استفاده از فاضلاب به عنوان یک منبع غذایی گیاهی در تولیدات زراعی و یا به منظور حاصلخیزکردن خاک‌ها ازقدیم الایام در برخی نواحی آسیاه معمول بوده است. اما اطلاعات مدون در این زمینه و بخصوص در مورد کاربرد پساب در کشاورزی مربوطه به سال 1351 در بنزولای آلمان (جی هارد؛1959 و روچینگ، 1911) و سال 1650 در ایدرن بورف اسکاتلند است (استنبرینگ، 1975). با توسعه روش‌های تصفیه فاضلاب، توجه به استفاده از پساب حاصله از تصفیه خانه‌ها در کشاورزی افزایش پیدا کرد (چک، 1966). بخصوص این که برخی از متخصصان براین باورند که بهترین روش برای دفع پساب پخش آن در اراضی کشاورزی است. زیرا با این روش چرخه مواد غذایی تکمیل شده و عناصری که در اثر زراعت از خاک خارج شده است دوباره به آن بازگردانده می‌شود (چک، 1964)، از طرف دیگر وارد ساختن پساب به خاک خطر آلودگی محیط و بخصوص رودخانه را نیز کاهش می‌دهد (ادن و همکاران، 1977). بنابراین ایده اولیه استفاده از پساب در کشاورزی به دو دلیل عمده شکل گرفت که عبارتند از: 1) جلوگیری از آلوده شدن رودخانه‌ها 2) استفاده از مواد غذایی موجود در آن برای زراعت. بتدریج موضوع حفاظت آب و استفاده مجدد از آن در مناطق کم آب نیز به آن اضافه شد. گرچه این سه دلیل هنوز هم به قوت خود باقی می‌باشند اما پیشرفت‌های علمی، ملاحظات اقتصادی و بخصوص تجاربی که تا به حال کسب شده است در پاره‌ای موارد مشوق مردم در استفاده از پساب برای زراعت و در مواردی مانع از کاربرد آن می‌باشند. از اواخر سال 1800 و اوایل قرن حاضر استفاده از پساب بتدریج در بسیاری از کشورهای اروپا گسترش پیدا کرد. گیاهان بقولات در توسعه کشاورزی دنیای جدید خیلی زود ظاهر شده‌اند و از قدیمی‌ترین نباتاتی هستند که مورد کشت و کار انسان قرار گرفته‌اند (مجنون حسینی، 1372). در بین حبوبات از نظر سطح زیر کشت و ارزش اقتصادی مقام اول متعلق به لوبیاست (کوچکی و بنایان اول، 1383). این گیاه 7-4 هزار سال قبل از میلاد مسیح در مکزیک و بین یک هزار تا سه هزار سال قبل از میلاد توسط بومیان آمریکای غربی کشت و کار می‌شده است و با کشف قاره آمریکا زراعت لوبیا در دنیا گسترش یافت (مجنون حسینی، 1372 ). لوبیا یکی از حبوبات عمده در دنیا محسوب می‌شود که دارای 25-20 درصد پروتئین و 56-50 درصد کربوهیدرات است و در بسیاری از کشورهای در حال توسعه به عنوان یکی از منابع مهم پروتئین گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد (مجنون حسینی، 1372 ). لوبیا دارای رشد محدودی است و به مجرد ظاهر شدن گل‌ها بر روی ساقه، رشد آن متوقف می‌شود. کشت لوبیا در مناطق گرمسیر و پر باران مناسب نبود. ولی در مناطق گرم و معتدل با مقدار بارندگی متوسط می‌توان اقدام به کشت آن نمود (مجنون حسینی، 1372). تمام گونه‌های لوبیا متعلق به دو جنس عمده است. جنس Phaseolus که شامل گونه‌های بذر درشت آمریکایی است و جنس vigna که شامل گونه‌های بذر ریز آسیایی است. گونه‌های آمریکایی، بومی آمریکا و گونه‌های آسیایی بومی جنوب آسیا هستند، گونه‌های آمریکایی، دارای غلاف‌هایی پهن با نوک بلند بود. و دارای تعداد محدودی بذر در هر غلاف (4 تا 8 عدد) اما بذرها درشت می‌باشند. گونه‌های آسیایی دارای غلاف‌های کوچک (حداکثر به طول 10 سانتیمتر) و استوآن‌ های هستند. در داخل هر غلاف تعداد زیادی بذر (تقریباً 20 عدد) وجود دارد (کوچکی و بنایان اول، 1383).

