1-12- رویکردهای مختلف به مفهوم کیفیت زندگی………………………………. 34

2-1-13- مطالعه علمی کیفیت زندگی………………………………. 50

2-1-14- مدیریت کیفیت زندگی………………………………. 52

2-1-15- بهزیستی بدنی/ سلامت جسمانی و کیفیت زندگی……………………………… 55

2-1-16- سلامت روانی………………………………. 59

2-1-17- تعریف سلامت روان………………………………. 60

2-1-18- ویژگیهای سلامت روان………………………………. 62

2-1-19- یازده مولفه کلیدی سلامت……………………………….. 63

2-1-20- بهداشت روان………………………………. 65

2-1-21- اصول بهداشت روانی………………………………. 67

2-1-22- خصوصیات افراد دارای سلامت روانی…………………. 68

2-1-23- عوامل موثر در تامین سلامت روان………………………. 70

2-1-24- نظریات مرتبط با سلامت روانی……………………….. 70

2-1-25- بهزیستی روانشناختی………………………………. 76

2-1-26- هوش هیجانی………………………………. 78

2-1-27- انواع هوش………………………………… 78

2-1-28- هیجان و اجزاء آن………………………………. 79

2-1-29- تعریف هوش هیجانی………………………………. 80

2-1-30- تاریخچه هوش هیجانی………………………………. 84

2-1-31- مولفه های هوش هیجانی………………………………. 87

2-1-32- ویژگی افرادی که هوش هیجانی بالا دارند…………… 89

2-1-33- مدل های هوش هیجانی………………………………. 92

2-1-34- ابعاد هوش هیجانی در مدل توانایی……………….. 93

2-1-35- مدل بار – آن………………………………. 94

2-1-36- مدل دانیل گلمن………………………………. 96

2-1-37- هوش هیجانی و هوش شناختی…………………. 98

2-1-38- رهنمودهای لازم برای موفقیت برنامه های هوش هیجانی………….. 100

2-1-39- آموزش هوش هیجانی………………………………. 100

2-1-40- کاربرد هوش هیجانی………………………………. 101

2-1-41- آموزش و یادگیری هوش هیجانی در سازمان……………………. 104

2-1-42- عملکرد هوش هیجانی در سازمان………………………………. 106

2-1-43- نقش هوش هیجانی در زندگی………………………………. 107

2-1-44- نمودهای هوش هیجانی در محیط كاری………………… 108

2-1-45- هوش هیجانی و عملكرد اثر بخش……………………….. 109

2-1-46- هوش هیجانی در محیط کار……………………………… 110

2-1-47- سن و هوش هیجانی………………………………. 110

2-1-48- هوش هیجانی در ورزش………………………………… 111

2-2- پیشینه ی تحقیق……………………………….113

2-2-1- تحقیقات داخلی………………………………. 113

2-2-2- تحقیقات خارجی………………………………. 124

2-2-3- جمع بندی………………………………. 130

فصل 3: روش شناسی تحقیق……………………………….. 131

3-1- مقدمه……………………………… 132

3-2- روش تحقیق………………………………. 132

3-3- جامعه آماری و روش نمونه گیری و حجم نمونه…………… 132

3-4- متغیرهای تحقیق………………………………. 133

3-5- ابزار جمع آوری اطلاعات……………………………….. 133

3-6- روش های تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………..136

فصل 4: تجزیه و تحلیل داده های تحقیق………………………. 137

4-1- مقدمه……………………………… 138

4-2- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق………………………………. 139

4-2-1- سن………………………………. 139

4-2-2- وضعیت تأهل………………………………. 140

4-2-3- وضعیت تحصیلی………………………………. 141

4-2-4- سابقه کار……………………………… 142

4-2-5- وضعیت تغذیه……………………………… 143

4-2-6- سابقه بیماری منجر به بستری شدن………………………………. 144

4-2-7- وضعیت ورزشکار بودن نمونه های تحقیق…………………….. 145

4-2-8- آمار توصیفی متغیر کیفیت زندگی………………………………. 146

4-2-9- آمار توصیفی متغیر هوش هیجانی……………………………… 151

4-2-10- آمار توصیفی متغیر سلامت روانی………………………….. 154

4-3- آمار استنباطی و آزمون فرضیه های تحقیق…………………. 157

4-3-1- فرضیه اول………………………………. 160

4-3-2- فرضیه دوم……………………………… 163

4-3-3- فرضیه سوم……………………………… 165

فصل 5: خلاصه، بحث و نتیجه گیری، پیشنهادها…………… 167

5-1- مقدمه……………………………… 168

5-2- خلاصه تحقیق………………………………. 168

5-3- بحث و نتیجه گیری………………………………. 172

5-4- پیشنهادهای برخاسته از تحقیق………………………………. 179

5-5- پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی………………………………. 181

منابع و مآخذ………………………………. 182

پیوست ها و ضمائم………………………………. 194

چکیده:

