فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

1-2- مقدمه. 19

قسمت اول: فرهنگ سازمانی.. 19

2-2- تعریف فرهنگ… 19

3-2- تعریف سازمان. 20

4-2- فرهنگ سازمانی.. 20

5-2- تاریخچه فرهنگ سازمانی.. 21

6-2- تعریف های فرهنگ سازمانی.. 23

7-2- سطوح فرهنگی سازمان. 25

1-7-2- فرهنگ به عنوان فرض­های ضمنی.. 26

2-7-2- فرهنگ به عنوان ارزش های مشترك.. 26

3-7-2- فرهنگ به عنوان اصول یا هنجارهای مشترك.. 27

8-2- الگوهای تبیین و شناخت فرهنگ سازمانی.. 27

1-8-2- الگوی گِلَسِر، زامانو و هَکِر 28

2-8-2- الگوی اوچی.. 28

3-8-2- الگوی لیتوین و استرینگر. 29

4-8-2- الگوی ادگارشاین.. 29

5-8-2- الگوی كرت لوین.. 30

6-8-2- الگوی پیترز و واترمن 30

9-2- مدل های فرهنگ سازمانی.. 31

1-9-2- مدل فرهنگ سازمانی ادگار شاین.. 31

2-9-2- چارچوب ارزش های در حال رقابت: 34

3-9-2- مدل دنیسن.. 37

4-9-2- مدل فرهنگ سازمانی دنیسن – اسپریتزر. 40

1-4-9-2- فرهنگ توسعه ای.. 41

2-4-9-2- فرهنگ گروهی 42

3-4-9-2- فرهنگ عقلایی.. 43

4-4-9-2- فرهنگ سلسله مراتبی.. 43

قسمت دوم : توانمندسازی روانشناختی.. 44

10-2- تاریخچه توانمندسازی روانشناختی.. 44

11-2- توانمندسازی روانشناختی.. 46

12-2- دیدگاه ها و رویکردهای توانمندسازی منابع انسانی.. 49

1-12-2- دیدگاه مکانیکی.. 49

2-12-2- دیدگاه ارگانیکی.. 50

1-2-12-2- رویکرد انگیزشی.. 50

2-2-12-2- رویکرد شناختی.. 51

13-2- ابعاد توانمندسازی روانشناختی.. 52

1-13-2- احساس شایستگی.. 52

2-13-2- احساس خود مختاری.. 53

3-13-2- احساس مؤثربودن یا تأثیرگذاری.. 54

4-13-2- احساس معناداری شغل.. 54

5-13-2- احساس اعتماد به دیگران. 54

14-2- مدل ها و الگوهای توانمندسازی منابع انسانی.. 55

1-14-2- مدل توانمندسازی دنیس کینلا.. 55

2-14-2- مدل توانمندسازی توماس و ولتهاوس… 56

3-14-2- مدل توانمندسازی باون و لاولر. 57

4-14-2- مدل توانمندسازی اسپریتزر. 58

5-14-2- مدل توانمندسازی فاکس 61

6-14-2- مدل توانمندسازی کالبرت و مک دونو. 61

7-14-2- مدل توانمندسازی کوئین و اسپریتزر. 62

15-2- برنامه های توانمند سازی.. 64

1-15-2- برنامه توانمندسازی سطح پایین.. 64

2-15-2- برنامه های توانمندسازی سطح متوسط.. 64

3-15-2- برنامه توانمندسازی سطح بالا. 65

16-2- چالش های توانمندسازی کارکنان. 65

1-16-2- بعد چالش های مدیریتی.. 66

2-16-2- بعد چالش های پیامدی.. 66

17-2- به طور کلی، مزایای به کارگیری توانمندسازی.. 67

1-17-2- مزایای سازمانی.. 67

2-17-2- مزایای فردی.. 68

قسمت سوم: 68

بر پژوهش های انجام شده در داخل و خارج کشور. 68

1-18-2- پژوهش های انجام شده در ایران. 68

2-18-2- پژوهش های انجام شده در خارج از کشور. 74

قسمت چهارم: 81

19-2- رابطه فرهنگ سازمانی و توانمندسازی.. 81

قسمت پنجم: 82

20-2- نتیجه گیری.. 82

 

