تجارت الکترونیکی[1] امروزه عرصه جدیدی از رقابت را در جهان گشوده است و برای شرکت‌ها، سازمان‌ها و افراد شرکت کننده مزایا و موقعیت‌های بسیار ارزشمندی را فراهم می کند. در این بین تعاملات الکترونیکی[2] با ایجاد شرایطی جهت همکاری‌های فرا سازمانی این امکان را به آن‌ ها می‌دهند که بدون صرف وقت و هزینه زیاد بتوانند تجارت خود را به انجام برسانند و همچنین از موقعیت‌های جدید به وجود آمده بهره ببرند.

وجود ارتباطات و همکاری با سایر سازمان‌ها به خصوص در توسعه شهرهای الکترونیکی و همچنین دولت الکترونیک دارای مزایای بی شماری همچون کاهش هزینه مبادله‌های درون شهری، کاهش هزینه‌های ترافیک و عبور و مرورهای شهری، افزایش بهره‌وری و بازدهی بیشتر اقتصادی برای سازمان‌ها می‌باشد، از طرف دیگر رشد و توسعه فزاینده فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی زمینه توسعه همکاری‌های بین سازمانی را به عنوان موتور محرکه بیش از پیش امکان پذیر ساخته است.

در حال حاضر، اکثر شرکت‌های ایرانی به صورت سنتی فعالیت می‌نمایند و دارای سیستم‌هایی با فناوری مستقل و قوانین کاری متفاوتی هستند و معمولاً به صورت جزیره‌ای فعالیت می‌نمایند.

برای ایجاد تعاملات الکترونیک می‌بایست فرایندهای سازمان را یکپارچه نمود؛ اما انجام فرایندهای سازمان، وابسته به نرم افزارها و سیستم‌های اطلاعاتی متنوعی است که هر کدام در زمان‌های متفاوت و با فناوری‌های خاصی پیاده سازی شده‌اند؛ به همین دلیل تعامل چنین فرایندهایی در محیط سیستمی، منوط به تعامل پذیری سیستم‌های مختلف سازمانی است [1]. بنا به گفته نویسنده  مقاله «چارچوب تعامل پذیری سازمانی یونان» [2] «تعامل پذیری سیستم‌های شرکت کننده در یک همکاری، پیش نیاز ایجاد شبکه‌های کاری می‌باشد».

شکل ‏1‑1 دستیابی به تعاملات الکترونیک

شاید در نگاه اول، این فکر به ذهن بیاید که برای تعامل پذیری، سیستم­های تمام سازمان‌های درگیر را همسان نمایم؛ تا مشکلی از بابت تفاوت سیستمی در تعاملات الکترونیکی نداشته باشیم. اما از آنجا که این تغییر، مستلزم هزینه‌های بسیاری است، ایده مناسبی نیست.

لذا نیاز به الگویی داریم که با صرف هزینه کمتر، بستری برای تعاملات الکترونیک بین سازمانی ایجاد کنیم.

همانطور که در شکل 1-1 نمایش داده شده، برای دستیابی به تعاملات الکترونیک می‌بایست سازمان را تعامل پذیر نمود و از آنجا که یکی از اهداف پایان نامه، دستیابی به دولت الکترونیک است؛ به همین خاطر در این تحقیق، پس از بررسی تجارب تعامل پذیری دولت الکترونیک کشورهای مختلف و همچنین بررسی وضعیت موجود شهرداری مشهد، ابتدا چارچوب تعامل پذیری و معماری سازمانی مناسب برای شهرداری مشهد انتخاب؛ و در ادامه الگویی مناسب برای تعاملات الکترونیک ارائه می­گردد.

1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق

• گسترش همکاری‌های الکترونیک سازمان‌ها برای دستیابی به دولت الکترونیک [1]

• تضمین امنیت تبادل داده‌های الکترونیکی

• آماده سازی بسترهای الکترونیکی جهت موفقیت تجارت الکترونیکی در کشور

• افزایش کارآفرینی در حوزه کسب و کار الکترونیکی با توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات [1]

• جهت نیل به تجارت الکترونیک کارا، افراد می‌بایست به نقل و انتقالات الکترونیکی اعتماد داشته باشند [2].

1-3 فرضیه‌ها یا سوال‌های تحقیق

• وضعیت تعاملات الکترونیکی در شهرداری به چه صورتی است و چه ضعف‌هایی دارد؟

• کشورهای موفق برای ارتباط الکترونیکی بین دستگاهی از چه شیوه‌ای استفاده می‌نمایند؟

• مناسب‌ترین الگو برای تعاملات الکترونیک شهرداری چیست؟

1-4 هدف اصلی تحقیق

• آماده سازی سازمان‌ها جهت دستیابی به دولت الکترونیک

• گسترش تعاملات الکترونیک بین سازمانی

• افزایش کارآفرینی در حوزه کسب و کار الکترونیک

• صرفه­جویی در زمان و هزینه شرکت‌های همکار و استفاده بهینه جهت گسترش خدمات

1-5 روش تحقیق

• بررسی مبانی و مفاهیم تعاملات بین دستگاهی

• جمع آوری، مطالعه و بررسی سرویس‌هایی که شهرداری ارائه می‌دهد.

• جمع آوری، مطالعه و بررسی الگوهای جهانی مطرح در تعاملات الکترونیک

• بررسی وضع موجود تعاملات الکترونیک شهرداری مشهد

• تطبیق الگوهای مختلف برای تعاملات الکترونیک در شهرداری و انتخاب مناسب‌ترین آن‌ ها

• اعتبار سنجی الگوی انتخابی بر اساس پرسشنامه

• تدوین مستندات در قالب پایان نامه

1-6 مرور مطالب پایان نامه

هدف از این تحقیق، ارائه الگویی برای تعاملات الکترونیک بین سازمانی است. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ منظور در ﻓﺼﻞ دو ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ تعاملات الکترونیک به عنوان ادبیات موضوع تحقیق، پرداخته است. در ﻗﺴﻤﺖ اول اﻳﻦ ﻓﺼﻞ، مفاهیم تعاملات الکترونیک، سرویس و تعامل پذیری بررسی شده است، در ادامه آن، مفاهیم تعامل پذیری دولت الکترونیک، روش‌های دستیابی به آن و همچنین موانع تعامل پذیری ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار گرفت.

در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم، چارچوبهای تعامل پذیری دولت الکترونیک 8 کشور مطرح، مورد بررسی قرار گرفت.

ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم نیز ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در راﺳﺘﺎی بررسی وضعیت موجود تعاملات الکترونیک شهرداری مشهد انجام پذیرفته، ﻣﻲ­ﭘﺮدازد.

در ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ، چارچوب تعامل پذیری و همچنین معماری سازمانی مناسب برای شهرداری مشهد معرفی می گردد.

در فصل ششم، یک روش عملی برای پیاده سازی تعامل­پذیری معرفی می­گردد و در ﻓﺼﻞ آﺧﺮ، ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی