10

1-3-2 اهداف جزئی………………………………………………..

10

1-4 فرضیات تحقیق………………………………………………

11

1-4-1 فرضیه اصلی………………………………………………..

11

1-4-2 فرضیه های فرعی…………………………………………….

11

5-1 تعریف متغیرها………………………………………………

12

1-5-1 تعاریف نظری………………………………………………..

12

1-5-2 تعاریف عملیاتی………………………………………………

13

فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق………………………………….

15

مقدمه……………………………………………………………

16

2-1 بخش اول:هوش اخلاقی………………………………………..

17

2-1-1 هوش………………………………………………………

17

2-1-2 انواع هوش….………………………………………………

18

2-1-3 تبیین مفهوم اخلاق…………………………………………..

21

2-1-4 هوش اخلاقی……………………………………………….

22

2-1-5 هوش اخلاقی بوربا……………………………………………

24

2-1-5-1 اصول هوش اخلاقی از دیدگاه بوربا……………………………..

24

2-1-5-2 اصول هوش اخلاقی از دیدگاه لنینک و کیل……………………..

26

2-1-6 فواید هوش اخلاقی…………………………………………..

26

2-2 بخش دوم:سرمایه اجتماعی……………………………………

27

2-2-1 سرمایه اجتماعی چیست……………………………………….

27

2-2-2 تاریخچه سرمایه اجتماعی………………………………………

28

2-2-3 اهمیت سرمایه اجتماعی……………………………………….

29

2-2-4 تئوری پردازان و تعریف آنان از سرمایه اجتماعی……………………

30

2-2-4-1سرمایه اجتماعی از دیدگاه پونتام(1995) ………………………

30

2-2-4-2 سرمایه اجتماعی از دیدگاه بوردیو(1990) ………………………

31

2-2-4-3 سرمایه اجتماعی از دیدگاه کلمن(1998)……………………….

31

2-2-5 تعریف مفهومی سرمایه اجتماعی…………………………………

32

2-2-6 ویژگی های مفهوم سرمایه در سرمایه اجتماعی ……………………

35

2-2-7 انواع سرمایه و رابطه آن با سرمایه اجتماعی ………………………..

35

2-2-8 سرمایه اجتماعی و سطوح تحلیل آن………………………………

37

2-2-9ابعاد سرمایهاجتماعی…………………………………………

38

2-2-10 گونه های سرمایه اجتماعی …………………………………..

39

2-2-11 مزایای سرمایه اجتماعی………………………………………

40

2-2-12جنبه های منفی سرمایه اجتماعی……………………………….

41

2-2-13 عناصر و مؤلفه های سرمایه اجتماعی……………………………

42

2-2-13-1 اعتماد اجتماعی………………………………………….

43

2-2-13-2انسجام اجتماعی………………………………………….

44

2-2-13-3 مشارکت اجتماعی………………………………………

45

2-2-13-4 تعلق اجتماعی……………………………………………

46

2-2-14 مقایسه سرمایه اجتماعی با دیگر سرمایه ها ………………………

48

2-2-15 آیا ارزش های دینی مهم ترین مؤلفه سرمایه اجتماعی است؟…………

49

2-3 بخش سوم: مسئولیت پذیری…………………………………..

50

2-3-1 تعریف مسئولیت پذیری ……………………………………….

50

2-3-2 تبیین مفهوم مسئولیت و مسئولیت پذیری………………………….

50

2-3-3 مسئولیت پذیری از منظر جامعه شناختی و روان شناختی……………..

55

2-3-3-1 هابرماس…………………………………………………

55

2-3-3-2 هومنز……………………………………………………

55

2-3-3-3 ویکرز……………………………………………………

55

2-3-3-4 آدلر و روانشناسی فردی……………………………………..

56

2-3-3-5 دیدگاه پرز گشتالت درمانی …………………………………

56

2-3-3-6 دیدگاه تحلیل تبادلی اریک برن………………………………

57

2-3-3-7 دیدگاهواقعیت درمانیگلاسر…………………………………

57

2-3-3-8 دیدگاه مراجع- محوری راجرز………………………………

57

2-3-3-9 دیدگاه وجود گرایان فرانکل…………………………………..

58

2-3-4 اهمیت و جایگاه مسئولیت پذیری از منظراسلام …………………….

58

2-3-5مسئولیت پذیری اجتماعی…………………………………….

60

2-3-6 ابعاد و مؤلفه های مسئولیت پذیری اجتماعی……………………….

62

2-3-6-1 بعد شناختی………………………………………………

62

2-3-6-2 بعد عاطفی………………………………………………..

63

2-3-6-3 بعد عملکردی……………………………………………..

63

2-4 بخش چهارم: پیشینه تحقیق …………………………………..

64

2-4-1 تحقیقات داخلی………………………………………………

64

2-4-2 تحقیقات خارجی……………………………………………..

70

فصل سوم: روش تحقیق……………………………………………

75

مقدمه …………………………………………………………..

76

3-1- نوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………

76

3-2 جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………

77

3-3 حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………………

77

3-4 روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………

78

3-5 روش و ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………….

79

3-6 روایی پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………..

81

3-7 پایایی پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………

83

3-8- شیوه تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………

84

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………

87

مقدمه …………………………………………………………..

88

4-1 یافته های توصیفی……………………………………………..

89

4-1-1 بررسی توصیفی گروه نمونه …………………………………….

89

4-1-2 تحلیل توصیفی پرسشنامه ها……………………………………

92

4-2 یافته های استنباطی ……………………………………………

100

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری……………………………………..

114

مقدمه …………………………………………………………..

115

5-1 خلاصه بحث …………………………………………………..

116

5-2 یافته های تحقیق………………………………………………

117

5-3 پیشنهادات کاربردی تحقیق………………………………………

124

5-4 پیشنهادات نظری……………………………………………….

125

5-5 محدودیت ها ………………………………………………….

