.. 12

1-9-1قلمرو موضوعی………………………………………………………………………………. 12

2-9-1قلمرو مکانی………………………………………………………………………………….. 13

3-9-1قلمرو زمانی………………………………………………………………………………….. 13

فصل دوم:ادبیات و پیشینه تحقیق……………………………………………………………………. 14

1-2مقدمه………………………………………………………………………………………………. 15

2-2تعریف بیمه و عقد قرارداد آن………………………………………………………………………. 15

1-2-2ریشه لغوی بیمه………………………………………………………………………………. 15

2-2-2تعاریف بیمه………………………………………………………………………………….. 16

3-2 ساختار سازمان…………………………………………………………………………………….. 17

1-3-2پیچیدگی……………………………………………………………………………………… 18

2-3-2تفکیک افقی؛………………………………………………………………………………….. 18

3-3-2تفکیک عمودی؛………………………………………………………………………………. 19

4-3-2تفکیک بر اساس مناطق جغرافیایی…………………………………………………………… 19

5-3-2رسمیّت ………………………………………………………………………………………. 20

6-3-2تمرکز…………………………………………………………………………………………. 21

4-2 رابطه درجه تمرکز و ارتفاع ساخت سازمانی با حیطه نظارت……………………………………… 23

5-2ارتباط تمرکز، پیچیدگی و رسمیّت………………………………………………………………….. 23

6-2ارکان ساختار سازمانی………………………………………………………………………………. 24

7-2خلاقیت مدیران…………………………………………………………………………………….. 24

1-7-2تعریف خلاقیت از دیدگاه روانشناسی………………………………………………………… 24

1-1-7-2تفكر همگرا………………………………………………………………………………… 25

2-1-7-2تفكر واگرا…………………………………………………………………………………. 25

2-7-2تعریف خلاقیت از دیدگاه سازمانی……………………………………………………………. 25

3-7-2فرصت های خلاقیت………………………………………………………………………….. 26

1-3-7-2فرصت های داخلی…………………………………………………………………………. 27

2-3-7-2فرصت های خارجی(در محیط علمی و اجتماعی سازمان)………………………………….. 27

4-7-2موانع بروز خلاقیت…………………………………………………………………………… 27

5-7-2ویژگی های سازمان خلاق…………………………………………………………………….. 28

1-5-7-2برخی از ویژگی های سازمان خلاق عبارتند از:……………………………………………… 28

2-5-7-2رقابت……………………………………………………………………………………… 28

3-5-7-2فرهنگ…………………………………………………………………………………….. 28

4-5-7-2دسترسی به مدیران…………………………………………………………………………. 28

5-5-7-2احترام به افراد……………………………………………………………………………… 28

6-5-7-2ارائه خدمات مردمی………………………………………………………………………… 28

7-5-7-2تخصص……………………………………………………………………………………. 29

8-5-7-2كارگروهی…………………………………………………………………………………. 29

9-5-7-2رابطه كاركنان با سازمان…………………………………………………………………….. 29

10-5-7-2استقبال مدیران از عامل تغییر……………………………………………………………… 29

6-7-2نظریه های خلاقیت…………………………………………………………………………… 29

1-6-7-2نظریه تداعی گرایی………………………………………………………………………… 29

2-6-7-2نظریه گشتالت……………………………………………………………………………… 30

3-6-7-2نظریه روانکاوی……………………………………………………………………………. 30

4-6-7-2نظریه انسانگرایی کارل راجرز وآبراهام مازل……………………………………………….. 31

5-6-7-2نظریه تحلیل عوامل گیلفورد………………………………………………………………… 32

7-7-2پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………….. 33

8-7-2تحقیقات داخلی………………………………………………………………………………. 33

9-7-2تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………… 36

8-2خلاصه ی فصل…………………………………………………………………………………….. 37

فصل سوم:روش اجرای تحقیق……………………………………………………………………… 38

1-3مقدمه………………………………………………………………………………………………. 39

2-3 روش تحقیق………………………………………………………………………………………. 39

3-3جامعه آماری……………………………………………………………………………………….. 40

4-3نمونه آماری………………………………………………………………………………………… 41

5-3روش و ابزار جمع آوری داده ها…………………………………………………………………….. 42

6-3روایی (اعتبار ابزار تحقیق)………………………………………………………………………….. 43

7-3پایایی (اعتماد به ابزار اندازه گیری)…………………………………………………………………. 44

8-3روش آزمون فرضیه ها……………………………………………………………………………… 45

1-8-3آزمون کولموگوروف – اسمیرنوف (K-S)……………………………………………………. 45

2-8-3آزمون همبستگی………………………………………………………………………………. 46

