ایستادن طولانی مدت یکی از رایج‌ترین فعالیت‌های انسان است. کیفت عملکرد در بسیاری از فعالیت‌های روزمره انسان تحت تأثیر توانایی کنترل پاسچر در وضعیت ایستاده است. همچنین در برخی از رشته‌های ورزشی مانند تیراندازی عملکرد ورزشکاران وابستگی فراوانی به کنترل پاسچر در حالت ایستاده دارد. ایستادن‌ طولانی مدت سیستم‌های حسی-حرکتی فرد را با خستگی روبرو می‌کند که می‌تواند بر عملکرد افراد اثرگذار باشد. در تیراندازی دقت شاخص اصلی برای بررسی مهارت یک تیرانداز می‌باشد. در طول یک مسابقه تیراندازی، دقت ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد، که خستگی عضلانی می‌تواند یکی از مهمترین این عوامل باشد. یافتن روش‌هایی در جهت کاهش خستگی عضلانی می‌تواند بر عملکرد ورزشی طی ایستادن طولانی‌مدت اثرات مثبت داشته باشد. یکی از این روش‌ها می‌تواند تغییر فرم ایستادن و استراحت بین هر شلیک باشد. از اینرو مطالعه حاضر با هدف مقایسه دقت هدف‌گیری و خستگی عضلات مچ‌پا در دو فرم وضعیتی تیراندازی با تپانچه بادی انجام شد.

2-1- بیان مسئله پژوهش

در بسیاری از فعالیت‌های روزمره و در برخی ورزش‌ها مانند گلف و تیراندازی، ایستادن برای مدت طولانی با حفظ وضعیت مناسب ضروری است(S.J. Janice Tan, 2011). تیراندازان برای دست‌یابی به رکوردهای مناسب، به مدت طولانی نیازمند ثبات در وضعیت ذهنی و بدنی خود هستند. طول زمان برگزاری مسابقات تیراندازی با اسلحه‌ی بادی در بخش مردان، 105 دقیقه برای شلیک 60 تیر و در بخش زنان 75 دقیقه برای شلیک 40 تیر می‌باشد(اجتهد، 1387). قوانین مسابقات تیراندازی به افراد اجازه شلیک در وضعیت نشسته را نمی‌دهد، بنابراین برای یک تیرانداز، بیشتر زمان یک مسابقه تیراندازی در وضعیت ایستاده سپری می‌شود. تیراندازی با تپانچه بادی 10 متر یکی از مواد رشته تیراندازی با اسلحه است که در آن فرد باید به مدت طولانی بایستد.

برخی از مهمترین عضلاتی که در کنترل پاسچر در ایستادن طولانی، شرکت دارند، عبارتند از: ساقی قدامی، نعلی و دوقلو که حول مفصل مچ قرار دارند. (Di Giulio, Maganaris, Vasilios, & Loran, 2009; C.F. Runge, 1999) در ایستادن طولانی مدت، واحدهای حرکتی عضلات کنترل کننده پاسچر، به صورت مداوم فعال هستند، که ممکن است موجب وقوع خستگی عضلانی شود. بر اساس نتایج پژوهش‌های پیشین، می‌توان خستگی عضلانی را به عنوان یکی از فاکتورهای تأثیرگذار بر کنترل پاسچر در وضعیت ایستاده در نظر گرفت (Suponitsky, vebitsky, Peled & Mizrahi, 2008). از سوی دیگر پژوهش‌های پیشین نشان داده‌اند که با افزایش خستگی عضلات ساق، جابه جایی مرکز فشار بیشتر شده و این بدان معناست که نوسانات قامتی نیز افزایش پیدا کرده است که این می‌تواند باعث کاهش تعادل، افزایش سقوط یا کاهش کارایی افراد در انجام فعالیت‌های روزمره شود. (Vuillerme & Nougier 2001, Prieu).

افزایش نوسانات قامتی می‌تواند باعث کاهش کنترل پاسچر و در نتیجه کاهش دقت در تیراندازی شود. خستگی در این عضلات طی ایستادن طولانی مدت، در افراد غیر ورزشکار معنادار بوده است (Sartika & Dawal, 2009; S.J. Janice Tan, 2011; Rahim, Omar, Halim Alias, Ibrahim & Mas,2010 ). با این وجود پژوهشی در رابطه با میزان خستگی عضلانی در تیراندازان حرفه‌ای و اثر آن بر دقت تیراندازی یافت نشد.

