5

1-2-1- مسأله پژوهش

5

1-3- اهداف تحقیق

5

1-3-1- هدف کلی تحقیق

5

1-3-2- اهداف اختصاصی

5

1-4- فرضیه ها

5

فصل دوم

سابقه و پیشینه تحقیق

2-1- ماست

8

2-2- تولید ماست

8

2-2-1- استاندارد کردن چربی شیر

9

2-2-1-1- استاندارد کردن میزان مواد جامد بدون چربی شیر

9

2-2-2- هموژن کردن

9

2-2-2-1- تأثیر روی چربی شیر

10

2-2-2-2- تأثیر روی پروتئین های شیر

10

2-2-2-3- تأثیر روی سایر ترکیبات شیر

10

2-2-3- فرآیند حرارتی

12

2-2-3-1- انواع روش های سالم­سازی شیر

13

2-2-3-1-1- پاستوریزاسیون روش مداوم HTST

13

2-2-3-1-2- استریلیزاسیون UHT

13

2-2-4- تلقیح استارترهای (باکتری های آغازگر) ماست

13

2-2-5- فرایند تخمیر

14

2-2-6- سرد کردن

15

2-2-6-1- سرد کردن یک مرحله ای

16

2-2-6-2- سرد کردن دو مرحله ای

16

2-2-7- بسته بندی

16

2-3- مشکلات و معایب بافت ماست و راه حل های اصلاح آن

16

2-3-1- سینرزیس (آب اندازی)

16

2-3-2- ویسکوزیته پایین ماست

17

2-3-3- حباب های موجود در لخته ماست

17

2-3-4- دان دان بودن لخته تولیدی ماست

17

2-4- مشکلات و معایب طعمی ماست و راه حل های اصلاح آن

18

2-4-1- طعم تلخی

18

2-4-2- طعم ترشی

18

2-4-3- طعم ماستی – مخمری

18

2-4-4- طعم رنسیدی (تندی)

18

2-5- انواع ماست

19

2-5-1- نوع هم نزده

19

2-5-2- نوع همزده

19

2-5-3- نوع آشامیدنی

19

2-5-4- نوع منجمد

19

2-5-5- نوع تغلیظ شده

20

2-6- آنزیم های میکروبی

20

2-7- فرآیندهای تخمیر و ترکیب محیط(محیط کشت)

21

2-8- آنزیم ترانس گلوتامیناز

21

2-8-1- مکانیسم عمل آنزیم ترانس گلوتامیناز

23

2-9-ی بر تحقیقات انجام شده

25

فصل سوم

مواد و روش­ها

3-1- مواد

30

3-1-1- مواد مصرفی

30

3-1-2- مواد غیرمصرفی

31

3-2- روش­ها

31

3-2-1- روش تهیه ماست همزده چکیده

31

3-3- شاخص های مورد آزمون

32

3-3-1- آزمون­های شیمیایی شیر خام

32

3-4- آب اندازی یا سینرزیس ماست همزده چکیده

32

3-5- ارزیابی ویژگی­های حسی ماست همزده چکیده

32

3-6- روش اجرای تحقیق

33

3-7- افزودن MPC

35

3-8- اضافه کردن آنزیم ترانس گلوتامیناز

35

3-9- آزمون حسی نمونه های ماست همزده

35

3-10- روش آماری

35

فصل چهارم

نتایج و بحث

4-1- ویژگی­های شیرخام

37

4-2- نتایج به دست آمده از سنجش pH نمونه های ماست در طول نگهداری

37

4-3- نتایج به دست آمده از سنجش اسیدیته نمونه های ماست در طول نگهداری

38

4-4- نتایج به دست آمده از آزمون­های فیزیکی ماست در طول نگهداری

39

4-4-1- نتایج به دست آمده از سنجش آب اندازی نمونه های ماست در طول نگهداری

39

4-5- نتایج آزمون های حسی ماست در طول نگهداری

40

4-5-1- نتایج به دست آمده از ارزیابی عطر و طعم ماست در طول نگهداری

40

4-5-2- نتایج به دست آمده از ارزیابی قوام ماست در طول نگهداری

41

4-5-3- نتایج به دست آمده از ارزیابی رنگ ماست در طول نگهداری

42

4-5-4- نتایج به دست آمده از ارزیابی پذیرش کلی ماست در طول نگهداری

43

فصل پنجم

نتیجه گیری

5-1- بررسی سنجش pH نمونه های ماست همزده چکیده

45

5-2- بررسی سنجش اسیدیته نمونه های ماست همزده چکیده

45

5-3- بررسی آزمون فیزیکی نمونه های ماست همزده چکیده

46

5-3-1- بررسی سنجش آب اندازی نمونه های ماست همزده چکیده

46

5-4- بررسی آزمون حسی نمونه های ماست همزده چکیده

47

5-5- نتیجه گیری نهایی

48

منابع

49

چکیده انگلیسی

57

چکیده

ماست معروف ترین و پرمصرف­ترین فرآورده شیری تخمیری در جهان است. متداول­ترین نقص در بافت که منجر به عدم پذیرش این فراورده نزد مصرف کننده می­شود، آب اندازی است. امروزه درایران ماست چکیده بیشتر به صورت معکوس تولید می­شود یعنی با افزودن ماده خشک به ماست همزده آن را به حالت غلیظ و چکیده تبدیل می­کنند و با توجه به اینکه این مواد خشک باعث احساس دهانی نامطلوبی می­شود لذا افزودن جایگزینی نظیر آنزیم ترانس گلوتامیناز می­تواند از این جهت حائز اهمیّت باشد چرا که باعث ایجاد شبکه وافزایش ویسکوزیته می­شود وهمچنین در مقایسه با افزودن ماده خشک می­تواند خواص حسی مطلوبتری به وجود آورد. در ضمن افزودن ترانس گلوتامیناز در مقایسه با افزودن ماده خشک باعث کاهش هزینه تمام شده برای تولید محصول می­گردد. هدف از تحقیق حاضر تولید ماست چکیده همزده با خصوصیات کیفی مطلوب با استفاده از آنزیم ترانس گلوتامیناز میکروبی جهت فروش در بازار است. به این منظور MPC (80 درصد پروتئین) در چهار سطح (5.1، 2، 5.2 و 3 درصد) و شاهد (فاقد MPC) و آنزیم ترانس گلوتامیناز میکروبی در چهار سطح (50، 100، 200 و ppm250) و شاهد(فاقد آنزیم) به شیر اضافه و پس از طی عملیات لازم برای تولید ماست آزمون­های فیزیکوشیمیایی و حسی شامل اندازه گیری pH، اسیدیته، ویسکوزیته، آب اندازی، قوام، عطر و طعم، رنگ و پذیرش کلی روی نمونه ها طی روزهای نگهداری اول تا بیست و یکم (در فواصل یک هفته) انجام گرفت. نتایج نشان داد نمونه ماست شاهد در روز اول و آخر نگهداری دارای بالاترین سطح pH بوده و کمترین مقدار متعلق به نمونه حاوی ppm200 آنزیم ترانس گلوتامینار و 2 درصد MPC بود. روند تغییرات اسیدیته طی نگهداری افزایشی بود. بیشترین مقدار مربوط به نمونه محتوی ppm100 آنزیم در روز آخر نگهداری بود. بین نمونه های آنزیم دار و شاهد تفاوت معنی­داری مشاهده شد. با افزایش زمان نگهداری نمونه های ماست، میزان آب اندازی نیز افزایش یافت. بیشترین میزان در پایان دوره نگهداری مربوط به نمونه ماست شاهد (بدون آنزیم ترانس گلوتامیناز وMPC) و کمترین میزان آب اندازی نیز به نمونه ماست حاوی ppm50 از آنزیم مذکور تعلق داشت.

از نظر عطر و طعم، نمونه ماست محتوی ppm250 آنزیم ترانس گلوتامیناز و 51. درصد MPC دارای بهترین امتیاز و نمونه شاهد کمترین امتیاز بود. از نظر قوام، نمونه ماست محتوی ppm50 آنزیم ترانس گلوتامیناز و 3 درصد MPC در پایان دوره نگهداری، بالاترین امتیاز را کسب نمود. رنگ نمونه ماست محتوی ppm250 آنزیم ترانس گلوتامیناز و 1.5 درصد MPC بالاترین امتیاز را داشت، در حالی که از نظر قوام و رنگ نمونه شاهد دارای کمترین امتیاز بود. بالاترین امتیاز پذیرش کلی نمونه­ها نیز مربوط به تمام نمونه­ها به جز نمونه شاهد بود. استفاده از آنزیم ترانس گلوتامیناز میکروبی اثرات تکنولوژیکی مثبتی در فرمولاسیون ماست به همراه دارد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که برای دستیابی به ویژگی­های مطلوب فرآوری بهتر است درصدهای مختلفی از این آنزیم به ماست اضافه­گردد. نمونه­های ماست محتویppm 250 آنزیم ترانس گلوتامیناز و 1.5 درصدMPC دارای بالاترین امتیاز رنگ و عطر و طعم بوده و نمونه ماست حاوی ppm50 آنزیم ترانس گلوتامیناز و 3 درصد MPC بالاترین امتیاز مربوط به قوام را کسب نمود.

