3- تعاریف جنگ و عوامل آن………………………………………………………………………………… 22

3-1- تعاریف جنگ………………………………………………………………………………………………… 22

3-2- علل جنگ……………………………………………………………………………………………………… 23

3-3- فلسفه جنگ………………………………………………………………………………………………….. 25

3-4- جنگ ایران و عراق………………………………………………………………………………………. 26

 

فصل چهارم: ادبیات دفاع مقدس

4-1- پیشینه­ی جنگ در ادبیات ایران…………………………………………………………………. 31

4-2- داستان جنگ تحمیلی یا دفاع مقدس……………………………………………………….. 32

4-3- داستان و داستان­نویسان دفاع مقدس…………………………………………………………. 34

4-4- نویسندگی و «هنر قدسی»…………………………………………………………………………. 35

4-5- ادبیات دفاع مقدس………………………………………………………………………………………. 37

4-5-1- مهم­ترین موضوعاتی که نویسندگان جنگ به آن پرداخته­اند………………. 38

4-5-2- داستان­های جنگ با توجه به نوع نگرش به جنگ……………………………….. 39

4-5-3- تاریخچه­ی رمان و داستان دفاع مقدس…………………………………………………. 40

4-5-4- زاویه­ی دید در داستان­های دفاع مقدس ………………………………………………. 41

 

فصل پنجم: نقد داستان­های جنگ سید مهدی شجاعی، احمد دهقان و احمد غلامی

5-1- معرفی سید مهدی شجاعی و نقد آثارش …………………………………………………. 45

5-1-2- رئالیسم جادویی……………………………………………………………………………………….. 45

5-1-3- معرفی نویسنده ………………………………………………………………………………………. 46

5-1-4- آثار شجاعی در زمینه­ تألیف بزرگسالان ……………………………………………. 47

5-1-5- آثار شجاعی در زمینه­ تألیف کودکان ………………………………………………… 47

5-1-6- معرفی مجموعه داستان «دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز»………………….. 48

5-1-6-1- خلاصه­ی داستان «دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز» ……………………….. 48

5-1-6-2- خلاصه­ی داستان «آبی اما به رنگ غروب» …………………………………….. 49

5-1-6-3- خلاصه­ی داستان «راز دو آینه» ……………………………………………………….. 49

5-1-6-4- خلاصه­ی داستان «در آن شب عزیز» ……………………………………………… 50

5-1-6-5- خلاصه­ی داستان «آرامش قهوه­ای» ………………………………………………… 51

5-1-6-6- خلاصه­ی داستان «بغض آینه» …………………………………………………………. 51

5-1-6-7- خلاصه­ی داستان «امضا» ………………………………………………………………….. 52

5-1-7- شخصیت­پردازی در مجموعه داستان دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز….. 53

5-1-8- توصیف در مجموعه­ داستان دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز………………… 55

5-1-9- شیوه­ی دیالوگ­نویسی در مجموعه­ داستان دو کبوتر،

دو پنجره، یک پرواز…………………………………………………………………………………………………. 57

5-1-10- واگویه یا مونولوگ در مجموعه ­داستان دو کبوتر،

دو پنجره، یک پرواز…………………………………………………………………………………………………. 61

5-1-11- عشق در مجموعه­ داستان دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز…………………. 62

5-1-12- شیوه­ی روایت در مجموعه­داستان دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز……. 63

