دانلود پایان نامه ارشد : احکام بردگی در فقه امامیه با نگاهی به حقوق بشر … |
2-1-1-6- تاریخ بردگی اسیران.. 23
2-1-2- رفتار با بردگان درجاهلیت… 26
2-1-2-1- جایگاه اجتماعى بردگان.. 26
2-1-2-2- نقش بردگان در اقتصاد.. 28
2-1-2-3- استفاده نظامى از بردگان.. 30
2-1-2-4- سوءاستفاده جنسى از بردگان.. 31
2-1-2-5- تنبیه و شكنجه بردگان.. 32
2-1-2-6- آزاد كردن بردگان در عصر جاهلى.. 33
2-1-2-7- «ولاء» و گونه هاى آن در عصر جاهلى.. 34
2-2- بردگى از نظر اسلام… 36
2-2-1- موانع لغو دفعى بردگى… 36
2-2-2- اقدامات رسول خدا(ص) در حذف نظام برده دارى… 38
2-2-2-1- مبارزه ی بنیادین با برده دارى.. 38
2-2-2-2- محدود كردن اسباب و عوامل بردگى.. 39
2-2-2-3- گشودن درهاى آزادى به روى بردگان (عتق).. 41
2-2-2-4- شیوه ی اسلامى بهترین راه كار در امر بردگى.. 45
2-2-2-5- مقابله به مثل و مجازات كفار حربى.. 52
2-3- جمع بندی… 53
فصل سوم: بردگی در حقوق بین الملل
3- بردگی در حقوق بین الملل 56
2-1- پیشینه بردگی… 56
2-1-1- اکتشافات دریایی و آغاز بردگی… 56
2-1-2- اصل آزادی دریانوردی و داخل شدن دیگر کشورهای اروپایی در امر تجارت برده 60
2-1-3- برده و تجارت مثلث… 61
2-1-4- داغ کردن برده… 62
2-1-5- بارگیری… 63
2-1-6- بسته بندی محموله… 63
2-1-7- پایان سفر دریایی و ورود بردگان به آمریکا و چگونگی رفتار با آنان 64
2-1-8- فروش در آمریکا… 65
2-1-9- بردگی پلانتاسی (کشتزارهای روستایی)… 67
2-2- پاره ای از نظرات حقوق دانان غربی راجع به بردگی… 67
2-3- علل و موجبات الغای و امحای بردگی… 68
2-3-1- اقدامات و استناد به حقوق طبیعی جهت لغو بردگی… 71
2-3-2- جنبش ضد بردگی در صحنه بین المللی… 73
2-4- قیام ها و شورش های بردگان آفریقایی بین قرن های شانزدهم و نوزدهم 75
2-5- بردگی در متون حقوق بین الملل… 80
2-5-1- اعلامیه ی جهانی حقوق بشر… 80
2-5-2- کنوانسیون بین المللی حقوق مدنی و سیاسیسازمان ملل متحد 81
2-5-3- جنایات علیه بشریت درمنشور نورنبرگ… 83
2-5-4- اساسنامه ی دیوان بینالمللی کیفری… 86
2-5-5- بردگی در تعهدات بین المللی… 89
2-6- جمع بندی… 90
بحث و نتیجه گیری 92
نتیجه گیری… 92
پیشنهادات… 96
فهرست منابع 101
چكیده
اسلام در محیطى ظهور یافت كه در آن برده دارى با سابقه اى طولانى رایج بود. نظام برده دارى از اركان اجتماعى قبایل عرب به حساب مى آمد و بردگى از عوامل مهم تقسیم طبقاتى بود. عواملى، نظیر اسارت در جنگ ها و غارت ها، فقر و ندارى، بدهكارى، آدم ربایى و تجارت از اسباب عمده ی بردگى در جاهلیت بود و اساساً هر فرد به هر طریقى كه بر فرد دیگر تسلط و غلبه مى یافت او را به بردگى مى كشاند. بردگان پست ترین و پایین ترین طبقه ی اجتماعى عرب را تشكیل مى دادند. آن ها در ردیف حیوانات