فصل سوم: روش پژوهش

1-3- مقدمه. 86

2-3- روش پژوهش… 87

3-3- جامعه آماری.. 87

4-3- حجم نمونه تحقیق و روش نمونه گیری.. 88

5-3- روش جمع آوری اطلاعات… 91

6-3- روایی و پایایی ابزار اندازه گیری.. 93

1-6-3- روایی پرسشنامه ها 93

2-6-3- پایایی پرسشنامه ها 93

7-3- روش های تجزیه و تحلیل داده­های پرسشنامه ها 95

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل پژوهش

1-4- مقدمه. 98

2-4- یافته های توصیفی.. 99

3-4- پیش فرض استفاده از آزمون های آماری پارامتریک… 104

4-4- تجزیه و تحلیل سؤال های پژوهش… 105

 

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادها

1-5- مقدمه. 124

2-5- خلاصه پژوهش… 125

3-5- بحث و نتیجه­گیری.. 125

4-5- پیشنهادها 135

1-4-5- پیشنهادهای کاربردی.. 135

2-4-5- پیشنهادهای پژوهشی.. 136

5-5- محدودیت های تحقیق.. 136

1-5-5- محدودیت های در اختیار محقق.. 136

2-5-5- محدودیت های خارج از اختیار محقق.. 137

منابع 141

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول (1-2): ارزش های فرهنگی در مؤسسات ژاپنی، امریكایی نوع z و امریكایی غیر نوع z. 29

جدول (2-2): چارچوب ارزش های رقیب مدل های تئوری سازمانی.. 35

جدول (3-2): ویژگی های مدل دنیسن.. 40

جدول شماره(4-2): دیدگاه های توانمندسازی.. 51

جدول (1-3): توزیع جامعه آماری به تفکیک دانشکده وبر حسب جنسیت… 88

جدول (2-3): تعداد سهمیه نمونه و آزمودنی ها در دانشگاه بوعلی سینا 90

جدول (3-3): تعداد سؤالات و مؤلفه های پرسشنامه فرهنگ سازمانی.. 92

جدول (4-3): تناظر شماره سؤالات پرسشنامه توانمند سازی با مؤلفه های آن. 92

جدول(5-3): پایایی پرسشنامه فرهنگ سازمانی و هر یک از مؤلفه های آن. 94

جدول(6-3): پایایی پرسشنامه توانمندسازی و هر یک از مؤلفه های آن. 94

جدول (1-4): توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به تفکیک جنسیت: 99

جدول(2-4): توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به لحاظ سطوح سنی: 100

جدول(3-4): توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به لحاظ مدرک تحصیلی: 101

جدول(4-4): توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به لحاظ رشته تحصیلی : 102

جدول(5-4): فراوانی و درصد فراوانی نمونه مورد مطالعه به لحاظ سنوات خدمت: 103

جدول(6-4): نتایج آزمون کولموگروف اسمیرونوف جهت سنجش نرمال بودن متغیرها 104

جدول(7-4): نتایج تی تست تک گروهی وضعیت فرهنگ سازمانی دانشگاه بوعلی سینا: 106

جدول(8-4): نتایج تی تست تک گروهی وضعیت توانمندسازی مدیران گروه های آموزشی دانشگاه بوعلی سینا: 111

جدول(9-4): ضرایب همبستگی بین مؤلفه های فرهنگ سازمانی و توانمندسازی مدیران گروه های آموزشی دانشگاه بوعلی سینا: 116

جدول (10-4): رگرسیون چند متغیره رابطه فرهنگ سازمانی و توانمندسازی مدیران گروه های آموزشی دانشگاه بوعلی سینا: 117

جدول (11-4): ضرایب فرهنگ سازمانی در رگرسیون چند متغیره: 117

جدول(12-4): مقایسه دیدگاه اعضای هیأت علمی به لحاظ جنس و تحصیلات… 118

در مورد میزان فرهنگ سازمانی دانشگاه بوعلی سینا: 118

جدول(13-4): مقایسه میزان فرهنگ سازمانی دانشگاه بوعلی سینا از دیدگاه اعضای هیأت علمی به لحاظ سن و سنوات خدمت با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه: 119