126

منابع فارسی ……………………………………………………..

128

منابع لاتین……………………………………………………….

137

فهرست جدولها

جدول3-1 توزیع فراوانی جامعه آماری به تکفیک دانشکده…………………..	77
جدول3-2 توزیع فراوانی جامعه و حجم نمونه به تکفیک دانشکده…………….	78
جدول3-3 درجه بندی و نحوه ارزش­گذاری گویه های پرسشنامه هوش اخلاقی….	80
جدول3-4 انطباق سوالات پرسشنامه هوش اخلاقی با هر یک از مؤلفه­های پژوهش.	80
جدول3-5 درجه بندی و نحوه ارزش­گذاری گویه های پرسشنامه سرمایه اجتماعی.	80
جدول3-6 انطباق سوالات پرسشنامه سرمایه اجتماعی با هر یک از مؤلفه­های پژوهش………………………………………………………….	80
جدول3-7 درجه بندی و نحوه ارزش­گذاری گویه های پرسشنامه مسئولیت­پذیری..	81
جدول3-8 انطباق سوالات پرسشنامه مسئولیت­پذیری با هر یک از مؤلفه­های پژوهش………………………………………………………….	81
جدول 3-9 تحلیل ساختاری متغیرها…………………………………..	82
جدول3-10 ضریب پایایی هر یک از مؤلفه­های هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی و مسئولیت­پذیری…………………………………………………..	83
جدول 4-1 تحلیل توصیفی نمونه بر حسب جنسیت …………………….	89
جدول4-2 تحلیل توصیفی گروه نمونه بر حسب رشته تحصیلی………………	90
جدول 4-3 تحلیل توصیفی گروه نمونه بر حسب مقطع تحصیلی……………..	91
جدول 4-4 تحلیل توصیفی گروه نمونه بر حسب دانشکده…………………..	92
جدول 4-5 تحلیل توصیفی پرسشنامه هوش اخلاقی (مؤلفه راستگویی)………..	93
جدول 4-6 تحلیل توصیفی پرسشنامه هوش اخلاقی (مؤلفه بخشش)………….	94
جدول 4-7 تحلیل توصیفی پرسشنامه هوش اخلاقی (مؤلفه دلسوزی)…………	94
جدول4-8 تحلیل توصیفی پرسشنامه سرمایه اجتماعی (مؤلفه مشارکت اجتماعی)..	95
جدول4-9 تحلیل توصیفی پرسشنامه سرمایه اجتماعی (مؤلفه اعتماد اجتماعی )…	95
جدول4-10 تحلیل توصیفی پرسشنامه سرمایه اجتماعی (مؤلفه تعلق اجتماعی )…	96
جدول4-11 تحلیل توصیفی پرسشنامه سرمایه اجتماعی (مؤلفه انسجام اجتماعی ).	96
جدول4-12 تحلیل توصیفی پرسشنامه مسئولیت پذیری (مؤلفه خودمدیریتی)….	97
جدول4-13 تحلیل توصیفی پرسشنامه مسئولیت پذیری (مؤلفه امانت داری )…..	97
جدول4-14 تحلیل توصیفی پرسشنامه مسئولیت پذیری (مؤلفه وظیفه شناسی)…	98
جدول4-15 تحلیل توصیفی پرسشنامه مسئولیت پذیری (مؤلفه سازمان یافتگی )…	98
جدول4-16 تحلیل توصیفی پرسشنامه مسئولیت پذیری (مؤلفه پیشرفت گرایی )..	99
جدول 4-17 توزیع نرمال متغیرها……………………………………..	100
جدول 4-18 توزیع نرمال متغیرها……………………………………..	101
جدول 4-19 توزیع نرمال متغیرها……………………………………..	102
جدول 4-20 مقایسه میانگین هوش اخلاقی دانشجویان…………………….	103
جدول 4-21 مقایسه میانگین سرمایه اجتماعی دانشجویان…………………..	103
جدول 4-22 مقایسه میانگین مسئولیت پذیری دانشجویان………………….	104
جدول 4-23 ضریب همبستگی بین مولفه های هوش اخلاقی با مسئولیت پذیری…	104
جدول 4-24 ضرایب رگرسیون هر یک ازمولفه های هوش اخلاقی……………	105
جدول 4-25 ضریب همبستگی بین مولفه های سرمایه اجتماعی با مسئولیت پذیری………………………………………………………….	105
جدول 4-26 ضرایب رگرسیون هر یک ازمولفه های سرمایه اجتماعی………….	106
جدول 4-27 تحلیل مسیر متغیرها……………………………………	107
جدول 4-28 مقایسه هوش اخلاقی دانشجویان بر حسب جنسیت……………	107
جدول4-29 مقایسه هوش اخلاقی دانشجویان برحسب رشته تحصیلی…………	107
جدول 4-30 مقایسه هوش اخلاقی دانشجویان بر حسب مقطع تحصیلی……….	108
جدول 4-31 مقایسه هوش اخلاقی دانشجویان بر حسب دانشکده…………….	108
جدول 4-32 مقایسه سرمایه اجتماعی دانشجویان بر حسب جنسیت………….	109
جدول4-33 مقایسه سرمایه اجتماعی دانشجویان برحسب رشته تحصیلی………	109
جدول 4-34 مقایسه سرمایه اجتماعی دانشجویان بر حسب مقطع تحصیلی…….	109
جدول 4-35 سرمایه اجتماعی دانشجویان بر حسب دانشکده………………..	110
جدول 4-36 مقایسه مسئولیت پذیری دانشجویان بر حسب جنسیت………….	110
جدول4-37 مقایسه مسئولیت پذیری دانشجویان برحسب رشته تحصیلی……….	111
جدول 4-38 آزمون تعقیبی جهت مقایسه مسئولیت پذیری برحسب رشته تحصیلی	111
جدول 4-39 مقایسه مسئولیت پذیری دانشجویان بر حسب مقطع تحصیلی…….	112
جدول 4-40 مقایسه مسئولیت پذیری دانشجویان بر حسب دانشکده………….	112
جدول 4-41 آزمون تعقیبی جهت مقایسه مسئولیت پذیری برحسب دانشکده…..	113