9-3خلاصه فصل……………………………………………………………………………………….. 46

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………….. 47

1-4مقدمه………………………………………………………………………………………………. 48

2-4یافته های حاصل از آمار توصیفی…………………………………………………………………… 48

1-2-4توزیع فراوانی…………………………………………………………………………………. 48

2-2-4توزیع فراوانی جنسیت………………………………………………………………………… 48

3-2-4توزیع فراوانی سن……………………………………………………………………………. 49

4-2-4توزیع فراوانی سابقه خدمت…………………………………………………………………… 50

5-2-4توزیع فراوانی میزان تحصیلات……………………………………………………………….. 51

3-4توصیف متغیرها…………………………………………………………………………………….. 52

1-3-4متغیر ساختار سازمانی…………………………………………………………………………. 52

1-1-3-4پیچیدگی…………………………………………………………………………………… 52

2-1-3-4 رسمیت……………………………………………………………………………………. 53

3-1-3-4تمرکز………………………………………………………………………………………. 54

4-1-3-4متغیرخلاقیت مدیران………………………………………………………………………. 55

4-4بررسی نرمال بودن توزیع نمرات متغیرها……………………………………………………………. 56

5-4آزمون فرضیه اول…………………………………………………………………………………… 57

6-4آزمون فرضیه دوم………………………………………………………………………………….. 58

7-4آزمون فرضیه سوم………………………………………………………………………………….. 58

8-4خلاصه ی فصل…………………………………………………………………………………….. 59

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………… 60

مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 61

1-5روشهای آماری…………………………………………………………………………………….. 61

2-5یافته های توصیفی………………………………………………………………………………….. 61

1-2-5متغیر خلاقیت…………………………………………………………………………………. 61

2-2-5متغیر پیچیدگی………………………………………………………………………………… 61

3-2-5متغیر تمرکز…………………………………………………………………………………… 62

4-2-5متغیررسمیت………………………………………………………………………………….. 62

3-5آمار استباطی……………………………………………………………………………………….. 62

1-3-5فرضیه اول……………………………………………………………………………………. 62

2-3-5فرضیه دوم……………………………………………………………………………………. 63

3-3-5فرضیه سوم……………………………………………………………………………………. 63

4-5پیشنهادات………………………………………………………………………………………….. 64

5-5پیشنهاد برای تحقیقات آتی…………………………………………………………………………. 64

6-5محدودیت های تعمیم نتایج………………………………………………………………………… 65

7-5خلاصه فصل……………………………………………………………………………………….. 65

منابع:……………………………………………………………………………………………………. 67

چکیده:

در این تحقیق به بررسی رابطه بین ساختار سازمانی و خلاقیت مدیران در بیمه ایران در شهرستان تهران پرداخته شد. در این تحقیق از شاخصهای(پیچیدگی، رسمیت و تمرکز) به عنوان شاخصهای نشان دهنده ساختار سازمانی استفاده شد. روش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق کلیه مدیران بیمه ایران در شهرستان تهران می باشند. که از پرسشنامه استاندارد رندسیپ که حاوی 50 سوال بود جهت اندازه گیری متغیر خلاقیت و از پرسشنامه استاندارد رابینز به نقل از مقیمی که حاوی 14 سوال بود جهت اندازه گیری ساختار سازمانی استفاده گردید. جهت آزمون فرضیه ها نیز به دلیل نرمال نبودن متغیر وابسته از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بین پیچیدگی و خلاقیت مدیران رابطه معنی داری وجود ندارد ولی بین رسمیت و خلاقیت مدیران رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد و بین تمرکز و خلاقیت مدیران رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد.

واژگان کلیدی: خلاقیت مدیران، رسمیت ، تمرکز، پیچیدگی، ساختار سازمانی

-1 مقدمه

همه سازمانها برای بقا نیازمند اندیشه های نو و نظرات بدیع و تازه اند. افكار و نظرات جدید همچون روحی در كالبد سازمان دمیده می شود و آن را از نیستی و فنا نجات می دهد . برای آنكه بتوان در دنیای متلاطم و متغیر به حیات ادامه داد ، باید به خلاقیت روی آورد و ضمن شناخت تغییرات و تحولات محیط برای رویارویی با آنها پاسخ های بدیع و تازه تدارك دید و همراه تاثیرپذیری از این تحولات بر آنها تأثیر نهاد و بدانها شكل دلخواه داد(الوانی، 1383).

