………. 7

-4-1 اهداف پژوهش……………………………………………………………………. …………………. ……… 7

-5-1 سابقه و ضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………………….. 8

-6-1 فرضیههای پژوهش…………………………………………………………………………………………… 8

-7-1 کاربردهای پژوهش………………………………………………………………………………… ………… 9

-8-1 مزایای حاصل از پژوهش…………………………………………………………………………………….. 9

-9-1 روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………. 9

-10-1 روش و ابزار گردآوری اطلاعات………………………………………………………………… ……… 10

-1-10-1 مطالعات کتابخانهای…………………………………………………………………………….. …….. 10

-2-10-1 تحقیقات میدانی……………………………………………………………………………………. ……. 10

-11-1 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………….. 11

-12-1 قلمرو زمانی و مکانی تحقیق……………………………………………………………………………… 11

-13-1 ساختار کلی پایان نامه…………………………………………………………………………………….. 12

فصل دوم : مروری بر ادبیات موضوع

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….. 15

-1-2 بخش اول: مدیریت دانش…………………………………………………………………………… ……… 16

-1-1-2 دادهها، اطلاعات و دانش…………………………………. ……………………………………………. 17

-2-1-2 دانش مستتر و آشکار…………………………………………………………………………………….. 18

-3-1-2 تعاریف مدیریت دانش……………………………………………………………………………………. 19

-4-1-2 سیستمهای مدیریت دانش…………………………………………………………. …………………….. 20

-5-1-2 نقش افراد در مدیریت دانش…………………………………………………………. …………………… 21

-6-1-2 عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش…………………………………………………………………….. 23

-2-2 بخش دوم: خلاقیت سازمانی………………………………………………………………. ……………….. 27

-1-2-2 تعاریف خلاقیت…………………………………………………………………………………………… 27

-2-2-2 خاستگاه خلاقیت………………………………………………………………………………………… .. 27

-3-2-2 دیدگاههای فرآیند خلاقیت……………………… …………………………………………………………. 28

-4-2-2 سطوح خلاقیت…………………………………………………………………………………………….. 29

-5-2-2 دیدگاهها در مورد افراد خلاق ………………………………………………………………………….. .. 29

-6-2-2 عوامل موثر بر خلاقیت…………………………………………………………………………………… 30

-1-6-2-2 عوامل فردی……………………………………………………………………………………………. 30

-2-6-2-2 عوامل محیطی………………………………………………………………………………………….. 32

-3-6-2-2 عوامل گروهی………………………………………………………………………………………….. 32

-4-6-2-2 عوامل سازمانی………………………………………………………………………………………… 33

-7-2-2 خلاقیت سازمانی در سازمانها………………………………………………… ………………………… 34

-8-2-2 عوامل کلیدی موفقیت خلاقیت سازمانی………………………………………………………………….. 36

-3-2 بخش سوم: یادگیری سازمانی……………………………………………………………………………….. 38

-1-3-2 تعریف یادگیری و عناصر آن……………………………………………………………………………. 39

-2-3-2 تعاریف یادگیری سازمانی……………………………………………………………………………….. 40

-3-3-2 انواع یادگیری سازمانی…………………………………………………………………………………… 40

-4-3-2 ویژگیهای یادگیری سازمانی……………………………………………………………. ………………. 41

-5-3-2 یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده……………………………………………………………. ……. 42

-6-3-2 تهدیدهای فناوری اطلاعات در یادگیری سازمانی………………………………………………………. 43

-7-3-2 موانع به کارگیری یادگیری سازمانی…………………………………………………….. ……………. 45

-8-3-2 عوامل کلیدی موفقیت یادگیری سازمانی…………………………………………………………………. 46

-4-2 جمعبندی……………………….. …………………………………………………………………………… 48

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………. 50

-1-3 روش جمعآوری دادهها……………………………………………………….. …………………………….. 50

-2-3 طراحی پرسشنامه…………………………………………………………………………………………….. 51

-3-3 روایی و پایایی………………………………………………………………………………………………… 52

-4-3 متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق………………………………………………………………. …………… 53