فهرست نمودارها

ی نوشته‌ها

1-2-کتاب مجمع البحرین.. 10

1-3-مفهوم روش… 12

1-4- کتاب غریب القرآن.. 12

1-5-محسنات لفظی.. 12

1-5-1-جناس… 12

1-5-2-اشتقاق.. 13

1-6-روایات تفسیری.. 13

1-7-روایات غیر تفسیری.. 14

فصل دوم:احادیث غیرتفسیری.. 76-16

2-1-احادیث براساس اشتقاق لفظ.. 51-16

2-1-1-ادا 16

2-1-2-ثوی.. 18

2-1-3-خبا 19

2-1-4-خزا 20

2-1-5-خسا 21

2-1-6-خوا 22

2-1-7-دحا 24

2-1-8-رعا 25

2-1-9-رقا 25

2-1-10-غشا 26

2-1-11-تبب… 27

2-1-12-حسب… 28

2-1-13-رحب… 29

2-1-14-ثجج.. 30

2-1-15-وهج.. 31

2-1-16-أود. 32

2-1-17-برد. 33

2-1-18-حصد. 34

2-1-19-حید. 35

2-1-20-ردد. 36

2-1-21-شید. 37

2-1-22-صفد. 38

2-1-23-ندد. 39

2-1-24-نبذ. 40

2-1-25- اجر. 40

2-1-26-بذر 41

2-1-27-حظر. 43

2-1-28-ضمر. 43

2-1-29- غور 44

2-1-30-فزز 45

2-1-31-خفف… 45

2-1-32-عجف… 46

2-1-33-سلق.. 47

2-1-34-ضیق.. 48

2-1-35-خصم. 49

2-1-36- سنم. 50

2-1-37-قصم. 51

2-1-38-رهن.. 51

2-2-احادیث براساس جناس لفظ.. 76-52

2-2-1-حلا.. 53

2-2-2-ادا 54

2-2-3-درا 54

2-2-4-دأب.. 55

2-2-5-رب.. 56

2-2-6-هیج.. 57

2-2-7-جلب… 58

2-2-8-جیب… 59

2-2-9-برد. 60

2-2-10-جدد. 60

2-2-11-رصد. 61

2-2-12-صعد. 62

2-2-13-صلد. 64

2-2-14-صید. 65

2-2-15-بتر. 66

2-2-16-تبر. 67

2-2-17-خرر 68

2-2-18-سعر. 69

2-2-19-عثر. 70

2-2-20-رفف… 70

2-2-21-دهق.. 71

2-2-22-زهق.. 72

2-2-23-صعق.. 73

2-2-24-قلل.. 74

2-2-25-جمم. 75

2-2-26-ردم. 76

2-2-27-سهم. 77

فصل سوم: احادیث تفسیری.. 121-78

3-1-اتا 79

3-2-اتا 81

3-3-اذی.. 82

3-4-خشی.. 84

3-5-نبا 85

3-6-وفی.. 87

3-7-هدا 88

3-8-دبب… 89

3-9-ذنب… 91

3-10-سحب… 93

3-11-سیب… 94

3-12-غضب… 95

3-13-سحت… 97

3-14-توب.. 98

3-15-رسخ.. 100

3-16-دبر. 101

3-17-شجر. 102

3-18 -ترب.. 104

3-19-نکث… 104

3-20-قصد. 105

3-21-وقذ. 106

3-22-شور 107

3-23-عبر. 108

3-24-محص…. 109

3-25-اسف… 110

3-26-حلف… 111

3-27-زخرف.. 112

3-28- زلف… 113

3-29-دلک… 114

3-30-سقم. 115

3-31- کظم. 117

3-32-عصا 118

3-33-عما 119

2-6- عوامل مؤثر بر تعهدسازمانی: 24

2-6-1- دیدگاه استرون…. 24

2-6-2- دیدگاه استیرز، پورتر و مودی….. 25

2-6-3- مودی و همکاران…. 25

2-7- تعاریف کیفیت زندگی کاری.. 27

2-7-1- تعریف ولش……. 27

2-7-2- دیدگاه وک چیو… 27

2-7-3- تعاریف فارکوهر… 30

2-8- ضرورت و اهداف کیفیت زندگی کاری.. 30

2-9- الگوهای کیفیت زندگی کاری: 31

2-9-1- الگوی توماس…… 31

2-9-2- الگوی والتون…. 31

2-9-3- الگوی کاسیو… 32

2-9-4- الگوی هریکو مک بوی….. 32

2-9-5- الگوی مورتون…. 33

2-10- راههای بهبود کیفیت زندگی کاری.. 33

2-11- عوامل موثر در کاهش کیفیت زندگی کاری.. 35

2-12- مدلهای تعارض کار-خانواده: 37

2-12-1- مدل اول: چهار دسته نظریه مدلهای عمومی…. 38

2-12-2- مدلهای مبتنی بر حمایت اجتماعی…. 43

2-12-3- مدل های مبتنی بر تقاضاها و انتظارات نقش کاری و خانوادگی…. 44

2-13- پیشینه پژوهش: 45

2-13-1- پژوهشهای داخلی:. 45

2-13-2- پژوهشهای خارجی:. 49

2-14- خلاصه فصل.. 52

3-. مواد و روش پژوهش

3-1- مقدمه ………………………….54

3-2- روش پژوهش… 54

3-3- جامعه آماری و روش نمونهگیری و روش اجرا 54

3-4- ابزارهای جمع آوری اطلاعات.. 54

3-4-1- پرسشنامه تعهدسازمانی آلن و مایر (1991).. 54

3-4-2- پرسشنامه تعارض کار-خانواده (نت مه یر،1996).. 55

3-4-3- پرسشنامه کیفیت زندگی کاری:. 56

3-5- روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 56

4-. نتایج و یافته های پژوهش

4-1- مقدمه…….. 58

4-2- اطلاعات توصیفی.. 58

4-3- یافته های استنباطی.. 62

5-. نتیجه گیری و بحث

5-1- مقدمه………….. 70

5-2- بحث در مورد یافته های پژوهش… 70

5-2-1- سؤالات پژوهش……. 70

5-2-2- فرضیه های پژوهش……. 72

5-3- محدودیتها 73

5-4- پیشنهادها 73

5-4-1- پیشنهادهای پژوهشی…. 73

5-4-2- پیشنهادهای کاربردی….. 73

فهرست جداول
2-1-جدول تعاریف تعهدسازمانی………………………………………………………………………………………….11

2-2-ابعاد تعهد سازمانی از دیدگاه آرجریس…………………………………………………………………………………………………………………………13

2-3-نتایج مطلوب و نامطلوب تعهد سازمانی در سطح فرد، گروه و سازمان………………………………………………………………………..24

3-1-مقدار پایایی پرسشنامه تعهد سازمانی……………………………………………………..53

3-2-پایایی پرسشنامه تعارض کار-خانواده……………………………………………………………………………….. 54

3-3-پایایی پرسشنامه کیفیت زندگی کاری والتون………………………………………………………………………………………………………………54

4-1-فراوانی و درصد فراوانی سن آزمودنی­ها………………………………………………………………………………………………………………………..56

4-2-فراوانی و درصد فراوانی سطح تحصیلات آزمودنی­ها…………………………………………………………………………………………………….57

4-3-فراوانی و درصد فراوانی سابقه آزمودنی­ها…………………………………………………………………………………………57

4-4-میزان تحصیلات بر اساس سابقه­ی آزمودنی ها…………………………………………………………………………………………………………….58

4-5-میزان سن بر اساس سابقه­ی آزمودنی­ها……………………………………………………………………………………………………………………….58

4-6-میزان سن بر اساس تحصیلات آزمودنی ها…………………………………………………………………………………………………………………..59

4-7-آزمون t تک نمونه ای تعهد سازمانی و مولفه­های آن…………………………………………………………………………………………………..59

4-8-آزمون t تک نمونه ای تعارض کار-خانواده و خانواده-کار…………………………………………………………………………………………….60

4-9-آزمون t تک نمونه ای کیفیت زندگی کاری و ابعاد آن………………………………………………………………………………………………. 60

4-10همبستگی بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی……………………………………………………………………………………………….. 61

4-11-همبستگی تعارض کار-خانواده و تعهد سازمانی………………………………………………………………………………………………………..61

4-12-همبستگی بین ابعاد کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی……………………………………………………………………………………… 62

4-13همبستگی کیفیت زندگی کاری و تعارض کار-خانواده با تعهد سازمانی…………………………………………………………………… 63

4-14-همبستگی بین مولفه­های تعارض کار-خانواده و خانواده کار و کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی…………………….63

4-15-همبستگی بین مولفه­های تعارض کار-خانواده با تعهد سازمانی………………………………………………………………………………..64

4-16-همبستگی بین زیرمقیاس­های مولفه­ی کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی……………………………………………………….. 65

فهرست شکل­ها

2-1- الگوی پیشایندهای تعهد سازمانی……………………………………………………………………… 16

2-2-الگوی پیشایندهای تعهد سازمانی بالفور و کسلر………………………………………………………………………………………………………….. 19

