ارتباطاتی جدید جهت افزایش سرعت ارتباطات و کیفیت ارائه خدمات می‌باشد.  روند سریع پیشرفت باعث تغییرات زیادی در زمینه آموزش شده است. عواملی چون کاهش هزینه آموزش، حضور در کلاس‌های مجازی، در دسترس بودن، کاهش هزینه رفت و آمد و انعطاف پذیری بالا در گسترش دروس الکترونیکی و استقبال دانشجویان بی‌تاثیر نبوده است. آموزش مجازی نیز در ایران صنعتی نوپا در فناوری آموزشی و آموزش از راه دور است. اما مراکز و موسسات آموزشی بویژه دانشگاه‌ها در تلاشند تا هر چه سریع‌تر الگویی مناسب با ساختار آموزشی و فرهنگی کشور ارائه کنند.

بر اساس فناوری‌های آموزشی جدید، موسسات آموزشی نباید فعالیت خود را صرفا بر فراهم‌سازی محتوا برای فراگیران متمرکز کنند بلکه علاوه بر این تاکید آن‌ ها باید معطوف به تواناسازی فراگیران در جهت جستجو، شناسایی، دستکاری و ارزیابی دانش موجود و یکپارچه‌سازی این دانش در جهان کار و زندگی شخصی خود باشد.

امروزه با توجه به بازده گسترده كاربران، آموزش در الگوی سنتی همچون یک نوع آموزش برای همگان امكان پذیر نیست و ارائه یک نظام شخصی‌سازی شده كه بتواند به صورت خودكار با سطح دانش و علائق كاربران هماهنگ شود اهمیت فراوانی دارد، نگاهی به تحولات عرصه آموزش و نیازهای بازاركار ایجاب می‌كند كه محیط مناسب یادگیری همواره و در سطحی وسیع و با انعطاف پذیری لازم در دسترس همگان قرار گیرد.

با ظهور فناوری‌های جدیدتر در جهان، علاقه به كاربرد روش‌های مختلف انتقال دانش نیز افزایش یافته است. تقریباً در هر روز دوره جدیدی مبتنی بر شبكه در دانشگاه‌ها ایجاد می‌شود و یادگیری مجازی، یادگیری بر خط و یادگیری سیار نیز به عنوان یکی از آخرین و مهم‌ترین دستاوردهای فناوری اطلاعات، اشكال جدیدی از روش‌های آموزشی و جزیی از ادبیات آموزشی قرن جدید شده‌اند. یادگیری سیار یک شاخه توسعه یافته از یادگیری الکترونیکی است که امکان دسترسی به محتوای یادگیری و تعامل با سایر افراد حاضر در محیط را با سهولت بیشتری فراهم می‌سازد. بر این اساس، در پژوهش حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش یادگیری سیار دانشجویان در سطح دانشگاه‌های شاهرود به عنوان جامعه آماری در شرایط رقابت کنونی انجام می‌شود.

• ضرورت انجام تحقیق

دانشگاه‌ها سازمان‌هایی هستند که هر ساله تعداد قابل توجهی از جمعیت جوان را جذب کرده و طی زمان معینی توانمندی‌های علمی و عملی این اشخاص را پرورش می‌دهند و در نهایت نیروهای آموزش دیده و متخصص را در اختیار جامعه می‌گذارند. با ورود به عصر اطلاعات، نهاد آموزش از نخستین نهادهایی است که دستخوش تغییرات اساسی شده است. آموزش الکترونیکی، به عنوان پارادیمی جدید، این حوزه را متحول ساخته است.

همچنین تلفن همراه یکی از پدیده‌های نو ظهور عصر الکترونیک و دنیای دیجیتال است که در دهه اخیر جای خود را بین افراد خانواده به ویژه جوانان در همه جهان، از جمله ایران باز کرده است و در سال‌های اخیر به عنوان یکی از ابزارهای سیار در دانشگاه‌های کشور های در حال توسعه به عنوان ابزار آموزشی مورد استقبال قرار گرفته است.