امروزه مفاهیم ذهنی بشر مملو از طرح های تکامل یافته ای است که مدت ها پیشدر قالب های خام و ابتدایی، در ذهن بسیاری از افراد اندیشمند و خلاق جوانه زده و بتدریج توسط انسان های متوالی تکامل یافته است. خلاقیت به عنوان نیاز عالیة بشری در تمام زندگی او مطرح بوده و عبارت است از تحولات دامنه دار و جهشی در فکر و اندیشة انسان، به طوری که حایز یک توانایی در ترکیب عوامل قبلی در طرح جدید می شود(فیشانی،1377). پدیدة خلاقیت و نوآوری مثل انسان از خصیصه های انسانی، در آحاد نوع بشر یافت می شود و این انگیزش ها و شرایط محیطی و فردی است که عامل خلاقیت را آشکار می کند. خلاقیت به عنوان یک حالت روانی و ذهنی که در قلمرو علم روان شناسی است، آشکار می شود و از آن جا که عمدة کار و فعالیت انسان در سازمان ها انجام می شود، عامل ایجاد وپرورش خلاقیتدر محدودة علم و هنر مدیریت قرار می گیرد و مدیران می توانند پیدایش خلاقیت را در سازمان ها با ایجاد زمینه ها وبستر مناسب همچون ساختار سازمانی مناسب، تسریع یا با ایجاد فضای نامناسب آن را خنثی کنند(فیشانی، 1377). عوامل متعددی در درون یک سازمان بر توان خلاقیت افراد تأثیر می گذارند. یکی از مهم ترین عوامل، تسهیل و تقویت توان خلاقیت در سازمان، ساختار مناسب و تشکیلات مناسب با اهداف مورد نظر است(صمدآقایی، 1378).

خلاقیت در درون یک سازمان در خلاء به وجود نمی آید، بلکه ساختار سازمانی به عنوان یک بستر، زمینه را برای پیدایش خلاقیت آماده می کند. ساختار سازمان نمایانگر روابط واحدهای آن و نشان دهندة انعطاف پذیری آن است. سازمان هایی که دارای ساختار غیرمنعطف باشند، برای ایجاد همکاری و وحدت در دوران بحران دچار آشفتگی می شوند. در حالی که سازمان هایی که امکان برقرار کردن رابطه، بویژه رابطة غیررسمی و انعطاف پذیر را در ساختار خود پیشبینی می کنند، عوامل مثبت و مؤثری را برای ترغیب و رشد خلاقیت و نوآوری در سازمان خود به وجود می آورند(صمدآقایی،1378).

در این فصل كلیات تحقیق تدوین و ارائه شده است. در فصل حاضر ابتدا، مساله اصلی تحقیق بیان شده است. سپس فرضیات تحقیق مطرح و مطالبی در خصوص روش و قلمرو تحقیق ارائه شده است. همچنین در خصوص نحوه آزمون فرضیات توضیحاتی به صورت كلی داده شده است.

2-1 بیان مسئله

سـازمـان هـا بـرای بقاء و تداوم نقش مثبت و سازنده خود نیازمند افکار، اندیشه ها، نظرات تـازه و نـو هـستند تا با دریافت دیدگاه های نو مبتنی بر تحقیقات میدانی و اندیشه ها و تـئوری هـا بـتـوانـنـد پـویـایـی خـود را تـضـمـیـن کـنـنـد وگـرنـه رو بـه زوال و نابودی هستند. مقاومت سازمان ها در قبال تغییرات و تحولات جهانی و منطقه ای موجب حذف آنها شده و حتی قادر به حفظ وضع موجود نیز نخواهند بود.

وجود ساختار یکی از ویژگی های اصلی هر سازمان است که بر اساس آن فعالیت ها، متفاوت از یکدیگر تفکیک شده و بین وظایف هماهنگی ایجاد می گردد، همچنین با وجود ساختار، روند تفویض اختیار، مسئولیت، کنترل مقررات و استاندارها بین فعالیت ها و ومجریان آنها مشخص می شود. در تعریف دیگر، ساختار سازمانی عبارت است از الگوی ارتباطات میان بخش ها و اجزا یک سازمان. به عبارت دیگر سازمان ها به طور آگاهانه بخش ها و واحدهایی را به عنوان پاره سیستم در سیستم اصلی به وجود می آورند و میان این پاره سیستم، الگوی ارتباط و تعامل مشخص را حاکم می کنند. این تمایز درونی، بین بخش ها و الگوهای ارتباطات بیان آنها را ساختار سازمانی می نامند (مجیدی و همکاران،1390).