واژگان کلیدی: آنزیم ترانس گلوتامیناز، ماست چکیده همزده، سینرسیس

1-1- مقدمه

ماست معروف­ترین و پرمصرف­ترین فراورده شیری تخمیری در جهان است­که حاصل عملکرد دو باکتری آغازگر ویژه یعنیلاکتوباسیلوس دلبروکی زیرگونه بولگاریکوس[1] واسترپتوکوکوس ترموفیلوس[2] می­باشد. ماست، سیال­غیرنیوتنی با ساختارحساس وپیچیده­است(Serra et al,2009.,Sodini et al,2005). متداولترین­نقص در بافت­که منجر به عدم پذیرش این فرآورده نزد مصرف­کننده می­شود، آب­اندازی است.

(Fadela et al,2009). بعلاوه، سفتی[3] ، ویسکوزیته(گرانروی یا لزجت) و خامه ای بودن از جمله فاکتورهای اساسی مرتبط با بافت ماست می باشند(Abbasi et al,2007).

پدیده آب اندازی در ماست، مستقیما به میزان اختلاط فیزیکی، بی دقتی در عمل آوری شیر مانندpH بسیار پائین و عدم کنترل درجه حرارت در مدت گرمخانه گذاری بستگی دارد و باعث بهم خوردن شبکه میسل های پروتئینی می­شود(حبیبی نجفی،1385.،Gonzalez-Martinez et al,2002). طبق تعریف فدراسیون بین المللی شیر و فرآورده های آن (IDF)[4] ، شیرهای تخمیری، فرآورده هایی هستند که از تخمیر شیر به وسیله فعالیت میکروارگانیسم های خاص، حاصل می شوند. این میکروارگانیسم ها باید در هنگام عرضه و مصرف، زنده، فعال و در مقادیر نسبتاً زیاد موجود باشند. در ضمن بعد از تخمیر، جدا شدن فاز نباید در فرآورده مشاهده شود(خسروی­دارانی و کوشکی.، 1387وKhurana & Kanawjia.,2007).

تمام انواع ماست از این نظر مشترک می باشند که شیر به وسیلهاسترپتوکوکوس ترموفیلوسولاکتوباسیلوس دلبروکی زیرگونه بولگاریکوسکه به صورت سینرژیست در شیر رشد می­کنند، تخمیر می شود. تخمیر در دمای^°c43-30 به مدت 20-5/2 ساعت انجام می­گردد. انتخاب سویه های کشت استارتر، تعیین کننده زمان تخمیر و ساختمان و طعم محصول نهایی می باشد (مواهبی طباطبایی،1382 ). در بین تمام فرآورده های تخمیری شیر، ماست شناخته شده تر از سایر فرآورده هاست و مقبولیت بیشتری در دنیا دارد. ماست در کشورهای اطراف دریای مدیترانه، آسیا و اروپای مرکزی مصرف بالایی دارد. این فرآورده از کشور بلغارستان منشأ گرفته و در آنجا به نام yaourt نامیده می شود(کریم،1386).

بسیاری از کشورها نام خاصی برای این فرآورده دارند. قوام طعم و مزه ماست از یک منطقه به منطقه دیگر متفاوت است. در محلی حالت سفت و با ویسکوزیته بالا و در جای دیگر قوام ژله ای و نرم آن را می­پسندند. ماست به صورت منجمد و به عنوان دسر و یا به حالت آبکی به فرم نوشابه، به حالت بهم­زده و بهم­نزده در بازارهای دنیا عرضه می­شود. مزه و طعم ماست از سایر فرآورده­های اسیدی شده شیر متفاوت بوده و مواد فرار و معطر آن شامل مقدار کمی اسید استیک و استالدهید است (فرهنودی،1377).

ماست چکیده یا تغلیظ شده یکی از انواع ماست های رایج می باشد که در با عناوینی مانند Tan یا Than در ارمنستان، Leben Zer در مصر ،Turba و Curut در ترکیه شناخته شده است. امروزه به دلایل بهداشتی از کیسه­های پارچه­ای به جای پوست حیوانات برای تولید ماست چکیده استفاده می­شود و در صنعت سپراتورهای نازلی­کاربرد دارد. برخی کشورها مانند لبنان و اردن تلاش­هایی را برای استاندارد کردن این محصول انجام داده­اند، بطوری­که ماست تغلیظ شده در لبنان دارای استاندارد ترکیبات شیمیایی خاصی بر اساس چربی، کل مواد جامد نمک است. نمک اساساً به عنوان عامل طعم دهنده یا نگهدارنده و یا احتمالاً به منظور خنثی کردن طعم اسیدی به محصول اضافه می شود(حبیبی نجفی و همکاران،1377).