2-3- پیش شرط­های عاطفی………………………………………………………………………………………………. 25

2-4- اجزای کیفیت زندگی کاری………………………………………………………………………………………………28

1-7-4-2-تعریف عملیاتی.. 10

فصل دوم: پیشینه نظری و عملی پژوهش

2-1- مقدمه. 12

2-2- خودکارآمدی.. 12

2-2-1- فرایندهای واسطه ای خودكارآمدی.. 16

2-2-1-1- فرایندهای شناختی.. 16

2-2-1-2- فرایندهای انگیزشی.. 16

2-2-1-3-فرایندهای عاطفی.. 19

2-2-1-4- فرایندهای انتخابی.. 20

2-2-2- ظرفیت ها و قابلیت های مؤثر در خودکارآمدی.. 20

2-2-2-1- قابلیت رمزگذاری.. 21

2-2-2-2- قابلیت دوراندیشی.. 21

2-2-2-3- قابلیت جایگزینی و الگوبرداری.. 22

2-2-2-4- قابلیتخودتنظیمی.. 22

2-2-2-5- قابلیت خودانعكاسی (خوداندیشی) 23

2ـ3ـ راهبردهای یادگیری.. 23

2-3- 1- راهبردهای شناختی.. 26

2-3-1-1- راهبرد های تكرار یا مرور 27

2ـ3ـ1ـ2 ـ راهبرد بسط و گسترش معنایی.. 31

2ـ3ـ1ـ 3ـ راهبرد سازمان دهی.. 37

2ـ3 ـ2 ـ راهبردهای فراشناختی.. 41

2-3-2-1- راهبردهای برنامه ریزی.. 43

2-3-2-2-راهبردهای نظارت و ارزشیابی.. 44

2-3-2-3- راهبردهای نظم دهی.. 45

2-3-3- تفاوت های جنسیتی در استفاده از راهبردهای یادگیری.. 49

2ـ3ـ 4ـ رشد و راهبردهای یادگیری.. 49

2-4- مشروطی.. 52

2-4-1-علل مشروطی.. 52

2-4-1-1-عوامل فردی.. 53

2-4-1-2-عوامل درون سازمانی.. 55

2-4-1-3-عوامل برون سازمانی.. 56

2ـ5 ـ پیشینه پژوهشی تحقیق.. 58

2 ـ5 ـ 1ـ خودکارآمدی.. 58

2- 5 -1-1- پژوهش های صورت گرفته خارجی.. 58

2- 5 -1-2- پژوهش های صورت گرفته داخلی.. 59

2 ـ5 ـ 2ـ راهبردهای شناختی و فراشناختی.. 60

2 ـ5 ـ 2ـ1 ـ پژوهش های صورت گرفته خارجی.. 60

2 ـ2 ـ 2ـ2 ـ پژوهش های صورت گرفته داخلی.. 63

2-6- نتیجه گیری.. 65

فصل سوم :روش شناسی

3-1- مقدمه. 68

3-2- نوع و روش انجام پژوهش…. 68

3-3- جامعه آماری پژوهش…. 69

3-4-حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 71

3-5- ابزار اندازه گیری پژوهش…. 73

3-5-1- پرسشنامه خودکارآمدی.. 73

3-5-1-1-پایایی 73

3-5-1-2- روایی.. 74

3-5-2- پرسشنامه راهبردهای یادگیری.. 74

3-5-2-1-پایایی.. 76

3-5-2-2- روایی.. 76

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده ها 77

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه. 79

4-2- توصیف داده ها 80

4-2-1- سن.. 80

4-2-2- وضعیت تاهل.. 81

4-2-3- داده های مربوط به متغیرهای اصلی پژوهش…. 83

4-3- آزمون معنادار بودن متغیرها 83

4-3-1- بررسی نرمال بودن داده ها 84

4-4- تحلیل استنباطی فرضیه های پژوهش…. 84

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه. 109

5-2- خلاصه پژوهش…. 109

5-3- بحث و بررسی فرضیه های پژوهش…. 110

5-3-1- فرضیه اول.. 110

5-3-2- فرضیه دوم. 112

5-3-3- فرضیه سوم. 113

5-3-4- فرضیه چهارم. 116

5-3-5- فرضیه پنجم. 117

5-3-6- فرضیه ششم. 117

5-4- نتیجه گیری کلی.. 118

5-5- مشکلات و محدودیت های پژوهش…. 119

5-6- پیشنهاد های پژوهشی.. 119

5-7- پیشنهادهای کاربردی.. 120

منابع. 121

پیوست ها

الف: پرسشنامه خودکارآمدی عمومی شرر 129

ب: پرسشنامه راهبردهای یادگیری(شناختی و فراشناختی) 130

فهرست جداول

جدول 2-1- انواع راهبردهای شناختی و مصادیق آن.. 40

جدول 2-2- انواع راهبردهای فرا شناختی و مصادیق آن.. 45

جدول 3-1- جامعه اول پژوهش ( دانشجویان مشروط) به تفکیک دانشکده ها و مقاطع تحصیلی.. 69

جدول 3-2- جامعه دوم پژوهش (دانشجویان غیر مشروط ) به تفکیک دانشکده ها و مقاطع تحصیلی.. 70

جدول3-3- نمونه اول پژوهش ( دانشجویان مشروط ) به تفکیک دانشکده ها و مقاطع تحصیلی.. 71

جدول3-4- نمونه دوم پژوهش (دانشجویان غیر مشروط) به تفکیک دانشکده ها و مقاطع تحصیلی.. 72 جدول3-5- سوال های مربوط به هریک از راهبردهای شناختی و فراشناختی.. 75

جدول 4-1- شاخص های توصیفی سن افراد نمونه اول (دانشجویان مشروط) 80

جدول4-2- شاخص های توصیفی سن افراد نمونه دوم (دانشجویان غیر مشروط ) 81

جدول4-3- شاخص های توصیفی وضعیت تاهل افراد نمونه اول (دانشجویان مشروط ) 81

جدول4-4- شاخص های توصیفی وضعیت تاهل افراد نمونه دوم (دانشجویان غیر مشروط) 82

جدول4-5- توصیف داده های جمع آوری شدن در هر متغیر. 83

جدول 4-6- نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنف در بررسی نرمال بودن داد های متغیرهای پژوهش…. 84

جدول 4-7- مشخصات توصیفی متغیر خودکارآمدی در دو گروه دانشجویان مشروط و غیر مشروط.. 85

جدول 4-8- آزمون t مستقل جهت مقایسه خودکارآمدی در دو گروه دانشجویان مشروط و غیر مشروط 85

جدول 4- 9- مشخصات توصیفی متغیر راهبردهای شناختی در دو گروه دانشجویان مشروط و غیرمشروط 86

جدول4-10- نتایج تحلیل واریانس چند متغیری(مانوا) بر روی نمرات راهبردهای شناختی دانشجویان مشروط وغیر مشروط 87

جدول4-11-نتایج اثرات بین آزمودنی ها روی نمرات راهبردهای شناختی دانشجویان مشروط و غیر مشروط 87

جدول4 -12- مشخصات توصیفی متغیر راهبردهای فراشناختی در دو گروه مشروط و غیر مشروط.. 88

جدول4-13- نتایج تحلیل واریانس چند متغیری(مانوا) بر روی نمرات راهبردهای فرا شناختی دانشجویان مشروط وغیر مشروط 89

جدول4-14- نتایج اثرات بین آزمودنی ها روی نمرات راهبردهای فرا شناختی دانشجویان مشروط وغیر مشروط 89

جدول 4 -15- ماتریس همبتسگی بین راهبردهای شناختی و فراشناختی در دانشجویان مشروط.. 90

جدول 4-16- نتایج تحلیل رگرسیون در خصوص رابطه راهبردهای شناختی و فراشناختی در دانشجویان مشروط 91

جدول 4-17- ضرایب رگرسیون در خصوص پیش بینی راهبردهای فراشناختی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی در دانشجویان مشروط 92

جدول4 -18- ماتریس همبتسگی بین راهبردهای شناختی و فراشناختی در دانشجویان غیر مشروط.. 93