هدف از این تحقیق مقایسه کیفیت زندگی، هوش هیجانی و سلامت روانی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی ایران بود که با روش تحقیق توصیفی- مقایسه ای به صورت میدانی به اجرا درآمد. جامعه آماری این تحقیق را کلیه کارکنان پایور ارتش جمهوری اسلامی ایران شاغل در ستاد مشترک ارتش تشکیل می دادند. براساس روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای نمونه گیری و براساس فرمول نمونه گیری کوکران 254 نفر از کارکنان پایور ارتش جمهوری اسلامی به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع­آوری اطلاعات از پرسشنامه کیفیت زندگی SF_36، پرسشنامه هوش هیجانی بردبری و گریوز و پرسشنامه سلامت عمومی(GHQ) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون­های استنباطی K-S و آزمون t مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین کیفیت زندگی در کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار وجود دارد (01/0p<). همچنین در بین ابعاد کیفیت زندگی؛ بین کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار در عملکرد فیزیکی، محدودیت نقش ناشی از مشکلات احساسی، احساس حیات، سلامت روانی، سلامتی عمومی، بُعد جسمانی و بُعد روانی، تفاوت معنی­داری وجود دارد(01/0p<)؛ اما در ابعاد محدودیت نقش ناشی از سلامت جسمانی، عملکرد اجتماعی، و درد بدنی بین کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار تفاوت معنی داری مشاهده نمی­شود(05/0p>). تفاوت معناداری بین تمامی ابعاد هوش هیجانی در کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار وجود دارد(01/0p<). در نهایت تفاوت معناداری بین سلامت روانی در کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار وجود دارد(01/0p<). همچنین در بین ابعاد سلامت روانی؛ بین کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار در علائم اجتماعی و افسردگی تفاوت معنی­داری وجود دارد(01/0p<)؛ اما بین کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار در اختلال در عملکرد اجتماعی و اضطراب و بی خوابی تفاوت معنی داری وجود ندارد(05/0p>).