به شمار مى رفتند و از همه ی حقوق انسانى و مزایاى اجتماعى محروم بودند. اسلام بردگى اسیران جنگى و افرادى را كه در بازارها خرید و فروش مى شدند، به افراد كافر منحصر كرد و درباره ی اسیران جنگى كافر در مواردى كه رهبر و حاكم اسلامى صلاح بداند، برده گیرى آن ها را مجاز دانست. تجارت برده شامل تمام اقدامات مربوط به اسیر كردن انسان، تملك یا فروش او با قصد كشاندن او به بردگی است؛ و شامل تمام اقدامات مربوط به تملك یك برده با هدف فروش یا مبادله اوست؛ هم چنین شامل تمامی اقدامات اعمال اختیارات مالكانه ی فروش یا مبادله بر برده داری است كه با هدف فروش یا مبادله به دست آمده و به طور كلی شامل هر گونه اقدام به تجارت یا انتقال بردگان است. پس از جنگ جهانی دوم اسناد مهم حمایت از حقوق بشر ممنوعیت بردگی و برده داری را به عنوان تعهدی برای دولت ها مشخص كردند: اعلامیه ی جهانی حقوق بشر (ماده 4) میثاق بین الملی حقوق مدنی و سیاسی ( ماده 8) كنوانسیون اروپایی حقوق بشر ( ماده 4) كنوانسیون آمریكایی حقوق بشر ( ماده 6) منشور آفریقایی حقوق بشر و ملت ها ( ماده 5) و اخیراً اساسنامه دیوان كیفری بین الملل ( ماده 7 بند c ).
واژه های كلیدی: فقه امامیه، بردگی، حقوق بین الملل.
مقدمه
انسان مملوک و سنّت مالکیت انسانی بر انسانی دیگر. رسم برده داری که مطابق آن یک انسان موضوع مالکیت انسان دیگر قرار می گرفته، با سابقه ای دیرین در تمدن بشری، در فرهنگ و تمدن اسلامی نیز مطرح بوده است.
لفظ رایج برای «برده» در زبان عربی، «عَبد» است، (شایعترین صیغه ی جمع آن در این معنی «عَبید» است؛ با این همه، در قرآن کریم، نور: 32، «عِباد» آمده است. )، و به تعبیر دقیق تر، برای «برده ی مرد» بوده است، و به «برده ی زن»، «اَمَة» (جمع آن: اِماء) می گفته اند. هر دو لفظ از واژگان سامی باستان اند و در زبان عبریِ تورات نیز در همین معنی به کار رفته اند. در زبان ادبی عربی، اسم جنس «رقیق»، بر «برده»، در مفرد و مذکّر و مرجوع کنید به نث و در اسم جمع، اطلاق می شود. این لفظ، در قرآن کریم نیامده است، اما به جای آن لفظ «رَقَبَه» (به معنای «گردن، قفا») به کار رفته است (از جمله در سورة مائده: 89) و قرآن عبارت کنایی «ما مَلَکَت اَیمانُکُم» (مثلاً در سوره ی نساء: 36) را به کار می برد؛ «عَبداً مَملوکاً» (نحل: 75) به معنای برده، ناظر به همین عبارت کنایی است. بی گمان، صورت اسمی یافتن «مملوک» به معنای «برده» (بعداً به معنای «برده ی خانه زاد») از همین تعبیر ناشی شده است.
پیش از اسلام، بردگی در عربستان، مانند دیگر سرزمین های جهان باستان و پیش از عصر میانه، رایج بوده است. اما با معلومات پراکنده ای که درباره ی این دوره در دست است، نمی توان با اطمینان به بیش تر مسایل این نهاد اجتماعی پاسخ داد.