د) تهدید عملی.. 29

گفتار دوم: اقسام و انواع. 29

الف) تهدید صریح و ضمنی.. 29

ب) تهدید ساده، دستوری یا شرطی.. 30

ب) تهدید ساده و دستوری یا شرطی.. 30

د) تهدید مطبوعاتی و انتخاباتی.. 34

مبحث سوم: تحلیل روانشناختی وجرم شناختیتهدید. 41

گفتار نخست: رویکرد روانشناختی جرم تهدید. 41

گفتار دوم: تحلیل جرم شناختی جرم تهدید. 44

الف)پیشگیری از جرمتهدید. 45

ب) بزهکاران جرم تهدید. 47

ج) بزه دیدگان جرم تهدید. 49

فصل دوم: ارکان بزه تهدید بر واکنش کیفری سرکوبگر در قبال آن

مبحث نخست: ارکان بزه تهدید. 53

گفتار نخست: رکن قانونی.. 53

الف) در دوران قبل از انقلاب و بعد از انقلاب… 53

ب) دوران پس از انقلاب… 55

گفتار دوم: رکن مادی.. 56

الف) رفتار مجرمانه بزهکار. 56

1- تهدید به قتل.. 57

2- تهدید به ضررهای نفسی.. 58

3- تهدید به ضررهای شرفی.. 59

4- تهدید به ضررهای مالی.. 59

5- تهدید به افشای سر. 61

6- اخذ سند و یا نوشته. 62

ب) بزه دیده جرم تهدید. 69

1) شخص حقیقی.. 69

2- شخص حقوقی.. 69

3- نقش وسیله در جرم تهدید. 70

4- نتیجه مجرمانه. 71

گفتار سوم: رکن روانی.. 72

الف) اجزای رکن روانی تهدید. 73

1- سوء نیت عام. 73

2- انگیزه 74

ب) تحلیل تهدید بر اساس رکن روانی.. 75

1) تهدید یا سبق تصمیم. 75

2) تهدید بدون سبق تصمیم. 75

مبحث دوم: واکنش کیفری سرکوبگر در قبال تهدید. 76

گفتار نخست: اقسام مجازات… 76

الف) مجازات اصلی جرم تهدید. 76

ب) مجازات تکمیلی.. 77

ج) اقدامات تأمینی.. 79

گفتار دوم: عوامل موثر در میزان مجازات… 81

الف) کیفیات مخففه. 81

ب)کیفیات مشدده83

ج) اقدامات ارفاقی.. 85

1- آزادی مشروط.. 85

2- تعلیق مجازات.. 88

نتیجه گیری.. 112

پیشنهادات… 115

منابع.. 116

چکیده

1-5-3 موارد استعمال اسانس ها: 15

1-6 عصاره گیری از گیاهان داروئی. 15

1-6-1 انواع عصاره های گیاهی. 15

1-6-1-1عصاره های آبی. 15

1-6-1-2عصاره های خشک.. 17

1-7 انتخاب حلال. 18

1-8باکتری های مورد مطالعه 19

1-8-1اشیرشیا کلی 19

1-8-1-1خصوصیات بیماری و مکانیسم بیماری زایی باکتری: 19

1-8-1-2 ای کولای عامل اسهال در انسان: 19

1-8-1-3بیماری زایی: 20

1-8-1-4نقش باکتری در فساد مواد غذایی و کنترل آن: 22

1-8-2استافیلوکوکوس اورئوس.. 22

1-8-2-1بیماری زایی: 23

1-8-2-2-نقش باکتری در فساد مواد غذایی و کنترل آن: 23

1-9آنتی اکسیدان: ……..24

1-10انواع آنتی اکسیدان ها: 25

1-10-1آنتی اکسیدان های سنتیک: 25

1-10-1-1آنتی اکسیدان های اولیه یا دهنده……..25

1-10-1-2آنتی اكسیدان های ثانویه یا پذیرنده ها: 26

1-10-2آنتی اکسیدان های طبیعی: 27

1-10-3متداول ترین آنتی اکسیدان های طبیعی:……. 27

1-10-3-1کاروتنوئیدها:…….. 27

1-10-3-2فلاوونوئیدها:………. 28

1-10-3-3ایزوسیانیدها:…….. 28

1-10-3-4سولفیدها یا تیول ها:…….. 28

1-10-3-5فنول ها:……… 28

1-10-3-6ویتامین A.: 29

1-10-3-7ویتامین C:. 29

1-10-3-8ویتامین E:… 29

1-10-3-9توکوفرول:……… 29

1-11عوامل مؤثر در اکسیداسیون در چربیها: 30

1-11-1ترکیب اسید چرب: 30

1-11-2حرارت:… 30

1-11-3اکسیژن:……………..…. 30

1-11-4رطوبت:… 30

1-11-5کاتالیزورها: 30

1-11-6نور:…… 30

1-11-7آنزیم ها: …..30

فصل دوم:ی بر مطالعات پیشین

فصل سوم:مواد و روشها

3-1 آماده سازی مواد اولیه 40

3-2 مواد شیمیایی. 40

3-3 وسایل و تجهیزات.. 40

3-4 تهیه عصارهها 41

3-5 خشک کردن عصاره 41

3-6 تعیین راندمان استخراج عصارهها 42

3-7 استخراج و تجزیه روغن فرار(اسانس) 52

3-7-1جدا سازی و شناسایی اجزای روغن فرار 42

3-7-1-1مشخصات و برنامه دمایی دستگاه GC-MASS. 42