-1-4-3 متغیرهای مستقل تحقیق…………………………………………………………… ……………………… 53

-2-4-3 متغیرهای وابسته تحقیق………………………………………………………………. ………………….. 55

-5-3 فرضیهها و مدل پیشنهادی تحقیق……………………………………………………………… …………… 55

-6-3 معیارها و شاخصهای تحقیق………………………………………………………………………. ……….. 58

-7-3 روشهای آماری……………………………………………………………………. …………. ……………. 63

-1-7-3 آزمون دوجمله ای و آزمون فریدمن با نرم افزار 63 …………….. ………………………….. SPSS 17

-2-7-3 آزمون t تک نمونه ای با نرم افزار 64………….. …………………………………………… SPSS 17

-3-7-3 آزمون رگرسیون خطی ساده با نرم افزار 64………………………………………………….. SPSS 17

-4-7-3 آزمون رگرسیون خطی چندگانه با نرم افزار 64…….. ………………………………………. SPSS 17

-5-7-3 تحلیل واریانس با آزمون Tukey HSD با نرم افزار 65……………………………………. SPSS 17

-6-7-3 تحلیل مدل معادلات ساختاری با نرم افزار 65……………………………………………. LISREL 8.5

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….. 67

-1-4 آمار توصیفی نمونه آماری…………………………………………………………………………………. 67

-2-4 آمار استنباطی نمونه آماری…………………………………………………………………………………. 69

-1-2-4 تبیین و تفسیر متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق………………………………………………….. …… 69

-2-2-4 مقایسه بخش های مختلف جامعه آماری به کمک تحلیل واریانس……………………………………… 70

-3-2-4 آزمون فرضیه های تحقیق به کمک تحلیل رگرسیون خطی ساده………………………………………. 73

-1-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی اول……………………………………………………….. .. 73

-2-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی دوم…………………………………………………………. 74

-3-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی سوم……………………………………………………. …. 75

-4-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی چهارم………………………………………………….. …. 75

-5-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی پنجم……………………………………………………. …. 76

-6-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی ششم…………………………………………………….. … 77

-7-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی هفتم………………………………………………………… 77

-8-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی هشتم…………………………………………………… … 78

-9-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی نهم………………………………………………….. …….. 78

-10-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی دهم……………………………………………….. ……. 79

-11-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی یازدهم…………………………………………….. … … 80

-12-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی دوازدهم……………………………………………… … 80

-13-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی سیزدهم……………………………………………. …… 81

-14-3-2-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه فرعی چهاردهم…………………………………………… .. … 82

-4-2-4 بررسی رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق به کمک رگرسیون خطی چندگانه……… .. …. 82

-1-4-2-4 بررسی تاثیر متغیرهای مستقل بر خلاقیت سازمانی…………………………………………. …… 82

-2-4-2-4 بررسی تاثیر متغیرهای مستقل بر یادگیری سازمانی……………………………………………… 84

-3 –4 بررسی رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته به کمک مدل معادلات ساختاری……………………… 85

-1-3-4 تشریح مدل معادلات ساختاری…………………………………………………………………………. 85

-2-3-4 ارائه مدل نهایی به کمک مدل معادلات ساختاری…………………………………………………….. 86

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………… 93

-1-5 نتایج و دستاوردهای حاصل از تحقیق…………………………………………………………………… 93

-2-5 مدل نهایی تحقیق………………………………………………………………………………………….. 104

-3-5 محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………….. … 107

-4-5 پیشنهادات و راهکارهای بهبود برای شرکت فرودگاههای کشور………………… ………………… .. 107

-5-5 پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………………………………………………………………….. 110