1-2- ضرورت اجرای آزمایش

پس از غلات، حبوبات دومین منبع مهم غذایی بشر است. یکی از مهمترین حبوبات در جهان لوبیاست و از لحاظ سطح زیر کشت در بین حبوبات مقام اول را دارد (کوچکی و بنایان اول، 1383). از دیدگاه کارشناسان تولیدات کشاورزی، افزایش تولید غذا تنها راه حل مشکل گرسنگی است و به‌ ویژه در کشورهای در حال توسعه، لازم به سرمایه‌گذاری بیشتر در امر تولید غذا می‌باشد. چنانچه قرار باشد عرضه غذا به صورت کنونی انجام شود، این کشورها می‌بایست طی 30 سال آینده حداقل 60 درصد به تولیدات کشاورزی خود بیافزایند. افزایش جمعیت جهان با نرخ 7/1 درصد نشان داده که سالانه بیش از 90 میلیون نفر به مصرف‌کنندگان محصولات کشاورزی در جهان افزوده می‌شود. بر این اساس تولید غذا میبایست به طور مداوم افزایش یابد تا از کمبودهای غذایی جلوگیری گردد. طی سال‌های گذشته، بازدهی محصولات کشاورزی به طور چشم‌گیری افزایش یافته است. این افزایش مدیون عوامل مختلف از جمله روش های مناسب مدیریت مزرعه، نظامهای تولیدی، کاربرد فنون جدید مبارزه با آفات و بیماری‌ها و استفاده بهینه از آب بوده است. در نواحی خشک و نیمه خشک مانند ایران، یکی از عوامل بسیار مهم در افزایش بازدهی محصول، تأمین آب مورد نیاز گیاه در یک نظام پایدار میباشد. آب یکی از منابعی است که در تولید محصولات کشاورزی نقش مهمی را بازی می‌کند و در صورتی که به طور صحیح مدیریت نشود عامل محدودکننده تولید پایدار در مناطق خشک خواهد بود. با توجه به خشکسالی‌های اخیر و برداشت بی رویه از منابع آب‌های زیر زمینی، در آینده‌ای نه چندان دور اکثر قنوات، چشمه‌ها و چاه‌ها خشک خواهند شد. لذا دو راه حل برای چاره‌جویی موارد یاد شده پیش رو قرار دارد. 1. کاهش سطح زیر کشت 2. استفاده بهینه از منابع آبی و به‌کارگیری منابع غیر متعارف آب. کاهش سطح زیر کشت از نظر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی با توجه به بحران جمعیت دارای عوارض گسترده‌ای است. بنابراین جهت پایداری تولید راه حل دوم منطقی میباشد. خشک‌سالی‌هایی که ظرف سال‌های اخیر به وقوع پیوسته، موجب شده تا منابع موجود آب شیرین به ویژه در مناطق خشک دچار نقصان گردد. در کشور ما برداشت آب از منابع آب زیرزمینی در مقایسه با سایر کشورها به مراتب بیشتر بوده و هم اکنون در شرایطی هستیم که از لحاظ منابع آب شیرین کمبود داریم و در دراز مدت، بحران منابع آب به صورت یک مساله جدی مطرح خواهد شد. از سوی دیگر افزایش جمعیت به ویژه در مناطق شهری، باعث تولید حجم بالایی از پساب فاضلاب می‌گردد که با روند فصلی دفع فاضلاب، مشکلات زیست محیطی فراوانی را در اطراف این نقاط ایجاد خواهد نمود. بنابراین توجه به منابع غیرمتعارف آب از جمله استفاده از آب فاضلاب تصفیه شهری یک ضرورت اجتناب ناپذیر می‌باشد و لازم است با انجام آزمایشات لازم در خصوص چگونگی استفاده از این منابع آبی جهت حفظ محیط زیست، ذخیره منابع آب‌های زیر زمینی و دستیابی به توسعه پایدار گام برداشت. استفاده از پساب فاضلاب شهری به عنوان یکی از منابع غیر متعارف آب، در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. بهترین شیوه دفع آب فاضلاب، پس ازانجام مراحل تصفیه، به‌جای آزادسازی آن در رودخانه‌ها و آلودگی محیط زیست، کاربرد آن در کشاورزی است. لوبیا از خانواده حبوبات كه در بعضی فرهنگ‌ها به ‌عنوان گوشت فقرا شناخته شده و یکی از گیاهان مهم زراعی دنیا بوده و تاکنون تحقیقات کمی در زمینه اثرات پساب بر روی رشد این گیاه صورت گرفته است که ضرورت مطالعه آن در ایران با توجه به نقش تغذیه‌ای آن حائز اهمیت است. از آنجائی ‌كه لوبیا از جمله محصولات مهمی است كه در یاسوج کشت میگردد و آب مصرفی و مورد نیاز آن بسیار زیاد و در سال‌های اخیر منابع آبی به‌ دلیل خشكسالی‌های پی در پی كاهش یافته، لذا با توجه به وجود یک واحد تصفیه خانه فاضلاب شهری در منطقه یاسوج، ضروری است تحقیقات لازم در خصوص چگونگی استفاده از آب فاضلاب در امر آبیاری مزارع لوبیا انجام تا در صورت موفقیت آمیز بودن این موضوع، در خصوص تأمین بخشی از آب مورد نیاز مزارع از طریق پساب فاضلاب شهری اقدام و این امر در سطح وسیع اجرا گردد. (کوچکی و بنایان اول، 1383).