بر اساس آخرین آمار تعداد مشترکین تلفن همراه در سراسر جهان از 4/12 میلیون در سال 1990به 3/5 میلیارد تا پایان 2010 رسید و تخمین زده می‌شود نرخ نفوذ این فناوری در سال 2013 به 95 درصد خواهد رسید و طبق  آخرین گزارش شرکت مخابراتی اینفورما[1]  گفته می‌شود تعداد مشترکان تلفن ‌همراه ایران تا پایان سال 2011 میلادی از تعداد جمعیت کشور بیشتر شود و به رقم 91/82 میلیون نفر برسد. پیش‌بینی شده است که ایران در پایان سال 2016 میلادی 13/122 میلیون مشترک تلفن ‌همراه داشته باشد.

همچنین سامانه مدیریت ضریب نفوذ اینترنت کشور، وابسته به مرکز متما در سازمان فناوری اطلاعات ایران، در گزارش خود در این سامانه در سال90، با جداسازی مشترکین و کاربران اینترنت از جمعیت 75 میلیون نفری، 21 میلیون و 642 هزار و 624مشترک اینترنت و 32 میلیون و 696 هزار و 275 کاربر اینترنت دارد و با این ارقام، هم‌اکنون ضریب نفوذ اینترنت کشور را بر اساس کل اتصالات  43 درصد اعلام می‌کند و ضریب نفوذ اینترنت بر اساس رسانه ارتباطی تلفن همراه 19 درصد اعلام می‌کند.

آمارهای ذکر شده از کشور ایران حاکی از آن است که در سال‌های آتی میزان رشد چشم‌‌گیری در هم‌گرایی تلفن همراه و اینترنت خواهیم داشت. از این رو با توجه به تاًثیرات چشم‌گیر تحولات در عرصه فناوری اطلاعاتی و ارتباطی بر روی جنبه‌های مختلف زندگی بشر از جمله نظام آموزش و یادگیری، علاوه بر بستر سازی مناسب و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و فناوری توسط دولت، نیاز به ایجاد رضایت در فراگیران و حتی به شوق آوردن ایشان از کیفیت خدمات می‌باشد. لذا با توجه به قابلیت‌های بسیار بالای این سیستم آموزشی و حجم عظیم تقاضا برای آموزش، در باب ضرورت به کارگیری و اهمیت آموزش سیار تردیدی وجود ندارد اما سوالی که رو در رو قرار دارد آن است پذیرش آموزش سیار در سطح دانشگاه‌ها به چه صورت می‌باشد؟

مدیریت علمی اقتضا می‌کند که مدیران عالی سازمان به مقوله کارآیی کل سازمان و واحدهای تحت پوشش خود حساسیت کافی نشان دهند. ضرورت توجه به بحث کارآیی با ملاحظه محدودیت‌هایی که هر سازمانی با آن‌ ها روبروست، بیشتر نمایان می‌شود. دانشگاه به مثابه مهم‌ترین مرکز ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی با جذب منابع انسانی و فیزیکی، پولی و اعتباری، ماموریت اصلی خود را که عبارت از دانش افزایی و تولید محصولات علمی و تحقیق است دنبال می‌کند. سیر تغییرات کارآیی باید همواره ذهن مدیران و برنامه‌ریزان دانشگاه را به خود مشغول داشته و مشغله دائمی آنان تلقی شود. از آنجا که کارآیی کل یک مرکز، از پذیرش و عملکرد تک تک واحدهای تحت پوشش آن ناشی می‌شود و ایجاد رضایت در کسب پذیرش سیستم جدید، خود عامل ارتقا و کارآیی در کل سیستم می‌گردد، لازم است نگاهی عالمانه و مستمر به وضعیت کلیه واحدهای تحت پوشش خود، از منظر کسب رضایت در پذیرش سیستم جدید داشته و دیدگاه‌های آنان را مورد مداقه قرار دهد که این امر در وهله اول نیازمند شناخت درك و بررسی عوامل حیاتی موثر در پذیرش سیستم‌های یادگیری سیار می‌باشد. بدین منظور در این تحقیق سعی بر آن است با شناسایی شاخص‌های ارزیابی پذیرش دانشجویان به عنوان ارکان اصلی موثر بر دیدگاه‌های پذیرش در سطح دانشگاه‌ها، به ارائه مدل بررسی پذیرش یادگیری سیار، پرداخته شود.