3-7-1-2برنامه حرارتی. 43

3-7-2 آماده کردن اسانس… 43

3-8 باکتری های مورد مطالعه 44

3-8-1 تعیین سوسپانسیون میکروبی معادل نیم مک فارلند. 44

3-8-2 تعیین حساسیت میکروبی توسط روش انتشار دیسک …..44

3-8-3 تعیین MIC بر روی باکتری های مورد مطالعه 45

3-9 ارزیابی میزان اثر آنتی اکسیدانی به روش DppH.. 46

فصل چهارم:نتایج و بحث

4-1ترکیبات شیمیایی باریجه 49

4-2 خاصیت ضد باکتریایی اسانس صمغ باریجه : 49

4-3 خاصیت ضد باکتریایی عصاره صمغ باریجه: 50

4-3-1 دلایل تاثیر پایین عصاره ها نسبت به اسانس صمغ باریجه 51

4-4 بررسی خواص آنتی اکسیدانی اسانس و عصاره صمغ باریجه : 54

4-4-1مقایسه اثر درصد حلال اتانول بر میزان درصد بازداری……. 55

4-4-2مقایسه اثر درصد حلال متانول بر میزان درصد بازداری……….. 56

4-4-3مقایسه اثر درصد حلال آب بر میزان درصد بازداری……… 57

4-4-4مقایسه اثر درصد اسانس بر میزان درصد بازداری……… 58

4-4-5مقایسه اثر حلال با غلظت های متفاوت بر فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره های متانولی، اتانولی و آبی. 59

4-4-6مقایسه میزان اثر بازداری عصاره های اتانولی، متانولی و آب با BHT در غلظت ppm 100. 60

4-4-7مقایسه میزان اثر بازداری عصاره های اتانولی، متانولی و آب با BHT در غلظت ppm 200. 61

4-4-8مقایسه میزان اثر بازداری عصاره های اتانولی، متانولی و آب با BHT در غلظت ppm 300. 62

فصل پنجم:نتیجه گیری

نتیجه گیری..66

پیشنهادات:………… 66

منابع فارسی………….. 67

منابع غیر فارسی……….. 69

چکیده لاتین…………74

چکیده

باتوجه به نگرانی های عمومی در خصوص عوارض نگهدارنده های شیمیایی ، تمایل به مصرف محصولاتی که فاقد نگهدارنده هستند و یا درآنها از نگهدارنده طبیعی استفاده شده است ، روبه فزونی است . باریجه با نام علمی Ferula gumasa Boiss گیاهی است از خانواده چتریان می باشد . اسانس صمغ باریجه حاوی ترکیباتی از جمله هیدروکربنها ترپنی (آلفا و بتاپینن) وهیدروکربنها با اسکلت غیر ترپنی (استرهای تیول ، پیرازین) و غیره است . هدف بررسی خاصیت آنتی باکتریال و فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس و عصاره صمغ باریجه است .

روش بررسی : تهیه اسانس به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر و شناسایی ترکیبات با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی با طیف سنج جرمی (GC-MASS) انجام گرفت . تهیه عصاره های آبی ، اتانولی و متانولی نیز با استفاده از روش ماسراسیون (خیساندن ) انجام شد . آزمون ضد باکتریایی به روش رقت سازی (محیط کشت مولر هینتون براث) و انتشار دیسک انجام گرفت و حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC) پس از 24 ساعت مشخص و با گروه آنتی بیوتیک پنی سیلین علیه استافیلوکوکوس اورائوس و اشیرشیاکلی مقایسه گردید .

نتایج : مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس صمغ باریجه ، آلفا پینن و بتا پینن بود .اثر ضد باکتریایی اسانس صمغ باریجه بر روی باکتری گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس مشاهده گردید بطوریکه در mg/ml 0.03 MIC= اثر مهار کنندگی بر این باکتری داشت ، این اثر بر اشیرشیاکلی ضعیف تر بود. در حالیکه عصاره های اتانولی ، متانولی و آبی هیچگونه اثر ضد باکتریای از خود نشان ندادند . ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره های اتانولی ومتانولی صمغ باریجه بیش از اسانس بوده است .

کلمات کلیدی : اسانس ، آنتی باکتریال ، آنتی اکسیدانی ، صمغ باریجه ، عصاره آبی ، عصاره متانولی ،عصاره اتانولی .