در آستانه ی هجرت، اکثریت بردگان عربستان غربی، یعنی کالایی بازرگانی که در مکّه فراوان بود و سوداگرانی چون عبدالله جُدعان از فروش آن ثروت می اندوختند، زنگیان حبشی بودند که عده ای از آنان بعداً هسته ی پاسداران مکّه به نام «احابیش» را تشکیل دادند. بلال، نخستین اذان گوی اسلام، از همین بردگان بود. بی گمان کاروانیان عرب، بردگان سفیدپوستِ عرب نژاد را، که شمارشان بسی کم تر بود، باخود می آوردند یا بادیه نشینان عرب این گونه بردگان را به اسیری می گرفتند. برای نفی وجود بردگان عرب نژاد هیچ دلیلی در دست نیست، هر چند بازخرید اسیران در میان قبایل بادیه نشین کاملاً رواج داشته است. شاهد مثال موثّق آن، زید بن حارثه ی کَلبی است که بعدها پسرخوانده ی حضرت محمد (ص) شد. اما درباره ی برده گرفتن افراد در ازای دَین یا فروش کودکان به دست اولیای آنان شاهدی در دست نیست؛ روایات متأخّر و نادری که این قبیل حوادث در آن ها نقل شده. در رسم و عادت عامّه ی عرب پیش از اسلام، احتمالاً میان دو طایفه از بردگان تمایزی وجود داشته که دارای ریشه ای سامی و بسیار کهنسال است و چه بسا هیچ گاه در قانونی مدوّن انعکاس نیافته باشد، و قرآن به دفعات، آزاد کردن برده را کاری پُر ارج (بِرّ) می خواند (بقره: 177؛ بلد: 13)، مصرف زکات را در این راه روا می شمارد (توبه: 60) یا کفّاره ی برخی از گناهان مانند قتل غیرعمد (نساء: 92) و سوگند دروغ را آزاد کردن بردگان قرار می دهد (مائده: 89). به مکاتبه (آزاد کردن برده با قرارداد) باید به آسانی رضا داد (نور: 33). با برده ای که آزاده نشده باشد باید با احسان رفتار کرد (نساء: 36). علاوه بر این ها، شرف انسانی برده در احکامی که با مناسبات اجتماعی از نوع روابط جنسی پیوند دارند جلوه گر است. پیش از این به حرمت واداشتن زنان برده به خودفروشی (نور: 33) اشاره کردیم؛ زن یا شوهر دادن بردگانِ «صالح» تکلیف اخلاقی صاحبان آنان است (نور: 32)؛ حتی ازدواج مرد یا زن مسلمان آزاد با برده ی مسلمان، اگر لازم باشد، جایز است (بقره: 221؛ نساء: 25)؛ برده ی زن که با مرد آزاد، البته با اجازه ی صاحبش، ازدواج کند حق «صداق مناسب» دارد.
آزادسازی برده در بسیاری از حالات ستوده شده است و به عنوان کفّاره ی برخی از گناهان، به برده دار پیشنهاد گردیده و به هنگام وقوع خسوف و کسوف به عنوان صدقه سفارش شده است.
اجر اخروی مضاعف به کسی وعده داده شده است که کنیز خود را سواد آموزد، وی را آزاد سازد و او را به زنی بگیرد. در حدیثی مشهور چنین آمده است: «آن که برده ی «مسلمان» خود را آزاد سازد، خداوند او را، عضو در اِزای عضو، از دوزخ می رهاند.» در مقابل، برده مکلّف است که صادقانه خدمت کند. وی «نگهبان دارایی خواجه ی خویش» است و باید در عقبی حساب آن را پس بدهد.
بیان مسأله
یکی از شبهاتی که دشمنان اسلام در ذهن جوانان پدید آورده اند موضوع برده داری است.