5-1-13- شیوه­ی شروع، اوج­گیری و ختم مجموعه­ داستان «دو کبوتر،

دوپنجره، یک پرواز»………………………………………………………………………………………………… 64

5-2- معرفی احمد دهقان و نقد آثارش……………………………………………………………….. 67

5-2-1- رئالیسم ……………………………………………………………………………………………………. 67

5-2-2- معرفی نویسنده ………………………………………………………………………………………. 67

5-2-3- آثار احمد دهقان …………………………………………………………………………………….. 68

5-2-3-1- خلاصه­ی داستان «سفر به گرای 270 درجه»………………………………… 68

5-2-3-2- شخصیت­پردازی داستان ……………………………………………………………………. 68

5-2-3-3- ساختار کلمات و جملات داستان …………………………………………………….. 70

5-2-3-4- توصیف شخصیت­ها و صحنه­های داستان ……………………………………….. 71

5-2-3-5- شیوه­ی روایت داستان ……………………………………………………………………….. 72

5-2-3-6- شکل شروع، اوج­گیری و ختم داستان …………………………………………….. 73

5-2-4- معرفی و نقد مجموعه داستان «من قاتل پسرتان هستم» …………………. 75

5-2-4-1- معرفی مجموعه­داستان«من قاتل پسرتان هستم» ………………………….. 75

5-2-4-1-1- خلاصه­ی داستان «مسافر» ………………………………………………………….. 76

5-2-4-1-2- خلاصه­ی داستان «بلدرچین» ……………………………………………………… 76

5-2-4-1-3- خلاصه­ی داستان «زندگی سگی» ………………………………………………. 77

5-2-4-1-4- خلاصه­ی داستان «تمبر» …………………………………………………………….. 77

5-2-4-1-5- خلاصه­ی داستان «بلیت» ……………………………………………………………. 78

5-2-4-1-6- خلاصه­ی داستان «پری دریایی» …………………………………………………. 79

5-2-4-1-7- خلاصه­ی داستان «من قاتل پسرتان هستم» …………………………….. 79

5-2-4-1-8- خلاصه­ی داستان «بازگشت» ………………………………………………………. 80

5-2-4-1-9- خلاصه­ی داستان«بن­بست» …………………………………………………………. 80

5-2-4-1-10- خلاصه­ی داستان «پیشکشی» ………………………………………………….. 81

5-2-4-2- نقد مجموعه ­داستان «من قاتل پسرتان هستم» …………………………….. 81

5-2-4-2-1- شخصیت­پردازی در این مجموعه داستانی ………………………………….. 81

5-2-4-2-2- توصیف در مجموعه داستان «من قاتل پسرتان هستم» …………… 88

5-2-4-2-3- ساختار جملات و کلمات مجموعه­ داستان «من

قاتل پسرتان هستم» ……………………………………………………………………………………………… 90

5-2-4-2-4- شیوه­ی روایت در مجموعه­ داستان من قاتل پسرتان هستم………. 91

5-2-4-2-5- شکل شروع، اوج­گیری و ختم داستان ………………………………………… 91

5-3- معرفی احمد غلامی و نقدآثارش………………………………………………………………… 98

5-3-1- دادائیسم ………………………………………………………………………………………………….. 98

5-3-2- معرفی نویسنده ………………………………………………………………………………………. 99

5-3-3- معرفی آثار احمد غلامی ……………………………………………………………………….. 100

5-3-3-1- خلاصه­ی داستان «همه­ی زندگی» …………………………………………………. 100

5-3-3-2- خلاصه­ی داستان «ناله» ……………………………………………………………………. 101

5-3-3-3- خلاصه­ی داستان «سکوت»……………………………………………………………….. 102

5-3-3-4- خلاصه­ی داستان«سایه­ها اوهامند» …………………………………………………. 102

5-3-3-5- خلاصه­ی داستان «در انتهای خشم» ………………………………………………. 103

5-3-4- شخصیت­پردازی در مجموعه داستان «همه­ی زندگی»……………………….. 103

5-3-5- توصیف در مجموعه داستان «همه­ی زندگی» …………………………………….. 109

5-3-6- شیوه­ی روایت در مجموعه داستان «همه­ی زندگی» ………………………….. 114

5-3-7- شکل شروع، اوج­گیری و ختم مجموعه داستان «همه­ی زندگی» …….. 116

5-3-8- نقد کلی مجموعه داستان «همه­ی زندگی» ………………………………………… 118

5-3-9- نقد رمان «جیرجیرک»…………………………………………………………………………… 119

5-3-9-1- خلاصه­ی رمان «جیرجیرک»…………………………………………………………….. 119

5-3-9-2- شخصیت­پردازی در رمان «جیرجیرک»……………………………………………. 120

5-3-9-3- توصیف در رمان «جیرجیرک»………………………………………………………….. 123

5-3-9-5- شکل شروع، اوج­گیری و ختم رمان «جیرجیرک» ………………………… 123

5-3-9-5- نقد کلی رمان «جیرجیرک»………………………………………………………………. 125

 

فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادها

نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………. 127

پیشنهادها ……………………………………………………………………………………………………………….. 129

منابع ……………………………………………………………………………………………………………………….. 130

چکیده:

جنگ تحمیلی عراق علیه ایران یکی از رویداد­های بزرگ تاریخی عصر حاضر است که تأثیری کلی بر ادبیات، اقتصاد و سیاست کشور گذاشت و باعث خلق ادبیاتی ارزشمند تحت عنوان «ادبیات دفاع مقدس» گردید. در این رساله نگارنده برآن است تا با توجه به ساختار داستان و معیارهای مشخص (شخصیت­پردازی، شیوه­ی­ روایت، شروع و توصیف داستان) به نقد آثار نویسندگان مذکور بپردازد.

این رساله در شش فصل تدوین و تنظیم گشته است که فصل اول و دوم آن به ترتیب شامل کلیات، تعریف نقد و گونه­های آن می­باشد. فصل سوم ادبیات جنگ را در بر­می­گیرد که در آن به تعاریف جنگ، فلسفه­ی جنگ و علل و عوامل آن پرداخته شده­ است. فصل چهارم شامل ادبیات دفاع مقدس است که در آن به تعریف و پیشینه­ی ادبیات جنگ در ایران، داستان و داستان­نویسی پرداخته­ می­شود. در فصل پنجم که مهم­ترین فصل رساله است، نقد و بررسی آثار سه نویسنده­ی مذکور مورد پژوهش قرار می­گیرد. پس از معرفی هر­یک از نویسندگان، آثارشان از نظر محتوا، ساختار، شخصیت­پردازی، شیوه­ی روایت، شروع و توصیف بررسی شده ­است. فصل ششم آخرین فصل این رساله است که شامل نتیجه­گیری می­باشد. سید مهدی شجاعی، با خلق آثاری مذهبی، جنگی و متن­های ادبی در شروع و بالندگی «ادبیات دفاع مقدس» تأثیری بسزا داشت. احمد دهقان و احمد غلامی، با آمیختن تجربه و تخیل درثبت رویدادهای جنگ و انتقال آن به نسل­های آینده نقش مهمی را در گستره­ی ادبیات دفاع مقدس ایفا کرده­اند.

واژگان کلیدی: نقد ادبی، ادبیات جنگ، داستان، سید ­مهدی ­شجاعی، احمد­ دهقان، احمد ­غلامی.

1-1-­مقدمه:

ادبیات، بخصوص ادبیات­ داستانی، با جنگ درآمیخته است. از روزگاران کهن تا به امروز، جنگ مقوله­ی مهمی برای ادبیات محسوب شده و می­شود. ادبیات ­داستانی ایران در واکنش به جنگ هشت ساله در قالب پرداخت حادثه، شخصیت، کنش، کشمکش و فضا­سازی، انتخابی هوشمندانه کرده و دو چهره­ی کاملاً متضاد از خود نشان داده است. یکی شیفتگی به جنگ با طرح موضوعاتی چون قهرمان و روحیه­ی قهرمان­پروری، آرمان­گرایی، حماسه­سازی، شجاعت، روحیه­ی شهادت­طلبی، پرداختن به معنویت و دوری از زندگی دنیوی همراه بود و دیگری انزجار و نفرت از جنگ که با موضوعاتی چون: ترس، فقر، تخریب، گرسنگی، فحشا و نابودی بشر و…

بررسی همه جانبه­ی آثار هر نویسنده راهی به سوی بهتر شناختن اوست. با بررسی محتوایی و نحوه­ی چینش واژگان آثار هر نویسنده می توانیم به سوالات زیر پاسخی درست و منطقی دهیم.