1-1- پیش زمینه تحقیق

بی شک توسل به گیاهان داروئی کهن ترین رهیافت بشر برای درمان بیماری ها بوده است و در خلال توسعه تمامی تمدن های بشری همواره ارتباط تنگاتنگ و نزدیک میان آدمی و گیاه وجود داشته است، با این حال هنوز بیشتر گونه های گیاهی بررسی نشده و ناشناخته مانده اند و هنوز زمان زیادی مانده است تا منابع جدید و با ارزش گیاهی کشف شود، به این ترتیب گیاهان را می توان به عنوان منبعی از مواد شیمیایی بالقوه مفید دانست که تنها بخشی از آن مورد بهره برداری قرار گرفته است.

این مواد شیمیایی بالقوه را می توان نه تنها به عنوان دارو بلکه به عنوان الگویی بی نظیر به صورت نقطه شروعی برای ساخت آنالوگ های دارویی به کار برد و همچنین به عنوان ابزاری جالب به منظور فهم و درک بیشتروبهترپدیده های زیست شناختی به کمک گرفت. (اسکالتسا[1] ، دیگراک[2] و همکاران، 1999،2001)

گیاهان داروئی، از ارزش و جایگاه ویژه ای در تأمین بهداشت و سلامت جوامع هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری برخوردار بوده و هستند. در قرن حاضر تحقیقات گسترده ای بر روی گیاهان داروئی انجام پذیرفته و داروهایی با ترکیب های موثره طبیعی افق های جدیدی را برای جامعه پزشکان و داروسازان پژوهشگر سراسر دنیا گشوده اند. به طوری که در حال حاضر حدود یک سوم داروهای مورد استفاده در جوامع انسانی را داروهایی با منشأ طبیعی و گیاهی تشکیل می دهند و صنایع داروسازان جهان تلاش می کنند ساخت شیمیایی اقلام مربوطه به دو سوم بقیه داروها نیز به تدریج منسوخ و به منابع گیاهی متکی گردد. از این رو صنایع داروسازی و گروه های تحقیقاتی بسیاری از کشورها توجه خود را به کشت و تولید گیاهان داروئی معطوف داشته اند. (امید بیگی، 1384)