13- فرضیه‌ها

آبیاری با پساب فاضلاب شهری اثر معنیداری بر رشد ارقام لوبیا دارد.

1. استفاده از آب فاضلاب تصفیه شهری در آبیاری لوبیا باعث افزایش عملكرد دانه می‌گردد.

1. به‌کارگیری آب فاضلاب جهت آبیاری مزارع لوبیا باعث افزایش عملكرد بیولوژیكی می‌گردد.

1. ارقام مختلف لوبیا عکس العمل متفاوتی نسبت به استفاده از پساب فاضلاب شهری دارند.

1-4– اهداف

بررسی و مقایسه اثر پساب فاضلاب شهری بر رشد دو رقم لوبیا.

1. تعیین عکس العمل دو رقم لوبیا از نظر استفاده از آب فاضلاب جهت نیل به حداکثر عملکرد دانه.

1. بررسی اثر آب فاضلاب شهری بر ارقام لوبیا جهت نیل به حداكثر عملكرد بیولوژیكی

1. بررسی اثر استفاده از آب فاضلاب در جهت كاهش یا عدم استفاده از کودهای شیمیائی.

1-5 – تاریخچه کشت و پیدایش لوبیا

یادداشت‌های تاریخی نشان می‌دهند که کشت لگوم‌ها از حدود 6 هزار سال قبل شروع شده است. قدمت ارقام پاکوتاه لوبیا به سن مجسمه برنز بر می‌گردد (میرشکاری، 1380). مبدأ لوبیا معمولی احتمالاً قسمت‌های حاره آمریکای جنوبی در مکزیک و گواتمالا است. واویلوف با توجه به تغییرات ژنتیکی زیادی که در آمریکای مرکزی و جنوب مکزیک یافت شده این منطقه را مبدأ لوبیا می داند. لوبیا 7-4 هزار سال قبل از میلاد مسیح در مکزیک و بین یک هزار تا سه هزار سال قبل از میلاد توسط بومیان آمریکای غربی کشت و کار می‌شده است و با کشف قاره آمریکا زراعت لوبیا در دنیا گسترش یافت. در قرن 16 لوبیا به اروپا آورده شد. بعداً توسط اسپانیائی‌ها و پرتغالی‌ها به انگلستان و از آن جا به افریقا و سایر نقاط دنیای قدیم برده شده است. و هم اکنون نیز در سطح گسترده بصورت کشت آبی (فاریاب)، در مناطق مدیترآن‌ های کشت می‌شود. لوبیا یکی از حبوبات عمده در دنیا محسوب می‌شود که دارای 25-20 درصد پروتئین و 56-50 درصد کربوهیدرات است و در بسیاری از کشورهای در حال توسعه به عنوان یکی از منابع مهم پروتئین گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد (مجنون حسینی، 1372). سطح زیر کشت آن در سال 1369 در دنیا بالغ بر 27 میلیون هکتار بوده که با عملکردی معادل 568 کیلوگرم در هکتار مجموعاً 5/15 میلیون تن تولید