می گویند اگر اسلام یک دین جهانی است و برای تمام اعصار شایستگی دارد چرا بردگی را مباح شمرده است؟
گر چه پیامبر(ص) و امامان(ع) برده داری را ظاهرا پذیرفته اند و به طور صریح تحریم نفرموده اند، ولی اسلام به طور تدریجی طرح خاصی برای آزادی بردگان ارایه داده است. آن چه غالبا مورد توجه مردم قرار نمی گیرد این است که، اگر نظام غلطی در بافت جامعه ای وارد گردد، ریشه کن کردن آن نیاز به زمان بندی دارد، و هر حرکت حساب نشده ای نتیجه ی معکوس خواهد داشت، درست مانند انسانی که به یک بیماری خطرناک مبتلا شده و بیماریش کاملا رشد نموده است، و یا مانند شخص معتادی که ده ها سال به اعتیاد خو گرفته، در این گونه موارد، برای نجات آنان، باید از برنامه های زمان بندی شده استفاده کرد.
حال اگر اسلام طی یک فرمان عمومی دستور می داد همه ی بردگان آن زمان را آزاد کنند، چه بسا بیش تر آنان تلف و نابود می شدند در حالی که بخش مهمی از جامعه آن روز را بردگان تشکیل می دادند، آن ها نه کسب و کار مستقلی داشتند و نه خانه و کاشانه ای و نه وسیله ای برای ادامه ی زندگی. اگر در یک زمان همه آزاد می شدند یک جمعیت عظیم بیکار در جامعه ظاهر می گشت که هم زندگی خودش به خطر می افتاد و هم ممکن بود نظم جامعه مختل گردد و نیز به هنگام احتیاج و محرومیت، به همه جا حمله ور می شدند و کشت و کشتار راه می افتاد. (تفسیر نمونه، ج 21، ص 416 ).
طرح اسلام برای آزادی بردگان:
این طرح در چند ماده به طور خلاصه عرضه می گردد:
اصل اول: بستن سرچشمه های بردگی.
زیرا در طول تاریخ از راه های متعددی مردم را به بردگی می کشاندند:
1- اسرای جنگی
2- بدهکارانی که قدرت پرداخت ندارند
3- زور و غلبه مجوز برده گیری بوده است
4- کشورهای قدرتمند افراد خود را به همراه سلاح به کشورهای عقب مانده می فروختند.
اسلام جلو تمام این راه ها را جز اسیران جنگی که آن هم جنبه ی الزامی ندارد گرفته است، و اسیران را هم بی قید و شرط و یا با پرداخت فدیه و با سواد کردن چند نفر آزاد می کرده است.
اصل دوم: گشودن دریچه های آزادی.
یکی از مصارف زکات را آزادی بردگان قرار داده است.
مکاتبه ی بین مولا و برده (قرار داد کتبی) جهت آزادی راه دیگر آزادی می باشد.
اسلام آزادی بردگان را یک عبادت الهی شمرده است، و پیشوایان اسلام مانند حضرت علی(ع) که هزار برده را با دست رنج خود آزاد کرده است، در این راه پیش قدم بوده اند.
پیشوایان اسلام برده خود را با کم ترین بهانه ای آزاد می کرده اند تا سرمشقی برای دیگران باشند تا آن جا که حضرت امام باقر(ع) به جهت تشویق از انجام کار نیکی، برده اش را آزاد کرده و فرموده است: “انت حر” تو آزادی.
در برخی روایات آمده است که برده پس از هفت سال خود به خود آزاد است.
اگر مالک برده ای، بخشی از او را آزاد کرده بقیه ی او هم آزاد است.
مالک از کنیز خود صاحب فرزند گردد، فروختن آن کنیز جایز نیست و از سهم الارث فرزند آزاد می گردد.
کفاره ی بسیاری از تخلفات آزادی بردگان است.
پاره ای از مجازات های سخت را اگر مالک نسبت به برده اش اعمال کند برده آزاد می گردد.
اصل سوم: احیای شخصیت بردگان است.
فرم در حال بارگذاری ...
[چهارشنبه 1399-10-17] [ 01:11:00 ب.ظ ]
|