گفتار اوّل : واژۀ شرط

6

بند اوّل : شرط در معنای لغوی و منطقی

6

الف – معنای لغوی

6

ب – معنای منطقی

6

1 – شرط و مشروط

6

2 – رابطۀ سبب ومسبب

6

3 – رابطۀ علّت و معلول

6

ج – شرط به معنای تعلیق

7

بند دوّم : شرط در اصطلاح فقه و حقوق

7

الف – شرط در اصطلاح حقوق ایران و انگلیس

7

1 – شرط در حقوق ایران

7

2 – شرط در حقوق انگلیس

8

ب – شرط در فقه

10

گفتار دوّم : مفهوم شرط ضمن عقد

10

بند اوّل : شرط ضمن عقد جایز

12

بند دوّم : شرط ضمن عقد لازم

12

گفتار سوّم : ماهیّت شروط در قراردادها

12

بند اوّل : ماهیّت شرط در قراردادها

14

بند دوّم : ارتباط شرط با عقد اصلی

15

الف – رابطه و وابستگی شرط به عقد

15

ب – رابطه و وابستگی عقد به شرط

15

مبحث دوّم : شرایط صحّت شرط و اقسام آن ضمن عقد

16

گفتار اوّل : شرایط صحّت شرط ضمن عقد در فقه و حقوق موضوعه

16

بند اوّل : در فقه

16

بند دوّم : در حقوق موضوعه

17

الف – شرایط عمومی

17

ب – شرایط اختصاصی

20

گفتار دوّم : اقسام شروط ضمن عقد

20

بند اوّل : شروط صحیح

21

الف – شرط اوّل

21

ب –شرط دوّم

22

ج- شرط سوّم

24

1-ترک فعل مادّی

26

2-شرط فعل حقوقی

27

بند دوّم : شروط باطل و غیر مبطل

27

الف – شرط غیر مقدور

28

ب – شرط بی فایده

28

ج – شرط نا مشروع

29

1 – شرط خلاف قانون

29

2 – شرط خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه

30

بند سوّم : شروط باطل و مبطل عقد

30

الف – شرط خلاف مقتضای عقد

30

ب – شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین می شود

34

مبحث سوّم : مفهوم و ماهیّت شرط باطل

35

گفتار اوّل : معنا و ماهیّت

35

بند اوّل : معنی و مفهوم

35

بند دوّم : بررسی نظرات در ارتباط با ماهیّت شرط باطل

35

الف – قائلین به فساد عقد با فساد شرط

37

ب – قائلین به صحّت عقد با فساد شرط

39

ج – قائلین به تفکیک

40

فصل دوّم : شرط نامشروع

مبحث اوّل : شرط نا مشروع

44

گفتار اوّل : ماهیّت و مفهوم

44

گفتار دوّم : شرط نا مشروع در دیدگاه فقه

44

بند اوّل : شرط حرام

50

بند دوّم : شرط مخالف احکام و قوانین الهی

50

بند سوّم : شرط محلّل حرام و محرّم حلال

50

الف – شرط مستلزم تحریم حلال یا تحلیل حرام

50

ب – الزام به ترک مباح

54

گفتار سوّم : شرط نا مشروع از دیدگاه قانون

57

بند اوّل : شرط خلاف قانون

59

بند دوّم : شرط مخالف قوانین امری و تکمیلی

59

الف – لزوم تمیز میان قوانین امری و تکمیلی

59

ب – شرط خلاف قانون امری

60

ج – شرط خلاف قانون تکمیلی

61

د – سلب حق و حدود آن

62

ه –شرط خلاف قانون در زمان

64

بند سوّم : شرط خلاف اخلاق و نظم عمومی

67

مبحث دوّم : اثر اندراج و اسقاط شرط نا مشروع ضمن عقد در حقوق

68

گفتار اوّل : اثر اندراج

68

گفتار دوّم : اثر اسقاط

73

مبحث سوّم : ضمانت اجرای تعذّر یا بطلان شرط

77

گفتار اوّل : اختیار فسخ از جانب مشروط له

79

گفتار دوّم : نتیجۀاعمال خیار

79

گفتار سوّم : عدم اعمال خیار

81

گفتار چهارم : توارث خیار

81

مبحث چهارم : اثر شرط نامشروع در حقوق انگلیس

83

مبحث پنجم : شروط مربوط به تقصیر قراردادی و شرط عدم مسئولیّت

88

گفتار اوّل : شروط مربوط به تقصیر قراردادی

88

گفتار دوّم : موارد نامشروع بودن شرط عدم مسئولیّت

89

بند اوّل : صدمات جسمی و معنوی

89

بند دوّم : اضرار عمدی

89

بند سوّم : بطلان جزئی شرط

90

مبحث ششم : نا مشروع بودن شرط در ایقاعات

91

گفتار اوّل : شرط در ایقاع

91

بند اوّل : ایقاع خیاری

92

بند دوّم : شرط ضمن ایقاع

93

الف – شروط تابع

93

ب – التزام اضافی

93

گفتار دوّم : ضمانت اجرای اندراج شروط ضمن ایقاعات

95

بند اوّل : انحلال ایقاع

95

گفتار سوّم : شرط عوض در ابراء

96

نتیجه گیری

98

فهرست منابع

100

چکیده انگلیسی

105

چكیده

از آنجایی که عنوان این پایان نامه بررسی شرط نامشروع در حقوق ایران و انگلیس می باشد، محور بحث شامل شرط نامشروع در حقوق ایران و انگلیس می باشد که در دو فصل جداگانه به بررسی و انواع آن پرداخته شده و با تکیه بر نظرات حقوقدانان اسلامی و صاحب نظران حقوق به تفصیل در باره آن سخن گفته شده و به ویژگی ها و آثار مختلف آن پرداخته شده است.

در ابتدای امر در بیان هر موضوع باید به معنا و مفهوم عناصر تشکیل دهندۀ آن توجّه نمود؛که در موضوع مربوطه شرط و عدم مشروعیّت محور بنیادین آن می باشد . همانطور که به تفصیل در فصل اوّل به بیان این مطالب پرداخته شد باید بطور اجمال دانست که شرط در اصطلاح حقوقدانان به عهد و التزامی اطلاق می گردد که در ضمن عقد دیگری قرار گیرد ، و نامشروع بیان حالتی است که موضوعی خلاف شرع و قانون باشد؛واگر این عدم مشروعیّت با شرط به همراه باشد سبب بطلان آن و موجد حق فسخ برای مشروط له می­باشد، امّا با بررسی تفاوت این موضوع با حقوق انگلیس این نتیجه حاصل می­گردد که در آنجا با تشخیص و تمییز شروط قانونی از غیر قانونی سعی در حفظ اصل تعهّد را دارند که البتّه نباید از اذهان دورداشت که این در حالی می باشد که بخش ناصحیح آن نباید با نظم عمومی جامعه مخالفت داشته باشد .

در این تحقیق سعی شده با استفاده از منابع دسته اول در حقوق اسلامی ، به بیان آراء گذشته و حال حقوقدانان در مورد این موضوع بپردازیم. ولی از آنجایی که بحث های مربوط به شروط نامشروع ، حاوی یک دسته اصول کلی یا مقدماتی است که ذکر آنها برای دانستن این موضوع لازم است ، فصل اول را به مفاهیم مقدماتی اختصاص دادیم و فصل دوم را به شروط نامشروع در حقوق ایران و انگلیس مورد بحث و بررسی قرار دادیم.