• بیان مساله تحقیق

در دانشگاه‌ها بالا بردن کیفیت یادگیری و تدریس همواره از مسائل پر اهمیت بوده است. برای نیل به این مقصود کمک گرفتن از فناوری برای پشتیبانی فعالیت تدریس و یادگیری با توجه کاستی‌های موجود می‌تواند اثرگذار باشد. در حال حاضر سیستم آموزشی سنتی دانشگاه‌ها به شکلی می‌باشد که دانشجویان قابلیت دسترسی همیشگی به اساتید را ندارند. دانشجویان نمی‌توانند هر زمان که نیاز به یادگیری در زمینه‌ای خاص دارند، مورد آموزش قرار گرفته و یا پاسخ سوالات خویش را بدست آورند. با توجه به سیستم آموزشی موجود فعل وانفعالات آموزشی در یک سطح باقی مانده و تقویت نمی‌شود.

 آنچه که مشخص است، یادگیری دانشجویان زمان طولانی ندارد و همکاری و تعامل دانشجویان و اساتید، همچنین بین خود دانشجویان در امر یادگیری در حد پایینی می‌باشد. حمایت و پشتیبانی آکادمیک برای کمک به یادگیری و دسترسی به منابع مطالعاتی مورد نیاز چندان صورت نمی‌گیرد و همچنان در اکثر دانشگاه‌ها از سیستم تهیه جزوات برای ارائه دروس استفاده می‌گردد و دانشجویان از امکان مشاوره غیرحضوری با اساتید بهره‌مند نیستند.

به منظور دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دانشجو، بهره جستن از فناوری‌های نوین یک موضوع بدیهی است. به علت آشنایی دانشجویان با فناوری در سطحی قابل قبول امروزه بسیاری از مراکز آموزشی برای انتقال محتوای آموزشی سعی در به خدمت گرفتن فناوری دارند. ایجاد محیط‌های آموزش الکترونیکی شاهدی بر این مدعاست. آموزش الکترونیک شکل تعیین کننده‌ای در فعالیت تدریس و یادگیری به کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات است. در این میان یک شکل آموزش الکترونیک استفاده از فناوری‌های سیار است، که به موجب آن دستگاه‌های قابل حمل به شبکه‌های عمومی آموزشی متصل می‌شوند و مفهومی به نام یادگیری سیار را تشکیل می‌دهند.

در تعریف یادگیری سیار باید گفت ارسال و انتقال مضمون و ایجاد ارتباط از طریق دستگاه‌های سیار مانند رایانه‌های کیفی، رایانه‌های جیبی، تلفن همراه و یا دیگر ابزارهای الکترونیکی همراه می‌باشد، که به یادگیری اجازه می‌دهد فرایندش را در هر نقطه از فرایند آموزش تسهیل کند. همچنین به فراگیران اجازه می‌دهد برنامه‌های آموزشی را فراتر از مرزهای زمانی و مكانی در دسترس داشته باشند.

همانگونه که در بخش ضرورت انجام تحقیق به آن اشاره شد یکی از چالش‌های اصلی راه‌اندازی سیستم‌های آموزشی سیار در سطح دانشگاه‌ها نخست ارزیابی پذیرش یادگیری سیار از دیدگاه دانشجویان می‌باشد و علیرغم مزایایی که کاربرد فناوری اطلاعات برای دانشگاه‌ها داشته است با مسائل و مشکلات مربوط به کاربرد آن از جنبه‌های گوناگون مانند فردی، سازمانی، آموزشی، فنی و اجتماعی روبرو شده‌اند. ایران نیز به عنوان کشوری در حال توسعه در امر فناوری اطلاعات و آموزش از این قاعده مستثنی نبوده است.