فصل اول: طرح تحقیق

1-1- مقدمه

پیشرفت­های زیادی در زمینه بهداشت در سطح جهانی طی قرن بیستم، حاصل گردید، با این وجود عوامل ابتلاء و مرگ و میر از وضعیت­های حاد و مرگ و میرهای زودرس ناشی از بیماری عفونی به وضعیت­های مزمن و ناتوان کننده تغییر یافته­اند. بیماری­های جدید کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار می­دهند؛ چرا که اختلالات مزمن اغلب کشنده نیستند؛ بلکه وضعیت سلامت و کیفیت زندگی را کاهش می­دهند(سازمان جهانی بهداشت،2003).در حال حاضر،دیدگاه آدمی نسبت به زندگی تغییرات چشمگیری یافته است، به طوری كه فقط حفظ زندگی به شكل معمول، مطلوب تلقی نمی شود؛ بلكه برای ارتقاء جنبه های مختلف كیفیت زندگی تلاش بسیار زیادی انجام می گیرد(احمدی، سالار و فقیه زاده، 1383). این موضوع به معنای برداشت مشابه افراد و فرهنگ های مختلف از كیفیت زندگی نیست؛ با اینکه در مورد مفهوم کیفیت زندگی توافق کلی وجود دارد،ولی در عین حال افراد از كیفیت زندگی برداشت های مختلفی می نمایند. به همین دلیل، الگوهای متعددی از كیفیت زندگی مطرح شده اند كه همپوشی زیادی با هم دارند و تمایزهایی نیزدر بین آنها مشاهده می شود. برخی از الگوها بر سازه های شخصیتی به عنوان واسطه ها تكیه می کنند؛اما برخی كارآمدی اجتماعی افراد را مهمتر می دانند. باز خوانی مفاهیم متعدد كیفیت زندگی منجر به ارائه تعریفی از سوی گروه كیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی شده است. این تعریف برای درك فرد از موقعیت خود در بافتی از نظام های فرهنگی و ارزشی و در ارتباط با هدف ها، انتظارات و استانداردها و علاقه مندی آنها ارائه شده است. در این نگاه كیفیت زندگی، مفهومی فراگیر است كه سلامت جسمانی، رشد شخصی، حالات روان شناختی، میزان استقلال، روابط اجتماعی و ارتباط با محیط را در بر می گیرد که مبتنی بر ادراك فرد از این ابعاد است. در واقع كیفیت زندگی در برگیرنده ابعاد عینی و ذهنی است كه در تعامل با یكدیگر قرار دارند. از سوی دیگر باید توجه داشت كه كیفیت زندگی مفهومی پویا است؛ چون ممکن است ارزش ها، نیازها و نگرش های فردی و اجتماعی در طی زمان در واكنش به رویدادها و تجارب زندگی دگرگون شوند، همچنین هر بعد از كیفیت زندگی می تواند آثار قابل ملاحظه ای بر سایر ابعاد زندگی بگذارد(Newa & Taylor, 1992). با اینکه كیفیت زندگی، مفهومی پیچیده و چندگانه است؛ ولی مورد توجه سازمان های خدمات رفاهی و اجتماعی، محققان و اندیشمندان علوم اجتماعی،روان شناسی،بهداشت، پزشکی و تربیت بدنی قرار گرفته است. هر چند؛ ارزشیابی و كمی كردن آن كاری دشوار است، ولی تلاش های علمی زیادی در این زمینه انجام می گیرد. بنابراین بررسی كیفیت زندگی از چند جنبه بسیار اساسی است. نخست اینكه نشانگر ارزیابی مناسبی از خدمات و برنامه هایی است كه به منظور بالا بردن كیفیت زندگی افراد و گروه های مختلف اجتماعی تنظیم شده است. از طرف دیگر، اندازه گیری كیفیت زندگی وسیله مهمی برای ارزیابی اثر بخشی سیاست گذاری ها و تمهیدات بهداشتی،تفریحی، دارویی و غیره است. علاوه بر کیفیت زندگی، میزان سلامت روانی افراد و نحوه تعاملات آنها که متأثر از هوش هیجانی آن هاست، از جمله متغیرهای روانی مهمی هستند که در دهه های اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته اند. سلامت روانی به عنوان وضعیت رفاه و بهبود در وضعیت روانی تعریف شده که طی آن فرد می­تواند توانایی­هایی بالقوه خویش را تحقق بخشد، با استرس های معمولی در زندگی مقابله کرده و به شکل سازنده­ای به کار و فعالیت بپردازد و در اجتماعی که به آن تعلق دارد نقش موثرتری ایفا کند(Landers, 2005). سلامت روانی را می توان براساس تعریف کلی و وسیع تر تندرستی تعریف کرد. طی قرن گذشته ادراک ما از تندرستی به طور گسترده ای تغییر یافته است. عمر طولانی تر از متوسط، نجات زندگی انسان از ابتلاء به بیماری های مهلک با کشف آنتی بیوتیک ها و پیشرفت های علمی و تکنیکی در تشخیص و درمان، مفهوم کنونی تندرستی را به دست داده که نه تنها بیانگر نبود بیماری است. بلکه توان دستیابی به سطح بالای تندرستی را نیز معنی می دهد. چنین مفهومی نیازمند تعادل در تمام ابعاد زندگی فرد از نظر جسمانی، عقلانی، اجتماعی، شغلی و معنوی است. این ابعاد در رابطه متقابل با یکدیگرند، به طوری که هر فرد از دیگران و از محیط تاثیر می گیرد و بر آنها تاثیر می گذارد. بنابراین سلامت روانی نه تنها نبود بیماری روانی است، بلکه به سطحی از عملکرد اشاره می کند که فرد با خود وسبک زندگی اش آسوده و بدون مشکل باشد. علاوه بر سلامت روانی، کنترل و مدیریت هیجانات در شرایط خاص یکی از عوامل تعیین کننده در موفقیت افراد است. این شرایط به ویژه برای افراد نظامی که انتظار می رود در شرایط بحرانی از خود واکنش های مطلوب نشان دهند، اهمیت دو چندانی می یابد. گلمن[3] نیز هوش هیجانی را ظرفیت برای برانگیختن خود، سازمان دادن احساسات خود و دیگران، همچنین مدیریت کردن هیجان­ها در خود و در روابط با دیگران تعریف کرده­اند (قنبری، 1385). بنابراین شناخت عواملی می تواند به ارتقاء هوش هیجانی کمک کند، می توان برای برنامه ریزی و ساماندهی نیروها بسیار مفید است. از این رو این تحقیق در پی آن است که بررسی کند که بین کیفیت زندگی، سلامت روانی وهوش هیجانی کارکنانپایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی تفاوت وجود دارد یا خیر؟