نظریه­پردازان مختلف دوازده متغییر اساسی را که مورد قبول همه آن­ها است برای تعریف ابعاد ساختاری به کار برده­اند این ابعاد عبارتند از:

1- اجزا اداری 2- استقلال 3- تمرکز 4- پیچیدگی 5- تفویض اختیار 7- رسمیت 8- ترکیب 9- حرفه­گرایی 10- حیطه کنترل 11- تخصص­گرایی 12- استاندارد کردن. بنابراین جهت سنجش و تعیین ساختار سازمان ابعاد متفاوتی را می­توان در نظر داشت که تحقیق حاضر با تاکید بر سه بعدپیچیدگی،رسمیتوتمرکزکه مهمتر از بقیه هستند به سنجش ساختار سازمان­ها پرداخته است.

یکی از عناصر مهم ساختار سازمانی پیچیدگی می باشد پیچیدگی به میزان تفکیکی که درون سازمان وجود دارد دلالت می­کند. از دیگر عناصر عمده که در این تحقیق نیز بدان اشاره گردیده رسمیت در سازمانها می باشد.رسمیتبه میزان استاندارد بودن مشاغل درون سازمان اشاره دارد. مهمترین فنون رسمیت عبارتند از فرایند گزینش، الزامات نقش،رویه­ها و خطی­مشی­ها، آموزش و شعائری که کارکنان برای اثبات وفاداری و تعهد خود نسبت به سازمان از آن­ها تبعیت می کنند. از دیگر عناصر ساختار سازمانی می توان به تمرکز در سازمان اشاره کرد. تمرکز به میزان تراکم اختیار رسمی که برای اتخاذ تصمیم در فرد، واحد یا سطح سازمانی متمرکز می­شود و به کارکنان حداقل اجازه مشارکت در تصمیمات را می­دهد اشاره می­کند.

ساختار سازمانی بر عوامل متعددی تاثیر گذار می باشد یکی از این عوامل خلاقیت مدیران شرکت ها می باشد.

خلاقیت بكارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یك فكر یا مفهوم جدید است. هر سازمانی می تواند با اصلاح ساختار خود و افزایش خلاقیت نیروی انسانی خود باعث بالارفتن عملکرد و بهره وری شود و در جهت رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده خویش گام بردارد. خلاقیت می تواند یک منبع قدرتمند رقابتی و مزیتی در کار باشد. خلاقیت عامل رشد و بالندگی سازمان، ارتقای بهره وری، افزایش کیفیت تولیدات و خدمات و موففیت در رقابت، افزایش انگیزش کارکنان و رضایت شغلی آنها، کاهش هزینه ها، تنوع تولیدات و خدمات و کاهش بورکراسی اداری شود(اسمی، جهانی،1388). مطالعات متعدد نشان از این داشت که تمرکز، پیچیدگی، رسمیت از عوامل موثر بر خلاقیت مدیران می باشد. هر چه استاندارد­سازی امور بیشتر باشد به همان نسبت از توان خلاقیت افراد کاسته می­شود. با توجه به اینکه عدم انعطاف از محدودیت­های خلاقیت است رسمیت تولید ایده را محدود می­کند( اسلمی و تدین، 1387) به طور کلی با افزایش قوانی و مقررات، دستورالعمل ها و آیین نامه ها موجود در سازمان، خلاقیت فردی و سازمانی کاهش می یابد و برعکس(امیدی وهمکاران،1386) از طرفی برخی محققان بر این باورند که بالا بودن تمرکز سازمانی باعث افزایش خلاقیت مدیران می شود بدیهی است که هرچه در شرکت متمرکز تر باشند یعنی سلسله مراتب دستوردهی ازبالا به پایین حاکم باشد و تصمیمات فقط توسط یک نفر اتخاذ گردد میزان خلاقیت مدیران نیز بالاتر می رود زیرا می تواند با آزادی عمل بیشتری تصمیم گیری بکنند. از طرفی نیز بالا بودن پیچیدگی می تواند باعث کاهش خلاقیت مدیران باشد با توجه به مطالب ارائه شده در این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که آیا ساختار سازمانی بر خلاقیت مدیران بیمه ایران تاثیر گذار می باشد یا نه؟

3-1سوالات پژوهش

1-3-1سوال اصلی

آیا بین ساختار سازمانی و خلاقیت مدیران بیمه ایران تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد؟

2-3-1سوالات فرعی

1. آیا بین پیچیدگی(عمودی) و خلاقیت مدیران بیمه ایران تهران رایطه مثبت و معنی داری وجود دارد؟