بررسی میزان خستگی هر کدام از عضلات اندام تحتانی در تیراندازی و شناسایی عضله یا عضلاتی که بیشتر فعالیت می‌کنند، می‌تواند راهنمای مناسبی برای مربیان در طراحی برنامه‌های تمرینی باشد. همچنین یافتن روش‌های نوین با هدف کاهش خستگی و افزایش دقت در تیراندازان ضروری به نظر می‌رسد. با توجه به ضعف ادبیات پژوهشی در زمینه میزان بروز خستگی در تیراندازان حرفه‌ای حین رقابت و مبهم بودن اثر خستگی عضلانی بر عملکرد این افراد، پژوهش پیش‌رو با هدف بررسی نیمرخ فعالیت عضلانی تیراندزان در ایستادن‌های طولانی‌مدت طرح‌ریزی شد. همچنین در این پژوهش اثر دو فرم متفاوت تیراندازی (فرم ایستادن ممتد بدون استراحت و ایستادن در کل مدت تیراندازی و فرم نشستن‌های متناوب با بازه‌های استراحت 20 دقیقه‌ای) بر عملکرد تیراندازان و فعالیت عضلانی مورد بررسی قرار گرفت.

3-1- ضرورت و اهمیت پژوهش

خستگی عضلات مچ پا موجب کاهش کنترل پاسچر می‌شود، بنابراین ممکن است این خستگی روی عملکرد تیراندازان اثر منفی بگذارد که بررسی این مسئله ضروری به نظر می‌رسد. در خلال یک مسابقه تیراندازی، برخی تیراندازان تا پایان رقابت سرجای خودشان میمانند و برخی دیگر به منظور شنیدن راهنمایی مربی خط مسابقه را ترک می‌کنند و بعضی هم برای رفع خستگی بر روی صندلی خود می‌نشینند. ممکن است که هر یک از این حالات چندین بار به وقوع بپیوندد. این نشان می‌دهد که از سوی مربیان و بر اساس استراتژی مسابقاتی و تاکتیک تیراندازان رویه خاصی پیگیری نمی شود و هر تیرانداز برنامه خود را دنبال می‌کند. با این وجود تیرانداز با هدف کسب امتیاز بیشتر و افزایش تمرکز بر روی عملکرد خود، سعی بر آن دارد که وضعیت ایستای خود را حفظ نماید و در صورت امکان از نشستن خودداری نماید تا وضعیت بدنی خود را که با توجه به سیبل تنظیم کرده است حفظ کند. علی‌رغم اینکه نشستن‌های متناوب یا خارج شدن از خط می‌تواند در رفع خستگی فرد موثر باشد، بیان می‌شود که این امر می‌تواند موجب کاهش تمرکز و در نتیجه کاهش دقت ورزشکار شود. از این‌رو ورزشکاران حرفه‌ای این رشته سعی می‌کنند طی زمان اجرای مسابقه، از نشستن خودداری نمایند.

با این حال در بررسی‌های انجام شده، شواهد علمی حاکی از بهتر بودن رکورد افرادی که حین مسابقه استراحت نمی‌کنند در قیاس با گروهی که استراحت می‌کنند یافت نشد. بنابراین توجه به مزایای استراحت حین مسابقه تیراندازی برای کاهش خستگی و اثرات متعاقب آن بر عملکرد ضروری به نظر می‌رسد. همچنین در خصوص تاثیر خستگی بر عملکرد ورزشی تیراندازان و استراحت های بینابینی در طول رقابت، می تواند به طراحی استراتژی و تاکتیک مسابقاتی ورزشکاران کمک کند. با بررسی فعالیت عضلانی حین تیراندازی و ایستادن طولانی‌مدت و شناخت تعامل بین فعالیت عضلانی و دقت در تیراندازی می‌توان راهکارهایی را برای بهبود عملکرد ارائه کرد.

2 – Shooting

[2] – 10 m Air pistol

[3] -posture sway

1 – Prolong standing