بنابراین معیار برآورد آمادگی پذیرش، شناخت فرصت‌ها و چالش‌هایی نهفته است که جوامع آموزشی را در پذیرش فناوری‌های نوین با آن‌ ها مواجه می‌سازد. از این رو در پاسخ به این پرسش که آیا جوامع دانشگاهی آمادگی پذیرش یادگیری سیار را دارند؟ پاسخ بلی یا خیر کافی نیست و نیاز به انجام پژوهش‌هایی در زمینه عوامل موثر بر پذیرش یادگیری سیار در دانشگاه‌ها طی سال‌های اخیر کاملا احساس شده است.

لذا در این تحقیق با مقایسه و تحلیل نتایج به کارگیری مدل‌های پذیرش فناوری در مطالعات کاربردی مختلف و بررسی نقاط ضعف و قوت آن‌ ها، مدل “یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری” به عنوان مدل پایه‌ای انتخاب و همچنین با بررسی جنبه‌های فردی، سازمانی، آموزشی، فنی و اجتماعی شاخص‌های مؤثر در پذیرش شناسایی شد و با توجه به وجوه شناسایی شده در به کارگیری فناوری سیار در محیط‌های آموزشی و با تلفیق شاخص‌های اصلی، مدل پذیرش مناسبی پیشنهاد شد.

نظریه‌ی یكپارچه پذیرش و استفاده فناوری توسط ونكاتش موریس و دیویس در سال2003 با تلفیق هشت مدل پذیرش فناوری ارائه شد. این نظریه‌ی یكپارچه گامی را در پذیرش فناوری به جلو برداشته و چهار شاخص اصلی (انتظار عملكرد، انتظار تلاش، شرایط تسهیل‌كننده و تاثیرات اجتماعی) را برای توضیح و پیش بینی پذیرش فناوری‌های جدید توسط كاربر ارائه می‌دهد. با توجه به مدل پایه‌ای یكپارچه پذیرش و استفاده فناوری عوامل سازمانی با شاخص شرایط تسهیل‌کننده، عوامل اجتماعی با شاخص تاثیرات اجتماعی، عوامل آموزشی با شاخص‌های انتظار عملکرد و انتظار تلاش سنجیده می‌شود و در مدل پیشنهادی شاخص‌های خودکارآمدی ابزارهای سیار و کیفیت خدمات به منظور اندازه‌گیری عوامل فردی و فنی با مدل پایه‌ای تلفیق شده است. همچنین نقش تعدیل‌گری سبک یادگیری دانشجویان به عنوان عامل آموزشی بر رابطه علّی میان انتظارکارآیی و قصد استفاده و همچنین انتظار تلاش و قصد استفاده را مورد بررسی قرار گرفته است.

با  استفاده از  نتایج حاصله از ارزیابی میزان پذیرش یادگیری سیار، دانشگاه‌ها می‌توانند در راستای سنجش و برنامه‌ریزی لازم برای منسجم ساختن فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی و امر خطیر آموزش گام بردارند.

• هدف تحقیق

هدف این تحقیق احصا عوامل موثر بر پذیرش یادگیری سیار از ادبیات موضوع و سپس توسعه مدل پیشنهادی بر پایه مدل یکپارچه پذیرش و استفاده فناوری می‌باشد و همچنین ارزیابی شاخص‌های موثر بر پذیرش یادگیری سیار از مدل پیشنهادی در میان دانشجویان دانشگاه‌ها می‌باشد تا با شناسایی این عوامل و تقویت و تسهیل در عوامل مثبت و حذف عوامل منفی بتوان اثر بخشی دوره‌های آموزشی سیار را افزایش داد.

• سوالات تحقیق

تمرکز تحقیق بر سوالات زیر می‌باشد:

سوال 1. آیا متغیرهای مستقل (انتظار عملکرد، انتظار تلاش، عوامل اجتماعی، شرایط تسهیل‌گر، کیفیت خدمات سیستم و خودکارآمدی ابزارهای سیار)، پیش بینی کننده پذیرش یادگیری سیار می‌باشند؟

سوال 2. آیا تفاوت آماری معناداری بین مردان و زنان در پذیرش یادگیری سیار وجود دارد؟