فهرست منابع و ماخذ…………………………………………………………………………………….. 111

پیوستها

پیوست الف : لیست اسامی خبرگان و متخصصین………………………………………….. ……………….. 120

پیوست ب : سوالات پرسشنامه جهت توزیع در بین خبرگان……………………………….. ……………….. 122

پیوست ج : سوالات پرسشنامه جهت توزیع در نمونه آماری (شرکت فرودگاههای کشور). ……………….. 138

پیوست د : جداول نتایج آزمون t تک نمونه ای……………………………………………… ………………. 142

پیوست ه : جداول نتایج آزمون تحلیل واریانس………………………………………………. ……………… 148

پیوست و:جداول نتایج آزمون رگرسیون خطی……………………………………………… ………….. . 153

پیوست ز : جداول نتایج آزمون رگرسیون چندگانه…………………………………………… …….. ……… 161

پیوست ح : محتوی فایل خروجی نرم افزار LISREL (تحلیل مدل معادلات ساختاری)…… …….. ……. 167

فهرست جدول ها

جدول :1-2 مقایسه عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش، خلاقیت و یادگیری سازمانی ………… ………… 48

جدول :1-3 مقیاس لیکرت پرسشنامه…………………………………………………………………………. 51

جدول : 2-3 مقدار آلفای کرونباخ…………………………………………………………………………….. 59

جدول :3-3 شاخص های متغیرهای مستقل تحقیق…………………………………….. …………………… 60

جدول :4-3 شاخص های متغیر خلاقیت سازمانی………………………………………… ………………… 61

جدول :5-3 شاخص های متغیر یادگیری سازمانی………………………………………. ………………… 62

جدول : 1-4 نتایج آزمون t تک نمونه ای برای متغیرهای مستقل و وابسته……………… ………………. 70

جدول : 2-4 نتایج آزمون تحلیل واریانس جهت مقایسه بخش های مختلف جامعه آماری………………….. 71

جدول : 3- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت سازمانی…………………………… 74

جدول : 4- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین اشتراك و تسهیم دانش و خلاقیت سازمانی……………………… 74

جدول : 5- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین اختصاص پاداش برای کارکنان و خلاقیت سازمانی…………… 75

جدول : 6- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین استراتژی ها و سیاست های دانش محور و خلاقیت سازمانی…. 76

جدول : 7- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین حمایت مدیریت ارشد و خلاقیت سازمانی…………………… … 76

جدول : 8- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین مدیریت منابع انسانی و خلاقیت سازمانی………………………. 77

جدول : 9- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین استفاده از فناوری اطلاعات و خلاقیت سازمانی………………. 78

جدول : 10- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین فرهنگ سازمانی و یادگیری سازمانی……………………….. 78

جدول : 11- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین اشتراك و تسهیم دانش و یادگیری سازمانی………………. … 79

جدول : 12- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین اختصاص پاداش برای کارکنان و یادگیری سازمانی……….. 79

جدول : 13- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین استراتژی ها و سیاست های دانش محور و یادگیری سازمانی 80

جدول : 14- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین حمایت مدیریت ارشد و یادگیری سازمانی………………… … 81

جدول : 15- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین مدیریت منابع انسانی و یادگیری سازمانی…………………… 81

جدول : 16- 4 نتایج آزمون رگرسیون بین استفاده از فناوری اطلاعات و یادگیری سازمانی…………… 82

جدول : 17- 4 نتایج آزمون رگرسیون چندگانه بین متغیرهای مستقل و خلاقیت سازمانی……………….. 83

جدول : 18- 4 نتایج آزمون رگرسیون چندگانه بین متغیرهای مستقل و یادگیری سازمانی………………. 84

جدول : 19- 4 کدهای برنامه نویسی لازم جهت تحلیل مدل معادلات ساختاری…………………………… 86

جدول : 20- 4 مقادیر T-Value بین متغیرهای مستقل و وابسته………………………………………….. 90

جدول : 21- 4 خلاصه نتایج تحلیل مدل معادلات ساختاری……………………………………………….. 91

جدول : 1-5 مقایسه نتایج تحقیق با نتایج سایرتحقیقات………………………………………. …………… 100

فهرست ﳕودارها

نمودار : 1-3 توزیع مدرك تحصیلی خبرگان………………………………………………………………. 58

نمودار : 2-3 توزیع رتبه دانشگاهی خبرگان……………………………………………………………….. 59

نمودار : 1-4 توزیع تفکیک پاسخ دهندگان نمونه آماری…………………………………………………… 68

نمودار : 2-4 توزیع مدرك تحصیلی پاسخ دهندگان نمونه آماری………………………………………….. 68

نمودار : 3-4 توزیع سابقه کار پاسخ دهندگان نمونه آماری…………………………………….. ………… 69

فهرست شکل ها

شکل : 2-1 ساختار کلی پایان نامه………………………………………………………………………….. 13

شکل :1-2 ارتباط بین دادهها، اطلاعات و دانش…………………………………………. ……………….. 17

شکل :2-2 چرخه سیستم مدیریت دانش…………………………………………………….. ……………… 20

شکل :3-2 عوامل محدودساز یادگیری سازمانی……………………………………………. ……………… 46

شکل :1-3 مدل پیشنهادی تحقیق…………………………………………………………………………… … 57

شکل :1-4مدل اولیه………………………………………………………………………………………… 87

شکل : 2-4 مدل اصلاح شده…………………………………………………………………………………. 88

شکل : 3-4 مدل نهایی……………………………………………………………………………………….. 89

شکل : 1-5 مدل نهایی تحقیق………………………………………………. …. …………………………. 106

مقدمه

دانش سازمانی به زعم غالب مدیران موفق دنیا، یکی از مهمترین سرمایه شرکتهای سده بیست و یکم محسوب میشود که مدیریت بهینه آن موجب ارتقا سطح کیفی سازمان میگردد. مدیریت دانش واژهای است که امروزه در ادبیات مدیریت و کسب و کار بسیار متداول شده است و کسانی که در این حوزه مشغول به فعالیت هستند خوب میدانند در پس این واژه چه حوزههای تخصصی متعددی وجود دارد که محققین مختلف مشغول به فعالیت و تحقیق بر روی آنها هستند. صاحبنظران در این عرصه عوامل کلیدی متعددی را جهت اجرای موفقیتآمیز مدیریت دانش بیان نمودهاند. نکته قابل ذکر دیگر این است که از جمله موضوعاتی که امروزه همراه با مدیریت دانش مورد بحث و بررسی قرار میگیرد، خلاقیت و یادگیری سازمانی میباشد.

در این تحقیق سعی شده است از بین عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش، عواملی تعیین گردند که با اجرای آنها در سازمان، خلاقیت و یادگیری سازمانی بصورت تواماً افزایش یابد. روش انجام تحقیق بدین صورت بوده است که ابتدا هفت عامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش (که با عوامل کلیدی موفقیت خلاقیت و یادگیری سازمانی اشتراك داشتهاند) را به عنوان متغیرهای مستقل (شامل فرهنگ سازمانی، اشتراك و تسهیم دانش، اختصاص پاداش برای کارکنان، استراتژیها و سیاستهای دانش محور، حمایت مدیریت ارشد، مدیریت منابع انسانی، استفاده از فناوری اطلاعات) و خلاقیت سازمانی و یادگیری سازمانی را به عنوان متغیرهای وابسته تحقیق در نظر گرفته و سپس رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته بررسی شده است.