دارد. برزیل، هندوستان، مکزیک و ایالات متحده آمریکا از تولید کنندگان عمده این محصول می‌باشند. آسیا و آمریکا به ترتیب با بیش از 40 و 30 درصد بالاترین سطح زیر کشت را بخود اختصاص داده‌اند. سطح زیر کشت لوبیا در آفریقا (5/2 میلیون هکتار) و اروپا (2 میلیون هکتار) چشمگیر نیست. سطح زیر کشت لوبیا در برزیل بیش از 4، مکزیک 5/1، بوراندی 3/0 و یوگسلاوی سابق 4/0 میلیون هکتار می‌باشد (مجنون حسینی، 1372).

1-6- تولید لوبیا در مناطق مختلف جهان

طبق آمار منتشر شده FAO در سال 2004سطح زیر کشت کل گیاهان بقولات که به منظور تولید دانه کاشته می‌شوند حدود 18 میلیون هکتار (13 درصد سطح زیر کشت کل غلات) و محصول آن‌ ها بین 43 تا 44 میلیون تن است. پس از جنگ جهانی دوم سطح زیر کشت و تولید بذر حبوبات همسان با غلات افزایش نیافت. برای مثال در طی چند سال پس از جنگ جهانی، تولید گندم و برنج دو برابر شد (از 315 میلیون به 647 میلیون تن رسید)، حال آن که حبوبات تنها 26 درصد افزایش یافتند. اما اضافه تولید گیاهان به دلیل افزایش سطح زیر کشت آن‌ ها بود. از سال 1945 به بعد، سطح زیر کشت جهانی لوبیا تقریباً دو برابر شده است (از 12 به 23 میلیون هکتار افزایش یافته) و تولید دانه از 7 به 11 میلیون تن رسیده است. بزرگ‌ترین کشورهای تولید کننده لوبیا در آسیا، چین، هندوستان، سریلانکا، پاکستان، برمه، ویتنام و تایلند و در آمریکا، برزیل و مکزیک است و 75 درصد سطح زیر کشت کل جهان در این دو قاره قرار دارد. 80 درصد تولید بذر نیز در این مناطق متمرکز شده است. سطح زیر کشت لوبیا در آفریقا (تانزانیا، بروندی، زئیر، اتیوپی، الجزایر) بالغ بر 5/2 میلیون هکتار است و تقریباً 3 میلیون هکتار از زمین‌های اروپا مخصوصاً ایالات بالکان، رومانی، یوگسلاوی و بلغارستان زیر کشت لوبیا است (کوچکی و بنایان اول، 1383).

در کشور ما طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال 88-1387، سطح کل زیر کشت حبوبات 868756 هکتار بوده است که از این لحاظ استان کرمانشاه با 95/15 درصد رتبه اول و استان بوشهر با 0% رتبه آخر را به خود اختصاص داده اند. میزان کل تولید حبوبات کشور 507717 تن است که استان فارس با