واژگان کلیدی: شرط در حقوق انگلیس، ماهیت شرط، شرط نامشروع، بطلان عقد

مقدّمه

از آنجاکه قانون گذار درقانون مدنی به بیان موارد قانونی شروط، پرداخته که بسیارکلی می باشد و به جزئیات و مبانی فقهی آن اشاره ننموده است و از طرف دیگر فقهای عظام در کتب فقهی خود، تمام مسایل مربوط به شروط را مورد بحث وبررسی قرار داده­اند. و جزئیات آن را در کتب مبسوط فقه امامیه آورده اند.

لذا بنا به درخواست اینجانب و موافقت گروه محترم، موضوع پایان نامه خود را در بررسی شرط نامشروع در حقوق ایران و انگلیس انتخاب نمودم تا بخشی ازحقوق مدنی، مورد تفسیر و تبیین قرار گیرد. به همین منظور با بررسی در کتب فقهی و همچنین کتب حقوقی موجود مرتبط با موضوع مورد پژوهش به مسائلی دست یافتم که در پایان نامۀ خود بدان اشاره نموده­ام. بطور مثال می توانم موضوع را اینگونه تشریح نمایم. امر حرام را شرع ممنوع نموده است. بنابراین چنانچه شرطی مخالفت با مشروع داشته باشد و یا متضمّن امری باشد که شرع آن را منع نموده است، چنین شرطی باطل خواهد بود و چنانچه در ضمن عقدی مندرج گردد ، به آن شرط توجّهی نمی­شود. مضافاً به این که، ممتنع شرعی در حکم ممتنع عقلی است . بنابراین اشتراط اعمال حلال، صحیح و اشتراط بر اعمالی که غیر مشروع است، باطل می باشد و از آنجا که شرعاًعمل به حرام ممنوع است، قانون نیز مشروط علیه را به ایفای آن ملزم نمی­سازد. باتوجّه به اصل آزادی قراردادها، متعاقدین می­توانند درروابط خصوصی میان خود انواع قراردادها را منعقد نمایند و تعهّداتی را در آن به نفع یا ضررخویش مندرج نمایند. الّبته این تعهّدات بایستی مشروع باشد. زیرا درحقوق مدنی « بطلان تعهّد نا مشروع» به عنوان یک قاعده مورد نظر است و از آنجاکه شرط به عنوان یک تعهّد تبعی مورد توجّه می باشد و ماهیّتی مستقل ندارد، چنانچه با مشروع مخالفت کند، یکی از مصادیق این قاعدۀ عمومی به شمار می رود قانونگذار در بندسوّم ازمادّۀ 232 قانون مدنی به امر مذکور تصریح دارد. چنانچه نا مشروع را در زمرۀ شروط باطل آورده است. ازطرفی می دانیم ادلۀ لزوم وفای به شرط نیز از مورد منصرف است. یعنی هر زمان دلیلی بر بطلان شرط موجود باشد، آن را از شمول ادّله خارج می­کند. آنچه می­تواند بر نا مشروع بودن شرط دلالت داشته و منجر به بطلان آن گردد ، مخالفت آن با کتاب و سنّت یا مخالفت آن با قانون و نظم عمومی و اخلاق حسنه و نیز عرف ( درآنجا که نقش اساسی دارد) می­باشد .

اهمیّت تحقیق

یكی از موضوعات آیین دارسی مدنی ، بررسی شروط است که مهمترین آنها شرط نامشروع و نیز شرط خلاف مقتضای عقد می باشد که مورد توجه حقوقدانان می باشد.

از آنجایی كه الزام و التزام به شرط ، لازمه اش دانستن شروط نامشروع و خلاف مقتضای عقد می باشد بنابراین در قانون مدنی جایگاه ویژه ای دارد. همچنین این پزوهش بیانگر آثار مترتّب بر قراردادهایی است که ضمن آن طرفین خود را ملزم به انجام شروط مندرج در آن نموده اند . و نه تنها این پزوهش از شروط باطل و آثار آن ذیل عقود و قراردادها سخن به میان می آورد بلکه از ایقاعی که موقع به صورت مشروط ایجاد ننموده است نیز سخن می گوید و پیرامون آثار آن جستجو می کند .

هدف تحقیق

در این پایان نامه سعی و تلاش شده است که شرط نامشروع مورد بررسی قرار گیرد و آراء و نظرات حقوقدانان اسلامی بیان شود، و از نظرات قوانین فعلی در قانون مدنی، در حد امکان استفاده شود. و مبنای نظر مشهور که قانون مدنی بر اساس آن تدوین شده است به تفصیل بیان شود. همچنین نیّت بررسی میان شرط مذکور در حقوق کشورمان و انگلستان را داشتم تا پی به نقاط ضعف هر یک ببرم به منظور از میان برداشتن موانعی که را ه را برای نایل شدن به عدالت دشوار ساخته بود .