جهت ارزیابی و اندازهگیری متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق، شاخصهایی با نظر خبرگان و متخصصین در زمینه موضوع پژوهش، انتخاب و تایید شدهاند و بر اساس شاخصهای مذکور، سوالات پرسشنامه جهت توزیع در بین افراد نمونه آماری (در این تحقیق شرکت فرودگاههای کشور به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شده است) طراحی شده است. پس از جمعآوری پرسشنامهها و آمادهسازی دادههای پژوهش، تحلیل آماری با نرمافزارهای SPSS 17 و LISREL 8.5 انجام گرفت. نتایج تحلیل آماری بیانگر این مطلب میباشد که از بین هفت عامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش، عواملاستراتژیهاو سیاستهای دانش محورومدیریت منابع انسانیباعث افزایش تواماً خلاقیت و یادگیری سازمانی می-شوند.

مقدمه

در انتهای پژوهش نیز پیشنهاداتی جهت ارتقای سطح خلاقیت و یادگیری سازمانی و همچنین اجرای موفق سیستمهای مدیریت دانش، به مدیران شرکت فرودگاههای کشور ارائه شده است.

فصل اول: کلیات پژوهش

فصل اول

کلیات پژوهش

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه

گستره علوم روز به روز وسیعتر و پر دامنهتر میگردد. از جمله تحولات چشمگیر در قلمرو علوم مدیریت، بروز و ظهور پدیدههایی همچون مدیریت دانش¹و خلاقیت سازمانی²و یادگیری سازمانی³سازمانی میباشد. برای موفقیت سازمان، دانش به عنوان یک سرمایه، باید بین انسانها قابل مبادله بوده و توانایی رشد داشته باشد. دانش نحوه حل مشکلات، میتواند کسب شود و بدین ترتیب مدیریت دانش قادر خواهد بود یادگیری سازمانی را که منجر به خلق دانش دیگری میشود، توسعه دهد. سازمانهای آگاه میدانند که دانش، سرمایهای فکری است و تنها سرمایهای است که با گذشت زمان تغییر میکند و اگر به طور موثری مهار شود، میتواند خلاقیت و وضعیت رقابتی سازمان را حفظ نماید. استفاده از کل منابع فکری سازمان، میتواند مزایای مالی قابل توجهی را در پی داشته باشد .

مدیریت دانش فرایندی است که به سازمانها در شناسایی، انتخاب، سازماندهی، انتشار و انتقال اطلاعات مهم و مهارتهایی که بخشی از سابقه سازمان هستند و عموما به صورت ساختارنیافته در سازمان وجود دارند، یاری میرساند. به کمک مدیریت دانش، مفاهیم و روشها، روشن هستند، چالشها واضحند و میتوان برآنها غلبه نمود، منافع مشخصند و میتوانند قابل توجه باشند. در اینجا موضوعات کلیدی، حمایت اجرایی و ارزیابی موفقیت هستند و مسائل تکنولوژیکی در مقایسه با این موارد، از اهمیت چندانی برخوردار نیستند. جهت موفقیت در اجرای مدیریت دانش، عوامل کلیدی متعددی وجود دارند که در شرایط و فرهنگهای مختلف، متفاوت میباشند.

موضوع دیگری که در این تحقیق بررسی شده است، خلاقیت سازمانی میباشد. علیرغم سابقه طولانی خلاقیت در حیات بشری، سازمانها اخیرا به واسطه سرعت شگرف تغییرات تکنولوژیکی، رقابت جهانی و عدم اطمینان اقتصادی کشف کردهاند که یکی از منابع کلیدی و مستمر مزیت رقابتی و بقا، خلاقیت سازمانی میباشد. خلاقیت کارکنان سازمان به این صورت به بقای سازمان کمک میکند که وقتی کارکنان در کارهایشان خلاق باشند، قادر خواهند بود ایدههای تازه و مفیدی در مورد محصولات، عملکرد، خدمات یا رویههای سازمان ارائه داده و بکار گیرند. تبدیل شدن به یک سازمان خلاق وسیلهای جهت رقابتی شدن در محیط تجاری پویا و تغییر پذیر امروز شده است.[42]