جدول 4-19- نتایج تحلیل رگرسیون در خصوص رابطه راهبردهای شناختی و فراشناختی در دانشجویان غیر مشروط 94

جدول 4-20- ضرایب رگرسیون در خصوص پیش بینی راهبردهای فراشناختی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی در بین دانشجویان غیر مشروط 94

جدول 4-22- همبستگی راهبردهای شناختی با خودکارآمدی در دانشجویان مشروط.. 96

جدول 4-23- نتایج تحلیل رگرسیون در خصوص پیش بینی خودکارآمدی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی (بسط و گسترش ) در بین دانشجویان مشروط.. 97

جدول 4-24- ضرایب رگرسیون در خصوص پیشبینی خودکارآمدی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی در بین دانشجویان مشروط 97

جدول 4-25- همبستگی راهبردهای شناختی با خودکارآمدی در دانشجویان غیرمشروط.. 98

جدول 4-26- نتایج تحلیل رگرسیون در خصوص پیش بینی خودکارآمدی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی (سازماندهی) دربین دانشجویان غیر مشروط.. 99

جدول 4-27- ضرایب رگرسیون در خصوص پیشبینی خودکارآمدی با استفاده از ابعاد راهبردهای شناختی در بین دانشجویان غیر مشروط 100

جدول 4-29- همبستگی بین راهبردهای فراشناختی و خودکارآمدی در بین دانشجویان مشروط.. 102

جدول 4-30- نتایج تحلیل رگرسیون برای پیش بینی خودکارآمدی دانشجویان مشروط با استفاده از ابعاد راهبردهای فراشناختی 103

جدول 4-31- ضرایب رگرسیون برای پیش بینی خودکارآمدی دانشجویان مشروط با استفاده از ابعاد راهبردهای فراشناختی 104

جدول 4-32- ضریب همبستگی بین راهبردهای فراشناختی با خودکارآمدی در بین دانشجویان غیر مشروط 105