جدول(14-4): مقایسه دیدگاه اعضای هیأت علمی به لحاظ جنس و مدرک تحصیلی در مورد میزان توانمندسازی مدیران گروههای آموزشی دانشگاه بوعلی سینا: 120

جدول(15-4): مقایسه میزان توانمندسازی مدیران گروه های آموزشی دانشگاه بوعلی سینا از دیدگاه اعضای هیأت علمی به لحاظ سن و سنوات خدمت با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه: 121

فهرست شکل­ها

عنوان صفحه

شکل (1-1): مدل مفهومی پژوهش… 7

شکل(1-2): مدل فرهنگ سازمانی ادگار شاین.. 24

شکل(2-2): سطوح فرهنگی سازمان. 26

شکل (3-2): مدل فرهنگ سازمانی دنیسن.. 38

شکل (4-2): چهار نوع فرهنگ سازمانی مطابق مدل دنیسن و اسپریتزر. 41

شکل(5-2): ویژگی های فرهنگ توسعه ای.. 42

شکل(6-2): ویژگی های فرهنگ گروهی.. 42

شکل(7-2): ویژگی های فرهنگ عقلایی.. 43

شکل(8-2): ویژگی های فرهنگ سلسله مراتبی.. 44

شکل(9-2) : الگوی توانمندسازی روانشناختی.. 47

شکل (10-2): الگوی توانمندسازی روانشناختی.. 48

شکل(11-2): مدل توانمندسازی کینلا.. 56

شکل(12-2): مدل توانمندسازی توماس و ولتهاوس… 57

شکل(13-2): مدل توانمندسازی باون و لاولر. 58

شکل(14-2): مدل توانمندسازی اسپریتزر. 60

شکل(15-2): مدل توانمندسازی فاکس… 61

شکل(16-2): مدل توانمندسازی کالبرت و مک دونو. 62

شکل(17-2): مدل توانمندسازی کوئین و اسپریتزر. 63

شکل(18-2): برنامه های توانمندسازی.. 65

شکل(1-4): توزیع فراوانی نمرات فرهنگ سازمانی دانشگاه بوعلی سینا براساس منحنی نرمال. 107

شکل(2-4): توزیع فراوانی نمرات فرهنگ توسعه ای دانشگاه بوعلی سینا براساس منحنی نرمال. 108

شکل(3-4): توزیع فراوانی نمرات فرهنگ گروهی دانشگاه بوعلی سینا براساس منحنی نرمال. 108

شکل(4-4): توزیع فراوانی نمرات فرهنگ عقلایی دانشگاه بوعلی سینا براساس منحنی نرمال. 109

شکل(5-4): توزیع فراوانی نمرات فرهنگ سلسله مراتبی دانشگاه بوعلی سینا براساس منحنی نرمال..110

شکل(6-4): توزیع فراوانی میزان نمرات توانمندسازی روانشناختی مدیران گروه دانشگاه بوعلی سینا بر اساس منحنی نرمال 112

شکل(7-4): توزیع فراوانی نمرات شایستگی مدیران گروه دانشگاه بوعلی سینا براساس منحنی نرمال. 113

شکل(8-4): توزیع فراوانی میزان نمرات مؤثر بودن مدیران گروه دانشگاه بوعلی سینا براساس منحنی نرمال 113

شکل(9-4): توزیع فراوانی میزان نمرات معنی دار بودن مدیران گروه دانشگاه بوعلی سینا براساس منحنی نرمال 114

شکل(10-4): توزیع فراوانی میزان نمرات اعتماد مدیران گروه دانشگاه بوعلی سینا براساس منحنی نرمال. 115

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار (1-4): درصد نمونه آماری (اعضای هیأت علمی دانشگاه بوعلی سینا) به تفکیک جنسیت… 100

نمودار(2-4): توزیع درصد فروانی نمونه آماری مورد مطالعه برحسب سطوح سنی.. 101

نمودار (3-4): درصد فراوانی نمونه مورد مطالعه برحسب مدرک تحصیلی.. 102

نمودار (4-4): توزیع درصد فروانی نمونه مورد مطالعه برحسب سنوات خدمت… 104

فصل اول

کلیات پژوهش

 

1-1- مقدمه:

آموزش عالی محور توسعه و موتور محرکه­ی ایجاد تحول در جامعه و کانون اصلی تربیت منابع انسانی متخصص و آموزش دیده است که می تواند با برخوداری از ایده ها و اندیشه های نو، حرکت روبه رشد جامعه را تسریع نماید. آموزش عالی رسالت مهمی درتولید دانشو آماده نمودن فارغ التحصیلان برای تصدی رهبری و مسئولیت در دنیای رقابتی، پیچیده و مرتباً درحال تغییر بر عهده دارد. مسلماً دانشگاه به عنوان یک نظام اجتماعی حساس و مهم از جایگاه خاصی برخوردار است و در صورتی می تواند وظیفه ی خطیر خود را به نحو احسن انجام دهد که سازمانی سالم و پویا داشته باشد (رانسوم[1]،1993).

همچنین فرهنگ سازمانی[2] موضوعی است که دردانش مدیریت و درقلمرو رفتار سازمانی توجه زیادی به آن شده است. به دنبال نظریات و تحقیقات جدید در مدیریت و روانشناسی صنعتی و سازمانی، فرهنگ سازمانی دارای اهمیت روزافزونی شده و یکی از مباحث اصلی و کانونی مدیریت سازمان ها را تشکیل داده است. با بررسی گروهی از اندیشمندان علم مدیریت، فرهنگ سازمانی به عنوان یکی از مؤثرترین عوامل پیشرفت و توسعه کشورها شناخته شده است، به طوری که بسیاری از پژوهشگران معتقدند که یکی از علل مهم موفقیت کشور ژاپن در صنعت و مدیریت، توجه آنها به فرهنگ سازمانی است (منوریان، قربانی و شریفی،1387).

از جمله اثرات و پیامدهای مهم فرهنگ سازمانی، توانمندسازی روانشناختی کارکنان می باشد. استوارت و مانز[3] (1997)، توانمندسازی[4] را به عنوان ادراکات کارکنان از وجود توانایی و قدرت در سازگاری با وقایع، موقعیت ها و کارکنانی که در محل کار با آنها کار می کنند، تعریف کرده اند. امروزه متخصصان بر این باورند که اعضای هیأت علمی با توانمندی بالا یکی از مهم ترین قشرهای هر
جامعه­ای به شمار می روند و این مطلب بدان سبب است که اعضای هیأت علمی توانمند از مؤثرترین عوامل در تغییر رفتارها و مهارت هاو در نتیجه، توانمند شدن دانشجویان محسوب می شوند (ساندرس و ریورس[5] ،1996). به هرحال فرایند توانمندسازی این امکان را برای اعضای هیأت علمی فراهم می سازد که توانایی و اختیارات بالایی را بدست آورند و قادر به تأثیرگذاری بر نهادها، سازمان­ها، جامعه و فراگیران باشند (ویلکنسون[6]،1998)

روشن است که بسیاری از مؤسسات آموزش عالی فاقد یک چهارچوب سیستماتیک هستند که به آن ها اجازه بدهد تا به طور مؤثری تغییرات را مدیریت و رشد کارکنان خود را تشویق کنند و به نتایج مثبت و رو به افزایش حاصل از تلاش های خود دست یابند. دستیابی به چنین چارچوبی مستلزم مطالعه، توصیف و تبیین وضعیت موجود دانشگاه ها و نوع فرهنگ سازمانی آن ها و شناسایی روابطی است که می تواند در بهبود آن ها تأثیرگذار باشد.

از آنجا که توانمندسازی روانشناختی با عوامل سازمانی بسیاری رابطه دارد، فرهنگ سازمانی یکی از مهم ترین عواملی است که شناخت هر چه بیشتر مؤلفه های مربوط به آن، می تواند کمک مؤثری در مسیر توانمندسازی باشد. به صورت خلاصه، سازمانی با فرهنگ حمایتی و منسجم، موجب می شود که احساس خودمختاری، شایستگی معناداری و اثرگذاری و به طور کلی توانمندسازی روانشناختی در کارمندان افزایش یابد.