…….19

2-2-2-1- باور و تعریف آن………………………………………………………………………………………………20

2-2-2-1-1- اقسام باور………………………………………………………………………………………………………………21

2-2-2-1-1-1- باورهای پایه………………………………………………………………………………………………….21

2-2-2-1-1-2- باورهای غیرپایه………………………………………………………………………………………………….23

2-2-2-2- صدق………………………………………………………………………………………………………………………..24

2-2-2-3- توجیه……………………………………………………………………………………………………………..25

2-2-2-3-1- توجیه انسجام­گرا………………………………………………………………………………………….26

2-2-2-3-1-1- نقد و بررسی…………………………………………………………………………………………..27

2-2-2-3-2- توجیه مبناگرا……………………………………………………………………………………………….27

2-2-3- معرفت­شناسی غربی…………………………………………………………………………………………………..28

2-2-4- معرفت­شناسی اسلامی………………………………………………………………………………………………..32

2-3- موانع موجوددر معرفت­شناسی……………………………………………………………………………………….33

2-3-1- شکّاکیّت و تقابل آن با مبناگرایی………………………………………………………………………………….34

2-3-2- تسلسل­ معرفتی………………………………………………………………………………………………………….37

2-4- خلاصه­ی فصل…………………………………………………………………………………………………………….39

فصل سوّم: رویکرد مبناگرایی……………………………………………………………………………………………….41

3-1- تمهید…………………………………………………………………………………………………………………………42

3-2- تعریف مبناگرایی………………………………………………………………………………………………………….44

3-3- مبناگرایی: رویکردی توجیه­نگر………………………………………………………………………………………45

3-4- اقسام مبناگرایی…………………………………………………………………………………………………………….46

3-5- اهداف مبناگرایی…………………………………………………………………………………………………………..47

3-6- سیر تاریخی مبناگرایی و مراحل تکوّن آن در معرفت­شناسی غربی………………………………………47

3-5-1- مبناگرایی و راسیونالیسم……………………………………………………………………………………………..50

3-5-1-1- راسیونالیسم ارسطویی………………………………………………………………………………………………….51

3-5-1-2- راسیونالیسم دکارتی…………………………………………………………………………………………………….51

3-5-2- مبناگرایی و اِمپریسم…………………………………………………………………………………………………..53

3-6-پیشینه­ی مبناگرایی در معرفت­شناسی اسلامی……………………………………………………………………………55

3-7- بدیل­های معرفتی مبناگرایی…………………………………………………………………………………………………..56

3-7-1- توجیه مبتنی بر انسجام……………………………………………………………………………………………….57

3-7-1-1- نقد و بررسی……………………………………………………………………………………………………59

3-7-2- نامتناهی­گرایی…………………………………………………………………………………………………………………60

3-7-2-1- نقد و بررسی………………………………………………………………………………………………………………61

3-7-3- شکّاکیّت افراطی………………………………………………………………………………………………………..61

3-7-3-1- نقد و بررسی………………………………………………………………………………………………………………62

3-8- خلاصه­ی فصل…………………………………………………………………………………………………………….64

فصل چهارم: مبناگرایی برتراند راسل……………………………………………………………………………………..67

4-1- راسل و آثار علمی……………………………………………………………………………………………………………….68

4-2-تحوّلات فکری راسل……………………………………………………………………………………………………………71

4-3- علم و مسئله­ی شناخت………………………………………………………………………………………………………..76

4-3-1- نمودار علم و مسئله­ی شناخت………………………………………………………………………………………….81

4-3-2- سلسله مراتب معرفت………………………………………………………………………………………………..82

4-3-3- بدیهیّات…………………………………………………………………………………………………………………..84

4-3-3-1- اصل امتناع تناقض…………………………………………………………………………………………….88

4-3-3-1-1- نقد و بررسی ……………………………………………………………………………………………..90

4-3-4-گزاره/ باور/ صدق و کذب/ حکم……………………………………………………………………………………….92

4-3-5-مکانیزم خطا در معرفت­شناسی راسل……………………………………………………………………………….100

4-3-6-مفهوم “امر واقع” و اقسام آن………………………………………………………………………………………….102

4-3-6-1- امور واقع اتمی……………………………………………………………………………………………… 104

4-3-6-2- امور واقع مولکولی…………………………………………………………………………………………………….105

4-3-6-3- امور واقع از راه آشنایی……………………………………………………………………………………105

4-3-6-4- امور واقع مربوط به حافظه…………………………………………………………………………………………107

4-3-6-5- امور واقع از راه درون­نگری………………………………………………………………………………………..108

4-3-6-5-1- نقد و بررسی…………………………………………………………………………………………….109

4-3-6-6- امور واقع سلبی……………………………………………………………………………………………………..109

4-4-تجربه­گرایی راسل…………………………………………………………………………………………………………..110

4-5- راسل و مبناگرایی………………………………………………………………………………………………………………114

4-5-1- ادلّه­ و قراین بر مبناگرا بودن راسل…………………………………………………………………………………..117

4-6- خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………………………….119

فصل پنجم: مبناگرایی علّامه طباطبائی…………………………………………………………………………………..122

5-1- علّامه طباطبائی و آثار فلسفی………………………………………………………………………………………………123

5-2- علم و مسئله­ی شناخت……………………………………………………………………………………………….124

5-2-1-سلسله مراتب معرفت……………………………………………………………………………………………………..127

5-2-2-بدیهیّات………………………………………………………………………………………………………………….128

5-2-2-1- اقسام بدیهیّات………………………………………………………………………………………………..129

5-2-2-2- بدیهیّات اوّلیّه و شکّ­ناپذیری آن­ها……………………………………………………………………………130

5-2-2-3- اصل امتناع تناقض، به ­عنوان اصلی حاکم بر تفکر………………………………………………………….133

5-2-2-4- تصدیقات بدیهی و نحوه­ی ارتباط آن­ها با اصل امتناع تناقض………………………………………..134

5-2-2-5- تصدیقات نظری و نحوه­ی ارتباط آن­ها با تصدیقات بدیهی…………………………………………….135

5-2-2-5-1- تسلسل­ناپذیری تصدیقات نظری………………………………………………………………………….137

5-2-3-تصدیق/ حکم/ قضیّه/ باور…………………………………………………………………………………………..139

5-3- مکانیزم خطا در معرفت­شناسی علّامه طباطبائی……………………………………………………………………..144

5-4- علّامه طباطبائی، فیلسوفی رئالیسم………………………………………………………………………………………..146

5-5- علّامه طباطبائی فیلسوفی مبناگرا…………………………………………………………………………………………..148

5-5-1- ادلّه­ی منطقی و موجّه در اثبات مبناگرا بودن علّامه طباطبائی………………………………………………..152

5-6- خلاصه­ی فصل…………………………………………………………………………………………………………………153

فصل هفتم: نتیجه­گیری………………………………………………………………………………………………………155

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………162

منابع فارسی و عربی…………………………………………………………………………………………………………162

منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………..166

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………..170

1- 1- بیان مسئله

مبناگرایی، دیدگاهی است درباب ساختارمعرفت، که از این­حیث،به توجیه باورهای استنتاجیمی­پردازد.

براین اساس، «مبناگرایی، نگرشی استدرباب ساختار توجیهِ شناخت.»(Fumerton, 2005,p 284). که با ارجاع باورهای استنتاجی به باورهای پایه، ساختارمعرفت را توجیه می­نماید.

بنابر اهمیّتِ این رویکرد درتبیین مسئله­ی شناخت، بسیاری از معرفت­شناسان، این دیدگاه توجیه­نگر را پذیرفته­اند؛ چنان­که، با مطالعه­ی سیر تاریخ معرفت­شناسی، می­توان به این نتیجه مؤول شد که اکثر معرفت­شناسان نیز،مبناگرا بوده­اند.

با این­وصف، معرفت­شناسان مذکور، نه تنها خود را مبناگرا نمی­خواندند بلکه تا دوران اخیر نیز، به این رویکرد توجیه­نگر اشاره­ای نداشته­اند. براین اساس، استناد مبناگرا بودن به این معرفت­شناسان، چیزی است که از نحوه­ی تفکر مبناگرایانه­ی آنان استنباط می­گردد. نمونه­ی­بارز این امر، راسل و علّامه طباطبائی است که هریک از آنان، علی­رغم اذعان به تئوری مطابقت، هیچ وقت خود را به عنوان یک فیلسوف مبناگرا معرّفی نکرده­اند.

باتوجّه به این موارد می­توان تصریح نمود که مبناگرایی، رویکردی جدید و مربوط به قرن بیستم نیست، بلکه سابقه­ی آن، به قدمت طولانی تئوری مطابقت برمی­گردد.[1]

نکته­ای که دراینجا باید متذکّر شویم این است که، اکثر مبناگرایان دراثبات باورهای مبنایی خود، از برهان نفی تسلسل استفاده کرده­اند؛ چنان­که،ارسطو دراین­زمینه، ، معتقد است که «به طورکلی ممکن نیست برای همۀ چیزها برهانی یافت شود وگرنه جریانی تا بی­نهایت کشیده­می­شود که دیگر برهان­پذیر نیست» ( ارسطو، 1377، ص 98).

راسل، غالباً درحوزه­ی تجربه­گرایی،به­عنوان فیلسوفی مبناگرا محسوب می­شود.به این­معنا که وی، حسیّات را به عنوان مأخذ باورهای حسّی و بدیهی لحاظ می­کند و از این حیث، به توجیه باورهای استنتاجی می­پردازد.

راسل، درمعرفت­شناسی خود، به مفهوم سلسله­مراتب معرفت، توجّه خاصّی دارد و درتمام دوره­ها، آن را به عنوان مفهومی­کانونی لحاظ می­کند. به نظر وی، «وظیفه­ی اصلی معرفت­شناس مرتب­کردن معلوماتی ادعایی در سلسله­مراتب معرفت است.معرفت با باورهای پایه آغاز شود.»(Chisholm, 1989,p421).

ویژگی خاصّ تفکرراسل، این است که وی، هموارهمواضع معرفتی خود را تعدیل می­سازد. با این­وصف، می­توان این تحوّلات را طی سه­دوره­ی مجزا، مشخّص نمود.

دوره­ی اوّل:مربوط به سال­های قبل از 1912، است. راسل در این­دوره، علی­رغم تأثیرپذیری از ایدئالیسم، به مخالفت جدّی با آن می­پردازد. طرح “نظریّه­ی آشنایی”، مربوط به سال­های پایانی این­دوره است که راسل مبناگرایی خود را در عرصه­ی امور تجربی، ارائه می­دهد.

دوره­ی دوّم:مربوط به سال­های بین 1912، تا1919، است. راسل در این­دوره، با مطرح کردن نسبت­های چندگانه درکتاب“نظریّه­ی شناخت”، با انتقاد شدید ویتگنشتاین مواجه می­­شود. اینمسئله تا مدّت­ها ذهن وی را به خود مشغول نمود و سبب شد تا سرانجام از اتمام این کتاب، دست بکشد.

دوره­ی سوّم:مربوط به سال­های بعد از 1919، است. راسل دراین­زمان، پس از بررسی تئوری­های صدق،[2] به تئوری مطابقت روی می­آورد.

نکته­ای که در اینجا باید به آن تصریح نماییم، این است که نظریّه­ی“شناخت از راه آشنایی”،[3] مهمّ­ترین قرینه­ای است که به صراحت، مبناگرا بودن راسل را نشان می­دهد. البته وی، بعدها با گسترش بخشیدن این نوع از شناخت، «”شناخت از راه درون­نگری” و “شناخت مربوط به حافظه و امورگذشته”را نیز جزء “شناخت از راه آشنایی”ذکر نمود.»(Russell, 1966,p193).

راسل،مسئله­ی “شناخت” رابه تفصیل، درکتاب“مسائل فلسفه”[4]مطرح می­کند. وی دراین کتاب، ابتداشناخت را به دو نوع 1- “شناخت مربوط به اشیاء”[5] 2- “شناخت مربوط به حقایق”[6] تقسیم­می­نماید، سپس شناخت اشیاء را مشتمل بر دوقسم:”شناخت از راه آشنایی”[7] و “شناختتوصیفی”[8] می­داند.

وی، دربخش”شناخت مربوط به حقایق” نیز، آن را به دوقسم: “شناخت شهودی”[9]و”شناخت استنتاجی”[10] تقسیم­می­کند؛ چنان­که در این زمینه معتقد است که«برای توجیه معرفت اکتسابی باید تا آنجا به عقب بازگردیم که به معرفت شهودی برسیم.»(Russell, 1943, p 77).

نکته­ی دیگری که دراینجا باید مطرح سازیم، این است که راسل،درمبناگرایی خود، منظور از”شناخت از راه آشنایی” را،همان شناخت “داده­های حسّی”می­داند نه شناخت “اعیان فیزیکی”.

براین­اساس، وی معتقد است که «وقتی ازعین محسوس، (Sensible Object)، سخن می­گویم نباید گمان شود که منظور من یک میز است که هم قابل رؤیت و هم قابل لمسبوده و برای بسیاری از افراد قابل دیدن باشد، بلکه منظور من، صرفاً همان قطعه رنگی است که به هنگام نگاه به میز آن را ادراک می­کنم و سفتی و صلابتی است که هنگام فشار دادن به میز، درک می­کنم و یا همان صدای خاصی است که در هنگام ضربه زدن به آن درک می­نمایم.» (Russell, 1972/1, p 83).

در معرفت­شناسی اسلامی، رویکرد مبناگرایی، دارای سیر منظم­تری است؛ چنان­که می­توان اکثر فلاسفه­ی مسلمان را،درچارچوب تئوری مطابقت، مبناگرا دانست.

براین اساس، علّامه طباطبائی نیز، با ارجاع تصدیقات نظری به تصدیقات بدیهی، مبناگراییخویش را مطرح می­سازد.وی دراین­زمینه،ضمنتأکید بر اصل امتناع تناقض (به عنوان اصل حاکم بر تفکر)، معتقد است که «فلاسفه نوصدرایی اصل امتناع تناقض را به عنوان بدیهی­ترین قضیه­ای معرفی می­کنند که همۀ شناخت­های بدیهی و نظری به آن نیازدارند وبراین اصل تأکید دارند که با فرض تردید در این اصل، هرگونه شناختی باطل خواهد شد.» (طباطبائی، 1416، ص253).

علاّمه طباطبائی، اصلی­ترین دلیل در تثبیت مبناگرایی را، تسلسل­ناپذیری تصدیقات بدیهی می­داند. وی در تأیید این مطلب، درکتاب“اصول فلسفه و روش رئالیسم”،به دومطلبعمده اشاره می­کند:

الف) احتیاج تصدیقات نظری به تصدیقاتبدیهی.

ب) خطاناپذیر بودن باورهای بدیهی.

نکته­ای که دراینجا باید متذکّر شویم، این است که علّامه طباطبائی، رابطه­ی بین تصدیقات نظری با تصدیقاتبدیهی را، براساس رابطه­ی توالّد ارزیابی می­کند؛زیرا نیازمندی تصدیقات نظریبهتصدیقات بدیهیرا، ازقبیل نیازمندی مادّی به صوری می­داند.

با این وصف، وی، به دلیل اینکه “اصل امتناع تناقض” را به­عنوان یک اصل حاکم برتفکر لحاظ می­کند، رابطه­ی بینباورهای بدیهی با این اصلرا، از نوع رابطه­ی توالّد نمی­پندارد.